Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 15, 15 April 1898 — Page 1

Page PDF (1.23 MB)

This text was transcribed by:  Jordan Victorine
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Buke XXXVII Helu 15. HONOLULU, POALIMA, APERILA 15, 1898. NA HELU APAU 2699

 

Hoolaha Loio.

 

W.R. KAKELA.

 

Loio a he Kokua ma ka Kanawai

HE LUNA HOOIAIO PALAAPEA.

2370

 

LYLE A. DICKEY.

 

Loio a he Kokua ma ke Kahawai.

 

Alanui Kaahumanu, Helu 14, Tel. 682.

 

@oko o ka Keena o ka Lolo Kuhina mamua, a he Lolo Hoopii ma ka Aha Apana o Honolulu.

 

E hookola na hana pili kanawai apau mai na Mokupuni mai.

 

O A.F. tavares, Kakauolelo, Maheleolelo a Notere no ka Lehulehu, 1yr.

 

Hoolaha kumau.

 

Papa! Papa!

 

Aia ma kahi o

 

LEWERS&COOKE

(Lui Ma.)

 

Ma ke Kahua Hema o na Alanui Papu me Moi.

 

E LOAA NO NA

 

Papa Nouaiki

O kela a me keia ano.

 

Na Pani Puka....

Na Puka Aniani...

Na Olepelepe.....

Na Pou...............

 

Na O’a......

Na Papa Hele....

Na Papa Ku.......

Na Papa Moe....

 

Na Pili Hale

O na Ano apau.

 

A me na

 

Wai Hoohinuhinu Nani

 

O Na Ano Apau.

 

Na Palakiona Ano he Nei Wale.

 

Ke haiia aku nei oukou e na makamaka a pau, na makaukau keia mau makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana me ka laua Oihana no ka

 

Uku Haahaa Loa

 

E ike me ka mea e holo ana mawaena e L@ @ me ka MEa Kuai.

 

E Holo Mai o Waa no oukou Iho.

 

He ewolu a oi aku na malama i loohia ai o Mrs. A. Inveen, e noho ana ma Alanui Heneri helu 720, Alton, Illinoi, @ ka ma’i rumarika aciatica. Ua noke ia oia i ka lapaauia e na kauka iloko o keia mau malama ewalu, me ka inu ana a hamo ana nohoi i ina laau he nui i houkeia aku e kona poe hoaloha, aole nae loaa o ke ola. Alaila, hamo iho ia ia i hookahi omole Laau Hamo a Kamelena, a o kona oia loa no ia. Ua hoolahala keia mamuli o kana kauoha, oiai ua makemake loa ia e ike ka poe e ae i loaa ia ano ma’i hookahi i kona laau i oia ai. Ekualia ana e ka poe kawili a kuai laau lapaau apau. o ka Hui o Benson, Smith, Kaupalenaia, na Agena no ko Hawaii Pae Aina.

 

KA MEA HUNA POHIHIHI

 

Unuhiia e Hooulumahiehie no “Ke Kilohaua Pookela o ka Lahui Hawaii.”

 

MOKUNA XXXV.

 

Ma keia wa i kii aku ai o Mrs. Pumetona i ka lio o Alamira, a lawe pu mai la nohoi ia i lio nona.

 

A i ko Alamira makaukau ana a pela nohoi ka wahine malama hale, ua kau ae la laua maluna o na lio a haalele iho la i Tereveliana Pa.

 

I ko laua nei hele ana a akaa hope loa ae la ka hale kakela o Tereveliana Pa, a hoea aku la hoi laua nei ma kekahi ahua kiekie, oia ka wa i huli mai ai o Alamira i hope a nana mai ia ia Terevelina hale.

 

Ike mai la hoi ia i ka aa aku o na kukui, a hu ae la kona aloha no kona kupunakane. Ike pu mai la hoi ia i ka holo awiwi o na kukui iloko o ka hale lio a ma wa i pane ae ai o Pumetona, imua o Alamira:

 

“Ua ike lakou i keia wa, ua lilo kekahi mau lio o loko o ka hale lio ia kaua. Aka, aole nae lakou i ike i ke alahele a kaua i hele mai nei. Me he mea la, e manao loa ana lakou, ua holo aku kaua no ka Maka-o-ka-Aeto.”

 

Alaila, huli ae ia no laua a hoomau aku la i ka laua huakai hele.

 

MOKUNA XXXVI.

 

Hoea i ke hale Makamaka ole-Ka Puiwa ame ka Hikilele.

 

O kahi a Alamira ame Pumetona e hele nei, oia kahi o Pegi Willsey, elike me ka mea i hoikeia ma na mokuna hope hala ae nei.

 

E hoomanaoia, o keia wahine o Pegi, oia no ka wahine hoopalau Keoki Negewina, ke kauwa lawelawe a ka haku Adelo i ike pono i na mea apau e pili ana i ke karaima i kapilipiliia ai na Geofere i hana maluna o ka Haku Tereveliana. A o keia nohoi ka hale a kaua i lohe ai ia Hekini e olelo ana imua o ka Haku Adelo ilaila oia e lawe aku ai i kahi keiki ia Jose.

 

Ua hele ia hoi e Alamira ame Pumetona ia po holookoa, me ka hoomah aole, ahiki i ka o ana mai o na kukuna malamalama o ka ia i ke kahiaka ana ae.

 

Ma keia wa hoi, ua hoea aku ia laua ma kekahi kiekiena e iho aku ai a loaa ke alanui e kamoe pololei ana a hoea i ka hale Pegi. No laila, ma keia kiekiena lele iho ia laua nei mailuna iho o ko laua mau lio a alakai aku ia ma ia ihona.

 

I ko laua nei hoea ana ilalo o ua kiekiena la, ua hele aku la laua ma ke alahele e hoea aku ai i ka hale o Pegi. Aia hoi ka maopa, ke luhi, ka eha ame ka ma-uluulu ke aaki ia ma ko alamira kino a puni. A ua loaa nohoi ia ano haawina ia Pumetona.

 

Me ka hoomanawanui laua nei i hele aku ai a hoea i ka hale. I ko laua hookokoke and aku la laua i ka a mai o ke kapuahi oma, a me he mea ia e hoomakaukau ana ka mea nona ka hale i kekahi aina kakahiaka. Aka, ia laua i hookokkoke loa aku ai i ua wahi hale la, ike aku ia laua nei i kekahi wahine i ke kiei ana mai ma ka puka komo a kuemi hou aku la i hope. Aole hoi i liuliu hoea aku la laua nei i ka hale. A ma ia wa i puka mai ai ka wahine a laua i ike mai ai.

 

Ike mai la ia ia Pumetona, a me ka hauoli nui, holo mai la ia a puliki mai la i ka wahine lawelawe o tereveliana Pa. ua mahamaha mai la nohoi ia i na malihini e komo aku iloko o kona home.

 

E kuu makamaka heluhelu, ke ike nei kaua ma keia wahi o ka kaua nanea, ua hoea o Alamira ame ka wahine puuwai hamama, oia o Pumetona, ma ka hale o Pegi, a o ka kaua mea wale no e kamailio ai ma keia wahi o ka kaua nanea, oia keia:

 

Mahope iho o ka hookamaaina pono ana aku oumetona ia Pegi no ko Alamira ano ame kona kulana, ame ke kumu nui hoi o kona hoea ana aku ilaila, ua lilo iho la ia i mea maikai i ka noonoo ana o Pegi, ka mea nona ka hale, aka, me ke ano kanalua no uae. ua hoike aku hoi o Pumetona i keia mau mea, imua o Pegi me ka lohe ole Alamira.

 

I ka hoomaopopo ana o Pegi, he kaikamahine o Alamira no ka ohana alii, Tereveliana, ia wa i pane mai ai oia imua o Pumetona:

 

“Aole i kupono ko’u wahi pupupu hale nei no kekahi alii koikoi o ka ohana alii tereveliana.”

 

Alaila, pane aku la o Pumetona: “Aole keia he mea pilikia i kuu haku wahine opio. O ka mea nui wale no, oia no kona kaawale ana mai kahimai e hiki ai ia Haku Adelo ke hoopilikia iaia. Ua makemake loa ia e mare keia lede opio iaia.”

 

Ua pane mai ia hoi o Pegi: “Ua makemake loa au e haawi i na kokua ana apau e loaa ana ia’u no ka pono o ke kaikamahine a Mr. Geofere; aka, o ka mea pilikia, eia au ke malama nei he wahi keikikane na ka Haku Adelo, a e hoea mai ana paha oia no onei nei i kela ame keia wa ma jeia mua iho. Nolaila, ma ko’u manao aole keia he wahi palekana no keia lede opio?”

(Aole i pau.)

 

KELA PALAPALA HOOPII ROIALITI.

 

(Keena mai kela pule mai.)

 

Ke kumu eha e ikeia ai ka oiaio o ka palapala hoopii. Ua ikeia ma ka palapala hoopii na makahiki o ka poe i ka kauinoa, a he mau aoao okoa nae o ua palapala hoopii la kai hoopihaia me keia mau helu, ma ka lima kakau o ka mea hookahi, a ua ikea maopopo ia hoi ka hooikaika ole ana o ka mea helu makahiki e hookomo i ka heluna makahiki oiaio maoli o ka mea i ka kauinoa, mamuli hoi o ka hookomo ana i ka helu okoa a hakina paha o na makahiki, aka, o keia mau makahiki aia no ia ma huahelu pahua helu oi nihoi. Ma ka aoao 73 o ka palapala hoopii a na kane, oia na inoa mai ka Helu 30 aku a ke 49, ua kakauia mamua aku o keia ame keia inoa, ma ka lima kakau hookahi no keia mau heluna makahiki, ma ke ano oia na helu makahiki o kela ame keia mea nona ka inoa i hoikeia, a oia iho hoi keia:30, 20, 30, 48, 42 45, 20, 48, 45, 42, 30, 40, 60, 30, 40, 60 makahiki. Aia hoi ma ka aoao 78, oia na inoa mai ka helu 9 aku, a hoea i ka helu 22, ma ka lima kakau hookahi no na makahiki: 45, 20, 30, 40, 35, 40, 45, 30, 50, 55, 40, 60, 45 makahiki. He manuunuu aku no ka nui o na helu makahiki ma ka lima kakau hookahi, i maopopo loa ke kakauia ana iho e kanaka i hana ia hana, ma ka wa okoa aku nae mai ka ka wa i kakauia ai na inoa.

 

O ka mea mau nae, aole no i lilo na makahiki i mau mea nui ma nei mea he palapala hoopii, elike iho ia me keia, aka nae, mamuli o ka hookomoia ana o keia mau helu makahiki maloko o keia palapala hoopii, ua lilo keia mau helu makahiki i hapa no keia palapala, a no ia mea o ka ikeia ana o ka epa ma keia mahele o ka hana, na pepehi loa ia ka waiwai o ka palapala hoopii, a ua hiki ke oieloia aole no i hanaia keia hana me ka manao maikai.

 

Ke kumu elima e kanaiuaia ai ka oiaio o ka palapaia hoopii. Ma kela ame keia aoao o ka palapala hoopii a na kane ua kakauonoaia ka inoa o Enoch Johnson, ke kakauolelo, ame ka inoa o James K. Kauila, ka Peresidena o ka hui Aloha Aina Hawaii me ko laua mau kakau lima palapaia hookela ame keia aoao o ka palapaia hoopii a na wahine na kakauinoaia ka inoa o Mrs. Lilia Aholo, ke kakauole’o, ame ka inoa o Mrs. k. Campbell, ka wahine, me ko laua kakau lima ponoi iho.

 

O keia poe eha i hoikeia ae la, he poe naauao lakou. O Johnson ame Kaulia, he mau hoa laua no ka Papa Loio o Hawaii. o kaulia, oia ka luna hoomalu i keia wa o ke Elele Roiali@ ma Wasinetona nei, a nana ponoi nohoi i paa mai nei ka palapala hoopii mai Honolulu mai.

 

Aole hiki ke kanaluaia aole keia poe luna nui o keia mau hana epa i hoikeia ae la maluna, eia nae ua kakau hooiaio iho la no lakou no ka oiaio ame ka pololei o kela ame keia aoao, a ua hoohiki nohoi lakou imua o kekahi No@ere o ka Lehulehu no ka oiaio o na mea i kakauinoaia, a ua loaa mai hoi ka hooia ana a ke Kanikela Amerika, no ke kulana pili oihana o ka Notere nana i hooiaio.

 

Eia iho na mea oiaio i keia ma ke alo ponoi iho o ka palapala noopii a na kane, i kue maopopo loa i ka oiaio ame ke kulana manao maikai maoli o ua palapala hoopii la, a i ikeia nohoi e Kaulia ame Johnson ma ko laua wa i hooiaio ai i ua palapala la:

 

1. Ua hooia mai ka palapala hoopii, aia ka nui o na makahiki o ka poe hoopii i oo ole ko lakou mau makahiki, mawaena o 14 ame 29 makahiki.

 

Ua hoike mai no ka palapala hoopii a na kane ma kona alo ponoi, oia na aoao he 308, aia he 105 aoao, oia hoi, he pakolu okoa a oi aku o ka palapala hoopii ua paa i na inoa o na kamalii he 350 ko lakou nui, no lakou na makahiki mai ka 2 a ka 13.

 

2. Aia hoi ma na aoao he 31 o ka palapala hoopii a na kane, ua hoololi ia ma ke ano epa, na makahiki o 53 poe noi, no lakou na makahiki oiaio maoli mai a na helunaolaku.

 

3. Aia ma na aoao he 18, he 23 ka nui o ka poe na lakou i kakauinoa i na inoa he 308 ka nui, a ua hoea ke kiekie o na inoa ma ka aoao hookahi i ke 46 i kakauia ma ka lima kakau hookahi. (Aoao 164 o ka palapala hoopii a na kane. )

 

4. Ma na wahi he nui, aia no he heluna makahiki ma ka lima kakau hookahi, a ma na huahelu hakina ole hoi.

 

5. O na inoa ikakauia ai o na keikikane no lakou na makahiki mei ka 2 a ka 3, aia ma ka lima kakau poepoe maikai. Aka, he mea @ae paha keia e oleloia ai, he hoike ia no ke kulana holomua o ka naauao ma Hawaii.

 

O cela âme keia aoao i hoikeia ae ia, ua kakauinoa hooiaio wale ia no e Johnson ame Kaulia.

 

1. Aia hoi maloko o ka palapala hoopii a na wahine, he 32 poe eo ole malalo o na makahiki ihe 14.

 

2. Aole ikeia maloko o ka palapala hooia kaokoa, e hooia ana aia ka heluna makahiki o na kaiki @ ole, maluna aku o ka 14, aka nae, mamuli o ke ano like loa no o ka paahanaia ana o na palapala hoopii elua, ua ikeia ma na aoao he 73 o ka palapala hoopii a na wahine, ua hoololiia na heluna makahiki o ka poe noi, no lakou ka nui i hiki aku i ka 228, oiai nae aia ko lakou mau makahiki malalo o ka 14, mai ka 14 makahiki a oi aku.

 

3. Ma na aoao he 42, he 43 ka nui o ka poe na lakou i kakau i na inoa he 1,104; a o ke kiekie o na inoa i kakau ia ma kahi wahi he 126 poe inoa i kakau ia ma kahi wahi he 126 poe inoa, a he 178 hoi ma kahi wahi, a hookahi wale no kekaulima oia mau inoa apau; a ma kekahi wahi hoi, he 16 na inoa wahina (aoao 8) a ma ka aoao 240, aia ma na kakaulima o kekahi poe kanaka i kamaaina loa lakou.

 

4. Ma na wahi he nui, aia no no heluna makahiki ma ka lima kakau o ka mea hookahi, a ma na huahelu hakina ole nohoi.

 

5. O na inoa o na kaikamahine no lakou na makahiki mai ka 2 a ka 3, aia ma ke kakaulima poepoe maikai, e hiki ole ai ke manaoio ia he oiaio.

 

O cela âme keia aoao i hoikeia ae ia, ua pau wale no i ke kakauinoaia e Mrs. Aholo ame Mrs. Campbell.

 

Hanaia ma Wasinetona, D.C., Maraki 4, 1898.

 

KA MOKUKAUA MAINE.

 

Ka hoike a ka Aha Ninaninau ma ko Amerika Aoao, no ke Pahuia ana o ka Mokukaua "Maine."

 

Wahinetone, Maraki 28.-O ka hoike a ka Aha Ninaninau ma ko Amerika Huiia aoao, no ke pahuia ana o ka mokukaua Maine, ma ka hora 9:40 minute o ke ahiahi o ka la 15 o Feberuari, 1898, ma ke awa o Havana, Cuba, ma ke ano nui, ua olelo ae ia hoike, na poino ka mokukaua (Maine mamuli o kona pahuia ana. A o keia mea nana i hoopahu iaia mawaho aku nei ia, oia hoi, aole mailoko ponoi iho o ka moku ke pahuia ana. Ma ka wa 15 o ka moku ma kahi hoi he 14 1/2 kapuai mai ka hapalua like mai o ka moku, a he 6 @oi kapuai maluna ae o ke kila, ua o-wa pu ae la ia wahi, a he 4 kapuai i hala ae maluna o ka ili o ke kai. O ka pale o waho o ke kila ma keia wahi o ke pahuia ana o ka moku, ua mio aku la ia iloko o ka moku, a ua like ka nanaina o keia upoho ana o ka pale o waho o ke kila i mio iloko me ka hua palapala V i hoohuliia ka waha ilalo. Ua haki pu ke kila o ka moku, a ua like loa ka hiohiona o kahi o ke kila i ha'i ai me kela hua palapala V i hoohuliia ka waha ilalo. A ma ka manao o ka Aha Ninaninau, ua loohia keia pahu ana ma o kekahi mea pahu, malalo pono o ka moku. Aole nae hiki i ke Komisina ke hooia i ka mea nana i hana i keia mea hoopahu i poino ai ka moku. He elua hoi manawa i pahuia ai ka moku. Ua lalauinoaia ka hoike a ke Komisina e W.T. Sampson, Kapena o ka Aumoku Kaua o Amerika Huiia, Peresidena; ame A.A. Marix, Lutanela-Alihikaua o ke Aumoku Kaua o Amerika Huiia, Loio Hoopii.

 

KA HOIKE A KE KOMITE NINANINAU MA KO SEPANIA AOAO.

 

Wasinetona, Maraki 28.- E hoike ana ka Papa Pai Hui (Associated Press). no ka mea e pili ana i ka hoike a ke Komite Nininau ma ko Sepania aoao, no ke kumu i pahuia ai ka mokukaua Maine, ma o kekahi mea hoopahu ia mai waho aku nei. Hookahi no manawa i pahu ai ka moku; aole i ikeia ka pu-ko ana o ke kai iluna ma ka wa i pahu ai ka moku; aole i ikeia ka oni ana o ka moku e ku kokoke ana i kahi o ka moku i poino, ma kona wa i pahu ai, aole ikeia ia mea ma ka aina: aole nohoi i loaa na i'a make ma kahi kokoke i ka moku poino. O ka olelo hoike a ke paila@a nui o ke awa, he wahi nui loa ia o na i'a: a ua hoike ka luna o na hana hou o ke awa: ma kela ame keia wa ana e lawelawe ai me na mea pahu mloko o ke awa, e ikea ana ka make nui o na i'a.

 

O ka poe luu ma ko Sepania aoao, no ka nana ana i kahi i poino o ka mokukaua Maine, ua olelo ae lakou, aole hiki ke ikeia ka aoao lalo o ka moku, oiai ua kapoo pu iloko o ka lepo, aka, ma ka nana pono ia ana nae o na aoao o ka moku, ua ikeia mamuli o na na-ha ame na o-wa ana o ka moku, ua maopopo loa, e hiki ole ai ke kanalua ia, noloko ponoi no o ka moku ke kumu o ka poino ana, Ua kue loa keia hoike i ka hoike a ke Komisina Amerika.

 

Ua ike o Rev. W. H. Weaver, ke Kahu Ekalesia o ka Ekalesia Bapetito Hulia, Dielsburg, Pa., i ka waiwai o ka Laau Kunu a Kamalena, aole nohoi on a kanalua i ka hoike ana'ku ia mea imua o kona mau hoaloha. "Ua inu a ua ike au he laau maikai loa ia no ke anu, ke kunu ame ka ha o ka leo." Pela na olelo a ka poe apau i hoao i ua laau ia. E kualia ana e ka poe kawili a kuai laau lapaau apau. O ka Hui o Benson Smith, na Agena ma ko Hawaii Pae Aina.

 

THE CRUISER COLUMBIA

 

The new cruiser Columbia is the swifts warship afloat and has proved herself capable of steaming twenty-six and one half miles an hour with comparative ease. This is not her maximum speed, however, for she demonstrated that if the necessity arose she could fly through the water at the rate of thirty miles an hour.

 

Ua loheia o ka mokukaua Columebia nei, oia kekahi o keia aluka o na mokukaua i hoounaia aku e kiai a e hakilo i na mokuhana Sepania.

 

THE BATTLESHIP MASSACHUSETTS

 

Uncle Sam's new 10,000 ton battleship Massachusetts is the swiftest ship of her class in the world. Her maximum speed is 17.3 knots per hour and she recently averaged 16.15 knots on a 4 hour run. She was built by the Cramps, of Philedelphia.

 

O a mokukaua Makekuseta keia. O kekahi keia o na mokukaua helu ekahi o ke aumokukaua o Amerika Huiia, i hoounaia aku e halawai me ka aumokuSepania.