Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 22, 3 June 1898 — HE MEA PONO KE HOOHANAIA KE DALA NO KAHI I IKE IA HE PILIKIA. [ARTICLE]

HE MEA PONO KE HOOHANAIA KE DALA NO KAHI I IKE IA HE PILIKIA.

He hana ku i ka mi£haioia ko ke Aupuni hookaawale ana ma o ka Ahaolelo ia» i mau haawina dala no kela ame keia hana i loko o ka aina, e iaa na alanui. na uapo, na awapae, a pela aku, He hana oi loa akft nohoi, e hiki ai ke haawi ia na mahalo ana, i ke Aupuni ma o ka Ahaolelo la. ka haawi ana i haawina dala, no ka malama ame ka lapaau ana i na ma'i lepera. 0 ka mai nana e hookaūmaha nui loa nei i ka lahni kanaka o Hawaii, oia no ka ma'i nona na inoa ekofii, ma'i lepera, ma*l pak«, a ma'i hookaawaie ohana. Aka, ua oiuolu nt> i ke Aupuni ma o ka Papa Ola 'la ka ae ana mai i ke noi a na zoa"i, e kukniu ia i mau haie auau laau, ma Kalaupapa ame Kaiawao. o ka la&u a Kauka Goto, a ke ku nei, a ke auau nei na ma'i, koe wale no keSa aole kekahi mau laau e kokua ana, e laa ke ti, ame ka huaalo, nokamea, aole waiwai o fea auan waie no. ina aole ka laau inu maloko. He mea pono nohoi i ke Aupnni e hoo~ lako mai ia mau mea, ma o ka Papa Ola 'la, Aole oia wale» e kukohi hoa aa i mau hale, nokamea, aoie kupono e noho i elima a oi aku ma'i iloko o ka.

hale hookahi, elike me ia e ike ia nei i keia wa. He liana kaulike ole no ka heonoho ia ana o na ma'i iloko o na hale, elike me ia e ike ia nei ma ke kahua ina i lepera o Kaiawao ame Kalaupapa.- Ua nanaia ma ka ili, ina keokeo ka ili, oia hookahi no ke hoonoho ia iloko o kona hale, ina ulaula, hoopiha ia aku a piha, he maikai ole ke ea ke nui k>a na ma'i iloko o ka ha'le, a he mea nahoi e hoopoino mai ana i ke ola kino. Oiai. aahe like loa o ka haawina i loaa i kela ame keia, he niii loa ko kekaihi, a 'he lahilahi loa ko kekaihi, a aohe no he ike ia aku o ka ma'i o kekahi; nolaila, he mea pono e hoonohoia 'ku ka ili uiaula e like me ka ili keokeo, i hoo(kahi oka hale. N - Eia hou nohoi, e kukuluia i mau haie kuke, no kela ame keia hale e noho ia ana e na ma'i, no ka mea, he oi aku ka pilikia ke hoi mai ka ua, e hoihoi ama kahi kapuahi iloko o ka hale a hookahi no ke okukuu like ana. Eaa nohoi kekahi, i paipuwai, ma kekahi mau h&le i noihoia e na ma'i. ua mamao loa ka wai mai a lakou mai, he mea pono e hoooaoe aku i paipu wai a kokoke, a i ole ia, hooikomo aku no iloko o na hale, e like me ko ka ili keokeo he nui aku na mea e pili ana i keia.

l He oi loa aku ka waiwai e hoolilo : ia ke (lala o ka lehulehu i keia mau l niea i hoakaka ia ae la maluna, oiai, • aole ia mau mea i keia wa, mamua o | ka hoolilo ana i na alanui. oiai i keia | mau la e nee nei, ma ke kahua ma'i | lepera o Kalaupapa ame Kalawao, aia j ka hoeikaika nui o ka hope lunahoo- | ponopono o ke kahua ma'i ma ka hoo- ; hinuhinu ana i na alanui. | Ma keia mau alanui e olelo ia nei, , aohe mau ma'i lepei*a. a pne ma'i lepeI ra i ikeia, ua pilikia a ua pomo, no I ka inoino o na alanui, oiai, lie maikai ! mua no ke alanui a ua kupono no ia no na ma'i o ka mea i ikeia ma kekahi mau wahi o ke alanui, he paa i ka mnniania, a he honua paa nohei, ua pau ae la ia i ka uaaia, no ka puehu ī ole ka o ka lepo ma ia wohi, a ua kupono maoli no e hoonohoia i hope lima hana alanui oia ke kupono iaia, no ka mea, oia kana hana makaala lea, aole 0 ka pono o na ma'i. E nana hou ae ma keia, aole mau hawāna dala i hookaawaleia e ka Aha--4 olelo ma ka bila haawina no na alanui o Kalaupapa ame Kalawao, elike me ia i ikeia no na apana mawaho, aka, o ka mea i ikeia. ma ka bila haawlna no ka h'ookaawa.le ana, malama ana ame ka lapaau ana i na ma'i lepera. E ninau ae au, noliea mai ke dala e uku ia nei ina kanaka hana e paelī nei i ke alanui? Eia, noloko mai no ia o na da!a I hookaawaleia iio ka malama ana i na ma'i, a ina pela he mea pono o!e loa ka hoolilo ana i ke da!a 1 hookaawaleia no kekahi hana I kekahi hana okoa. oiai, eia no ke koe nei kekahi mau hana lehulehu e p?li ana no ka po»o o na mal, e pono ke hanaia a hooliloia ke dala no ia mea.

Ma fca hiki ana mai o na komite Ahaolelo, «a wailio ia akn kekahi noi e hookaawaleia f £ haavrina dala rto ke alanui paH o Kalaupapa» e hiki ai i ka mea lawe lela k€ pii a fce ilio mai me ka maikai, no ka mea, he nui ka ino ame ka nihinihi a he ku maoii no 1 ka hoomanawanui ka pii '&na ma keia paM r aia ma keia alanu! kekahi pono nui o na ma'l, hookahi {anāani a oi ma o ka leta 'la. Mai oj loa akn ka pono o ke dala e uku ia nei i ka poe hana alanui e hooia aku la, no ka waele ana 1 mau ma}a uala, na pili ia no ka mat&ma

aaa i oa ma'L ox&i mau la a«le i ka £l ok\ fee eī nn! akti fea wai-wii oia aaiaua s> n:aa hi'aha ka wai'wa!. be mea poao e hoohanai* ke ( *aL% ma leaii i ikeia be piiiti3Aole ke mau haaa f 3ka. be maa bana hooaui HIo j hewa. i o ka hookaawaie aaa i mau haa- | wiEa da'a no fee awapae o Kalaupapa. ) a i mau paipa wai bou, ao ka hooma.I huahua ana ae i fea wai. h« mea maiI kal ia. 110 mea. aia ma , pono ; o keia lahul e uaho ana !U>&o o lra I ohaeha, a he mea pono nohoi i ka Aha- ! oielo be hookaawale i maa hu&a dala. | Aia no ke ko'iko'i oka eoonoo ana i { ke!a mau mea i ka Luna Nui ame kona 1 hope, ka hooHlo ana ma kahi i ike ia j he pi!rkia, a he pono hoi no keia hapa ! o ka lahui iloko o ka ehaeha, aole ! mamuli o ka makemake ame ka poao * o ka mea hookahi. f M. K. MAKAENA. : Ka?aupapa, Mei 14, 189S,