Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 21, 27 May 1898 — Page 4
| This text was transcribed by: | Nadine "alohatita" Samorano |
| This work is dedicated to: | Mary Paloma Garcia |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
---
KANAWAI 38.
HE KANAWAI E PILI ANA I KEKAHI MAU LAIKINI A E HOOLOLI AI I NA PAUKU 8 A ME 12 (E PILI ANA I KA ALAKOHOLA), PAUKU 23 (E PILI ANA I KA AWA), PAUKU 50 (E PILI ANA I KE KUAI ANA I KA BIPI). pAUKU 54 (e PILI ANA I KE KUAI ANA I KA PUAA), NA PAUKU 59, 60, 62 A ME 63 (E PILI ANA I NA PU), NA PAUKU 70 A ME 73 (E PILI ANA I NA HALE HOOLIMALIMA ME NA HALE MOE, NA HOTELE ME NA HALEAINA), PAUKU 96 (E PILI ANA I KA PAKA, NA KIKA A ME NA KIKALIKA), PAUKU 97 (E PILI ANA I NA KAA A ME NA KALAIWA KAA), O KE KANAWAI 64 O NA KANAWAI O KE KAU O 1896 E PILI ANA I NA LAIKINI I APONOIA MA KA LA 12 O IUNE, M. H. 1896, A E PAKUIIA AKU AI I PAUKU HOU I KE KANAWAI I OLELOIA, E KAPAIA PAUKU 24A, (E PILI ANA I KE KUAI ANA O KA AWA), A E HOOLOLI AI I KA PAUKU 2 O KA MOKUNA 65 O NA KANAWAI O KE KAU O 1890 (E PILI ANA I KA HOOPAE ANA MAI O NA HOLOHOLONA NO KE KUAI AKU) A E PAKUI AKU AI I PAUKU HOU I KA MOKUNA 65 O NA KANAWAI O KE KAU O 1890 E KAPAIA PAUKU 3A (E PILI ANA I NA HOLOHOLONA).
E Hooholoia e ka Ahaolelo o ka Repubalike o Hawaii:
PAUKU 1: O na Pauku 9, 12, 23, 50, 54, 59, 60, 62, 63, 70, 73, 96 ame 97 o ke Kanawai 64 o na Kanawai o ke Kau o 1896 e pili ana i na laikini i aponoia ma ka la 12 o Iune, M. H. 1896, ma keia ke hoololiia nei heluheluia ai e like me keia mahope iho nei:
"Pauku 9. Ma keia ua haawiia ka mana i ke Kuhina Kalaiaina e haawi aku i kekahi mea e paa ana i kekahi laikini e hoopae a e kuai aku i na laau make i laikini no ke kuai ana aku i ka wai metulika a me ka alakohola. O ka uku makahiki no ka laikini oia ano he Kanalima Dala."
"Pauku 12. Ma keia ua haawiia ka mana i ka Luna Duae Nui e ae aku i na poe e paa ana i na laikini i hoakakaia maloko nei e unuhi aku aole e oi aku mamua o 200 galani alakohola iloko o ka makahiki hookahi mai ka la i haawiia ai ka laikini mailoko mai o ka Hale Dute ma ka hookau ana i ke dute o Ekolu Dala no ke galani hookahi.
"Eia nae, o ka 200 galani i unujhiia pela e lawelaweia no ia e ka mea nona ka laikini i oleloia no na oihana lapaau wale no, a i ole ia, no ke kuai ana aku i na kauka lapaau i laikini pono ia, a e hoomaopopo hou ia o na alakohola a pau i oi ae mamua o ka 200 galani i oleloia i unuhiia e ka mea nona ka laikini i oleloia e uku no i ke dute waiona e like me kona ikaika e like me ia i hoomaopopoia ma ke kanawai no na waiona i like ka ikaika."
"Pauku 23. Ina ua lilo wale kekahi laikini e hoolaha hou ia aku no ka laikini, a mahope o ka hoolaha kupono ia ana e kuai hou ia aku no ma ke kuai kudale akea ma ke kumkuuai koho mua i hoakakaia maloko o ka apana e haawiia aku ai ia laikini."
"Pauku 50. O ka uku makahiki no kekahi laikini e kuai i ka bipi ma kela a me keia apana auhau he umi dala."
"Pauku 54. O ka uku makahiki no ka laikini e kuai i ka puaa ma kela ame keia apana auhau he umi dala."
"Pauku 59. Koe wale no ma ke ano i hoakaka okoa ia maloko iho nei o ka uku makahiki no kekahi laikini e lilo i ona a e malama paha i kekahi pu panapana, raifela, kabine, puki-lu a pu e ae paha, he hookahi dala no kela a me keia pu oia ano."
"Pauku 60. Koe wale no ma ke ano i hoakaka okoa ia maloko nei aole pu e oaia a malamaia paha iloko o ka Repubalika me ka laikini ole i hoopukaia malalo o keia Kanawai."
"Pauku 62. Ua hiki no e loaa i kekahi mea ka laikini me ka uku ole e malama i kekahi pu-ki-lu e lawelaweia ma kekahi oihana mahiai wale no no ka pepehi ana, a i ole ia, no ka hoemu ana i na manu e hoopoino ana i kekahi mea kanu, a me na mea iho e ae e like me ka mongoose a me na iole lapaki, aka, i mea e loaa ai ia laikini, e hoike aku no lakou imua o ke Kuhina i kekahi olelo hoakaka mai ka Ilamuku, Hope Ilamuku, a i ole ia, kekahi Makai Nui, a i ole ia, Hope Makai Nui paha i hanaia me ka uku ole e hoike ana e lawelawe ana ia pu-ki-lu no ia jhana wale no."
Aole e lilo kekahi mea maloko nei i mea e koiia ai e laweia kekahi laikini no kekahi pu waha hookahi ma ka waha e hahao ai, ki lu i lawelawe maoli ia ma kekahi mahi raiki i mea e hoomaka'uka'u ai i na manu mai na mahi raiki aku.
"Pauku 63. O na lala a pau i hihia ole o ka oihana makai, o ka puali kiai makaainana, a i ole ia, o kekahi pualikoa i hoonoho pono ia e like me kekahi kanawai, e loaa no ia lakou ka laikini me ka uku ole e malama, halihali, a i ole iam, e lawelawe i na pu oiai ma ka hana, a i ole ia, no ke ki pololei hoomaamaa, aka, i mea e loaa ai ia laikini e hoike aku no lakou i ke Kuhina i kekahi hoike mai ka luna kiekie mai o ka puali a lakou i lilo ai i lala e hoike mai ana he mau lala io lakou, a me ka hoakaka ana i ke ano oia pu a mau pu paha.
"E mau no ka mana o na laikini a pau oia ano no ka manawa e noho ana ma ke ano he lala hihia ole iloko o kekahi puali oia ano, a i ka pau ana o ka lilo ana i lala e hoopauia no ka laikini e ka luna kiekie oia puali, a e hoihoiia aku i ke Kuhina Kalaiaina."
"Pauku 70. Aole e haawiia kekahi laikini no kekahi hale hoolimalima a me kahi e noho ai hotele a hale-aina paha, aia a loaa mua i ka mea noi mai ka Papa Ola mai a waiho aku i ke Kuhina i kekahi hoike e hoakaka ana ua nana kekahi agena o ka Papa i ka hale a mau hale paha i manaoia e lawelawe no ia hana me kekahi hoakaka e pili ana i lawa e hiki ai ke hoomaopopoia ua hale la, a he kulana maikai ma na mea pili i ke ola kino, a ua kupono e lawelaweia no ia hana, a (ina ke noi he noi no kekahi laikini no kekahi hale hoolimalima me kahi e noho ai, hotele a hale-aina paha)., e hoakaka ana i ka nui o na kanaka i hiki ma ke kanawai e hoonohoia maloko olaila."
Eia hou, aole e haawiia kekahi laikini no kekahi hale hoolimalima me kahi e noho ai,m hotele a hale-aina paha e kukuluia ana a e malamaia ana ma kekahi wahi ma ka manao o ka Aha Hooko he kupono ole no ia hana, a i ole ia i manaoioia e ka Aha Hooko ua kupono ole.
"Pauku 73. Aole lilo kekahi mea maloko o keia Kanawai i mea e manaoia ai ua hiki ole i kekahi ohana mai ka lawe ana i na poe aole i oi aku mamua o ehiku e ai ma ko lakou wahi, a i ole ia, poe noho paha me ka lawe ole i laikini malalo o keia Kanawai."
"Pauku 96. O ka uku makahiki no kekahi laikini e kuai i ka paka, na kika a me na kikalika he Umi Dala. O ka hookaa ana i keia uku he mea no ia e hookuuia ai i kekahi mea e paa ana i kekahi laikini e malama i kekahi hotele a hale-aina paha mai ka uku ana i kekahi uku no kekahi laikini kuai waiwai ina aole ua mea la nona ka laikini he mea kuai i na waiwai e ae mawaho ae o ka paka, na kika a me na kikalika, aka, aole e manaoia he mea e hookuuia ai ka mea e paa ana mai ka uku ana i ka uku no ka laikini kuai waiwai e like me ia i hoakakaia ma ka Pauku 75 o keia Kanawai, ina o ka mea nona ka laikini he mea kuai i na waiwai e ae mai ka paka, na kika a me na kikalika."
"Pauku 97. O ka uku makahiki no kekahi laikini e halihali i ka ukana a waiwai paha no ka uku a ma ka hoolimalima paha ma ka Apana o Honolulu, Wailuku, Lahaina a me Hilo, maluna o kekahi kaa kikane, kaa e ae paha mawaho ae o na kaa kano lime he Elua Dala me ka Hapalua no kela a me keia kaa i hoohanaia pela.
"O ka uku makahiki no kekahi laikini e kalaiwa i kekahi kaa i laikiniia he Hookahi Dala; a ma ia laikini ua aeia ka mea nona ka laikini e kalaiwa i kekahi kaa i laikiniia malalo o keia Pauku."
PAUKU 2. Ma keia ke pakuiia aku nei kekahi pauku hou i ke Kanawai 64 na Kanawai o ke Kau o 1896 e kapaia Pauku 24A (e pili ana i ke kuai ana o ka Awa) e like me keia mahope iho nei:
"Pauku 24A. O kekahi mea nana i kuai aku i ka awa me ka laikini ole e hoopaiia oia aole e emi malalo o Kanalima a aole hoi e oi aku mamua o Hookahi Haneri Dala."
PAUKU 3. O ka Pauku 2 o ka Mokuna 65 o na Kanawai o ke Kau o 1890 e pili ana i ka hooponopono ana i ka lawe ana mai o na holoholona i mea kuai aku, ma keia ke hoololiia nei i heluheluia e like me keia mahope iho nei:
"Pauku 2. E uku no kela ame keia mea kuai i na holoholona a pau i laweia mai iloko o keia Repubalika no ke kuai i ke Kuhina Kalaiaina i kekahi uku laikini o elua Haneri Dala. Aole e pili keia uku laikini i kekahi mea e noho ana maanei nana i lawe mai i na holoholona no kana hana ponoi, a i ole ia, no na hana hoolaha, aka, o na holoholona a pau i laweia pela e komo no lakou malalo o na Kanawai hoomalu o keia Repubalika."
PAUKLU 4. Ma keia ke pakuiia nei kekahi pauku hou i ka Mokuna 65 o na Kanawai o ke Kau o 1890 e pili ana i ka hoomaopopo ana i na holoholona i hoopaeia mai i manaoia e kuai aku e kapaia Pauku 3A, e heluheluia e like me keia:
"Pauku 3A. O kekahi mea kuai i na holoholona nana i lawe mai i na holoholona iloko o keia Repubalike no ke kuai aku ma ke kauoha, a i ole ia, ma ke ano imi loaa nana i kau aku i na holoholona i oleloia no ke kuai me ka loaa mua ole o kekahi laikini e like me ia i hoakakaia ma keia Kanawai e hoopaiia no oia aole e emi malalo o Elua Haneri aole e oi mamua o Elima Haneri Dala."
Aponoia i keia la 18 o Mei, M. H. 1898.
SANFORD B. DOLE.
Peresidena o ka Repubalika o Hawaii.
---
(Mai ka aoao ekahi mai.)
---
He kulana maikai kona, a he kulana hiehie nohoi. O kona helehelena ma ka nana ana aku ua piha i ka maikai ame nani i owiliia iloko o ke kuoo o ka nohona haipule.
E aahu ana ia he aahu elele, a maluna o kona poo he papale lole keokeo elike no me ko na virigine.
Hele mai la ia me ka awiwi a ku mai la mamua o Manafereda, a haawi mai la i kona lima, a pane mai la hoi:
"E Manafereda maikai," wahi a ua wahine nei i pane mai ai me ka leo oluolu, "me ka hauoli lua ole au e hookipa mai nei ia oe maloko o na paia o Maria Hemolele, a e loaa aku nohoi ia oe na hoike ana o ko makou lokomaikai ia oe. Nolaila, ua hiki mai la oe, a --"
Ma keia wahi i ano e ae ai ka leo o ua Lede nei o ka Hale Hoohiki o Marie Hemolele, a ooki pu iho la nohoi ia i kana kamailio ana mai. Heaha la ke kumu nui o keia hooki pu ana iho o ua wahine la i ka hoomau ana mai i ke kamailio ana mai? Heaha hoi ke kumu o ke ano e ana o kona leo?
Ua pane aku la hoi o Manafereda me ka leo i piha i ke ano akahai a haahaa hoi:
"Ae. Ua hoea mai la au imua ou no ka hoike ana aku ia oe i ka'u oihana puuku. Nolaila, e kuu kaikuahine maikai, e ku oe me ka ikaika ame ka maloeloe. E hoike aku hoi au ia oe, ua nui ke aloha o na Lani ia kaua."
Alaila, huli ae la ia ma kahi a Lubiana e ku ana, oiai hoi na onohi maka o ua Naita opio nei e haka pono ana maluna o ka luna virigine me ka piha pahaohao loa o kona noonoo, me he mea la e nana ana ia maluna o kekahi helehelena kanaka mai ka lani mai.
"E Lubiana, e kuu keiki, e hele mai oe."
Na keia leo o Manafereda i hoopuiwa ae i ka Naita Opio a ia wa i pane hou mai ai ua Naita aoo nei:
"O keia ka Hakuwaine o Maria Hemolele nei."
Ia wa i haawi aku ai ua Naita Opio la i kona lima akau o ke aloha i ka Hakuwahine kamahao e ku mai ana imua ona. Aka, he mea kupaianaha nae iaia i ka ike ana aku e hiolo mai ana na waimaka ma na papalina o ua wahine nei, oiai hoi ia i nana mai ai maluna ona, a hoola ae la ia i kona mau lima, ame ka hauoli, hoolei mai la ia i ka puili aloha ana a kona mau lima ma ka a-i o Lubiana, me ka poi ana aku iaia a pili i kona umauma, me ka hooho ana ae:
"E kuu keiki, e kuu lei mae ole." Ke hoomaikai aku nei au i ke Akua no ka loaa ana o keia hora pomaikai ia'u! O my son, my darling."
Aole hiki ia Lubiana ke aua iho iaia iho, oiai ma kana hoomaopopo loa ana aia kekahi mea e kikeke ana iloko ona ma ke ano e hoike maoli ae ana no o kona luaui makuahine no ia, nolaila, ua puliki aku la ia i kona mama, me ka hooho ana ae:
"E mama! E mama!! E kuu makuaine e! Ke hoomaikai nei nohoi au i ke Akua no Kona haawi ana mai ia'u i keia hora e ike ai au i na maka o ko'u makuahine!"
E kuu makamaka heluhelu, ke ike nei kaua me ka auoli eia o Lubiana ke hui nei me kona laui makuahine. Ua hui ka makua ame ke keiki. Nolaila, ma keia wahi o ka kaua moolelo, e waiho kaua i ke kamailio ana no Lubiana ma, aka, e huli ae kaua i keia wa a kamailio no Frankenstein ame Valesebuga.
Oiai keia mau mea a kaua i ike ae nei maluna, aia hoi o Frankenstein ame Valesebuga ke kali la o ka huli hoi mai o Harold, eia nae aole ia i hoi iki mai a hoea wale i ka uhi ana mai o ka malu o ka po.
I ka hele ana hoi a molehulehu loa, ua hele aku la ua mau kanaka nei e nana ia Wolasetona. Ua loaa aku la no ia ia laua e ku makaukau mai ana me na koa he Hookahi haneri.
I ka hele ana hoi a hoea i ka hora umikumamalua o ka po; ua komo mai la kekahi koa kiai me kekahi apana pepa ili-hipa a hoike mai la i ke duke nui, me ka hoakaka ana mai, ua haawiia mai iaia ua apana pepa la e kekahi kanaka malihini ma ka puka, me kona kauoha ia ana mai e lawe mai a haawi i ke duke.
I kela wa hele aku la o Sir Rupereto ma kahi e a ana kekahi kukui a nana iho la i ua palapala la, a penei na olelo ana i ike iho ai.
"E Rupereto o Frankenstein: Ke malama pono ia nei au mau wahi kiu. A i keia wa e nana pono loa oe nou. Ke kokoke loa mai nei ka hora e kauohaia aku ai oe e hele mai imua o ka Aha Hookolokolo a ka Hui a
KA LIMA ULAULA."
Aole hoi i kana mai ka maka'u o Rupereto, a o Valesebuga hoi, ua piha oia i ka inaina ame ka huhu, a huli mai la ia a kamailio mai la ia Rupereto he mea makehewa iaia ke maka'u no na olelo o ka palapla, oiai ua hiki loa iaia ke hoouna aku i kona mau kanaka eleu loa no ka huli ana i kahi a kela poe puuwai eleele i hoopunana ai. O kana mea i makemake ai e hana, oia kona kali ana a hiki i ka paa pio ana i elua a ekolu paha poe kanaka o loko o ua hui la a na ia poe e hai mai i kahi i houluuluia ai ka lakou hui.
Mamuli hoi o keia mau olelo a Valesebuga nei, ua hoomama iki ia ae la ko Rupereto noonoo, a mamua o ko laua hookaawale ana ia po no ko laua hoi ana aku e hiamoe, ua hoike aku la ua Rupereto nei imua o Valesebuga e haawi aku ana ia i ka malamaia ana o Ariadane ma na lima o ua Kauna la o Valesebuga i kekahi kakahiaka ae.
I ke kakahiaka o kekahi la ae, ua hui pu iho la ua mau kanaka nei me ka Moi Oto. Ua joike aku la nohoi ke Duke Nui imua o ka Moi no ka palapala i loaa mai ai iaia ma ka po mamua iho, ame kana mea i hoolala ai i mea e loaa ai kana mau kauwa i nalowale i ke ahiahi mamua iho.
Ua pane mai la hoi o Valesebuga imua o ka Moi ma ka olelo ana mai:
"E ke alii, o ko'u manao maoli, o ke ano o keia hana e hanaia mai nei, he mau hana hoomaka'uka'u wale no keia a keia kanaka opio i oleloia he Naita no ka Lima Ulaula, ame kona poe hoaloha i mea e loaa hou ai ia lakou ka Lede Ariadane. Hookahi wale no hana pono a ke Alii e hana ai, oia ka hoomare koke ana mai i keia wahine me a'u a o ka pau no ia o keia pilikia."
Alaila hoomaka mai la nohoi ia e hoike mai imua o ke Alii i kana mau hoolaia ana i manao ai e hana i mea e paa pio ai ka poe kipi i ke Alii. Ma ka wa hoi i pau ai kana mau hoakaka ana ua pane aku la ka Moi oto:
"Manao au, he mau manao maikai loa kou i hoopuka mai nei. Nolaila, e hooko koke aku ana au i kou makemake. E lawe ia mai kela lede opio imua o'u me ka hakalia ole, a na ko'u kahunapule ponoi no e materemonio aku ia olua."
Nolaila, ua ku koke ae ia o Rupereto me ka eleu ame ka hoihoi a kii aku la ia Ariadane a like me ka makemake o ke Alii, no ka mare ana hoi me Valesebuga.
He wahi okoa aku no ko Ariadane i hoopaaia ai mai ka halealii aku. Oiai hoi o rupereto imua o Ariadane i kii aku oia iaia no ka lawe ana aku laia ma kekahi wahi maikai a oi aku hoi o ka oluolu i ko kahi ana e noho ana, aia hoi, ua ae mai la no ia, nokamea, ua ike iho la ia i ka lapuwale o kahi ana i hoopaaia ai, aole nae hoi oia i manao iki e laweia ana ia e auweainaia imua o ke alii.
(Aole i pau.)
Ua hoikeia mai ia makou, ua ae laelae ae ke Kamaliiwahine Mrs. Theresa Owana Wilcox e haawi i kona wahi noho ma Moanalua ae nei i wahi e haawiia ai kekahi ahaaina luau Hawaii no na hoa Amerika e upuia aku nei e hiki mai ana ia nei, ke manaoia nae e hana pela.
---
Hoolaha Kumau.
---
Ola Nawaliwali
MAMULI O KE
KOKO INO.
E heluhelu iho i ka mea i hanaia o ka Ayer Laau Sarasaparila no ka Rev. Z.P. Wilds, he misionari kamaaina loa maloko o ke kulanakauhale o N@ @ a hoahanau nohoi o Lunakanawai Wilds i make, he kanaka kauiana.
"No na makahiki lehulehu he luahi au na ka ma'i pa-palahu ame na ma'i aae e ae, i puka nolokoo mai o ke koko ino. Ono ole-mai la ka'u ai, a nawaliwali mai ko'u nui kino apau. Mamuli o ko'u ike ana i ke ola ana o kekahi poe e ae no ko lakou inu ana i ka Laau Sarasaparila a Ayer, ua hoomaka iho la au e inu i ua laau la. A ua
ONO AE LA KA'U AI
mai ko'u inu mua loa ana mai no i ua laau la; alaila, hoomaka mai la ka maikai o ko'u ola. He haneri pa-keneta ka oi o ko'u ikaika ae i keia wa, a ua loa mai keia mai ka LAAU SARASAPARILA MAI A AYER, ka laau hoi a'u e hoike aku nei me ka oiaio, oia ke pookela loa o na laau hoomaemae koko i ikeia."
No na ma'i apau i loaa noloko mai o ke koko ino e lawe i
Ka Ayer Laau Sarsapailla.
KA AYER HUAALE
Ka Laau Hoola no ka Ma'i Awaawahia o ka Opu.
Ke pookela o na laau no ka malama ana, ka hooulu ana me ka hoonani ana i ka lauoho, oia ka AYER LAAU HOOULU LAUOHO.
Aole e kepia ke poo, ola na ma'i puupuu, aole hoi helelei ka lauoho. In@ maloohaha mai ka lauoho, hinawenawe a ano hina mai, alaila, na keia laau e ho'iho'i hou ae a kona ano mua, a hooulu lupalupa ae la i ka lauoho. Ma na wahi apau, o keia Laau Hooulu Lauoho a Ayer ke pookela, a ua @ ia i punahele a i hoapili no na lede ame na keonimana.
Ayer's Hair Vigor
I homakaukauia e
DR. J. C. AYER, Lowell, Mass., U.S.A.
Na Medala Gula mai na Hoikeike Nui o ke Ao.
Hollister Drug Co. Lt.
Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.
---
Kakela ME Kuke.
Ka Halekuai Nui
O NA
Waiwai Like Ole
O na Mea
HANA KAMANA A PAU.
Na Lako Pili Hao Kukulu Hale,
Na Kepa bele,
Na Lei Ilio,
Na Kaulahao Ilia,
Na Pahi,
Na Upa,
Na Kope Hulu,
Na Pulupulu
Na Palau Lio
Na Mea Mahiai, Na Au Ho, Na Au Koi, Na kua bipi, Na lei bipi, Na kalahao bipi, Na uwea pa, Na kaa palala, Na mea piula, Na Ipuhao.
Makau ME Aho Lawaia
Na Iliwai Na Pakeke
Na Kula Na Pakeke Hao
Na Hulu Pena Na Kapu Hao
Na Pulumi Na Pauda
Na Pena me Aila Na Kukaepele
Na Kopa Na Uwiki, a me
Na Aila Mahu Na Ipukukui
Mikini Humuhumu Kaulana a
Wilcos & Gibbs
Hookahi Lopi,
KA REMINGTON, Elua Lopi.
A me na ukana he nui wale o kela a me keia ano.
Kakela me Kuke.