Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 14, 8 April 1898 — KELA PALAPALA HOOPII ROIALITI. [ARTICLE]

KELA PALAPALA HOOPII ROIALITI.

Mamuli o ka noii anie ka huii pono aaa mai nei o Mr. Kakina (L. A. Thursioo) e noho mai la i Wasinetona, i na mea e pili ana i ka Palapala Hoopii i kakauinoaia ai e na "Roialyū" Hawaii nei, malalo o na lawelawe ana a na Hui Aioha Aina, kane ame \va~ hine, a i laweia aku nei hoi i Wasinelona e Mr. J. K. Kaulia, ua ikeūi kekahi mau hana kamahao loa o ka oopa ame ka lalau o na poe i komo kāno ma na hoomakaukau ana oia mau palapala, Penei ka hoike a Mr. Kakina: He 556 ka nui o na aoao o keia palapala hoopii, he 30S aoao o ua palapala nei, ua paa i na iuoa i oleloia no na kane; a he 248 aoao no na inoa o ma wahine. O ka nui o na inoa kane, he 10,378; 0 ka nui o na inoa wahine, he 10,891; huina apau, he 21,269. Aia maloko o ka palapala hoopii. he kolamu kekahi e ku pololei ana ma ke alo aku o kela ame keia inoa, a oia kolamu no ka hoike ana i na makahiki o kela ame keia mea nona ka inoa i >paa, ma ke ano he mea noi a hoopii paha. Aia maloko o ka palapala a na kaiae, he hoakaka ano nui, no ke ano o ka poe kakauinoa, oia hoi, o ka nui o na kane 1 00, i kakauinoa ma ia palapala the 8,116; a o na poe oo ole mai ka 14 a 20 «makahiki. he 2,262. oia hoi. 'he huina o 10,378 kane. Ma ka palapala hoi a na wahine, aohe hoakaka ano nui no na poe oo ole; aka, ma ka naina ana nae i na mea i hoikeia ma io. palapala, e IKeia ana ne nūl 0 na poe oo; a o ka poe malalo o 20 makahiki, he 2,678. Nolaila, ke hoike nei ka palapala hoopii penei: na kane 00, 8,116;; na wahine 00, 8,215; huina kanaka makua he 16,331; na kane oo ole, he 2,262; na wahine oo ole, 2,676; hulna o na poe oo ole, he 4,938. Ua maopopo loa ma ka hoike moa;kaka a ka palapala hoopii, ma kona alo panoi ae, he 23 hapa-haneri o ka poe i kakauinoa ma keia palapala hoopii he poe oo ole. Me he mea Ia nae, mamuli o na kumu 1 hoakakaia mahope ae nei, ua oi aku no paha ka nui o na poe oo ole i paa ma keia palapala hoopii. NA KUMU HOOKANALUA I KA LAiPALA HOOPII. O keia mau mea i hoikeia mahope ae nei, he mau mea ia e hoakaka pono mai ana i ka oiak) ole ame ka hanaia ana o ka palapala hoopii me ka manao maikai ole (good faith). Aia ma ka hoakaka nui mahope o ka palapala hoopil & na kane, ua hoike maopopoia mai, he poe keiki oo ole kekahi mawaena o 14 ame 20 makahiki. NA KEIKI O EL»UA MAKAHIKI. Aia maloko o ka palapala hoopii, he 350 na kaae, ame 327 na waiiine, oia hoi he 677 ka huina apau, aia ko lakou mau makahiki malak> o ka 14. He 7 nae keikikane ame 6 kaikamahine, mailoko ae o keia poe he elua wale no makaihiki. Ua hiki no nae ke manaoia* ua oi aku ka <heluna o ka poe oo ole. malalo o 14 makahiki, mamua aku o ka mea i paa maloko o ka palapala hoopii, mamuli o ka lehulehu loa o na heluna makahiki i hooiolHoliia, elike me ia i hoakakaia mahope ao neī. O keia heiuna i hoikeia ae ia, oia Ho ka mea i ike maoli ia iho ma ka palapala hoopii. O ke kumu eīoa e kaaaluaia ai ka palapala hoopii, oia keia: 0 na makahiki o 52 kaaie ame 228 wahine, oia hoi I»ihuina o 278 apau, ua hoolollla mai ka heluna makahiki haah&a &ku a i ke kiekie. O ka manao o keia hoololl ana, ua hanaia ia i mea e kulike ai me ka oleio o ka palapaia hoopii, o na keiki oo ole he poe ia aia malona aku o 14 makahiki; a o ka loa, i mea e looa ai he koikoi i ka palapaia hoopii, mamuli o ka hiki ke ikeia fho, he poe oo loa kekahi i kakaulnoa, mamua hoi o ka paa wa!e aita o na i&oa o kamaiii oo oie. Ua hoikeia ka aoao o ka palapala hoopii ame ka lielu o kela ame kefa Inoa kane pakahl, i hooloii kolohe ia

a;. m.i ka. i hoopiii pu ia i!W k«?ia. I'a hoikeia ka a<xio o ka palapala hoopii ame ka helu o keia ame keki iaoa wahiae. ame ka makahiki i hoololi koloheia ai ma ka Pa;vi Hoike 3 i hoopHi pu ia me keia. He nui no na h*lux>& makahiki i Ikeia iho. ua hooioliloliia, aka, o kela mau iaoa nae kai ike moakaka loa ia ka hooioliia ana. me ka epa. 0 ke kumu ekolu e kaualuaia ai ka paiapala hoopii. oia kela: O na inoa he 1 Jot> a oi. oia hoi. he aneane 10 hapa-4ianeri o na kane. aole lakou he mau inoa i kakauia e b poe maoli no lakou ia mau inoa. aka, he mau inoa epa maoli keia. He helima inoa e ae no kekahi l maopopo oo iie ano epa, aka. o kela ae la no nae na raea moakaka loa o ka epa. O na aoao o ka palapaia hoopli ame na heiuna o na inoa i kakau ole ia e ka poe no lakou ia mau inoa, ua hoikeia ma ka Papa Hoike 4; a o ko na wahine hoi, aia ma ka Papa Hoike 5. i hoopili pu ia me keia. Eia iho kekahi mau mea hoike maopopo loa o kela mau kakaulnoa ana i kakauia e ka mea hookahi. Ma ka aoao 95 o ka palapala a na kane, he 19 <poe iuoa, oia na he!u 22 a ke 40, hookahi ®o lima kakau. Ma ka aoao 161 o ka palapala a na kane. he 18 poe inoa, oia na helu 33 a ke 50, hookahi no lima kakau. Ma ka aoao 163 o ka paiapala a na kane, he 7 inoa, mai ka helu 9 a ka 15, hookahi no lima ka&au; he 9 inoa. oia na Helu 17 a ka 25, hookahi no Uma kakau, a he 14 inoa, heiu 32 a i ke 45, hookahi no lima kakau. Ma ka aoao 164 o ka palapaia hoopii a na kane, <he 46 Inoa, oia na helu 5 a ke 50 hookahi no lima kakau. Ma ka aoao 165 o ka palapala a ma kane, he 20 inoa oia na heiu 30 a 40. hookahi no lima kakau. Ma ka aoao 212 o ka palapala a na kane, he 20 iaoa s oia nalielu 29 a 48. hookahi no limii KaKau. Ma Ktr aMo 205 pala a na wahine, he 12 inoa, ma ka lima kakau o Edward K. Lilikalani. O na inoa apau ma ka aoao S o ka palapala a na wahine, he 16 ka nui oia poe inoa, aia no ma ka lima kakau o keia lianaka. Ma ka aoao 77 o ka pa» lpala a na wahime, he 16 inoa. oia na helu 34 a 49, .hookahl no lima kakau (aole nae o ka Uma kakau o Lillkaiani; aka. o kahi mau inoa nae 1 kakauia e UUkalani ma ka aoao 8, ua kakau Ihou ia no e kekahi mea okoa ae, ma ka aoao 77). E loaa ana he malamalama ikaika e ike maopopo ia ai ke ano holookoa 1 hanaia ai ka palapala hoopii ma o ka hoomaopopo ana ia Lilikalani, oia hoi, he kanaka ia i pili kamaaina loa me ka ohana'lii i noho Moi fho nei no Hawaii, he luna Aupuni koikoi ia a he hoa hoi no ka Ahaolelo ma ka wa 0 ke Aupuni Moi, a i keia wa he Roiaiiti ikaika loa ia a he kakoo hoi no ka hoihoiia o ke Aupuni Moi. No ka lawa ole o kona ikaika kakau 1 kona inoa ponoi iho ame 3to kekahi poe e ae ma na aoao elua o ka paiapala hoopii i hoikeia ae nei, ua kakau ho ulho la no ia 1 kona inoa ponoi ma na aoao 55 ame 255 o ka palapala a na kane. Ua kamaaina pono loa au i ka llma kakau o LiUkalaiai. Ua kakau nohoi o Mr. John Rose i kona inoa ma ka aoao 307, a kakau hou no ma ka aoao 308.

Ma ka aoao 260 o ka palapala hoopl! a iia kane. he 25 inoa. o!a ka helo 2 a ka 27, hookahi no lima kakau. 3ila ka aoao 294 o ka palapaia a na kane, he 23 inoa. oia na helu 2 a ka 24, hookaOii no lima kakau. Ma ka aoao 5 o ka palapala hoopH a na wahine. o na inoa apau he 4§ ame na makaiiikl, ma ia aoao, hookahi no iima. ka±au. Ma ka aoao S o ka hoopii a ca waWne he 16 inoa ma ka lima kakau hookahi. Ma ka aoao 12 o ka palapaia hoopii a na wahine, he 44 inoa noloko ae o 48 poe inoa ma ia aoao, hookahi no llma kakan. O na inoa apau ma na aoao 108, 109 ame 11 o ka palapala hoopii & na wahine, he 126 lnoa, hookahl no lima* "kakau. 0 na inoa apau (koe nae he 13 mau inoa ma ka aoao 120) ma na aoao 116, 120, 121 ame 152 o ka palapaia hoopii a oa wahine, h& 178 ia poe inoa apau, hookahl no lima kakao. Ma ka aoao 24 o ka palapaia hoopii a na wahine, na C. K. Pa, he kane kela, i kakaninoa i na inoa apau mal ka helu S a ke SS, lte 31 na Inoa «paa.

O kona hoi ka inoa mua loa, oia ka helu 1, ma ka aoao 130 o ka palapala hoopii a na kane. O na hoonohonoho huahelu ana o na inoa ma na aoao 130, 131 ame 132 o ka palapala a na kane. aia no ma kona lima kakau. O na aoao o ka palapala hoopii ame na helu o na inoa o ka poe hoopii. ma ka aoao o na kane, i ikeia aole ia he mau inoa i kakauia e ka poe maoli no lakou ia mau inoa, ua hoikeia ma ka Papa Hoike 4, a o ko na wahine hoi, aia ma ka Papa Hoike 5 i hoopili pu ia me keia. —: ♦