Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 20, 20 May 1898 — Page 1

Page PDF (1.28 MB)

This text was transcribed by:  Manuel Harris
This work is dedicated to:  Imua Kamehameha

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXXVII.                    HELU 20.                               HONOLULU, POALIMA, MEI 20, 1989.                           NA HELU APAU 2703

 

Hoolaha Loio.

W. R. KAKELA.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai

HE LUNA HOOIAIO PALAAPLA.

1270

 

LYLE A. DICKEY.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Alanui Kaahumanu, Helu 14.             Tel. 682.

            Iloko o ke Keena o Ka Loio Kuhina mamua, a he Loio Hoopii ma ka Aha Apana o Honolulu.

 

            E hookoia na hana pili kanawai apau mai na Mokupuni mai.

            O A. F. Tavares, Kakauolelo, Maheleolelo a Notere no ka Lehulehu.                       1 yr.

 

Hoolaha Kumau.

 

Papa! Papa!

* * Aia ma kahi o * *

 

LEWERS & COOKE

(Lui Ma.)

 

Ma ke Kuhua Hema o na Alanui Papu me Moi.

 

E LOAA NO NA       *          *

Papa Nouaiki

O kela a me keia ano.

 

            Na Pani Puka . . . .                              -

            Na Puka Aniani  . .                             -

            Na Olepelepe . . . .                              -

            Na Pou . . . . . . . . .                              -

                                                -                                               Na O'a . . . . . . . . .

                                                -                                               Na Papa Hele  . . .

                                                -                                               Na Papa Ku . . . . .

                                                -                                               Na Papa Moe . . . .

 

*          Na Pili Hale

*          O na Ano apau

A me na           *          *

Wai Hoohinuhinu Nani

O Na Ano Apau.

 

Na Palaki o na Ano he Nei Wale.

 

            Ke haiia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau o pili ana ma ka laua Oihana ma ka.

 

Uku Haahaa Loa

@ like me ka mea e holo ana mawaena e Laua a me ka Mea Kuai.

 

E Hale Mai o Wao no Oukou Iho.

 

            Ua hoolaha ae ka nupepa Westfield News. (Ind.) i keia mea e pili ana i kekahi kamaaina loihi oia wahi:  Penei ka olelo a Frank McAvoy, he limahana no kekahi mau makahiki lehulehu no ka L. N. A. & Co. Ry. o keia wahi:  "Ua inu mau au i ka Laau Ola a Kamalena no ke Nahu, Kolera ame ka Hi, no umi mkaahiki a oi aku no hoi - a ua paa mau loa ia laau iloko o ko'u ohana.  Manao au, he laau maikai loa ia i hanaia ke hauoli nei au i ka hoolaha ana aku no ua laau la."  He laau palekana loa ia no na ma'i o ka opu.  E kuaila ana e na poe kuai laau lapeau apau.  Benson, Smith & Co., na Agena ma ko Hawaii Pae Aina.

 

[Map]

 

Ko ke Ao nei Pulakaumaka no ke Kaua Moana Aiwaiwa.

 

            Ke kii keia e hoike ana i ke kulana o kekahi kahua kaua moana kaulana loa o ke ao nei e lawelawe ia aku ana mawaena o na mokukaua Amerika ame na mokukaua Sepania.  E ike ana ko makou poe heluhelu i kahi Mokupuni o Cuba, a pela hoi me ka Mokupuni o Hayti, a pela nohoi me ka Mokupuni o Porto Rico.  Aia hoi ma ka aooa akau o keia kii, e kokoke ana i Aferika na Mokupuni o Lae Verede.  Mai ia mau mokupuni mai a hoea i Porto Rico he 2,100 mile.  E ike pu ia ana nohoi, ua aneane kaulike loa ko laua mau ku ana ma ka waiho ana iloko o ka Moana Atelanika.  Mai Lae Verede aku hoi holo aku i ka akau hikina paha loaa na mokupuni o Keneri.  O ka mamao mawaena o keia mau mokupuni a i elua he 800 mile paha.  Mai na mokupuni Keneri aku hoi a hoea i Cadiza, ma Sepania, he 600 mile.  Mawaena hoi o Cadiz a me Nu Ioka, oia kela kahakaha kikokiko e moe ae la ma na mokupuni Azores, he 3,400 mile.  He kii ano nui loa keia a makou e hoike aku nei imua o ko makou poe heluhelu, oiai, ua pili keia kii no na mokupuni e kamailio mau ia ana maloko o na nuhou mai Cuba mai.  Aia maluna ponoi aku o Cuba, e ikeia ana o Key West, oia hoi o Ki Komohana.  O keia kahi hoolulu nui o na aumokukaua malalo o Adimarala Kamekona.  O keia moana kai Atelanika, ka ko ke ao nei e hekau aku nei na maka no ka hanaia ana o kekahi hana lua ole o ke aiwaiwa ma nei mea ne hoouka kaua moana mawaena o na mokukaua i hoohanaia e na kanaka o kekahi mau aina i piha like i ka naauao ame ka ike ma nei mea he kaua.

 

KA MEA HUNA POHIHIHI

 

Unuhiia e Hooulumahiehie no "Ke Kilohaua Poo kela o ka Lahui Hawaii."

 

MOKUNA XXXVII.

 

            Aole i liuliu, ua loaa iho la ka pomaikai i kana mau hooikaika ana.  Ua ikeia iho la ka onioni ana ae o ua kanaka poino nei, a kaakaa ae la kona maka.

            Ia wa hoi, kahea iho la o Pegi, oiai na waimaka e hiolo ana ma kona mau papalina:

            "E Keoki!  E Keoki e!  Ke ike mai la no oe ia'u?"

            Aka, aole i pane ae ua kanaka poino nei.  Ua loheia iho la kana nunulu ana, a eueu ae la hoi kona mau lehelehe, me he mea la e hoao ana ia e kamailio ae.

            I keia wa haha hou iho la o Alamira i ka pana o kona lima.  Ike iho la ia i ka wikiwiki ino loa o ke pana ana, a pane ae la ia:

            "Me he mea la ua loihi loa ko ia nei wa o ka waiho ana ma keia wahi.  I keia wa, eia ka fiva ke holapu nei iloko ona.  O ka mea pono wale no e hana ai, oia ko ia nei hoihoi koke ia ana'ku iloko o ka hale, a loaa na hoopumehana maikai ana."

            "Ae," wahi a Pegi i pane ae ai, "Manao au e kokua mai ana olua ia'u ma ka hapai ana iaia nei a hoea i ka hale.  Aka, ua hiki no nae paha ia maua me Jamie ke ka'ika'i iaia nei?"

            Alaila, ku malie ae la ua wahine nei iluna, me ka lalau palanehe maikai ana iho o kona mau lima ia Hekini, oiai hoi kahi keiki kahuhipa i lalau mai ai ma kekahi aoao, a hapai ae la.  Ua kokua mai la nohoi o Pumetona.

            Ua hapaiia aku la o Hekini a hoea i ka hale, mahope iho o ka hala ana o kekahi wa loihi, oiai hoi o Alamira i alakai aku ai  i na lio o lakou.

            Ua laweia aku la ke kanaka poino a waihoia iluna o ka moe, a ua ikaika loa ka pii ana o ka fiva iloko ona.

            Mamuli hoi o ko Pumetona maa i ka malama ana i ka poe ma'i, ua huli ae la ia, a kamailio ae ia ia Alamira, mahope iho o ka pau ana o kana nana ana aku ia Hekini, ma ka olelo ana, aole ona manao iki e loaa ana ke ola ia Hekini, a i ole, ina e loaa ana iaia ke ola, alaila, aole e loaa ana iaia ka noonoo maikai.

            Ae mai la hoi o Pegi.

            "Alaila," wahi a Alamira i pane hou aku ai, "e hookuu mai oe ia Jamie e hele pu me maua.  A ma ka wa mua loa e hoea aku ai maua i Daletona e imi no au i kauka, a hoouna mai iaia ia nei.  Makemake loa au e ola oia nei.  Ae, e loaa iaia nei ke ola, i hiki ai iaia ke hana i kahi hana i pono ai kuu Papa aloha, a i loaa ai iaia ka nohona lanakila hou ana.  E Pegi!  E haawi no oe iloko iho ou i ka manaolana, oiai, e ola ana no ka mea au i aloha ai!"

            Ua noho iki iho la ua lede opio nei ma ka aoao o ka moe, e waiho ana o Hekini, me ka nana ana iaia me na onohi maka pihoihoi.  Mahope iho, ua ku ae la ia iluna, a kamailio hou aku la ia Pegi:

            "E haalele ana makou ia oe; aka, o kau mau hana maikai i hana mai ai ia makou, aole ia e poina ia'u.  E hiki mai ana no ka la, a hoohuaia mai ka hua o ia mea he hana maikai.  Ke lana loa nei no kuu manao, e ola ana no keia.  Ke haalele nei au ia oe, e Pegi maikai, me ke aloha oiaio; nolaila, Good-bye, a hui hou kaua me ka hauoli."

            Haawi hou ae la lakou i na lulu-lima aloha ana, a haalele iho la o Alamira ma ia loko o ka hale.

            Kau aku la ia ame Pumetona maluna o ko laua mau lio, ame kahi keiki o Jose, a o kahi keiki kahuhipa maluna nohoi o kona lio.

 

MOKUNA XXXVIII.

Ka hana ku i ke aloha - Ka enemi ka uwepa lio.

            I ke ahiahi, ua hoea aku la ka Alamira ma huakai i kahi kauhale o Daletona.  A mamuli hoi o ke pohapoha o na kapuai o ko lakou mau lio, a he mea ano hou nohoi ia iloko oia wahi kulanakauhale ma na la noa, koe wale no na Poaono ame na la "kulaia," ua puka mai la na kanaka o loko o na kauhale e ku-ku ana ma kela ame keia aoao o ke alanui a lakou e hele aku ana a nana mai la ia lkou nei; aka, ua lilo keia mau kiei ana mai ame ka nana ana mai a na kanaka i mea ole ia Alamira, oiai he mau mea okoa kana e noonoo ana ia wa, oia hoi kona hoouna palapala ana'ku i kona makuahine, e hoike aku ana iaia, no kona haalele ana'ku ia Tereveliana Pa, ame kona wahi e loaa ai, oia hoi o Daletona; a hoike pu aku la nohoi ia no ka aihueia ana o Jose e Adelo ame kona loaa ana iaia.  A o kekahi mea ana i noonoo ai, oia ka loaa ana o kekahi kauka, no ka hoouna ana'ku i kahi pupupu hale o Pegi no ka imi ana i na mea e pono ai o Hekini.

            Oiai nohoi lakou e hele ana, aia hoi ike aku la o Alamira i ka papa hoailona o kekahi kauka, e kau mai ana ma kahi aole no i mamao loa mai kahi a lakou e hele aku ana.

            Ia wa i hookelep pololei aku ai o Alamira i kona lio no kahi o ke kauka, a olelo ae la hoi ia ia Pumetona:  "Aia ke kau mai la ka papa hoailona o kekahi kauka, he mea pono ke hoouna koke ia aku oia no kahi o Pegi me ka hakalia ole.  Aole loa e hiki ia'u ke moe pono i keia po, aia wale no a maopono ia'u ka mea e pili ana i ke kulana oiaio o Hekini."

            Aole hoi i liuliu iho, ua hoea aku la lakou no kahi o ke kauka.  Lele iho la o Alamira mailuna iho o kona lio, a komo aku la ia iloko o ke keena o ke kauka.  I kona halawai pu ana me ia, ua hoike aku la ia i na mea apau e pili ana i ka poino ana i makemake ai e lawelaweia e ka noiau o ua kauka la.  Hai aku la nohoi ia i kahi e loaa ai ka mea poino, a mamua ae hoi o kona hooki ana i kana kamailio pu ana me ua kauka la, ua pane aku la ia imua ona:

            "Makemake loa au e ike koke aku oe i keia kanaka poino, oiai o ka palekana ana o keia kanaka he mea nui loa ia ia'u.  Makemake au e haawi oe i kou ike apau ma ka lapaau ana iaia.  No keia wa e noho ana no au ma Daletona nei, a nolaila, e hele mai ana no au i kela ame keia la e ninau ai ia oe no ka mea e pili ana ike kanaka a'u e hookauwa aku nei ia oe.  Nolaila, e oluolu hoi oe, e hele koke aku i opna la.  Aka, he mea pono nae ia'u ke hoopaa aku ia oe ma keia hookauwa ana ia oe."

            Alaila, unuhi ae la o Alamira mailoko ae o kona eke i kana wahi eke dala.  Lalau iho la ia he bila dala kanalima a haawi aku la i ke kauka, me ka olelo pu ana ku hoi:

            "Ke haawi aku nei au ia oe i keia mau dala, ma ke ano he uku hoopaa keia na'u ia oe no kou lawelawe ana i ke kanaka a'u i hoike aku nei ia oe.  Pehea la, ua lawa ae nei keia uku mua nou?"

            Me ka helehelena mohala maikai, pane mai la ua kauka nei:  "E ka lede maikai, ua lawa loa keia mau dala au i haawi mua mai la.  Ke hooia aku nei au ia oe, e hana aku ana au i na hana apau e hiki ana ia'u ke hana no ka pono ame ka palekana o ke kanaka poino au i hoike mai nei.  O kahi au i hoike mai nei ia'u, oia kahi o Pegi, ua kamaaina loa au ia wahi, a iloko o hookahi hora mai keia wa aku e hiki aku no au ilaila.  A ina e hele mai oe ia nei i keia ahiahi, manao au e hiki ana no ia'u ke hoike aku i ka mea e pili ana i ka kulana o ua kanaka la."

            I keia wa i ku ae ai o Alamira iluna, haawi aku la i kona aloha i ke kauka a haalele aku la iaia.

            Puka aku la ia a kau hou aku la maluna o kona lio, huli ae la a kamailio aku la i kahi keiki kahuhipa:

            "Ano, e alakai aku oe ia makou a hoea i ka hale a Pegi i olelo mai nei o ko makou wahi ia e hoaumoe ai i keia po  Pehea ia, e hiki ana no anei ia oe ke alakai pololei aku ia makou ia wahi?"

            "Ua kokoke loa kakou i ua wahi la i keia wa," wahi a ua keiki kahuhipa nei i pane mai ai.

            Aole no i liuliu ka lakou nei hele ana aku ua hoea aku la lakou i kekahi wahi hale puhi palaoa, a ia wa i pane mai ai kahi keiki kahuhipa:

            "Eia ua wahi hale nei."

            Maanei lele iho la o Alamira ma mailuna iho o ko lakou mau lio, a o Alamira nohoi ka mua o ke komo ana aku iloko o ua wahi hale nei; aka, mamua nae o kona hoopuka ana aku i hookahi huaolelo, ua komo aku la kahi keiki kahuhipa a kamailio aku la i kekahi wahine e ku mai ana ma ke pakaukau kuai, ma ke ano he mau malihini kana o ka lawe ana aku ilaila ia ahiahi.  Alaila, huli mai la ia a kamailio mai la ia Alamira:  "O Mrs. Jones keia."

            Mahope iho hoi o na kamailio hoolauna mua ana mawaena o Alamira ame ka wahine nona ka hale a lakou i kipa aku ai, a pela hoi me ko Alamira hoakaka ana aku imua ona no ke kumu nui o ko lakou hoea ana aku ilaila, ua alakai aku la ka wahine nona ka hale ia lakou nei no ke keena hookipa.

            Ma keia wahi hoonoho iho la ua wahine nei ia lakou nei , me ka olelo ana mai hoi, e kali lakou malaila a hiki i kona hoi hou ana mai, oiai, e pii aku ana ia e nana i ke keena ana i manao ai e haawi no lakou.

            A hala paha he uni minute, hoi mai la ua wahine mea hale nei, a olelo mai la ia Alamira e pii lakou e nana i ka rumi ana i manao ai no lakou.

                                    (Aole i pau.)

 

            Ua manao wale ia, ma ka la Sabati, a ma ka Poakahi aku paha, e hoea mai ai ka mokuahi "Kulanakauhale o Pekina," no Honolulu nei, me hookahi tausani koa Amerika, e hele ana no Manila; a e lawe pu mai ana nohoi ia he mau lako kaua no ia wahi hookahi no.  Ke hooliuliu nei ko Honolulu nei poe Amerika no ka hookipa ulumahiehie ana mai ia lakou.

 

Lubiana Kasimila

 

            "He keu maoli ka hoi!" wahi a Kauna Gasepa i hooho ae ai me ka piha inaina.  "He mea pono ia kakou ke hoomaka i ka kakou hana maanei nei.  E ulaa koke ia aku keia moo ino mai keia wahi aku, oia ka kakou hana e hooko aku ai.  Eia me a'u i keia wa he hookahi poe haneri kanaka i makaukau pono i na mea kaua, a he poe hoi lakou apau e paio ana me ka'maka'u ole ame ka wiwo ole."

            Ua kokua pu aku ia nohoi o Frankenstein i keia manao hoolaie kaua a kona hoa i hoopuka aku ai imua o na Moi Oto.  Ma ia wa nohoi pane mai la ua Moi nei, ua hiki iaia ke houluulu mai i 5000 poe kanaka i lako pono i na mea kaua iloko o 24 hora.

            I keia wa i loheia aku ai kekahi kikeke awiwi loa ma ka puka.  Aole hoi i liuliu komo mai ana kekahi kauwa lawelawe a hoike mai la, ua makemakeia o Sir Rupereto o Frankenstein ma ia wa.

            Ninau aku la hoi o Rupereto i ua kanaka lawelawe la:

            "Owai ka mea i makemake ia'u?"

            Pane mai la ua kauwa nei, na kekahi kanaka nona ka inoa o Harold.

            I keia wa i ku ae ai ua Rupereto nei iluna, a huli ae la ia a kamailio aku la i ka Moi ame ke Kauna:

            "E kala mai oe e ke Alii ia'u, a pela nohoi oe, e kuu hoaloha maikai.  Ke manao nei au, he huaolelo ano nui ka keia kanaka o ke alii i lawe mai nei."

            Ia wa hahai aku la ia i ke kanaka kauwa.  I kona hoea ana aku i ka rumi mawaho, halawai aku la ia me Harold, a ninau aku la hoi ia:

            "Heaha keia?"

            Ua hiki aku la ua wahi kauwa nei i kona haku ma kekahi aoao o ka rumi, a ma ia wahi pane mai la ia i kona haku.

            "Elike me kau kauoha, e kiai maua no na kanaka e hiki ana ia mana ke hoohuoi a kanalua paha no ko lakou ano hoaloha ia kakou, ua hooko aku la au ame ko'u kokoolua me Saulo ia apana hana.  Hookahi hora i kaa hope ae nei, ua ike maua i ke komo ana mai o kekahi mau kanaka malihini elua iloko nei o ke kulanakauhale.  Hookahi he elemakule, a o kona kokoolua, he kanaka opio nona ka inoa o Lubiana Kasimila, ka mea i kapaia ka Liona Gula o - "

            "Owai?" wahi a Rupereto i hooho aku ai, me ka ninau ana'ku, "O Lubiana Kasimila, ka Liona Gula?  Oia anei kau i olelo mai la?"

            "Ae, e kuu Haku.  Oia kona inoa a'u i lohe ai e kaheaia ana e kekahi poe e ae.  A o kona kokoolua oia no keia kanaka elemakule i hoopaa pio ia ai e oe, a mahuka ai.  I keia la nohoi ko'u lohe mua ana i kona inoa, oia o Sir Manafereda."

            Me na helehelena kunahihi a pioo launa ole, puliki ae la ua Duke Rupereto nei i kona mau lima, a ninau aku la ia Harold:

            "Alaila, aia o Saulo ke kiai la no keia mau kanaka?"

            "Ae."

            "Nolaila, e kuu kauwa maikai, e hoi koke aku oe a huipu me kou kokoolua.  Mai haalele iki ko olua mau maka ia laua, a hiki i ko olua ike ana i ka hale a laua e komo aku ai.  I ko olua hoomaopopo pono ana i ka hale e moe ai laua i keia po, oia kou wa e haalele aku ai ia Saulo e kiai i ua hale la, a o oe hoi e holo mai oe me ka awiwi nui a hoike mai ia'u.  Alaila, e alakai aku oe ia'u i ka hale i noho ai kela mau kanaka, a ke loaa hoi laua ia'u, e hoolilo no au ia olua i mau aliikoa iloko o ka pualikoa kiai ponoi ia'u, a e loaa pu nohoi ia olua ke gula.  Nolaila, e hele koke oe me ka awiwi nui."

            Ia wa i haalele mai ai ua wahi kanaka kiu nei a holo aku la no ka halawai ana me kona kokoolua.

            Hele aku la hoi o Rupereto a halawai aku la me Wolasetona, ke aliikoa kiekie o kona poe koa, a kauoha aku la iaia e hoomakaukau oia iaia iho.

            Pane mai la hoi o Wolasetona ua makaukau oia ma na ano apau e hooko i ka makemake ame ke kauoha i haawiia aku iaia, oiai nohoi o ke kauoha hookahi no ia i loaa aku iaia mai a Gasepa aku.

            Alaila, huli ae la o Rupereto a komo hou aku la i ke keena a Sir Gasepa e noho ana me ka Moi Oto.  I kona hoea ana aku imua o laua, ua hoike aku la ia i na mea apau ana i lohe ai mai kana kauwa mai.  Hoike aku la ia imua o ka Moi no ka mea e pili ana ia Lubiana Kasimila a pela nohoi no Manafereda.

            I ka lohe ana o ka Moi i keia mau olelo mai a Rupereto aku, ua hoike mai la kona mau hiohiona apau i ke okalakala kunahihi o ka inaina, me ka puana ana ae hoi:

            "Ma o ke Kea Hoano la!  He mea pono ke hopu koke ia kela mau kanaka a e koalaia aku ko laua mau kino iluna o ka papa-hao nihoniho.  Malaila hoi laua e unuunuia ai elike me ka hukihuki ia ana o ka hulu o ka manu koraka, a hiki i ko laua wa @ hoike mai ai i ko laua mau ano oiaio; o kela ahahui malu o ka Lima Ulaula, kela punana o na kanaka puuwai ele

 

(E nana ma ka aoao eono.)