Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 19, 13 May 1898 — Na Lono Hope Loa [ARTICLE]

Na Lono Hope Loa

Ma ke kir ana mai o ka mokiuh; Zealandia no Hon'olulu nei, ma ke k... kahiaka Poakolu nei (Mei 11). ma: Kapalakiko mai, i loaa mai ai ia makou na nuhou ano nui loa o ka hoouka kaua moana ame aina i paiuīi mawaena o na mokukaua Amenka na na mokupuni Pilipine, ame na niukukaua Sepania ame na pakaua ma Manila, a pela hoi me na lono an<> nui e ae e pili ana i na hoonee kaua he» mawaena o Amenka Huiia ame Sepania. Eia mai ka moolelo piha o kela hoouka kaua i malamaia ai mawaena o na mokukaua Amerika am» Sepania ma ke awa o Manila. NA OLELO MAHALO A KEKAHI ADIMARALA PELEKANE NO KOMODOA DEWEY Ladana, Mei 4.—Ua olelo ae o Hop* Adimarala Phillip Howard Colomb. i pau, a o ke kanaka hoi nana i huli a loaa na hooponopono ana i ke kulana haawi olelo ma ka moana, a he kanaka kakau buke noho! no na mea * pili ana i na kaua moana, ma kona wa i ninauia aku ai no kona manao e pili ana i ka lanakila kilakila i loaa i na aumokukaua Amerika ma Manil2. penei: "He kanalua au i ka loaa anhe kumu hoike, ma ka wa i hala a» nei, no ka ikaika o nei mea he mam kaua moana, elike iho ia me keia. I": hoonee kaua aku kekahi aumokukia ikaika, a ua lanakila aku la malun; 0 ke aumokukaua Sepania i kokuaia e na batari pukuniahi, a ua ikeia ho} 1 keia wa, ua kaalo loa aku la ua ma: moku mai ka loaa ana aku i ua mau batari pu nei, a ua ku iho la lakou mawaho aku o Manila, ma kkahi kulana hiki ole ke kipuia ak: Aohe kanalua iki no ke koa ka wiwo ole o ka alihikaua Amerika. Ma: keia wa aku, e kauia no kona in<v. mawaena o ka papa o na alihikani moana kaulana loa. Aohe mea hik; ke omilo iho i keia eleu lua ole o k»-ia hoonee kaua ana a na Amerika. a i olia, e hoopawehiwehi iho paha i k*: olinolino i paholaia mai e Dewey maIuna o ke aumokukaua Amerika. Hmea maikai ole paha no ke ao nei. oia: he mea maopopo loa. aole ke aumok :- I kaua Amerika e ae e ku oia ma ka papa haahaa, mahope iho o keia hoikana mai i ka mea hiki i kona ma: mokukaua ke hana." KA HOOUKA KAUA ANA O NA AOAO ELUA. Ua hooukaia keia kaua moana mawaena o na mokukana Amerika asna mokukaua Sepania, ma ke awa r>> noi no o Manila, ka hora Sim.it 1 ke kakahiaka a ka hora 1 o ka ani'i la o ka la Sabati, Mei 1. * Wasinetona, Mei 1. —0 na mokuk.ī ii Amerika i komo ma keia kaua ana. ehiku ko lakou nui;oi a ka moku ia»' jhae Olimepia, Baltimore, 'Bos*Tona Raleigh, Concord, Petrel ame M' Cu - loeh. A ma ka aoao hoi o Sepania. umi; oia ka moku lawe hae Reina Miria Christiana (Moiwahine Mana Ki' - kina), Castilla, VeIasco, Don de Ulloa, Don Juan de Austria. K*r.--rala Lezo, E1 Canoa, Marques I' * ero, l8la de Cuba (MokupuHi o C ame Isla de Luzon (Mokupuni o l".zona). E kokuaia ana no na rr.o» Sepania e na papu o uka o ka r 0 ka moku Nanehan. he mokn ai ia no na Amerika, a o ka moku Vfiro, he moku lawe lanahu. Ladana, Mei 1.—Ma ka hora 4 n r. ; - hinei, ua haawi aku la o Kon: >^ d Dewey i ka hoailona i kona mau r/; kukaua no ka hoomakaukau ana. r - v lakou e ku ana ma ke kaiku 1 Subig, he wahi ia he 50 mile rr.:i ka akau aku o ke awa o Manila. a * ika.ī aku iaia. Ua haalele aku la lako-: laila, o ka mokukaua Olinaepi.: - ! mua, a mahope aku ona na.moku ; :- 3 Baltimore, Bosetona ame Raleigh: a!a; ila, o na moku Concord ame F v : r * aku, ka moku McCulloch ame nri :: /■ lawe ai ame lanahu aku, oia Nanshan ame Zafrio. Maderida, Mei 1, hora 8 p. r: j hoouna telegarama mai ke Kiar Generala o na mokupuni Pilepin»" *' Kuhina Kaua penei: "Ma ka po nei, Aperila 30, ua 1 mai la na batari pu-kuniahi n-.' k nuku o ke atta e kOmo aku ai .1 ' ! na papu, no ka hoea ana mai enemi, a e nee mai ana lakou i-"'-iloko oia malu o ka po. Ma

naao, ua lawe ae la ka enemi i ke kulana kaua." Ma ka hora 5 o keia kakahiaka i haawi aku ai o Komodoa Dewey i na moku Nansban ame Zefrio e ku mamao aku i waho o ka moana, i ole ai laua e loaa aku i na poka a na Sepania. Ua haawi iho la hoi ia i ke kauoha e hoouka kaua aku ka Olimepia ame ka Baltimore i ka mokukaua o ka Adimarala Sepania, oia ka "Moiwahine Kilikina," ame ka mokuk'aua Castilla, na mokukaua nunui ma ka aoao o na Sepania. Aia o Komodoa Dewey maloko o ka hale-kiai o ka Olimepiā kahi i ku ai, e haawi ana i na kauoha no ka nee ana o na mokukaua. Ua hookokoke aku la ia i kona moku i ka "Moiwahine Kilikina" a hoomaka aku la e kipoka iaia. Oiai hoi o Kapena Dyer i hookokoke aku ai i kona moku (Baltimore) i ke Castilla, a hoomaka na kipoka ana a na aoao a elua me ka hahana loa. Oiai nohoi na papu 0 uka o ka aina e ki mai ana i ka lakou mau pu maluna o na moku Ame-i-ika. ,' O na mokukaua Bosetona, Raleigh, Concord, Petrel ame McCulloch, ua hoouka kaua aku la lakou me na moku Sepania Valasco, Don Antonio de Ulloa, Don Juan de Austria, Kenerala Lezo, E1 Canoa, Marques del Duero, Isla de Cuba ame Isla de Luzon. Ua nalowale pu a uhi paa ia na moku e ka uahi o na pu. A e paio ana na aoao elua me ka ikaika nui ame ka wiwo ole. Ua alapine me ka hikiwawe na kipu oolea ana mai ka mokukaua Olimepia aku a i kona hoa paio. Hookahi poka 1 lele aku mai ka komo aku la i ke keena waiho palWa o ka moku Sepania "Moiwahine Kilikina," a ua a koke ae la ke ahi iloko o ka moku. Mawaena keia o ka hora 7 ame ka hora 8. Ma ka hora 8 ponoi ike iho la ka Adimarala Sepania i ka poino o kona mokii, ia wa oia i kauoha aku ai e hookuuia iho kekahi waapa ilalo. A kau aku la ia, me kona mau alii ukali maluna o iia wahi waapa nei, a holo aku la no luna o ka mokukaua "Mokupuni o Cuba," a huki ae la i ka hae Adimarala Sepania maluna oia moku.

I ka ike ana o na Amerika i keia hana koa a wiwo ole a ua Adimarala la, aole lakou i hoolele aku i kekahi poka ma kahi a na luina wiwo ole i hoe ae ai iaia noluna o ka mokukaua "Mokupuni o Cuba."

Aole i liuliu ua a ia ae la ka moku holookoa e ke ahi, a o kona kapena, oia o Kapena Cardarzo, aole ia i haalele iho i kona moku, oiai nae kona mau luina e lele ana ma ka aoao o ka moku a haule iloko oke kai. Aole no hoi i liuliu, ua piholo ilio la ua moku la iloko o ke kai. Iloko nohoi oia wa, mahope ihp o ka hoouka kaua ana, me ka ikaika loa, mawaena o ka mokukaua Baltimore/ ame ke Castilla, ua a ia ae la ua moku Sepania nei e ke ahi. Ua loaa mau aku kona aoao e pili kokoke ana i ka ilikai i na poka a ka Baltimore, a pela hoi me na poka topido, a na ia mau mea i hoolilo iaia i luahi na ke ahi. Ua paio kona mau luina me ka makau ole ame ka wiwo ole nohoi. Ua pau ka hapanui o kona poe kanaka i ka make a i ka hoehaia. Ua a ia oia e ke ahi. a i ka pau ana o ka hoouka kaua ana mawaena o na aoao elua, he wahi iwi laau no ia e a ia ana e ke ahi iloko o ke "kai. Mamuli o keia poino ana o na moku ikaika loa o na Sepania, ua nee aku la o Komodoa Dewey ame kona mau mokukaua no waho o ka moana, he mau wahi mile ka mamao mai ka aina āku, i hiki ai ke nanaia ka nui o na kanaka i poino, a pela hoi me ka nul o na wahi o na moku i hoopoinoia; alaila, hoomakaukau hou iho la lakou no ka nee hou ana aku iloko o ke awa, no ka lua o ka manawa. Ma ka hora 9, ua hoomaka hou aku la na moku Amerika e komo hou iloko 0 ke awa. O ka lua keia o ka hoouka kaua ana. Uoko o ka hapalua hora mua o keia hoouka kaua hou ana, ua nui ka poino i loaa i ka mokukaua Sepania Don Juan de Austria, a ua make hoi kona kapena. Aia nohoi na papu o uka ke hoomau mai la i ke kipu ana maluna o na mokukaua Amerika. A ua eleu ka lakou mau hoohana ana i keia wa. ~Ua kipoka aku no hoi na mokukaua Amerika i ua mau papu la. Iloko o keia kaua hou ana, ua poino loa na mokukaua Mindanao ame Don Antonio de Ulloa, a ua hiki ole ia laua ke paio. He lehulehu loa hoi na mokukaua Sepania i pau maōli 1 ke puhiia i ke ahi i ole ai lakou e haule pio iloko o ka lima o ka poe Amerika. Me na kipu hahana ana a na mokukaua Amerika i na papu Sepania ame kekahi mau moku e ae, ua holo aku la na mokukaua Amerika no ka aoao komohana o ke kaikuono, a hoopae aku la i uka i ko lakou poe i hoehaii. Aole he mea kanalua no ka loaa ana 0 na poino koikoi i na mokukaua Amerika„ Ma na hoike mua i loaa mai, ua oleloia he elima mau moku Amerika 1 piholo. A ma na lono hope loa hoi mai Maderida mai, he elua wale no moku Amerika i poiho. Aka, ma na lono hope loa nae i loaa mai Lisebona mai, aole i hoikeia mai he mokukaua Amerika kekahi i poino. He nui ho iia kanaka i make ma na aoao a i elua. E hoike ana kekahi lono i hilinaiia, he 200 poe i make ame 400 poe i hoeha ia o na Sepania. Aole i maopopo ka nui o ka poe i make a hoehaia o na Amerika. E ikeia ana ia mea ma ka •wa <e loaa mai ai ka hoike a Adimarala Dewey. ■'* r ™ He iiapaeui o na manawa o keia hoou&a kaua ana a na mokukaua AmeTik£i i ikeia ai ka aee ana o ko lakou msai moku me ka paa ole ma ke ku--Isshl iiookahi iloko o ke awa. me ka l»»omau saa nohoi i ke idpoka ana. ULn ana a ua mau moku ia. nooiuihi o lakou i 3bekau akti liona » o ~iiaeīE&iii ~3&ofci} i ae e pic> i 3»a Amwika.

KE KAUOHA A KOMODOA DEWEY E HAAWI PIO IA MAI KE KULANAKAUHALE 0 MANILA.

,Nu loka, Mei 2.—Ua loaa mai he ' lono telegarama mai Manila mai i ka nupepa La (Sun) penei: Mahope iho o ka hoohamau ana aku o Komodoa Dewey i na papu o uka 0 ka aina, ua nonoi koke aku la oia e haawi pio ia mai ke kulanakauhale o Manila iaia, na papu ame na lako kaua apau. Ua hoounaia aku keia koi ana i ke Kiaaina Kenerala Augusti, oia mau mokupuni, a ua hoole mai hoi ia Ika loaa ana mai oka lohe ia Komodoa Dewey no keia hoole ana o ua Klaaina Sepania la, ua hoike koke aku la ka Adimarala Amerika iaia e haawi no oia iaia i 24 hora no ka haalele ana iho i ke kulanakauhale, a ke hala ia manawa, o kona wa ia e kipoka pahu aku ai i ke kulanakauhale. E pau ana keia olelo hoolaha ma ka hora 11:30 o ka la apopo (Poalua, Mei 3). HE LONO NO KA LILO PIO ANA 0 KE KULANAKAUHALE O MANILA. Kikako, Mei 3.—E hoike ana kekahi lono kuikawa mai Wasinetona mai i ka nupepa Record, penei: Ua loaa mai nei i ka Peresidena, ma ka po nei, ka nuhou o ke pio ana o ke kulanakauhale o Manila, mai ke Keena Kuhina Beritania mai. Ua hoao ke Kuhina Beritania, oia o Sir Julian Paunceforte, e loaa na launa olelo ana me na luna Aupuni ma Hong Kong, Kina, ame ke Kanikela Beritania ma Manila, aole nae he holopono iki a hoea wale i ke ahiahi ana; a oia ka wa i loaa mai ai iaia o ka lono telegarama, ua haawi pio ia aku la ke kulanakauhale (Manila), eia nae aole 1 hoikeia mai na mea apau e pili ana i keia haawi pio ana. Ua hoounaia ke kope o keia lono telegarama e ke Kuhina Beritania ma o kekahi ukali la o ke Kuhina i ka Peresidena ma Hale Keokeo.

HE WAHI HOOUKA KAUA MOANA MA KE KAPAKAI HEMA O CUBA.

Maluna o ka Moku Ahailono o ka Nupepa Herald-Call, Somners N. §niith mawaho aku o Key West, ma ke alahele aku o Key West, Felorida, Mei 2. —Ma ka hapa hope o ka pule i hala, ua haalele iho la ia Key West na mokukaua Marblehead ame Nashville a me kahi moku uuku i kapaia ka Aeto, ka mahele eha hoi keia o ke aumokukaua o ka Atelanika Akau, malalo o ka noho alii kiekie ana a Bowman H. McCalla o ka mokukaua Marblehead, no ke kapakai hema o Cuba/ Ma ke kakahiaka Poalima hoea aku la lakou i Cienfuegos. Hora 11, ike ka Nashville i kekahi mokuahi ma ke kukulu komohana a uhai aku la. Mahope iho 0 ka hala ana o kekahi mau hora, ua paa pio ua mokuahi la. He mokuahi lawe leta Sepania keia 1 holo mai mai a i Cienfuegos, nona ka inoa o Argonata. Maluna ona he 4 ohua, a mawaena oia poe he 10 poe aliikoa a he 10 poe koa Sepania. Ua hooiliia keia poe koa Sepania me ko lakou mau lako kaua maluna o ka Nashville. Ua holo aku la hoi ka mokukaua Marblehead i kahi o ka Nashville, a ua koe iho la kahi moku uuku ka Aeto me ka Argonata, ma ka nuku o ke awa. Ma ka hapalua hora 12, ua ikeia aku la ua wahi moku la. (ka Aeto) e ki ana i kona mau pu, a huki ae la i ka hae hoailona, e hoike ana ua kipokaia mai oia e na moku topido Sepania. Aia keia moku maloko mai o ke awa, e ki mai ana i kona mau pu i kahi moku Amerika uuku. Ua huli hoi hou aku la ka moku Marblehead no ka nuku o ke awa, a kipu aku la maluna o ka moku topido Sepania. KA MOKUKAUA OREGONA. • Buenoes Ayres, Mei 3.—Me he mea la i keia po e haalele aku ai ka mokukaua Oregona ia Rio Janeiro (Berazila) a holo aku ma ka laua huakai aumoana no na kai o Amerika Hema. Aia no ma ia awa ka mokukaua topido Temarario o Sepania. Mamuli o ka maikai ole o kona mau ipuhao mahu, ame ka nui o kona mjiu luina i mahuka aku, ua hikf ole iaia ke lele kaua aku maluna o na moku Amerika. KUKALAIA KB KANAWAI KOA MA MADERIDA. Maderida, Mei 3.—Ua kukalaia ke kana'wai koa ma Maderida nei, a ūa nui ka uluku o na kanaka, oiai wahi a lakou he mea waiwai ole ia, koe wale no nae ka manao ana o ke Aupuni aia he ohumu kipi iloko o ka aina. HE LONO WELIWELI MA SEPANIA.

Gibaraleta, Mei 4,—Ua pahola ae he lono weliweli loa maanei nei no lte kulana ma Maderida. Ua laulaha ae ka lono, ua pepehiia ma ke ano powa malu, o Kenerala Martinez Campos a me Senor Mgrt. A o ke Kuhina Nui keia o Sagasia ua holo aku oia i kahi 0 ke Kuhina Beritania i pakele ai ia mai ka poe hoohaunaela aku. NUI KA HAUNAELE MA KE KULANAKAUHALE. Gibaraleta, Mei 3—He kulana kupilikii maoli ko ke kulanakauhale o Maderida. Ua ikeaia na haunaele hookahe koko me na kipu ana ma na alanui. Ua ikaika loa ka poe o ka aoao o Don Carlos i ka hoala ana i na hoouluku ana, a eia lakou ke hoouna nei 1 na palapala iwaena o ka lahui Sepania e ala e kipi i ke Aupuni. E olelo ana kekahi palapala o keia ano, o Don Carlos wale no ke kanaka aloha aina oiaio, a e hoino ana i ke Aupuni, a olelo pu ae la nohoi, ua hiki mai ka manawa no ka hookahuli Aupuni. KE AUMOKU SEPANIA. Lisebona, Mei 4. —Ua loaa mai nei ka lono ia nei e hoike ana, ua huli hoi īnai nei ka aumokukaua Sepania ma Lae Verede no ka hui pu ana me ka aumokukaua ma Cadiz, i aneane makaukau loa no ka holo aku. Ua oleloia hoi e holo like aku ana keia mau aumokukaua no na kai o Amerika. . 1 NA AUMOKUKAUA AMERIKA. Xn loka, Mei 4.—E holke ana kekAhi 1000 iftai Ki Komohana mai i fca nnpepa Tribnne, penel:

Ke hoike mai nei na heieheiena o na hana maanei no ka nee ana aku o na aumokukaua Amerika o ka Atelanika Akau, ma kekahi huakai ano nui loa. Ua ku mai nei ka aumokukaua o Hope Adimarala Sampson ia nei no ka hoopiha lanahu ana. Eia na moku ia nei i keia: Ka moku lawe hae Nu loka, ka Inidiana, ka lowa, Kinikinaki, Detroit, Mayflower ame Marblehead. 0 ke komo ana mai nei no ia o ka moku hope me ka moku pio Argonata. Nu loka, Mei 4—E hoike ana kekahi lono mai Ki Komohana mai, penei: Ua holo aku nei i keia la Ua aumokukaua malalo o Adimarala Sampsonson, i ku iho nei no onei iloko o elua la, no ka hoopiha lanahu ana, malalo hoi o na kauoha i silaia. Me lie mea la o ka lakou huakai no ka halawai ana aku ia me ka aumokukaua SepaniaNO Lae Verede, alaila, huli hoi ae no Porto Rico. Ua manaoia, aole liuliu a halawai aku no ka aumokukaua holo mama e ku nei ma na Kai o Kametona me ka aumoku o Adimarala Sampson. 0 ka lono hope loa i ioaa mai nei no ka mea e pili ana i na nee ana o ka aumokukaua o Adimarala Sampson, ua manao ua Adimarala la e holo aku a e hoouka kaua aku ia Porto Rico, mamua o ka hoea ana mai o ka aumokukaua huiia o Sepania no ia wahi. Mahope iho o kona hoopio ana ia wahi, kahi e loaa ai he kahua hoolako ai a lanahu i na mokukaua Sepania, alaila, e holo aku no ia e huli i na aumokukaua Sepania. A ua manaoia e hocyika kaua aku ana ia i na moku Sepania elike me ka mea i hanaia e ka aumokukaua Amerika ma Manila. HOONIONI KA LIONA PELEKANE MA SANTIAGO DE C T JBA. Nu loka, Mei 4.—E hoike ana kekahi lono mai Kingston, Jamaica mai, penei: Ua loaa mai nei i ka mokukaua Beritania "Alert," i ukaliia e ka mokukaua Pallas, he kauoha mai ka Oihana Adimarala Beritania mai e hoi hou aku i Santiago de Cuba, a e koi aku e hookuu koke ia mai o Kanikela Remsden, malalo hoi o ka ikaika o na pukuniahi ke ole e ae laelae ia mai. E hoike ana na lono mua ua hoopaa pio ia ua Kanikela la no ka make ana o kekahi kanaka Sepania, ma kona wa i ki aku ai mawaena o kekahi puulu kanaka hoohaunaele i lele akii njaluna ona. MAKAUKAU KA AUMOKUKAUA SEPANIA MA CADIZ. Ladana, Mei 3-.—o ka mahele elua o na aumokukaua Sepania ma Cadiz, ua kokoke e makaukau. Ua paa ko Sepania iianao e kapae i na hoouka kaua liilii ana, a e hoonee ana ia i ka ikaika kaua moana apau o Sepania i hookahi wa e opu pu aku ai i ka aumokukaua o Amerika ma na kai o Cuba.

Ua manaoia hoi ua holo aku nei ka aumokukaua Sepania o Sana Vinikeneka e kaua aku i ka moku Oregona a me ka mokukaua Marsetta, aka, e hoounaia aku ana no he poe mokukaua Amerika e kokua i ka Oregona ame kona kokoolua. NA OLELO KAUOHA A KA PERESIDENA IA KOMODOA DEWEY. Nu loka, Mei 2.—E hoike ana kekahi lono kuikawa mai Wasinetona mai i ka nupepa Woria, na ka Peresidena ponoi no i hoomakaukau i na olelo kuhikuhi ia Komodoa Dewey no ke ano o kana hoonee kaua ana ma Manila, pela ka olelo a kekahi hoa o ka Aha Kuhina ika po nei. "E holo aku i Manila, a e ku ma kahi he 8 miie mawaho mai, a e hakilo aku i na mokukaua 3epania. Ina hiki ia oe ke hoouka kaua aku ia lakou, me kou kaawale mai na pu mai o uka o ka aina, alaila, e luku aku oe ia lakou. Alaila, e hoao oe e noho mana maluna o ke kulanakauhale, aka, e hookaawale nae ia oe mai na batari pu mai ma na kahakai. Ina hoi ua haalele ka aumokukaua Sepania, alaila, e huli aku oe ia lakou. Ina hiki ole, e lele oe i uka o ka aina, elike me kau ike ana he pono, a e alakaiia ana hoi e na kuhikuhi ana a na pailata. Ua hiki ia oe ke luku aku i na batari pukaa, a mai kipoka wale aku hoi ke ole oe e koiia e hana aku pela."

Ua hoolaha ae ka nupepa Westfield News, (Ind.) i keia mea e pili ana i kekahi kamaaina loihi oia wahl: Penei ka olelo a Frank McAvoy, he limahana no kekahi mau makahiki lehulehu no ka L. N. A. & Co. Ry. o keia wahi: "Ua inu mau au i ka Laau Ola a Kamalena no ke Nahu, Kolera ame ka Hi, no umi mkaahiki a oi aku no hol—a ua paa mau loa ia laau iloko o ko'u ohana. Manao au, he laau maikai loa ia i hanaia ke hauoli nei au i ka hoolaha ana aku no ua laau la." He laau palekana loa ia no na ma'i o ka opu. E kuaiia ana e na poe kuai laau lapaau apau. Benson, Smith & Co., na Agena ma ko Hawaii Pae Aina. * Ma keia Poalua ae e haalele iho ai ia Honolulu nei ka mōkuahi £elandia, a huli hoi aku no Kapalakiko.