Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 19, 13 May 1898 — Page 2

Page PDF (1.44 MB)

This text was transcribed by:  Kuulei Alcomindras-palakiko
This work is dedicated to:  I kuʻu wahi kaikamahine-ʻo Kawēkiu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

hoolaha Mana hooko

 

OLELO HOOLAHA HOOPAU HUI.

 

            No ka hooopau ana i ka Hui i ikeia o Waihee Sugar Company:

            No ka mea, o Waihee Sugar Company, he hui i kukuluia a i hoohanaia i kulike me ke kanawai o ko Hawaii Paeaina, a oiai, ua waihoia mai he palapala noi ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina, no ka hoopau ana i ua Hui la, ame kekahi palapala hooia kupono elike me ke kuhikuhi o ke Kanawai.

            A nolaila, ke hoolahaia aku nei i na poe apau i kuleana ma na ano apau iloko o ua hui la, ina he mau kumu hoohalahala kupono kekahi no ka palapala noi e hoopau, e waiho mai ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina, ma a mamua ae o ka Poalima, Iulai 15, 1898, a o kela ame keia e makemake ana e hoolohe, e pono e hiki mai ma ke keena o ka mea nona ka inoa ma lalo iho ma ka Hale Mana Hooko, ma ka hora 10 o ua la ‘la i oleloia, e hoike mai ina he mau kumu kekahi e hoole ana i ua palapala noi ‘la.

HENRY E. COOPER,

Kuhina Kalaiaina Kuikawa.

Keena Kalaiaina, Mei 6, 1898.

2701-10t

 

HOOLAHA NO NA AINA AUPUNI.

 

            Ma ka Poalua, Mei 31, 1898, ma ka hora 12 awakea, ma ke Keena o J. Kaelemakule, Kailua, Kona Akau, e kuai kudala ia aku ana:

            Ka hoolimalima o kekahi lihi o ka aina o Puunanahulu, Kona Akau, nona na Eka he 12,000, oi aku a emi mai paha.

            Manawa hoolimalima, he 21 makahiki.

            Uku hoolimalima maluna aku o $150 no ka makahiki, e hookaa mua ia ana i kela ame keia hapalua makahiki.

            A ma ia manawa hookahi no, a ma ia wahi hookahi no, e kuaaiia aku ai he 116.1 Eka, ma Puunanahulu i oleloia, malalo o na aelike kuikawa, no ka hookaa dala ana ame na hana hou.

            Kumukuai maluna aku $290.25.

            No na hoakaka piha e pili ana i na kumu aelike o na aina maluna ae nei, na kii, a pela aku, e ninau ma ke Keena Aina, Honolulu, a i ole, ia J. Kaelemakule, Kailua, Kona.

            J.F. BROWN,

            Agena o na Aina Aupuni.

            Honolulu, Mei 2, 1898.

            2671-4t

 

HOOLAHA NO NA AINA AUPUNI.

 

            Ma ka la 4 o Iune, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o ka Hale Hookolokolo, e kuai kudala ia aku ai:

            Ka hoolimalima o ka Aina Aupuni o Wakiu, Hana, Maui.

            Area 1,115 Eka, oi iki aku a emi mai paha.

            Uku hoolimalima maluna aku o $100 no ka makahiki, e hookaa mua ia ia kela ame keia hapalua makahiki.

            E paa ana ka hoolimalima malalo o na olelo kaupale no ka malama ana i na ululaau a no na apana aina hookuonoono.

            No na hoakaka piha e ninau ma ke Keena Aina ma Honolulu.

            J.F. BROWN,

            Agena o na Aina Aupuni.

            Honolulu, Mei 2, 1897.

            2671-5t

 

KA LAAU MAIKAI LOA NO KA RUMATIKA.

            (Mai ka nupepa Fairhaven (N.Y.) Register mai.)

            Ua hoike mai o Mr. James Rowland o keia kulanakauhale, no iwakaluakumamalima makahiki i loohia ai kana wahine i ka rumatika.  He mau pule i hala ae nei, ua loohiaia iho la oia i ka eha, a ua ku-a-pupule maoli ia.  Hoouna aku la ia ia Mr. Rowland e kii i kauka, eia nae, ua heluhelu hoi ia i ka Laau Hamo a Kamalena, a ma kahi o kona kii ana aku i ke kauka, hele aku la i ai ka halekuai a loaa hookahi omole laau hamo.  I kinohi aole i apono iki kana wahine no keia hana ana i hana ai, aka, ua hamo no nae ia, a iloko o hookahi hora ua hoi aku la ia e hiamoe..Eia oia ke hamo mau nei i ua laau la i kela ame keia wa e ike ai oia i ka eha ame ka hu’i, a e loaa mau ana nohoi ka oluolu.  Ua olelo oia aohe ana laau i lawelawe ai elike me keia ka maikai.  E kuaiia ana e na poe kawili laau apau ame na poe kuai laau lapaau.  O Benson, Smith & Co., na Agena ma ko Hawaii Pae Aina.

 

HE KEIKI HAWAII NO KA HUI KEA ULAULA.

 

            Ua haawi aku o James Judd (Kauka) keiki a ka Lunakanawai Kiekie Alapaki, a he haumana no ke Kula Lapaau ma Nu Ioka, i kana mau hookauwa ana i ka Hui Kea Ulaula, no na hana kokua i ka poe pilikia ma Cuba.  Ua manaoia nae, aole paha ia e aeia ana, oiai o ka poe maamaalea wale no i ka malama ana i ka poe pilikia ke aeia e komo iloko oia hui.

 

KA Nupepa Kuokoa

 

No ka Makahiki  $2.00

No Eono Mahina  1.00

Kuike ka Rula.

 

PUKA ANA               1 Pule  2 Pule  3 Pule 4 Pule   5 Pule  6 Pule

Iniha..                          $1.50   $2.00   $2.50   $3.00   $3.50   $4.00

2 Iniha ..                      2.00     2.75     3.50     4.00     4.50     5.00

3 Iniha ..                      2.50     3.50     4.50     5.00     5.50     6.00

4 Iniha ..                      3.00     4.00     5.00     6.00     6.75     7.50

5 Iniha..                       3.50     4.75     6.00     7.00     8.00     @

Iniha.                           4.00     5.50     7.00     8.00     9.00     1@

 

            O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.

 

            HOOPUKAIA KA HAWAIIAN GAZETTE CO. C.G. BALLENTYNE, Luna Nui JOSEPH M. POEPOE, Lunahooponopono.

            Honolulu, Oahu.

            POALIMA  MEI 13, 1898.

 

Ka Ninau Hoohui Aupuni.

 

            He nui na lono i loaa mai nei ia nei no ka mea e pili ana i keia kumuhana, oia hoi, e hoike ana kekahi lono e haalele ana ka Persidena i ke kumuhana hoohui Aupuni, malalo o ke alahele kuikahi, a mana Ahaolelo hoi, a e lawe ae ana ia ma ka mana kaua; no ka paa ana ia Hawaii nei malalo o Amerika.  O kekahi, aia he keehina hana hou ke manaoia nei e waihoia ae ana imua o ko kakou Ahaolelo nei ma ke ano ano bila kanawai, e ae ana e paa ia o Hawaii nei e Amerika i kahua hoolako mokukaua nona, oiai keia kaua e nee ana mawaena o Amerika ame Sepania.  He mau lono e ae nohoi kekahi.

            Aka, o ka mea oiaio, aole i kokoke mai ka wa e hapai hou ia ai ka noonoo ia ana o keia kumuhana e ka Ahaolelo o Amerika, koe wale no nae, ko ka Persidena hoike ana aku hoi imua ona, aole hiki pono ia Amerika ke hoolilo ia Hawaii nei i kahua hoolako mokukaua Amerika a hiki i ka wa e lilo ai o Hawaii nei i hapa no Amerika.  Me he mea la, o ka wa paha ia e noonoo ia ai keia ninau.

 

He Makamaka Io Anei o Hawaii no Amerika Huiia!

 

            He mau miliona dala i loaa ia Hawaii nei mailoko mai o ke Kuikahi Panailike i paa mawaena o Hawaii nei ame Amerika Huiia, mai o lilo loa mai a hoea mai hoi i keia wa.  He mea oiaio, ua hoopomaikai nui ia ko Hawaii nei oihana kalep kuloko a kuwaho e ia auwaha hooulu waiwai a Amerika i haawi mai ai ia Hawaii.

            Aka, ma ka hora o ko Amerika pilikia, elike me ia e komo kino nei i ke kaua me Sepania i keia wa, oia anei ka wa a ka mea i hoopomaikai nui ia e Amerika, elike la hoi me Hawaii nei, e paniku ai i kona umauma aloha, aole e kokua aku ia Amerika, ka mea ana i aie nui ai i kona lokomaikai?

            Ina he hoaloha o Hawaii nei no Amerika Huiia, aole anei he mea pono ia Hawaii nei ke haawi aku i ka hoike ana o kona aloha io ia Amerika ma ke kokua ana ia Amerika, ma ka ae ana aku i kona mau mokukaua e kipa mai maanei no ka hoopiha ana i na lanahu ame na lako e ae e pono ai lakou?

            E hoike o Hawaii i kona aloha oiaio ia Amerika; a ina aole pela, alaila, aole o Hawaii nei he hoaloha io no Amerika.

 

Ka Anela o ka Make ma Honolulu nei ma ka Malama aku nei o Aperila.

            Ma ka papa hoike no na make o Honolulu nei iloko o ka malama o Aperila i hala aku la, ua ikeia he 108, ka nui o ka poe make.  He 28 na keiki malalo o ka hookahi makahiki, he 24 poe keiki mawaena o ka makahiki hookahi a ka 5 makahiki; he 3 mawaena o ka 10 ame 20 makahiki; he 11 mai ka 20 a ke 30; he 10 mawaena o ke 30 ame 40; he 8 mawaena o ke 40 ame 50; he 6 mawaena o ke 50 a ke 60; he 11 mai ke 60 a ke 70; a he 7 maluna o 70 makahiki.  He 72 kane a he 36 wahine, ua like me 108.  Mailoko ae o keia heluna he 63 poe Hawaii.

            He huina nui keia o na poe make i ikeia ma Honolulu nei, iloko o ka malama o Aperila, ma keia makahiki, ke hoohalikelikeia me na make i ikeia maloko oia malama, iloko o na makahiki elima i kaa hope ae nei.  Oia hoi, ma ka malama o Aperila, 1893, he 40 wale no pae make; ma Aperila, 1894, he 60 poe make; Aperila, 1895, he 62; Aperila 1896, he 69; Aperila, 1897, he 56.

            He hoike maopopo keia, ua oolea loa ka paahana ana a ka pahi kakiwi o ka anela luku ma ia malama, a ua awiwi launa ole mai hoi ka huli ana o ka ipuone ana manawa o ke ola ana o na mea kino kanaka i aeia e ke Kolukahi Hoano Loa e oioina maluna o ka honua, ma ia malama.

            Maloko o ka malama aku nei o Maraki i ikeia ai ka haule ku-a-ua ikaika a oolea loa ma Honolulu nei, a oia nohoi ke ku-a-ua i holapu ae ai me ka ikaika a puni ka Mokupuni o Oahu nei, a o ka hopena i ikeia ma ka malama mai o Aperila, oia ka make ano “ehulau” maoli ana he 63 poe Hawaii.  O ka anai ikaika ana a ka make, aia no ia mawaena o na keiki malalo iho o ka makahiki hookahi a hoea i ka elima makahiki, o ko lakou nui he 52, o ka aneane o ka hapalua okoa o ka huina o na make apau o loko oia mahina.

 

Ke Kaua ma na Mokupuni o Pilepine.

            Ua lilo ka hoopalupalu nui loa ia ana o ka ikaika kaua moana o Sepania ma na Mokupuni Pilepine i mea e hoike mai ai ia kakou aole o kakou hopohopo ana e loaa mai ana ia kakou he mau hoopilikiaia ana mai e na mokukaua Sepania mai ia kukulu mai.  A ua palekana ko kakou noho hoaloha ana me ko kakou makamaka nui a maikai, oia o Amerika Huiia, mai na holapu ana mai a na moku Sepania maloko nei o ka Moana Pakipika, ma ke alahele mai o na mokupuni Pilepine.

            He mea oiaio, ma kela hoouka kaua moana i hooukaia ai mawaena o na moku Amerika ame na moku Sepania, ma ke awa o Manila, ua ikeia ke koa ame ka wiwo ole o na kanaka o na aoao elua.

            Aole loa i ae iki na Sepania e haule pio lakou iloko o na lima o ko lakou mau enemi, a ua oi loa aku ka pono e make lakou i ka waha o ka pu, i ke alelo o ke ahi ame ka opu o ka moana, mamua o ka lilo ana i pio iloko o na kanaka i lilo i enemi makawelawela loa no lakou, oia hoi na Amerika.

            A iahoi ma keia hoouka kaua ana i ikeia ai ke kilakila o ka manao makee iloko o na puuwai Amerika no ke kulana makau ole a wiwo ole hoi i laweia ae e ka Adimarala Sepania, ma ka wa i a ia ai kona moku lawe hae.  Oia hoi kona haalele ana iho i ua moku la ona, a kau maluna o kekahi waapa a holo aku la a kau iluna o kekahi wahi moku hou aku, oia ka “Isla de Cuba.”  I ka ike ana aku o na Amerika i keia hana lua ole o ke koa a ka Adimarala Sepania, ua haawi lakou i na mahalo kiekie ana iaia, a ua au’a lakou i ke ki ana aku i ka lakou mau pu maluna ona.

            He hoike keia, aole i nohoalii ka hehena ahiu o ka huhu manao ino wale iloko o na puuwai Amerika, aka, o ke kulana maoli o ke koa oiaio, e mahalo ana i ke koa ame ka hopo ole o ka hoa paio ma ka hora o ka pilikia, ka mea i alii maluna o na Amerika.

            Ua loaa mai hoi he lono e hoike ana ua hoouna aku la ke Kuhina Noho o Beritania i ka lono i ka Peresidena o Amerika, no ka haawi pio ia ana mai o ke kulanakauhale o Manila ia Komodoa Dewey, aka, aole nae maopopo ka oiaio oia lono.

 

UPAIPAI NA EHEU O KA AETO.

(Mai ka aoao ekahi mai.)

uka o ka aina.  Aole nohoi i hoolele poka pahu ia aku ke kulanakauhale.  Ua kukulu hoi na Kanikela Auseturia me Farani i ka laua mau kue ana, maluna o ka rula kanawai lahui, e kauona ana i ke aliimoku kiekie o ke aumokukaua e ki poka ana, he mea pono iaia ke kauoha aku i ka pakaua e haawi pio mai.  A ke ae ole ia keia kauoha, alaila, e haawiia ka hoolaha no ke kipoka ana iloko o na hora he eono.  Ua hoike aku hoi ke Keena Aumokukaua i ke Keena Kuhina Nui, ua hoike mai o Adimaral Kamekona, ua ki mua ia mai oia i ka pu mai uka mai o ka aina, a ma ke ka-wa kokoke loa hoi.  Nolaila, o ka hana pono wale no iaia e hana ai i mea e hoohamauia aku ai ke kani ana mai o na pu o uka, oia no ke kipu ana aku i na batari pu o uka i mea e panikuia ai ko lakou ki ana mai, a oia wale no ka hana pono a hanohano loa e hana ai ia wa.

 

KE KAENA A KE KUHINA KAUA O SEPANIA.

            Maderida, Aperila 29.-Ma keia la ih loa, ma ka wa i ninauia aku ai ke Kuhina Kaua iloko o ka Hale o na Lunamakaainana, no ka mea e pili ana i ke kipoka ia ana o matanzas, ua pane aku la oia, hookahi no miula i make.  A ua lilo keia i mea e akaaka nui ai na poe Paniolo.  Ua hoike aku la nohoi ua Kuhina Kaua la, ua hoopoinoia na moku Amerika e na pu Sepania, a ua hoauheeia hoi na poe kipi i hele mai ai e kokua i na mokukaua Amerika ma ia wa.  He la haaheo loa keia no Sepania.

            Ua nui na pahenehene o na nupepa no ke kipoka ana o na moku Amerika ma Matanzas.

            Havan, Aperila 20.-He aumokukaua o ekolu mau mokukaua hao me ekolu mau mokukaua liilii iho, kai kipoka ae ia Matanzas ma ka auinala o ka la mamuo aku o nehinei.  He 72 ka nui o na poka a lakou i ki mai ai.  Aole i hoopoinoia ke kulanakauhale, aole nohoi i hoeha ia kekahi kanaka.  Ua haule kekahi mau poka pahu iloko o ke kulanakauhale, aole nae lakou i pahu ae.

            Mahope iho o ke kiia ana mai he mau poka kakaikahi mai na mokukaua mai, ua piha koke ae la o loko o ke kulanakauhale i na bana puhi ohe e hele paikau ana maloko o na alanui, e hookani ana i na male lahui ame na mele o Cuba.  Ua huro ia lakou e na kanaka, a ua huki ae lakou i na hae me ka hooho ana, “E ola o Sepania! Ei ae na poe hihiu o ka akau!”

            E kowelo ana hoi na wahine me ke ohohia nui i ko lakou mau hainaka, a pela hoi me ko lakou mau peahi, a ua holo ae na kanaka ame na kamalii e nana i ke kipoka ana a na mokukaua Amerika, me ka hooho ana “Ki mai oukou i ka oukou mau poka!  Aole e make kekahi mea ia oukou!”

 

E KIPOKA PAHU HOU IA AKU ANA NO O MATANZAS.

            Nu Ioka, Aperial 29.- E hoike ana kekahi lono kuikawa mai Wasinetona mai a i ka nupepa Herald, penei:  E kipoka hou ia aku ana no o Matanzas ina e hoao hou ana o Kenerala Blanco e kukulu hou i na papu i pau ai i ka lukuia e na mokukaua Amerika, malalo o Adimarala Sampson.

            Ua loaa mai na hoike pili oihana mai a Adimarala Sampson mai i ke Keena Oihana Kaua Moana, e hoike ano nui mai ana no ke kipokaia ana o Matanzas.  O kana wahi hoakaka wale no i hoike mai ai, no ke kumu i kipoka ai oia i uka o ka aina, oia kona ike ana aku i ka poe Sepania e kukulu mai ana i na pu nunui a lakou, a manao iho la ia o ka hana maikai wale no ana e hana ai oia ke kipoka ana aku i pau ai ia mau mea i ka ulupa ia.  Ua hoike pu mai nohoi ia, e hoouna hou ia aku ana no ka mokukaua Puritana i Matanzas, me na kauoha e hoohiolo hou i na batari pukaa hou e kukuluia ae ana.

 

ONE NA MOKUKAUA SEPANIA NO KA MOANA ATELANIKA.

            Bavonne, Farani, Aperila 27.- E hoike ana kekahi palapala i loaa mai ia nei mai Maderida mai, i kakauia ma ka Poalua, ua holo aku kekahi aumokukaua Sepania, oia hoi he eha mokukaua hao ame ekolu mau moku luku topido no Amerika Huiia ma ka la i nehinei.  Ua lauaheaia ae e holo pololei aku ana ua aumokukaua la ma ka moana Atelanika no na kapakai o Amerika, a malaila lakou e kipoka ai i na awa ma ka akau.  Aole i maopopo ke awa i haalele iho ai keia aumokukaua.  Ua olelo pu ia ae nohoi, aia ke hoakoakoaia la, he aumokukaua elua ma Cadiz.  He eono ka nui o keia mau moku.  Aole i maopopo kahi a lakou e holo aku ai.

            Ladana, Aperila 27.-Ua loaa mai ka lono mai Maderida mai, o ka pahu hopu i holo aku ai na mokukaua Sepania, i kahi mau la i hala ae nei, aohe mea i ike, koe wale no ka ke Kuhina Kaua, oia o Adimaral Bermejo.  A ua olelo pu ia ae nohoi, aole e liuliu a lohe ia mai  no ka lono i ke kapitala o Sepania, no ke kipoka pahu ia ana o na kulanakauhale ma na kapakai Atelanika o Amerika.

            Nu Ioka, Aperial 29.-E hoike ana kekahi lono kuikawa mai Wasinetona mai i ka nupepa Herald, penei:  Ua holo aku la ke aumokukaua Sepania mai na Mokupuni Lae Verede aku, iloko o elua mahele.  Hookahi mahele ua holo aku i ka akau, ma ke alahele e hoea aku ai i na Mokupuni Canary; a o kekahi mahele, ua holo aku ma ke alahele o Porto Rico.

            Ua loaa ae kekahi palapala i kakauinoa ole ia i ke Keena Kuhina Nui, ma keia auinala, e hoike ana ua huli hoi hou aku la ka mahele mua o ua mokukaua la, i manaoia ai e holo no na Mokupuni Canary, i Sana Vinikeneka, mamuli o kekahi ulia poino i loaa i kekahi mau moku no ka hookui ana.  Aka, ua kanalua nae ka Oihana Kuhina no keia lono.  Ua manaoia na ka poe Sepania keia lono i hoouna ae i laila.

            O ka mahele elua, oia na mokukaua hao eha-ka Almirante Oquendo, ka Vizcaya, ka Infante Maria Teresa ame Cristobal Colon, ame na moku luku topido ekolu, oia hoi, o Kaukaweli (Terror), Furor ame Osado.  O keia na moku i holo aku ma ke kukulu komohana e hoea aku ai i Porto Rico. 

            O ka mahele elua i holo aku no ka akau, oia na moku luku topido Ariete, Azor ame Rayo, ka mokukaua kokua Ciudad de Cadiz ame ka moku lawe lanahu.  O keia ka mahele i loaa mai ai ka lono no ka poino ana, a huli hoi hou ai no ke awa.

            Ua hooia ia mai keia lono o ka haalele ana aku o na mokukaua Sepania, e na palapala i loaa mai ia nei.

            I mea nae e maopopo ai ke alahele o ua poe moku la i holo mai ai, e hoounaia aku ana kekahi mokukaua Amerika-o ke Sana Lui paha, a i ole, o ka Havada paha-e holo aku e hakilo pono no ke alahele a lakou i holo mai ai.  E hoounaia aku ana keia moku no ka hikina aku o Porto Rico.  A ke maopopo kahi a na moku Sepania i holo mai ai, alaila, e huli hoi koke mai ana ka moku i hoounaia aku ai e hoike i ka lohe i na aumokukaua Amerika e kali ana ma Cuba.

 

KA PU MUA LOA O KE KUKALA KAUA MA CUBA.

            Havan, (mawaho aku oia wahi), Aperila 23, hora 2 o ka auina la.-Ma ka hora 11 o ka po nei i ki pu mai ai na pu o ka kakela o Moro maluna o na mokukaua Amerika.  He umi paha ka nui o na poka i kiia mai ma kahi a na moku e ku ana.  Aohe poka i ku mai i kekahi o na moku, aole nohoi i ki pu aku na mokukaua Amerika.

            O keia ke keehina kukala kaua mua loa i loaa mai ma ka aoao o Sepania.

 

KE AUMOKUKAUA AMERIKA NO NA MOKUPUNI PILEPINE.

            Honokaona, Aperila 27.-Ua manao wale ia e hooukaia ana kekahi kaua moana mawaena o na mokukaua Amerika ame na mokukaua Sepania ma ka Poalima a Poaono ae nei.  O na mokukaua Amerika i holo aku no na mokupuni Pilepine, oia ka moku lawe hae Olimepia, e lawe ana ia Hope Adimarala George Dewey, a o ke Kapena o ka moku oia o C.V. Gridley; ka mokukaua Baltimore, Kapena N.M. Dyer; ka mokukaua Bosetona, Kapena Frank Wilde; ka mokukaua Raleigh, Kapena F.B. Coghlan; ka mokukaua Concord, Kapena Asa A. Walker; ka mokukaua Petrel, Kapena E.P. Wood, ame ka moku ahailono Hugh McCullough.  Mawaho ae o keia mau moku, o ka mokuahi Nanshan kekahi, he moku lawe ai keia, ame ka moku Zafiro.

            Nu Ioka, Aperila 28.-E hoike ana kekahi mea kakau mai Wasinetona mai i ka nupepa La, penei:  Ua oi loa aku ka nui o na mokukaua Sepania ma na wahi kokoke i na mokupuni Pilepine mamua o ka nui o ko kakou mau moku ma na kai o Asia.  Ua like me ekolu moku Sepania ia hookahi moku Amerika.  He eono no o kakou mau mokukaua ma kahi kokoke i Manila, me hookahi moku lawe ai ame hookahi moku lawe lanahu.  O ka nui hoi o na mokukaua Sepania, he eono mau moku nunui, me iwakalua mau moku liilii iho, me ekolu mau moku lawe koa.  Aka, aole no nae keia he mea e hopohopia ai no ka hiki ole ia Hope Adimaral Dewey ke lanakila maluna o na moku Sepania, oiai, he mau moku haokila ko kakou.  He poe moku hoi ia o ke ano hou loa o keia wa, me ka lako pono i na pu rapel kani alapine.  O ko na enemi hoi, he mau moku huikau o kela ame keia ano, i hoolakoia me na pu liilii.

 

KA MOKUKAUA OREGON.

            Wasinetona, Aperila 29.- Ua nui ke pihoihoi maanei no ka mea e pili ana i ka palekana o ka mokukaua Oregona; aka, i keia wa nae mamuli o ka hoomaopopoia ana, ua haalele aku na moku Sepani ia Lae Verede, ua loaa na manaolana no ua moku la (Oregona).

 

WAIHO KE KUHINA SHERMAN I KA OIHANA KUHINA NUI.

            Wasinetona, Aperila 27.- Ua waiho aku nei ke Kuhina John Shermann i ka Oihana Kuhina Nui, a ua paniia kona wahi e Lunakanawai William R. Day o ka Mokuaina o Ohio.

 

KUALAIA KE KAU.

            Wasinetona, Aperila 25.- I keia la i kukala ae ai ka Ahaolelo Nui o Amerika Huiia nei no ke kaua aku ia Sepania, e hoomaka ana nae mai ka la 21 iho nei.

 

NA MOKU SEPANIA I PAU I KA HOPU PIO IA E NA MOKUKAUA AMERIKA.

            Iloko o na la 8 i hala iho la ke kaua mawaena o Marika Huiia ame Sepania, ua lilo pio mai la ia Amerika he 13 mau moku Sepania o loko o ka oihana kalepa.

            Ka moku Buena Ventura, o ka Laina Mokuahi Saringia, mai Bilboa, Sepania mai, paa i ka hopuia e ka mokukaua Nashville, ma ka la 22 o Aperila, oiai ua moku la e holo ana no Pensacola, Felorida.  He papa ko luna o ua moku la.

            Ka moku Pedro mai Bilboa mai, Sepania, he moku lawe ukana.  Hopu pio ia e ka mokukaua Nu Ioka mawaho ae o na kapakai o Felorida, ma ka la 23 o Aperila.

            Ka moku Mathilde, i piha i ka rama.  Hopu pio ia e ka moku topido Porter, mawaho ae o Havana, ma ka la 23 o Aperila.

            Ka moku Sierra Morena, he moku kia-lua, i piha i na ukana huikau, e holo ana hoi i Havana.  Hopu pio ia e moku Porter ma ka la 23 o Aperila.

            Ka mokuahi hoa-kila Catalina, he 5291 tona, e holo ana mai Nu Oliana aku a i Barcelona, Sepania, me ka piha ukana, oia hoi, he 3100 pena pulupulu ame 6000 mau pu-a laau barela.  Hopu pio ia e ka mokukaua Detroit, ma ka la 24 o Aperila, mawaho ae o ke kapakai o Cuba.

            Ka mokuahi Miguel Jovez o ka Laina Mokuahi Pennillo, e holo ana mai Nu Oliana aku a i Barcelona, Sepania, me ka piha pulupulu me na laa pahu barela.  O ka waiwai io o ka moku ame na waiwai iluna ona, ua manaoia he $400,000.  Ua hopu pio ia e ka mokukaua Helena mawaho ae o ke kapakai o Ki Komohana, ma ka la 24 o Aperila.

            Ko moku Saturnina mai Biliboa mai, Sepania.  Hopu pio ia e ka mokukaua Winona, ma ka la 24 o Aperila, mawaho ae o Ship Island, Misouri.

            Ka moku-kuna Candidia, me ka piha lanahu.  Hopu pio ia e ka mokukaua Wilmington, ma ka la 24 o Aperila.

            Ka moku-kuna Antonia.  He wahi moku uuku keia.  Hopu pio ia e ka moku topido Porter, ma ka la 24 o Aperila, mawaho ae o Ki Komohana.

            Ka mokuahi Panama o ka Laina Mokuahi Atelanika, a he mokukaua kokua no na mokukaua Sepania.  O kona waiwai io he $200,000, a e halihali ana oia he lako waiwai i hiki ke huina i ke $75,000.  Hopu pio ia e ka moku kiai ipukukui Mangrove, ma ka la 26 o Aperila, oiai ua moku la e holo ana mai Nu Ioka aku a i Havana.

            Ka moku Ambrosio Boliva, e lawe ana he $70,000 ma ke dala keokeo maoli, me 300 ka-ki (casks) waina, mai Costa Rica mai a i Havana.  Hopu pio ia e ka monita Kaukaweli (Terror) ma ka la 27 o Aperila, ma kahi kokoke i ke kapakai o Cardenas.

            Ka moku Guido mai Biliboa mai, Sepania.  Hopu pio ia e ka moku monita Kaukaweli, ma ka 27 o Aperila, ma kahi kokoke i ke kapakai o Cardenas.  E holo ana keia maku mai Cerunna ai Havana me na lako ai ame ke dala.  O ka waiwai io o ka moku ame na waiwai oluna ona, ua hiki aku i ka $400,000.

            Ka moku kiakahi Engracia, i hopu pio ia e ka moku Newport ma ka la 29 o Aperila, ma kahi kokoke i Cabans.

            Penei ka lono i hoikeia mai no ka hopu pio ia ana o keia wahi moku kuna:

            Ki Komohana, Felorida, Aperila @-I keia kakahiaka i laweia mai ai no keia awa ka moku kuna Engracia e ka moku kaua Newport, ka mea nana ua wahi moku la i hopu pio mawaho aku o Cabanas ma ka la i nehinei.  Hookahi no pu i ki ia aku ai ua wahi moku nei, aole nae he poka oloko, a o ke ku malie no ia o ua wahi moku la.  He ehiku no poe kanaka o luna o ua wahi moku nei, a ua piha hoi ia i ka ia.  O na kanaka nae o luna o ua wahi moku la, he poe lakou i noho mua iluna o na mokukaua Sepania.  Ma ka olelo a na ‘liikoa o ka Newport, ua lilo i mea waiwai nui ka paa pio ana o keia wahi moku, oiai ua manaoia e lawe ana ia i ka lono i Havana, no kahi e nee ai ke aumokukaua Amerika.  Ua oleloia hoi o ka helu @ ma iho la keia o na moku i paa @ i ka mokukaua Newport.

 

Na Lono Hope Loa

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Zealandia no Honolulu nei, ma ke kakahiaka Poakolu nei (Mei 11), mai Kapalakiko mai, i loaa mai ai ia makou na nuhou ano nui loa o ka hoouka kaua moana ame aina i paioia mawaena o na mokukaua Amerika ma na mokupuni Pilipine, ame na mokukaua Sepania ame na pakaua ma Manila, a pela hoi me na lono ano nui e ae e pili ana i na hoonee kaua ana mawaena o Amerika Huiia ame Sepania.  Eia mai ka moolelo piha o kela hoouka kaua i malamia ai mawaena o na mokukaua Amerika ame Sepania ma ke awa o anila.

 

NA OLELO MAHALO A KEKAHI ADIMARAL PELEKANE NO KOMODOA DEWEY

 

            Ladana, Mei 4.- Ua olelo ae o Hope Adimarala Phillip Howard Colomb@ pau, a o ke kanaka hoi nana i huli a loaa na hooponopono ana i ke kulana haawi olelo ma ka moana, a he kanaka kakau buke nohoi no na mea e pili ana i na kaua moana, ma kona wa i ninauia aku ai no kona manao e pili ana i ka lanakila kilakila i loaa i na aumokukaua Amerika ma Manila penei:  “He kanalua au i ka loaa ana he kumu hoike, ma ka wa i hala ae nei, no ka ikaika o nei mea he mana kaua moana, elike iho la ma keia.  Ua hoonee kaua aku kekahi aumokukaua ikaika, a ua lanakila aku la maluna o ke aumokukaua Sepania i kokuaia e na batri pukuniahi, a ua ikeia hoi keia wa, ua kaalo loa aku la ua mau moku nei mai ka loaa ana aku i ua mau batari pu nei, a ua ku iho la lakou mawaho aku o Manila, ma kekahi kulana hiki ole ke kipuia aku.  Aohe kanalua iki no ke koa ame ka wiwo ole o ka alihikaua Amerika.  Mai keia wa aku, e kauia no kona inoa mawaena o ka papa o na alihikaua moana kaulana loa.  Aohe mea hiki ke omilo iho i keia eleu lua ole o keia hoonee kaua ana a na Amerika, a i ole ia, e hoopawehiwehi iho paha i ke olinolino i paholaia mai e Dewey maluna o ke aumokukaua Amerika.  He mea maikai ole paha no ke ao nei, oiai he mea maopopo loa, aole ke aumokukaua Amerika e ae e ku oia ma ka papa haahaa, mahope iho o keia hoike ana mai i ka mea hiki i kona mau mokukaua ke hana.”

 

KA HOOUKA KAUA ANA O NA AOAO ELUA.

 

            Ua hooukaia keia kaua moana mawaena o na mokukaua Amerika ame na mokukaua Sepania, ma ke awa ponoi no o Manila, mai ka hora 5 mai ke kakahiaka a ka hora 1 o ka auinala o ka la Sabati, Mei 1.

            Wasinetona, Mei 1.-O na mokukaua Amerika i komo ma keia kaua ana he ehiku ko lakou nui; oi a ka moku lawe hoe Olimepia, Baltimore, Bosetona Raleigh, Concord, Petrel ame McCulloch.  A ma ka aoao hoi o Sepania he umi; oia ka moku lawe hae Reina Maria Christiana (Moiwahine Maria K@kina), Castill, Velasco, Don Antonio de Ulloa, Don Juan de Austria, Kenerala Lezo, El Canoa, Marques del D@ero, Isla de Cuba (Mokupuni o C@ ame Isla de Luzon (Mokupuni o L@zona).  E kokuaia ana no na moku Sepania e na papu o uka o ka aina.  O ka moku Nanchan, he moku lawe ai ia no na Amerika, a o ka moku Zafiro, he moku lawe lanahu.

            Ladana, Mei 1.-Ma ka hora 4 o nehinei, ua haawi aku la o Kom@ Dewey i ka hoailona i kona mau mokukaua no ka hoomakaukau ana, oiai lakou e ku ana ma ke kaikuono o Subig, he wahi ia he 50 mile ma ka akau aku o ke awa o Manila, a e ukali aku iaia.  Ua haalele aku la lakou i laila, o ka mokukaua Olimepia ka mua, a mahope aku ona na mokukaua Baltimore, Bosetona ame Raleigh alaila, o na moku Concord ame P@ aku, ka moku McCulloch ame na moku lawe ai ame lanahu aku, oia hoi ka Nanshan ame Zafrio.

            Maderida, Mei 1, hora 8p.m.- Ua hoouna telegarama mai ke Kiaaina Generala o na mokupuni Pilepine i ke Kuhina Kaua penei:

            “Ma ka po nei, Aperila 30, ua @ mai la na batari pu-kuniahi ma ka nuku o ke awa e komo aku ai a @ na papu, no ka hoea ana mai i ka enemi, a e nee mai ana lakou imua, iloko oia malu o ka po.  Ma ka wa

 

(E nana ma ka aoao eha.)