Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 20, 20 May 1898 — KELA KAUOHA ONIPAA. [ARTICLE]

KELA KAUOHA ONIPAA.

Mr. Lunahooponopono o ke Kilohana Pookela. Aloha oe:—Ma ka'u moolelo i hoouna aku ai e pili ana i ke Kau Kiure j ma Kailua. imua o ka Lunakanawai j Hon. J. W. Kalua, o ke paniwai o | lao, ua olelo aku au e kakau aku ana i au i na mea e pili ana i kela olelo | kauoha kaulana a ua ahi nei o Wai-! luku, e pili ana i ka hōopii oki mare o Spencer kue ia Spencer, a penei ke ano nui a'u e hoomanao nei: 0 kekahi o na keiki a Frank Spencer (Pakana), o Waimea, ua hoopiila e kana wahine mare ma ke ano e okl ia ko laua noho kane a wahlne mare, a e noi ana hoi e hoopukaia i olelo kauoha mal ka Lunakanawai mai e kauoha ana i ua Spencer nei e uku aku oia i hookahi haneri dala ($100) I kela ame keia mahina i ka wahine no kona ame ko na keiki ola a hiki i ka wa e hooholo ia ai kela hoopii oki mare, a e uku pu hoi i na loio o ua wahine nel i elua haneii me kanaMma dala ($250.00). Ua waiho ia kela mau noi apau imua o Lunakanawai Hikikoki ma Hilo, oiai oia e waiho ana i ka ma'i, e na loio o ua wahine nei. e ka k)io Wise. o ka Hui o Hikikoki me Wise, pela ko'u hoomaopopo ana, a mamuli o na hoakaka a ua loio 'la, Wise, ua hoopuka iho la ka Lunakanawai Hikikoki i kana olelo kauoha maluna o Spencer ke kane a kela wahine, e kauoha ana iaia e uku koke ae i kela huina o hookahi haueri daia no ke ola o kana wahine ame na keiki i kela ame keia mahina ame elua haneri me kanalima dala i na loio o ua wahine la me ke ano o ko laua uku ia nb ka lawelawe ana aku i ka hihia oki ma ka aoao o ua wahine la. 1 ka hoea ana imua o ka Lunakanawal Kalua ma ke kau ma Kaiiua nei, ua noi mai la ka loio o ka wahine (Wise) e hoopaneeia ka hihia a keia kau ae no ka makaukau ole. O na loio o Spencer, oia hoi o C. Crelgbton ame A. N. Kepoikai, ua kue laua I kela noi, a ua waiho mal i ka laua mau knmu. Aia ia manawa hookahi, ua hoakaka ia mai imua o ka Aha me na hooiaio i lawa kupono keia moolelo penei: Aia i ka manawa a ka Lunakanawai Hikikoki i hoopuka ai i kana olelo

kmoo&a e uku koke o Speccer i 9100 ! kela ame keia mahiaa I ka wahlne ame I2S<) i sa lofo o ua waliiae la tto kela blhU hoopii oki mare. aole loa I hooko ia na palapala pill i ka hihla o like me ke kauoha a ke Kanaws< maluna o ka mea hoopiiia oia hoi o Spenctr. O k& oieio kauoīia wale ao a ka Lnoakao&wai e aku ! keJa mau da!a ka mea i hooko ia maiuaa o Speacer. ame k& aol q ka pīiikīa ou hoomanawauui al e izni a ioaa kela mau dala & hooko aku la elike me kela kaooha. Ta hooiaio ia. oiai e kauoha ia as& o Spencer e uku i 1100 1 kela me keia mahina i ka wahiae, mavabo ae o kela $250 no aa loio, aoie nae i hiki aka kona loaa makahlki i ka $400, nolaila, he mea hiki ol« loa iaia ke uku i kela 1100 o Ka mahioa oīai maiaio iho o 1400 kooa loaa makahiki. Ua hooiaio pu ia no hoi. i kumu e loaa ai iaia kela mau elala i kauoha ia e uku koke aku. ua kuai aku la oia i ko&a mau wahi lio hoohana a ua kupilikiī maoli; a o ke noi e hoopanee. he heiohelena irv e hooloihi aku i na mahina e loaa mau ai kela $100 i kauoha ia e uku aku ! na loio no ke ola o ka wahine. t*a hoakakaia ka moolelo piha o na mea apau e pili ana i na m«a i hana ia e na aoao elua a ua noi na 1010 o ke kane» Spencer, imua o ka Aha e hoopuka ia i oleio kauoha e hoonoa a e kapae i kela olelo kauoha a Lunaka- [ nawai Hikikoki malalo o na kumu. aole mana. oiai ua hoopuka ia me ka | hooko oie ia o ka hoopii a e ae e piii ana i ka hihia maluna o ka mea hoopiiia Spencer. Mamuli o keia kumu. oia hoi. ke noi ana aku imua 0 ka Lunakanawai J. W- Kalua. ka Lunakanawai hoi o kekahi mahele a Mokupunl hookolokolo okoa. e hoopuka oia i kana olelo hooholo e kauoha ana e kapae ī» 3 e hoole ia ka mana o ka olelo kauoha a Lunakanawai E. G. Hikikokl, ka Lunakanawai o ia mahele a mokupuui hookolokolo. ua lilo ia i kumu no ka Loio \Vise o ka wahlne, e waiho mai ai i kana mau olelo pale me ka hoike mai ' to r k ;r° ao,e hiki a he k'LLni wl n ° k3hl '-"naianawal Lnnh? f apae waie i olelo Ai? • i f a hoa Lunakanawai. Aia i ka uiu ana ae o keja ninau ano nm a pohihihi nohoi i\ ™ maopopo aku, ua lilo ae la ia hekumū ZTu Ui ia - ma^na °na ioio haoie ame Hawan a me ka lehulehu. Eui an * a mai—pehea la r:a manao o ka Aha? Heaha la auanei ka olelo hooholo? e aa ana anei keia Ln Hawa " 0 bahl mokupunl a Hikikoki a kf?' e ole, ° haol,o "> I- i ' a Lu nafeanawai i hilinai na poo oihana aupuni o Hiin ame na apana e ae' aha »»« manao kohokoho o' na lo!o I.° Kahi U ° Aka k ° m ? a.™,aS W ale ka n „Te a ,a k l U u h p rnr e o na noonoo mawaho ua hoikTmal > i' m * apau ' 0 ka noonoo, Olelo, na hooia no k"a ia™ *T? a nawa PU me ka ntaaD aao au > "ka mako\TMTo\r:^ ik :^\ a j n K Oi kel , a e kapaeia ka olelo kauE G k& Lunakanawai Hikikoki, elike me ia i holke ia mai ,mua o kela Atia. Ma ka noonoq f^f le Ah ana ' I<»a ka hoomaopopo 1 keia Aha, o ka Lunakanawai naauao nama i hoopuka kela olelo kauoha, ua hoopuka oia oiai iloko o ka wa piha pu loa o kona manawa me ka awiwi o na hana, me ka loaa ole he kowa kupono iiona e noonoo klno al a e kuka ai paha i na mana kuhikuhi a hoakaka hoi e pUI ana i ke kumuhana. 0 na kuia o ia ano. e loaa ana no la 1 kahi manawa i ka poe kumaliao loa 0 ka loea, a o ka • Lunakanawai ke ka-naka kupono mua loa e hoopoloM 1 kekahi kuhihewa i hanp. ia e ia ma" ia ano. "Ano, ua noi ia mai au e hoopoka ! ka'u olelo hooholo maluna o keia. olek> kauoha, ma ksOii o ka Lunaka®awaf I kaupale ia aku kona noho Kahu ana ma keia Kau mamull o ka ma'i kupilikii i kau aku maluna ona. He hana ano nui keia a ku nohoi i ka neneoe, aka, ua maopopo loa nae ia'u, e kau mai ana oia i kona ahewa maluna iho o'u, ina mamuii o na hoauia la haawina nene«ie e Hlo ia I kumu no keia Aha e kapae ae a! i ka hooko ana I ka mea pono a kaulike ma keia hlhia, ka pono a kaulike hoi I maopopo e hoeiko ana no oia ina oia i hiki kino mai a loaa iaia na pomaUeai o na oleio wehewehe a na k>io ma keia hfhia a kuka pu hoi me na wehewebe kanaw&i i īoaa ia'u." Ma keia wahl ua waiho mai la ka Aha he mau mahele iehulehu o na wehewehe kanawai ame na hoakaka manao alakai mailoko mai o na buke a ka poe loea o na aupimi naauao, a hoomau hou aku la penei: "MamuH o na wehewehe a keia mau alakai ma na mea piH kanawai i heluhelu ia ae la, ua maopopo loa me ka moakaka lea, o kela oleio kauoha i hoopuka ia a e nooooo ia ael, ua haawi ia a hoopuka ia me ka mana ole a kuleana ole malaio o ke Kanawai. Uoko o ko'u noonoo ana, ua loaa he mau kumu nalu iloko iho o ko*u lunaik»hala, heaiia la ke aionui maalahi a heaha hoi ka mea pono e hana ia i loaa ai ka maha ame ka paiekana i ka mea hoopii ia, a ua hooholo iho au e haawi ia ke kuiana ame na ano apau iaia e like me ka mea hiki ke hooko fa a kulike me ke kulana i loaa iaia 1 ka ma&awa mamua iho o ka hoopuka ia ana o kela oielo kauoha. "E hoomanaoia ma keia, aole kela e kaupale ana l ka mea hoopii e waiho Ziku i kana noi imua o ka Aha e ae ia i huina kupono no ka uku ioio a i huina kupono ho! oo ka malama ana I kona ola; a e loaa ana no iala !a mau pono ke waiho ia aku imua o ka Aha ma ke aiaheie ku i ke kaoawai a me ka oiaio. "Kolaila. ke hoopau a ke kapae ne! au I kela ol«4o kauoha eae ama i |25Q uktt loio ame ka uku ia o $100 o ka mahlna i ka mea hoopii, a ke kauoha

nei i ka mea hoojril, ik)ko o na la he umi mai keia la afcu e oka maf iioko 0 keia Aha I ka huina o $100 i uku raua ia aku e ka mea hoopiiia i koaa 1010, a ioa aoie i hookaa aku ka loio o ka mea hoopii ia halna o $100 ia!a, alaila, ke kauoha la oei kona mau ioio i'oko o umi la e hookaa ae ia huina o $100 iioko o keia Aha. A ke kauoha hou nei keia Aha, o na loio o ka mēa iioopH, oia hoi o Hikikoki ame W4se, iloko o umi la mai keia Ja aku e okii ae iloko o keia Aha i ka huina o $250 1 uku mua ia aku ia laua e ka mea hoopiiia, a ke kauoha la uei ke Kakauolelo o keia Aha e hoihoi hou aku ia mau huina dala i uku ia mai e ka mea hoopii ame koua mau ioio i ka mea hoopUla ma o koua waiho aua mai i paiapaia hookaa no ia mea f a e hooko ia keia me ke kauoha hou oie aku a keia Aha." I ka pau ana o kela oieto hoohoio, ua haiamu ae la na ioio, a hooKahi no puana, ua hoopololei ia ka mea i poiolei ole, a e hekau ana i na mahalo maluna o ka naauao o ka Lunakanawai kanaka Hawaii. Ua olelo ia o keia kekahl o na olelo hooholo i mahalo ia e ka Papa Loio o ke Aupuni Hawaii, o ka oi loa aku na loio haole lae 00. e iaa me Halaweia, Mumāna,' Ktoi, De Bolt, a pela aku. Ua lohe wale ia mai lie apono ka mea i loaa mai na Lunakanawai mai o ka Aha Kiekie. ila ka hoomaopop maoii iho, ua hoopukaia kela kauoha mua mamuli o na hoakaka moakaka ole a maopopo kupono ole a kekahi o na loio o ka mea hoopii, a oial nohoi ka Lunakanawai e waiho ana iloko o ke onawaliwali kupono ole e onou ia aku kela hana imua o kona noonoo. He mea maopopo ina no oia ke Kahu o ka Aha ma Kailua, e hooponopono ana no oia e like no me ka Lunakanawai Kalua olelo. Ua lohe ia ua mahae ka hui loio o Hlkikokl me Wise mamuli o keia hihia —aole nae i maopopo loa. E aloha auanei a nui. KE KAI MALINO. Mei, 11, 1898.