Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 18, 6 May 1898 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kate Motoyama |
| This work is dedicated to: | ada sadler |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hoolalha Mana Hooko
HOOLAHA NO NA AINA AUPUNI.
--
Ma ka Poalua, Mei 31, 1898, ma ka hora 12 awakea, me ke Keena o J. Kaelemakule, Kailua, Kona Akau, e kuai Kudala ia aku ana:
Ka hoolimalima o kekahi lihi o ka aina o Puunanahulu, Kona Akau, nona na Eka he 12,00, oi aku a emi mai paha.
Manawa hoolimalima, he 21 makahiki.
Uku hoolimalima maluna aku o $150 no ka makahiki, e hookaa mua ia ana i kela ame keia hapaina makahiki.
A ma iwa manawa hookahi no, a ma ia wahi hookahi no, e kuaila aku ai he 116.1 Eka, ma Puunanahulu i oleloia, malalo o na aelike kuikawa, no ka hookaa dala ana ame na hana hou.
Kumukai maluna aku $290.25.
No ka hoakaka piha e pili ana i na kumu aelike o na aina maluna ae nei, na kii, a pela aku, e ninau ma ke Keena Aina, Honolulu, a i ole, ia J. Kaelemauke, Kailua, Kona.
J. F. BROWN,
Agena o na Aina Aupuni,
Honolulu, Mei 2, 1898.
2671-t
--
HOOLAHA NO NA AINA AUPUNI.
--
Ma ka la 4 o Iune, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hae Hookolokolo, e kuai kudala ia aku ai:
Ka hoolimalima o ka Aina Aupuni o Wakiu, Hana, Maui.
Area 1,115 Eka, oi iki aku a emi mai paha.
Manawa, he 21 makahiki mai Mei 2, 1899.
Uku hoolimalima maluna aku o $100 no ka makahiki, e hookaa mua ia i kela ame keia hapalua makahiki.
E paa ana ka hoolimalima malalo o na olelo kaupale no ka malama ana i na ululaau a no na apana aina hookuonoono.
No na hoakaka piha e ninau ma ke Keena Aina ma Honolulu.
J. F. BROWN,
Agena o na Aina Aupuni,
Honolulu, Mei 2, 1897.
2671-5t
--
HOOLAHA HUI.
--
Ma ka Hana o ka Hoopau ana i ka Hui "Hawaiian Construction Company."
Oiai, ua waiho mai ka Hawaiian Construction Company, he Hui i kukuluia a e ku ana malalo a ma o ka mana la o na Kanawai o ko Hawaii Pae Aina, elike me ke kanawai ma ia hana a i hoakakaia hoi, ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina, he noi no ka hoopau ana i ua Hui la, me ka Palapala Hooia i hoopili pu ia, elike me ke kauoha a ke Kanawai.
Nolaila, ke hoolahaia aku nei ma keia imua o ka poe apau i kuleana, ma kela ame keia ano, iloko o ua Hui la, e pono no e waiho mai i na kumu kue no ka aeia ana o ua noi la, ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina, ma ka Poalima, Mei 6, 1898, a mamua ae paha, a o keia ame keia mea e makemake ana e loheia kana hoohalahala, e hele kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ma ka Hale Oihana Hooko, Honolulu, ma ka hora 10 a. m. o ua la 'la, a e hoike mai i kumu e ae ole ia ai ua noi la.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Maraki 1, 1898.
270-1t
--
LA HANAU O KA MOIWAHINE O
PELEKANE.
--
O ka la 24 o Mei nei, oia ka la hanau o ka Woiwahine Vitoria o Pelekane, a Emepera wahine hoi o Inia.
Ke manzo nei na kupa Pelekane o Honolulu nei e haawi i kekahi aha hulahula Europa nui ma ke ahiahi oia la.
Ke hoea aku ua Moiwahine kaulana loa la o ke ao nei ia la, oia ka piha ana o kona mau makahiki i ke 79, a oia hoi ka aneane ana e piha pono ke 61 makahiki o kona nohoalii ana no Enelani.
--
Ua hoolaha ae ka nupepa Westfield News, (Ind.) i keia mea e pili ana i kekahi kamaaina loihi oia wahi: "Penei ka olelo a Frank McAvoy, he limahana no kekahi mau makahiki lehulehu no ka I. N. A. & Co. Ry. o keia wahi: "Ua inu mau au i ka Laau Ola a Kamalena no ke Nahu, Kolera ame ka Hi, no umi mkaahiki a oi aku no hoi--a ua paa mau loa ia laau iloko o ko'u ohana. Manao au, he laau maikai loa ia i hanaia ke hauoli nei au i ka hoolaha ana aku no ua laau la." He laau palekana loa ia no na ma'i o ka opu. E kualia ana e na poe kuai laau Iapaan apau. Benson, Smith & Co., na Agena ma ko Hawaii Pae Aina.
--
O ka la apopo, Mei 7, ka la i hoopaaia ma ka papa kuhikuhi o ka Hui Mokuahi Pakipika, oia ka la e ku mai ai no Honolulu nei ka mokuahi Rio de Janeiro a holo loa aku no Iapana ame Kina.
KA
Nupepa Kuokoa
--
No ka Makahiki - - - $2.00
No Eono Mahina - - 1.00
Kuike ka Rula.
______________________________________
@ 1 2 3 4 5 6
ANA Pule Pule Pule Pule Pule Pule
_______________________________________
Iniha $1.50 $2.00 $2.50 $3.00 $3.50 4.00
2 Iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00
3 Iniha 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00
4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
5 Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 00
6 Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00
_______________________________________
O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a in a aole, aohe hookomo ia.
PIKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
C. G. BALLENTYNE, Luna Nui.
JOSEPH M. POEPOE, Lunahoo-
ponopono.
Honolulu, Oahu.
________________________________________
POALIMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MEI 6, 1898.
________________________________________
KO HAWAII NEI KULANA I KEIA
WA.
--
Ma ko makou hoomaopopo ana i ko kakou kulana Aupuni pili kuwaho, me na Aupuni e ae o ka honua nei, mamuli hoi o ke alahele kalai Aupuni i hookauia ae nei kakou e ka Ahaolelo mua loa malalo o ke kuhikuhi o ke KUmukanawai e ku nei i keia wa, a hoea mai nei i ka makahiki i hala aku la, a pela pu hoi me na keehina hana i lawelaweia e ka Aha Senate o Amerika Huiia, ma ka mea e pili ana i ke Kumuhana Hoohui Aupuni mawaena o ko Hawaii nei mau Pae Moku ame Amerika Huiia, ua hiki paha ia makou o olelo ae, me ka maopopo, ke kulana ko kakou i hewa i ka leo ame ka lele mua ana," e hiki ole ai ia Sepania, iloko o keia wa i lilo ai o Amerika Huiia i enimi nona, ke nana oluolu mai maluna o kakou; a he kulana hoi ia, e Iriki maalahi ai iaia (Sepania) ke kau mai i na maawe kaula hahau maluna o kakou ke manao oia e hana pela.
Ua kukala ko kakou Ahaolelo o 1896, e kupaa mau ana o Hawaii nei mamuli o ke kumuhana hoohui akulaia iho me Amerika Huiia, a ua apono ka Aha Senate o Hawaii i ka aelike kuikahi hoohui Aupuni, a mai "ka Alepa a hoea i ka Omega," mai ke "poo a ka hiu," ua paa ka Hawaii Aupuni hoohiki, o kona alahele moana e hele nei i keia wa, aia no ia ma ke alahele hoohui aku me Amerika Huiia. A no ia mea, ua hiki ia Sepania ke nana mai ia Hawaii; ma ke ano he Aupuni i Amerika ma ka manao kalai Aupuni a noho Aupuni ana hoi.
He mea oiaio, aole e paa ka aelike a na kanaka elua, ke ole e aelike laua a i elua, a hoopaa i ka laua mau ae ana, ma ua aelike la. He oiaio nohoi, o Hawaii wale nie no kai hoopaa iaia iho ma keia kuikahi Hoohui Aupuni, ma o ka Aha Senate la, elike me ke kuhikuhi o ke Kumukanawai, aole hoi i ae ko Amerika Huiia Aha Senate ia aelike kuikahi i keia wa; a no ia mea, ua hiki ke oleloia, aole i paa ka aelike.
Aka, e hoomanaoia, ua paa ua aelike la, maluna o ka aoao i apono i ua aelike la a hiki i ka wa e puka maopopo mai ai ka ae, a o ka hoole ana paha a ka Aha Senate o Amerika Huiia, ka lua o ka aoao i makemakeia ma keia aelike ana, a i ole ia, ka mana malalo o ko Amerika Huiia Kumukanawai, nana e haawi i ka mana piha i ke Poo Nui o ke Aupuni, ma ka aoao o ka lahui Amerika, e apono i ke kuikahi a Hawaii nei i apono i ke kuikahi a Hawaii nei i apono e ai, ma o kona Aha Senate la. Nolaila, o ka mea maopopo loa, ke ku nei o Hawaii Aupuni, ma kekahi kulana Aupuni aneheneh e anapuniia e ko Sepania kuakoko o ka inaina.
A oiai hoi o Hawaii e ku nei ma keia kulana hana aelike hoohui Aupuni me Amerika Huiia, ua hiki anei iaia ke kukala ae i olelo kuahaua akea e ku ia ma ke kulan akuokoa, e ae ana no i na mokukaua Sepania e komo mai ana ma kona mau awa, in a pah e hoea io mai ana lakou, e hoolakoia aku me na lako apau e loaa ai ia lakou he ikaika hele moana, no ka paio ana me na mokukaua Amerika, na moku hoi o ke Aupuni a Hawaii i paa ai malalo ponoi o kana aelike hoohui Aupuni i apono ai ma kona ahaolelo, e hoohui aku iaia iho me ka lilo ole o keia hana ana a Hawaii i pohaku hoohihia nona e hina ai ma o kona alahele hoohui Aupuni me Amierka Huia?
Malalo ke Kuikahi Panailike e paa iki nei mawaena o Hawaii nei ame Amerika Huiia, e manaoia o ke Awa o Puuloa, he kalana aina (kai) ia no Amerika Huiia, a he waiwai Amerika hoi ia e hiki ai ia Sepania ke wawahi a ke hoolilo i mea ole, in a e manao ana ia e hana pela.
O ka makou mea nui wale no i makemake ai e hoike ae ma keia wahi, oia keia, ua haawi Kumukanawai aku ko kakou Aha Senate ia Hawaii Aupuni e hui me Amerika Aupuni ke ae Kumukanawai mai kona Aha Senate, a ka'ulua hoi k@ ae ana a o ka hoole Kumukanawai ana mai paha a ko Amerika Huiia Aha Senate, ua uluae la he mokuahana nui mawaena o ke Aupuni a Hawaii e hoopili aku nei, me kekahi Aupuni o Europa, a nolaila, pehea ana la ko Hawaii nei kulana i keia wa?
--
KAU KIURE MA KAILUA.
--
E Mr. Lunahooponopono o ke Kilohana Pookela, aloha:--Ma ke kakahiaka nui o ka Poaha, Aperila 7 i haia iho la, ua ku mai la ka Mauna Loa mai Kailua, Kona Akau mai, me ka Lunakanawai Jno. W. Kalua, ka Hope Loio Kuhina Dole, ka Maheleolelo Kahikina Kelekona ame na laia o ka Papa Loio i holo pu mai no ka malama ana i ke kau hookolokolo o keia apana. Ua holo mai ke Ahi o Wailuku e lawelawe i ka hana kahu o ka Aha ma ko Lunakanawai E. G. Hikikoki wahi, oia, ua loaa ia oia i ka ma'i ano pilikia a hiki ole ke noho ma kona kulana no ka hana.
Ma ua kakahiaka Poaha nei, mahope o ka hui pu ana me ka Makai Nui o keia mokupuni ame ka Hope Makai Nui o keia pana, ua haawi koke ae ia ka Lunakanawai i ke kauoha e wehe ia ka Aha ma ia kakahiaka i ka hora 10, a e makaukau na hana no ka nee aku imua me ka eleu. Ua kuahauaia ae keia olelo kauoha, a i ka hiki ana i ka hora i kauohaia ai, ua akoakoa ae ke lehulehu maloko o ka hale hookolokolo.
O ka wehe ana o na aha hookolokolo, aole no ia he mea hou loa ma na Kona nei, aka, o ka hoohanohano ia ana o ka apua mamuli o ka hiki kino ana mai o ke Paniwai o Iao, he koko a he io a he iwikuamoo no ka lahui oiwi o Hawaii, oia ke kumu nana i hoala ae i ka hiamoe o na kamaaina ma keia mea, a ua pikokoi aku la lakou me he i'a la i ka maka-ha. Ua kaulana a puni ka inoa o ka Hon. J. W. Kalua ma ko lakou mau pepeiao a ua kamaaina iaia ma ia ano, aka, o ka ikemaka ana keia, nolaila, ua lawe lakou ia manawa no lakou e makaikai ai a lawa pono ko lakou mau iini.
Ua weheia ka aha me ka hanohnao ma ia la, ma ka pule eehia a naauao lua ole a ka Rev. B. W. Kapu o na Waieha, a ua hoomaopopo kou mea kakau i ka eehia ame ka hanohano o ka Aha. Ua haiamu pu ae na loio haole C. Creighton, J. Smith, A. S. Humphreys, J. Wise, ame na loia Hawaii J. Mahiai Kaneakua, Enoch Johnson, Noah Kepoikai, J. P. Kamauoha, W. J. Wright ame kahi poe e ae.
He nui no na hihia ma keia kau, aka, mamuli o ka hoopaneeia a hoopau wale ia o kahi mau hihia, ua ane palanaiki mai. He mau hihia ano nui kekahi, oia hoi, he mau hihia powa i lawelaweia e na kanaka Hawaii. He mea ano keia ma na Kona nei o ka powa o na kanaka maoli, a he ku no hoi i ka minamina ka ulu ana ae nei, aka, ua ike ia nae aia mawaena o ka poe opio kamalii ano hupo, i komo pono ole a kuonoono ka noonoo kanakamakua. Ua hoahewaia na powa e na kiure o ka aina, a ma ke kau ana a ka Aha i ka hoopai, ua ikeia kona kaupaona maikai ana i ke ano o ka lawelaweia ana o ka hewa ame ke kulana o na mea na laua i hana ua hewa la, a ua nui ka mahaloia no ke kaulike, aole hiki elike me ka mea maa mau he ka-make loa, aka, he hookoe no i wahi aho e loaa ai he manawa no ka mihi a hana hewa hou ole aku, elike no me kana i a'o mai ai i na opio i hoahewaia.
He elua mau hihia ano nui i oili ae, he mau hihia ano hoopahaohao, aka, na ke Ahi o Wailuku i hoopau kela mau pahaohao i hanaia e ka poe hana pahaohao.
O ka mua, he hihia aihue bipi no Kohala. Ua hopuia he ehiku poe kanaka no ka hewa aihue bipi, a ua hoopaiia e ka Lunakanawai Apana o Kohala, oia o R. H. Atkins, he hookahi makahiki paahao ma ka hana oolea me na koina o ka Aha, a ua hoohalahala mai lakou imua o keia Aha, e noi ana e hoemiia ka hoopai.
Penei ke ano nui o keia hihia: Ua hoohuoi mau na hui hanai holoholona o Kohala i ka nalowale mau o ka lakou mau bipi, a ua loaa ke kumu i manaoia ai, ke aihueia nei kela mau bipi a o keia poe kekahi na lakou e hana nei kela aihue. Nolaila, hoonoho aku nei na hui hanai holoholona i makai nana e kiu. No ka loaa ole paha o na kolohe ma kana kiu ana, nolaila, ua imi oia i alanui ana i manao ai oia ka hana pono. Kii oia i elua mau kanaka kokua iaia, a hele aku a hopu malu i kekahi bipi a pepehi a lole, alaila, kauoha aku la i na kokua e kii aku i kela poe i hoohuoiia e hele mai e lawe aku i mau kaka bipi na lakou. Ua hookoia kela kauoha a ua kii io aku no na poe nei i mau kaka bipi na lakou a ua loaa mai.
Mamuli o keia lawe ana a lakou i kela mau kaka bipi, ua hopuia iho la lakou no ka hewa aihue bipi mamuli o ka hoike a kela kiu ame na kokua. Ua hopu pu ia nae me ua kiu nei ame kona mau kokua no ia hewa hookahi, a ua hiki aku ka hihia imua o ka Lunakanawai R. H. Atkins o Kohala Akau.
Ma ka hookolokoloia ana, ua hoikeia ma kela kiu no ame kona mau kokua i haawi i ka bipi i keai poe kanaka opela ka lakou olelo pololei ana imua o ka Aha Kaapuni a ua ae no lakou ua hewa, aole nae no ka aihue, aka, no ka lawe ana a ai i na kaka bipi i haawiia aku ia lakou me ko lakou ike no he bipi aihueia kela, ua hiki ole nae ke hoomanawanui no ka nele loa i kahi inai.
Ua noonoo ka Lunakanawai Apana Atkins a ua hoopuka i kana olelo hooholo, e hoopai ana i kela kiu he $50, a i na kokua he hookahi mahina hoopaahao pakahi, a i kela poe hoi ehiku, ka poe i lawe wale mai no i ka io bipi, a ai ae, he pakahi makahiki hoopaahao ma ka hana oolea.
No keia hoopai, ua hoomaopopo kela poe he ano kapakahi loa, a me ka nele no i na kokua lolo, ua hooikaika lakou a hiki imua o Lunakanawai Kaapuni Hon. J. W. Kalua ma ke ano hoohalahala i ke kaulike ole o ka hoopai, a e noi ana i ka oluolu o ka Aha e nana a e kaupaona kaulike i ko lakou hoopai mawaena o ka poe i hana maoli i ka hewa ame lakou, ka poe i komo pu aku me ka lawelawe lima ole.
I ko ka Lunakanawai lohe ana i na hoakaka ma ko ke Aupuni aoao, ma o ka Hope Loio Kuhina la, ame ko na pio ma o ko lakou mau ioio, oia o C. Creighton, N. Kepoikai, Enoch Johnson, J. M. Kanekua ame A. S. Humphreys, ua kauoha koke ia ke anaina e hoomalu, a ua meha iho la na poe apau. Ke hoomanao nei kou mea kakau i ke ano nui o na olelo a ka Aha i hoopuka ai me na huaolelo kui a me ka leo moakaka penei:
"Minamina kuhohonu au no ka loaa ole ana mai ia'u o ka moolelo piha e pili ana i keia hihia, i hiki ai ia'u ke kamailio laulaha aku me ka lawa o ke kamaaina a hoomaopopo piha. Aka, oiai aole ia moolelo imua o keia Aha, nolaila, ua lawe mai au i na olelo hoakaka apau ma ko ke Aupuni aoao o na mea hoopii, hemau olelo hoi i hoole a i kue ole ia mai ma ke ano aohe oiaio.
"Ua hanaia ke kanawai no ka malama ana i ka pono ame ka maluhia o ke kino o ke kanaka ame knoa mau waiwai, a o ka mea a mau mea e kue ana i keia pono a ke kanawai i haawi ai i ke kanaka, he kue ia i ke kanawai, a ke ku ka hewa, e kau noke kanawai i ka hoopai kupono i mea e hookoia ai kona makemake, oia hoi, e malama i ka maluhia ma na mea apau a ma na ano apau.
"Ua nui na hana mikala ma ko kakou paemoku nei, o ka oi loa paha ma ko kakou mokupuni nei o Keawe, e laa ke kanu kope, na mahiko, ka alani, ka hanai holoholona, a pela wale aku. He mau oihana hoowaiwai keia i ka aina, a o ka waiwai o ka aina o ko ke Aupuni waiwai ia a pomaikai ka lahui-kanaka. He nui ka luhi ame ka nui o ka lilo e hiki ai i ke kanaka ke hoala a hoohana ikeia mau oihana. I kumu e maluhia ai keia mau oihana ame na ano oihana e ae apau, ua kauia na kanawai lehulehu o kela ame keia ano no ke pale aku i na poino e ulu mai ana mamuli o na hana kolohe a kue i ko hai pono. A mawaena oia mau kanawai, he kanawai kekahi e papa ana i ka aihue, a o ka aihue bipi, elike me ko oukou hewa i hoopiiia ai, ua pau loa la.
"He mea pono e malamaia ka maluhia ame na pono o ka poe hanai holoholona e hele ana ma na kula laula ame na awawa ulunahele, a he mea ku i ka pono e kokua ia lakou e na lima o ke Aupuni ame ka poe maikai ma ke kina aia i ka poe aihue holoholona.
"O ka lawe ana o ke kanaka i kekahi waiwai amahele paha o kekahi waiwai i aihuela me kona ike no he waiwai aihue ia kela, ua olelo ke kanaka e pili no ka hewa aihue iaia ma kona lawe ana i ka waiwai i aihueia. A oiai, ua ne oukou, ua lawe oukou i na kaka bipi i haawiia ia oukou me ko oukou ike no ke bipi aihueia kela, nolaila, ua pili no ka hewa ia oukou.
"Aka, ke nalu nei nae au iloko iho o'u me ke kahaha loa, i ke alanui ame ke kahua a ka Lunakanawai Apana i hoopuka ai i kana olelo hooholo, e kau ana i ka hoopai o $50 i kela kiu a i hookahi mahina pakahi i na kokua, ka poe hoi na lakou i hana maoli ka hewa, a i hookahi makahiki pakahi hoi ia oukou, ka poe i lahilahi loa mai ka hewa i ko lakou. Ma ke kumu hea la a ma ke ano hea la i kauia ai ka hoopai elike pela? Aole hiki ia'u ke olelo ae, koe wale no, ua hookahahaia ka manao o keia Aha. Ua hoopaiia kela kiu me na kokua, he hooia maopopoi a no ko lakou ahewaia. Ua hoopaiia no hoi oukou, he hooia no ia no ko oukou ahewaia. O ka lahilahi o ka hewa, oia ka oukou i hana, a in a ua manaoia he hookahi makahiki ka hoopai kupono, ma ke ano lahilahi hea la o ka hewa i mama loa ai ka hoopai o kela poe? O keia ka'u i olelo iho nei i ko'u minamina no ka loaa ole ana mai o ka moolelo piha o keia hihia imua o keia Aha.
"Aole i hanaia ke kanawai i mea kaupaona kapakahi, aole hoi i mea hoopilikia a hookaumana wale aku i na kanaka mawaho o ka palena kupono i ke kino uhane a ke Akua i hana mai ai. Aole no hoi i manaoia e kokua wale ke kanawai i ka poe i hilinaiia e nowelo e imi loaa i ka poe pakaha, mamuli o na hana kolohe a pahele wale. O ka manao o keia Aha, o na kanaka i hoonohoia e malama i ka poino o kekahi mea waiwai, a okomo wale oia ia hai iloko o ka poino mamuli o kona hahai maoli ana i ke kanawai, oia ke kanaka kupono loa e kauia ka hoopai koikoi. Ua lawe kela kanaka i kona kulana hilinaiia i koloka nona me ka manao e kakoo aku ke kanawai iaia. Aole pono e hookuu lanakila ia na kanaka o kela ano.
"Nolaila, mahope o ko ka Aha lawe ana a noonoo akahele ana i ke ano o ko oukou hihia elike me ia i hoakaka ia mai, ua hooholo, ua lawa no kumu kupono loa e ae ia ai ka oukou noi e hoemiia ko oukou hoopai, a ke kauoha nei keia Aha e hoemiia, a o ka hoopai a keia Aha e kau aku nei maluna o oukou, he kanalima dala pakahi me na koina.
"A ke a'o aku nei ka Aha ia oukou, e hoi aku no ko oukou mau home a e hooki i na hana kue kanawai, e noho me ka maluhia a e malama pono i ko oukou mau ohana ma ko oukou mau home. E imi ka hana maikai a e hana aku i loaa ai na pono o keia oia ana."
He nui aku no na olelo wai meli a ke kahu o ka Aha, aka, o ka'u ae la keia i hoomanao. Mamuli o keia olelo hooholo am neia mau olelo naauao, ua lilo ke Ahi o Wailuku i momi iloko o ka puuwai o na Kona nei, a ua haiamuia aku kona alo ame kona wahi luana e ka poe makewai ike.
Nui na mahalo i ke kanaka Hawaii makaukau ma ka oihana, a nui ka lia e loaa hou on a Hawaii o kona ano no keia mua aku o kakou.
E hoouna hou aku ana au i ka moolelo o ka hihia o Spencer vs. Spencer, ka hihia a ka Lunakanawai Kalua i kanoha ai e hoopau a e kapaeia ka olelo kauoha a Lunakanawai Hikikoki no ka mana ole. He hihia hoi i puiwa ai na loio a i kauia ai ka apono no ka olelo hooholo naauao a Hon. J. W. Kalua. Mahalo nui.
KAI MALINO.
Kailua Aperila, 1898.
--
MOOLELO KA AHA EUANELIO O
KA MOKUPUNI O HAWAII.
--
Akoakoa ka Aha ma ka luakini o Kameaialohaia, ma Kohanaiki, Kona Akau, Mokupuni o Hawaii, i Maraki 17, 1898, hora 10 a. m.
Na Rev. S. W. Kekuewa, ka lunahoomalu mua, i wehe i na hana o ka Aha me ka himeni a me ka pule. Hoomaopopoia na laia o ka Aha.
Haili, E. K. Kaiwa, elele; Onomea. Hakalau, Rev. D. Kahooio, komite: Laupahoehoe, D. Kahooio; Hamakua Hikina, Rev. C. M. Kamakawiwoole, W. N. Purdy, elele; Hamakua Waena me Komohana, Rev. M. C. Kealoha, Jr. W. Kaumeleiau, elele; Waimea, Rev. S. W. Kekuewa, komite; Kohala Akau, Rev. S. W. Kekuewa, J. W. Keoloewa, elele; Kekaha, Rev. C. A. Lazaro, C. K. Kapa, elele; Kailua, Helani, Rev. W. N. Lono, komite, Hoomanawanui, elele; Pukaaana, Rev. G. W. Waiau, John Keala, elele; Kalapana me Opihikao, Rev. Z. M. Naahumakua, John Kama elele; Puula, Hulu, elele. Lala mau; Rev. O. P. Emekona.
Ma ka balota, ua kohoia o G. W. Waiau i lunahoomalu, D. Kahooio i kakauolelo.
Koho ka lunahoomalu i na komite:
1. Komite Imi Kumuhana: Emekona, Kalaiwaa, Kamakawiwoole.
2. Komite Imi Haawina: Kekuewa, Naahumakua, Kaumelelau.
3. Komite Haipule: Kamakawiwoole, Kealoha, Lazaro.
4. Komite o na Hookohu: Kamakawiwoole.
Ma ke noi a Kapa e lilo na hoa o ka Aha Kula Sabati a me na poe kupono e ae i mau hoa kuka, hooholoia. Hoike hapa a ke Komite Imi Kumuhana. Na Kamakawiwoole i ka hoike a ke Komite o na Hookohu. Aponoia na hookohu elele ekalesia. Na Kekuewa mai e hoopanee i keia Aha a apopo, hora 9 a. m., aponoia. Hoopanee ka Aha me ka pule a Kamakawiwoole.
LA HANA 2, Mar. 18.
Akoakoa hou ka Aha. Malamaia ka hapalua hora haipule. Kaheaia na inoa. Heluheluia ka moolelo aapono ia. Hapaiia ke kumuhana 2. Hoike o na kihapai. Na ke kakauolelo i ko Haili, Onomea, Hakalau, Laupahoehoe; na Kamakawiwoole i kana; na Kealoha i kana. Noi mai o Emekona e waiho i keia hoike a ka mahele (k), "hooponopono ekalesia," aponoia. Na Kekuewa i ko Waimea, Kohala Akau; na ke kakauolelo i ko Kohala Komohana, Kohala Hema. Noi mai o Kalaiwaa e waiho i ka hoike o Kohala Komohana a ka mahele (a), "Oia Kahu," aponoia. Na Lazaro mai, e hoopanee i keia Aha a hui hou mai i ka hora 2 p.m. Hoopaneeia me ka pule a Keala.
Hora 2, hoomaka hou ka Aha me ka pule a Lono. Hapaiia ke koena o na hoike. Na Lazro i kana; na Kalaiwaa i kana; na Lono i kana; na ke kakauolelo i ko Pukaana; na Naahumakua i kana; na ke kakauolelo i ko Puula. Noi mai o Emekona e hoohui mai i ka papa helu a ke komite me ka ka ekalesia, aponoia.
Hapaiia ke kumuhana 3. Na palapala hoopii. Palapala hoopii mai Kohala Akau mai i ko lakou Komite noi dala no ka hoomaemae hou ana i ko lakou luakini, J. W. Keoloewea, Mr. me Mrs. Kekuewa, aponoia. Palapala hoopii mai Kona Hema mai ia G. W. P. Kaeo e ninaninauia oia no kona makaukau i ka ke Akua olelo, a e loaa iaia ka luakini haiolelo, waihoia ma ka lima o ke komite, Kekuewa, Lono, Kalaiwaa, aponoia.
Hapaiia ke kumuhana 4. Hoike Komite o ka AHa. Na Kamakawiwoole, ke komite ninaninau ia Mrs. M. Kekuewa no ka like o ka S. W. Kekuewa hoike i ka Aha ma Hilo no Kealoha, Aponoia. Mai a Emekona mai, e waiho i keia hoike komite ma ka lima o ke komite, oia o Emekona, Kamakawiwoole, Kekuewa, Kalaiwaa, Lono. Na Kalaiwaa, ke komite hoonoho ia Rev. J. Noa no Kaohe ame Milolii, aole i hoonohoia no ke kuikahi ole o ka Ekalesia, aponoia. Na Kekuewa, ke komite ninau ia L. K. Kalawe no ka oiaio a oiaio ole paha o na lono i wawaia, aponoia a waihoia ma ka lima o kela komite elima. Na Lono, ke komite noi dala o ka luakini o Papopiia, aponoia. Noi mai o Emekona, o na dal aloaa apau loa a ke komite e waihola ma ka lima o ka Puuku John Palika, a oia no ke komite hoomaemae luakini, aponoia. Hoomau hou ia o Lono i komite noi dala, aponoia. Noi mai o Kapa e hoopanee i keia Aha a apopo, hora 9 a. m. Hoopaneeia me ka pule a Kapa.
LA HANA 3, Mar. 19.
Akoakoa hou ka Aha. Malamaia ka hapalua hora haipule. Kahea inoa. Heluheluia ka moolelo a aponoia.
Hoike komite e pili ana ia L. K. Kalawe no na lono i wawaia. Hooho@oia e wahih oo L. K. Kalawe i ka hana a hiki i ka wa e kaawale loa ai ke ino o keia hihia i loaa iaia. Hoike komite no M. C. Kealoha. E akahele loa oia ma keia mua aku ma o kona hui ana me na poe hoomanamana a me kona lawelawe pu ana me lakou. Ke kaouha nei ka Aha e kue loa ia mau hana. E pono i ko kakou hoa paahana e akahele loa i na mea ana e hoohiki ai i loaa iaia ka mana o ka oiaio me ka paewaewa ole ma kana olelo. E pono i ko kakou hoa e nana i ka mana o keia Aha i ke a'o aloha ana iaia.
Hoike komite huli dala o ka luakini o Mokuaikaua, aponoia. Komite huli dala o ka luakini o Kameaihoanoia, aponoia a hoomau hou ia o S. W. Kawewehi, C. K. Kapa i komite huli dala, a me Rev. C. A. Lazaro i komite huli dala no ka luakini o Kameaihoanoia. Na Ke kakauolelo i ka hoike komite no ka aie o ka elalesia o Puula ia L. K. Kalawe, ua pau ka aie, aponoia.
Hapaiia ke kumuhana 5. Oihana Kuwaho. Na ke kakauolelo o ka Papa Hawaii i hoike mai no na hana a ka Haku ma ko na aina e. E hoomau aku no na Ekalesia o keia mokupuni i ko lakou haawina kokua i ka oihana kuwaho, aponoia. Hoike komite ninaninau ia G. W. P. Kaeo, aponoia. Noi mai o Kamakawiwoole e laweia a noonoo ka hoike a ke komite, apono loa ia. Mai iaia mai no e kohaoia na komite ninaninau Emekona, Kamakawiwoole, Kekuewa, Kalaiwaa, Lono. Hapaiia ke kumuhana 6. Oihana Koloko. Hahele (a) Ola kahu. E hoomau ka uku mai ka Papa Hawaii mai ia J. N. Kamoku $50.00, D. Kahooio $50.00, Z. M. Naahumakua $50, S. C. Luhiau $75. Na ke kakauolelo e pane aku i ka Papa Hawaii no na huahelu dala ma o Emekona la. O ka pane a Kealoha no ka ninau a ka Aha, aole oia i hoopunipuni. Waiho hou ia ma ma ka lima o kela komite mua, Kamakawiwoole, Keoloewa, Manu, a hoike hou mai i ka wa e noho hou ai keia Aha, aponoia. Hoomaha iki ka Aha no ka ninaninau ana a ke komiet ia G. W. P. Kaeo no na Palapala Hemolele. Ko ke Akua ano, Moolelo Ekalesia, Hooponopono Ekalesia, a ua hooholo ka Aha e apono iaia e loaa ka laikini haiolelo no keia mokupuni hookahi makahiki. Na Kekuewa mai, na ka lunahoomalu a me ke kakauolelo e haawi aku i laikini haiolelo, apono loa ia. Na Kamakawiwoole mai e hoonoho aku iaia i haiolelo no Konawaena a me Kealakekua, Kaohe, Miloilii, apono loa ia. E kokua mai ka Papa Hawaii ia G. W. P. Kaeo i $75.00. Mahele (e) Na Ekalesia Kahu ole. Onomea, Hakalau, Kahooio ke komite; Waimea, Kekuewa ke komite; Kohala Hema, Luhiau ke Komite; Konawaena ame Kealakekua, Lono ke komite; Milolii, Kaohe, Kalaiwaa ke komite; Puula, Kamoku ke komite; Olaa, Desha ke komite. Mahale (o) Kula Hanai. Na Kekuewa i hoike mai no ke Kula Kaikamahine o Kohala Akau, ke holomua mua nei keia kula i keia wa. Mahele (h) hoike a ka Puuku, he mau ala no, aponoia. Hapaiia Hapaiia ke kumuhana 7. Heluhelu haawina. Mai ke komite imi haawina mai: Pehea la i lilo ai o Karisto i kahuna mamuli o ke ano o Melekikekeke? Aponoia. Hapalia ke kumuhana 9. Na elele i ka Aha ma Honolulu. E. K. Kaiwa. Hulu, John Keaia, Kawewehi, Keoloewa, W. N. Purdy. Kahi a me ka wa e noho hou ai keia Aha, ma Laupahoehoe i ka malama o Sept. 1898. Mai a Kamakawiwoole mai e hilinai aku ka Aha i ko kakou kakauolelo ma ka heluhelu ole ia o ka moolelo o ka Aha Apono ia. Mai iaia ma o, e hoouna i ka moolelo o ka Aha i ka Nupepa Kuokoa, aponoia. Na Emekona,he olelo hooholo, hooholoia: Ke haawi aku nei keia Aha i ko lakou hoomaikai in a makamaka o ka Ekalesia o Kekaha no ko lakou kokua oluolu ana mai i na hoa i hiki mai imua o lakou no na hana o ka Aha, aponoia. Mai a Kalaiwaa mai e hoopanee i keia Aha a noho hou ma Laupahoehoe i ka manawa i hoikeia maluna. Hookuu ka Aha me ka himeni ame ka pule a Emekona.
D. KAHOOIO, Kakauolelo.
Laupahoehoe, April 4, 1898.
--
KA LAAU MAIKAI LOA NO KA RU-
MATIKA.
--
(Mai ka nupepa Fairhaven (N. Y.) Register mai.)
Ua hoike mai o Mr. James Rowland o keia kulanakauhale, no iwakaluakumamalima makahiki i loohia ai kana wahine i ka rumatika. He mau pule i hala ae nei, ua loohiaia iho la oia i ka eha, a ua ku-a-pupule maoli ia. Hoouna aku la ia ia Mr. Rowland e kii i kauka, eia nae, ua heluhelu hoi ia i ka Laau Hamo a Kamalena, a ma kahi o kona kii ana aku i ke kauka, hele aku la i ai ka halekuai a loaa hookahi omole laau hamo. I kinohi aole i apono iki kana wahine no keia hana ana i hana ai, aka, ua hamo no nae ia, a iloko o hookahi hora ua hoi aku la ia e hiamoe. Eia oia ke hamo mau nei i ua laau ia i kela ame keia wa e ike ai oia i ka eha ame ka hu'i, a e loaa mau ana nohoi ka oluolu. Ua olelo oia aohe ana laau i lawelawe ai elike me keia ka maikai. E kuaiia ana e na poe kawili laau apau ame na poe kuai laau lapaau. O Benson, Smith & Co., na Agena ma ko Hawaii Pae Aina.
--
E hou no ia Maui! Mamuli o ka bila kanawai a Senatoa Kepoikai i lawe mai nei i keia mau la iho la, e hoolaiki ana i ka makanaia ana o na oihana Aupuni a i ka poe kupa Hawaii wale no. O keia iho la, ka mea i oleloia, ka ai na ka poe o ka hale o ka Isaraela, aole na ka poe Genetile. Pela anei? Pehea la ko Maui poe Genetile?