Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 23, 10 June 1898 — He Moolelo no Don Carlos. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

He Moolelo no Don Carlos.

E hoomanaoia e ko makou ;)oe heluhelu o ka mea nona ka moolelo a niakou e hoolaha aku nei ma keia wahi o ka makou pepa o keia la oia no ka moolelo o kekahi kanaka ka\iiana loa 0 Europa i keia mau la e nee nei ke kaua mawaena o Amerika ame Sepania, a i kekahi mau wa nohoi i hala lilo ae nei. E ike ana nohoi ko makou poe heluhelu no ka lua o ka manawa 1 ke kii o ka mea nona keia moolelo, malalo ilio nei. O ka mea nona keia moolelo a makoū e hoolaha aku nei, oia ka helu ekolu o na kanaka i koi e loaa ka noho Moi ana maluna o ka nohoalii o Sepania. Ua hanauia oia ma ka la 30 o Maraki, ma ka makahiki 1848. a o kona inoa piha oia o Don Carlos ele los Dolores Juan Isidoro Jose Francisco Quirino Antonio Miguel Gabriel Rafael, Duke o Maderi(la, a o ka Mea Koi Kuleana i ka Nohoalii o Sepania. He moopuna keia ua Don Carlos 1., ka hoahanau ponoi o Feredinana VII., ka Moi o Sepania i make ma ka makahiki 1833. He ekolu poe keiki a keia Don Carlos 1. Ka mua, oia o Don Carlos, ka mea i kapaia ke Kauna 0 ;Vloiitemolina (Count. de Montemolin); o ka lua, oia o Ferdinana; a o ke kolu oia o Don Juan. Na keia Don Juan mai keia Don Carlos e ola nei 1 keia wa, a e koi nei i ka nohoalii o Sepania. Ma ka makahiki 1533, make iho la ka Moi Ferdinana VII., ua waiho iho la ia i kana kaikamahine opio, nona ka inoa o Donna Isabella, ame kana Moiwahine-kanemake, oia o Kilikina 0 Napela, ka luaui makualwne nohoi o Isabellli. O keia Kilikina hoi o Napela, oia ka wahine. eha a ua Feredinana VII. nei. Ma ka wa i make aku ai ua Moi nei, nohe ana keikikane, o kela kaikamahine wale ae la no. E ola ana hoi ma ia wa, kona honhanau ponoi, oia o Don Carlos I. Ma ke kanawai hoi o Sepania e pili ana i ka nohoalii, i ikeia mai ka makahiki 1713 mai, e ili no ka nohoalii maluna o ka hoahanaii-kane o ka Moi 1 make. ina aohe ana keikikane e ola ana. Nolaila, malalo o keia kanawai, he mea pono ke ili ka nohoalii maluna 0 Don Caiios I. Aka, ma na makahiki hope loa o ke ola ana o ka Moi Feredinana VII., a hiki wale i ka hanau ana o ka laua kaikamahine, ua paa loa oia malalo o na alakai ana a kana wahine, nolaila, ma ka wa i hanau ae ai ka laua kaikamahine, ua koi ikaika loa o Kilikina 1 ka Moi, e hoopuka oia i kekahi olelo kuahaua alii e hoonele ana i kona hoahanau, oia hoi o Don Carlos 1., aole e ili ka nohoalii o Sepania maluna [- ona, a e kau hoi ka nohona Moi maluna o ka laua kaikamahine. A ua hooko o Feredinana i keia manao o kana wahlne, mahope iho o ka hoopauia ana e ka Ahaolelo ke o ka aina e pili ana i ka ili ana o ka nohoalii. Ua hanauia hoi o Isabel!a ma ka makahiki 1830, he ekolu wale no ma* kahiki mamua ae o ka make ana o Feredinana, kona luaui makuakane. Ma ka wa no i aku ai o Feredinana, ka Moi, ua kukala koke ia o Isabella i Moiwahine no Sepania, maJalo hoi o ka noho kahu Aupuni ana a kona makuahine, oia o Kilikina, a o ka makahiki 1833 ia, oia no ka wa i he ekOlu wale no makahikī o ua Moi- j wahine he'oe nei o Sepania, Ma keia j makahiki iho ia i hoomaka ai ke koi ; kuleana nohoaiii ana a ka ohana Don ] Carlos. ! Ua hoomaka ka mahae iua ana o na | kanaka Sepania ma keia makhiki 1553 no ka nohoalii o Sepania. O kekahi poe mahope ia o Don Carios I.„ a o kekahi poe hoi niahope no o ka Moiwaine Opio. E kokua ana ka maaa EkaJesia o Homa mahope o Don Car- | los, aka, o na aupuni o Faraci ame j Enelani mahope laua o ka Moiwahine | Opio. Ua kapaia hoi ka poe mahope j

i o Don Carlos. he poe Kalelika. a o ka 1 poe hoi thamu!i o ka Moiwahine Opio, j he poe Isabela. No na makahiki elima | i mau ai ka hakoko ana me ka ikaika mawaena o na aoao elua. A ma ka makahiki IS3D ua piha paupauaho o Don Carlos 1., nolaila, ua haalele oia ia Sepania. Ma keia makahiki 1539, i hoopaa loa ia ai ka nohoalii maluna 0 ka Moiwahine Isabela, oiai he umi wale no ona mau makahiki ia wa, a ua kapaia oia o Isabela 11. Ua make hoi o Don Carlos I. ma ka makahiki 1855. Mahope aku o ka make ana o, Don Carlos L, ya ala ae la kekahi o kana mau keiki, oia hoi o Don Carlos, ka mea i kapaia o ke "Kauna o Montemolina," a ua hoomaka kei#i koi ana a keia keiki ma ka manahiki no i make aku ai ko lakou makuakane, a nie he mea la .no na makahiki elima kana hoomakaukau ana no ia hana. Nolaua, ma ka makahiki 1860 i hoomaka ai kekahi kaua kipi ma Velenacia, gka, ua hoauheeia nae lia Don Carlos 11. nei, a ua opu pio ia oia ame kona hoahanau, oia o Feredinana. Aka - nae, mahope iho o ko laua kakauinoa ana malalo o kekahi palapala e hookuu a e haalele ana i ko laua mau kuleana j koi apau i ka nohoalii o Sepania, ua hookuu ia laua mai ka paa pio ana mai. 0 ke kolu hoi o na hoahanau Carlos, oia o Don Juan, aole-ia i haalele 1 kona kuleana koi i ka nohoalii o Sepania elike la me-kona mau hoalianau —ke "Kauna o Montemolina*' ame Feredinana. Aka, ma ka maku-' hiki IS6B, ma ka wa i holo aku ai ka Moiwahine Isabela, mamuli o ka ikaika loa o na hoonee kaua ana a ka poe Kalelika, ua hoolilo ae la ia (Don Juan) i hona kuleana koi i ka nohoalii o Sepania maluna o kana keiki, oia hoi keia Dou Carlos e ola nei i keia wa. Ma ka wa i holo aku ai ka Moiwahine Isabela mailoko aku o Sepania ma ka makahiki 1868 i hoikeia ae la. ua kukuluia iho la he Aupuni Kuikawa no ka aina ia wa, malalo o na hoonee ana a Pnm ame Sagasta, na koo ikaika o ua Aupuni la, a na laua hoi i haawi mai i ka nohoalii ana ia Don Carlos e ola nei i keia wa, malalo o ko Don Carlos ae ana aku, e haawi oia i kumukanawai no ka aina a e hookaawale loa ia' hoi *ka mana Ekalesia mai ka mana Aupuni aku, aka, ua hoole nae o Don Carlos i keia manao, a ua olelo aku hoi ia, pehei: "Ma ko'u wa e komo aku ai iloko o ko'u Aupuni, e hooponopono no au I iaia elike me ka'u i ike ai he pono." ! Ma ka makahiki 1870, iia kohoia o ; Amadeus, he hoahanau no Victor Emmanuel o lialia, e ka Ahaolelo i Moi no Sepania. A ua kue aku hoi o Don Carlos i keia liana. Ma ke kau makalii o ka makahiki 1872, ua ala ae la na mahele aina akau o Sepania a laiau aku la i na mea kaua, j mlalo o ke alakai ana a Don Alfonso, he hoahanau nona (I>on Carlos), a kipi j aku la i ke Aupuni. Ua mau ka hoo- i makaukau ana o keia poe i ka hoala ana i ke kaua, a hiki i ka malama o i lulai o ka makahiki 1573, wa i kino aku ai o Don Carlos, a mai keia wa aku i hoomauia ai na hoouka kaua liilii ana mawaena o na koa o Don Carlos ame na koa o ke Aupuni. a hiki i ka hoomaka ana o ka makahiki 1876, ua nui maoli ka poiuo i lkēJfa ma loko o na apana aina i hooukaia al keia mau kaua. Ua haaiele aku la hoi o Amedeus i ka nohoalii o Sepania, a ua kohoia ke Keikialii Opio a ka Moiwah'me Xsabe!a i haalele ai la Sepania i Moi no ua Aupuni la, malaio o ka nioa o Aifonso XIL O ka Moi hoi o Sepania i keia wa oia xxo o Aifonso xni., oia ke keiki a ka Moiwahine Maiia Kilikina, me ka Moi Aifonso XII.» i make, ka makaliiki ISSS. I7a hanatsa kela Moi Opia o Sepania ma ka Ia 17 o Mei, makahiki

1 Nolaila, ke hele eei kel.i Moi | Oplo o S*?panu i ka utaik.uirxasialfi;i o | kona Kia;,? niakaMki \ ket« k.i. | >Ia ka mai&ma o F»bertrarl oka rsa- ! aāliiki !ST& ua llio p\o aku la 1 k;i ♦ | a«>ao AUi ua i*apu e aa.\ sj;i- j I hope o -Don, CxrU>s. o.U hoi o BUyao. , f EsteHa ame Toio«a. nol2.Ha. ua haa- | li:o Ī3 d Pon CarU?s- ta * a holo aka U no Fa.raci. >ta ia wah'i hoi i hw'puka taai ai oia i kekaiu olelo kuahaua akea imn.i o k.i u»hti! ikpūiiia., e hoike ana ī koea maaao ao<e oia i haaiele i kona nuinao koi i ka Nohoa3ii o Sepania, aka. e kaii wale ana no ia a hiki i ka wa pono, a]3iia. hoomaka oia e lawelawe hou i na hana e kau ai oia maluna oia Nohoaiii. Xo keia olelo kuahaaa a ua Don Carios nei, ua kipaku ia aku oia maiioko aku o Farani. L'a haale'e oia ia Farani a ua'hoio raai no Amenka Huīia ae nei, mai laila aku a Mekiko, a huli hoi hou i Europa. 0 kona wahi i noho paa loa ai oia no ke kulanakauhale o Venisa. maloko o kekahi halealii nani. He elua manawa i mareia ai keia kanaka i ka wahine. O ka mua, ma ka makahiki 1567, a o ka inoa o kana wahine i mare ai, oia no ke Kamaiiiwahine o Bourabona, he kaikamahine hoahanau na ke Kauna Chambord (Count de Chambord). Ua noho ilihune loa o Don Car!os me kana wahine no kekahi mau makahiki lehulehu wale mahope iho. Aka, ma ka wa? i make ai ke Kauna de Chambord ame kana wahine nohoi ua ili ka hapanui o ko laua waiwai i keia wahine a Don Carlos. a no ia mea ua loaa ia laua he noho ana iloko o ka hanohano i me ko laua kulana alil. 0 ke4a Kauna Chamhord oia kekahi koko aiii kiekie lGa 0 Farani t a oia nohoi kekahi mea koi kuleana i ka Nohoalii o Farani ma ka ialani alii la o Lui XVI. Mamuli hoi o kona make ana, ua pau iho la ke koko alii o ka lalani pili pololei mua i ka Moi Lui XVI. ma o kana keiki mua la; a o Don Carlos hoi, ma kona ano oia ke keiki hiapo ma ka aoao o na kane a ke keikikane elua a Lui XVI.. nolaila, ua lilo iaia ke kuleaua mua e koi ai i ka Nohoalii o Farani. mamua ae hoi o ke koi a ke Duke o Oliana, nona ke koko alii i pili aku i ka Moi Lui XVI. ma o kona hoahanau la.

Ua oleloia ae nohoi, ina e make ana ke Kamaliiwahine Mana o Bavaria, kekalii mea i liuleana i ka Nohoalii o Enelani, ma ka aoao o ka lalani alii o lakoho 11., Moi o Enelani, alaila. 0 Don Carlos kekahi mea i kuleana 1 ka Nohoalii o Enelani ma o ia lalani alii la. Ma ka makahiki 1893, make ka wahine mua a Don Carlos. A mamuli 0 ka maikai ole o ke ola ana mawaena ona ame kana wahine, ua hooili ka wahine i kona mau waiwai apau nialuna o kana poe keiki, me ka hoonele ana ia Don Carlos. I ka piha ana hoi o ka makahiki hookahi o ka waiho ana o ka wahine ilalo, ua mare hou iho la o Don Carlos 1 ka lua o kana wahine, oin hoi ko Kamaliiwaine Marie Berthe Uo Hohnn. He wahine waiwai loa keia. Aole nae keia wahine noloko o kokuhi koko alii, aka, mamuli o kona puka. mai mailoko mai o kekahi ol.niui 1 olelo mau ia he koko alii ko lakou, oia wale no ke kumu i kaheaia ai oia he Kemaliiwahine. j (Ma keia pule ae he moolelo kamahao no ka Moi Opio o Sepunia.)

t)ON~ CARLOS. THE SPAXISH PRKTEXDEĪU