Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 25, 24 June 1898 — Page 1

Page PDF (1.22 MB)

This text was transcribed by:  Darryl
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

BUKE XXXVII         HELU 25.       HONOLULU, POALIMA, IUNE 24, 1898 NAHELU APAU 2708

 


HOOLAHA LOTO

            W. R. KAKELA

Loio a he fo@ua na ke Kanawai

HE LUNA HOOLALO PALAPALA

 

            LYLE A. DICKEY

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Alanui Kaahumanu, Helu 14.             Tel.682.

 

            Iloko o ke Keena o ka Loio Kuhina mamus, a he Loio Hoopii ma ka Aha Apana o Honolulu.

            E hookoia na hana pili kanawai apau mai na Mokupuni mai.

            O A. F. Tavares, Kakauolelo, Maheleolelo a Notere no ka Lehulehu.           1yr.

 

HOOLAHA UMAU

 

PAPA!                  PAPA!

Aia ma Kahi o

LEWERS & COOKE

(Lui Ma.)

Ma ke Kahua Hema o na Alanui Papu me Moi.

 

E LOAA NO NA * *

PAPA NOUAIKI

O kela a me keia ano.

Na Pani Puka. . . .. .

Na Puka Aniani. . . .

Na Olepelepe . . . . .

Na Pou . . . . . . . . . .

                        Na O’a . . . . . . . . .

                        Na Puap Hele . . . .

                        Na Papa Ku . . . . .

                        Na Papa Moe . . . . .

 

** NA PILI HALE

** O na Ano apau.

A me na **

Wai Hoohinuhinu Nani

O Na Apo Apau

 

Na Palakio na Ano he Nei Wale.

 

            Ke haiia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka oukou e hoolawa akuma na @@@ a pau e pili ana ma ka lana Oihana @@ ka

UKU HAAHAA LOA

            E ike me ka mea e holo ana mawaena e L@@@ a me ka Mea Kuai.

 

E HALE MAI O WAO NO OUKOU IHO.

            He mea pono i kela ame keia ohana ke loaa ona laau lapaau maman o na ma’i o ka opu.  I laau lapaau puhili no ka “Moku ino loa o ka lepo” (Diarhea) Nahu, Umii, Kolera ame na ma’i apau o ka opu, aole he laau iapaau oi aku o ka maikai nelike me ka PERRY DAVIS LAAU PENIKILA (Pain Killer).  Ua lawelaweia keia laau no na makuhiki he kanalima, a ke ke hana mau ia nei I kela ame keia la, ma na ina apau o ka honua nei.  O ka Hui Kuai Lapaau o Hollister O ka Hui Kuai Laau Lapaau o Hollister ka Agen.

 

KA MEA HUNA POHIHIHI

Unuhiia e Hooulumahiehie ua “Ke Kilohana Pi@@ keia o @@ Lahui Hawaii”

 

MOKUNA XL

            Huhunui na makau a ka lawaia i Wailua – Ka makai kiu – Ke kumuao leo mele – Ka ohana pohihihi – Ka makai kiu ma ke alahele.

            E kuu makamaka heluhelu, u aike maua ma ka Mokuna i hala ae nei i ka maule ana o ka Lede Beatirisia, a nolaila, ma kei Mokuna e hoomau aku ana kaua i ka nana ana i ua wahine la o ka Mea Huna Pohihihi.

            Aka, aole i liuliu ua pohala hou ae la oia, a ia wa i nana ae oia ma o a maanei me na onohi maka ano e.  Alaila, pane iho la kona luaui makuakane me ka leo aloha:

            “E kuu Beatirisia e.  Ke ike nei au ame ka Haku Makuisa Tereveliana i ke kumu nui o kou maule ana, oia hoi kou hoopuiwa nui loa ia ana mamuli o kou lohe ana i ka lono kamahao e pili ana no Geofere Tereveliana, ka mea hoi a kaua i manao ai ua hala aku oia mai keia aoao aku o ka honua.  He mea oiaio, ua ;ili paa kou aloha nona, a ua mau keia aloha ou nona iloko o keia mau makahiki loihi i hala ae nei.”

            O ka Haku Tereveliana hoi keia nan iho la ia maluna o ka Lede Beatirisia me na onohi maka kaumaha, a pue iho la ia:

            “E Beatirisia, ua kuhi au ke mau nei no la ke puanuanu o kou puuwai elike me ka’u i ike mau ai a i kamaaina ai nohoi ia oe no na makahiki lehulehu i hala ae nei, eia ka. ke a nei no iloko o kela puuwai he ahi a malie o ke aloha pumehana no ka mea i aloha ia a oe.  Ua kuhi au, aia ka haaheo o kou uhane maluna o kou lilo ana i hoku kaahele noloko o ko Ladana nei mau anaina hoohiehie, eia ka aole pela.  Nolaila, ua alakai kuhihewa loa ia au e keia mau noonoo polopei ole, a no ia mea i noi aku au ia oe e kala mai oe ia’u.  E Beatirisia, e kala mai oe ia’u, a e hoomauia aku no ko kaua noho hoaloha ana.”

            I keia wa I haawi iho ai ua Haku Tereveliana nei i kona lima i ka Lede Beatirisia.  Ua anehe ae la hoi u aLede Beatirisia nei e lalau ae i ka lima i haawiia iho iaia, aka , me he mea la e kikeke ana kekahi mea iloko ona. ua kaohi hou iho la ia i kona lima. a hoike ae ia hoi kona mau maka i na ouli o ke kamahao imua o ka Haku Tereveliana.

            No keia kaulua ana o ua Lede Beatirisia nei, aole hoi oia i haawi ae i kona lima i ka Haku Tereveliana, a i ka ike ana iho no hoi o ua Haku la. ua aua hou aku ua Lede nei o Hamelona i kona lima, ua pane hou iho la ia:

            “Ke ike nei au, aole ou makemake e aloha mai ia’u, no kou ike ana owau kona makuakane hoahanau.  Aole hiki ia’u ke hoahewa aku ia oe no keia mea.  He mea oiaio, ua loohia ka poino ame ka popilikia ia oe mamuli o kana mau hana lokoinoa aloah ole nohoi ia oe ame a’u nei, aka, e hai aku nae au ia oe, owau auanei ka mea nana e maka ia aku i kou popilikia.  E hoea mai ana ka la e uwe ai, a e kuiu ai na waimaka o Geofere Tereveliana i oi aku mamu a o na waimaka i hookaheia e oe nona. Koe wale no nae, ka ---“

            Maanei hoomana honua iho la ua Haku Tereveliana nei i kana kamailio ana, oiai ia i holoi ae ai i kekahi wahi kulu waimaka i haloi ae ai ma kona mau maka.

            Na ka mamala olelo hope a ua Haku Tereveliana nei i hoopuka ae ia i hoomohala hou ae i ko Beatirisia manao a ninau ae ia ia i ua Haku la:

            “E kuu Haku maikai, ke ole o Geofere e aha mai ia oe, alaila, aole oe e imi, e kuu Haku, i mea nona e uwe kanikau ai elike la me a’u nei?”

            “Ae, e Beatirisia.  Nani ia ua ninau mai la oe no ko’u manao e pili ana i ua keiki lokoino la a’u, nolaila, e hai aku au ia oe me ka huna ole ana iho i ko’u manao maoli, a oia hoi keia:  Ina e hoihoi hou mai oia ai’u ai Alamira, alaila, aole au e ime aku i mea nona e uwe kanikau ai oia.  E Beatirisia, ua aloha ua i kela kaikamahine ma ke ano o ka’u moopuna no ia.  He moopuna oia na’u ma ke koko a ma ka uhane.  He kaikamahina maemae loa kela, a u alike kona maemae me ko ka anela.  Ua aloha nohoi oia ia’u.  Ua makau oia ia’u, aua haalele mai la oia ai’u.  Aole paha oia e kala mi an aia’u no ka hewa a’u i hana aku ai iaia.  A ke manao nei, ua hoohuli ia ae paha kona aloha no’u nei mai ia kulana aku a iI ka hoowahawaha ana ia’u, aka, makemake loano nae au e ike hou iaia.  Aole hiki ia’u ke ala me ka hauoli ke ole oia e loaa ia’u.

            Ia wa uli ae la ia e hele aku la ma kai e a mai ana ke kapuahi hoopumehana, a malaila oia i ku iho ai me ka piha ehaeha o kona puuwai, a ma ka hoomaopopo aku hoi e hoomaha ana oia  aiai iho.

            Ma keia wa hoi, ku ae la o Beatirisia iluna, huli ae la ia i kona luaui makuakane a pane akula:

 

KUALUA KA MOA!

 

WELO KIHEI A KE A-ELOA !!

 

O ka Olelo Hooholo Hoohuiaina, ua hooholoia mai nei e ka Hale o na Lunamakaainana o Amerika, ma ka la 15 o Iune, ma ke koho ana o 209 ae, ia 91 kue.

 
 

 

 

 

 

 

 

 

 


            “E Papa, he ia kaumaha loa keia o kuu naau, nolaila, e hookuu mai oe ia’u e hoi aku au no kuu rumi.  E hai aku oe I ka Haku Tereveliana e kala mai oia ia’u.”

            Me keia mau huaolelo haalele iho la ua Lede Beatirisia nei i ka rumi hookipa, a hoi aku la oia no kona keena.

            Me ka naau kaumaha hoi hele aku la ka Haku Hametona a hui pu aku la me kona hoaloha e ku ana ma kahi kokoke i ke kapuahi hoopumeana me kona naau nohoi i hooluuluuia, oiai ua ike mai la no ia i ka haalele ana iho o ka Lede Beatirisai i ke keena hookipa.

            Ma keia wahi e kuu makamaka heluhelu e kaamilio ai kaua no na Haku elua, a e waiho iki hoi kaua i ke kamailio ana no Beatisia no keia wa.

            I ka hoea ana aku o ka Haku Hametona me kahi e ku ana ka Haku Tereveliana nei, ua pane aku la ia imua ona:

            “Alaila, e Tereveliana, ua manao anei oe e huikaia aku ia Geofere ina e hoihoi mai ana ia ia Alamira?”

            “Aoie loa pela, e kuu Hametona maikai.  Aole loa au e kalaiki aku ana ia Geofere.  No, no-Never.  Aole@ ao au e hookipa hou mai iaia ma ke ano he keiki oia na’u. aole nohoi ma ke ano he kauwa oia na’u.  Aka, o ka’u i makemake ai e hana aku nona ina oia e hoihoi mai ana ia Alamira ia’u nei, oia ko’u hana ole ana i kekahi mea e hoopilikia ia ai oia.  E loaa hou o Alamira ia’u, a o ko’u haawi no ia ia Geofere he hoomaha nan no ka hewa ana i hana mai ai maluna o’u.”

            “A ;ehea hoi, ma kou wa e make ai, aole anei e komo mai ana o Geofere ma kou wahi a lawe ae i na mea apau ma kona inoa, ma ke ano oia ka hooilina ma ka lalani polopei o ka ohana alii o Tereveliana?”

            “Pela io no, e Hametona, ua ike maopop no au i keia mea au e ninau mai nei.  No’u io i keia wa, eia no au ke ku nei me ke kanalua, oia hoi ke ku nei au mawaena o kuu aloha no keia keiki a’u ame kuu inaina nohoi nona.  Ua ike nae au, ua oi aku ka ikaika o ka awahia o kuu inaina nona mamua o kuu aloha iaia.  Aka, aole no nae he maopop loa ia’u ka’u mea e manao nei.  I kekahi wa aole i kana maika nui o kuu inaina no keia keiki, a i kekahi wa hoi, ua hoopilikia loa ia@ mai la kou noonoo mamul o ka hu ana mai o ke aloha iloko o’u no ua keiki la no a’u i huhu ai, a kulu iho la nohoi ko’u mau waimaka me ka waiohia.  A no keia kaikamaine hoi, e hai aku au ia oe, ua nui maoli no ko’u aloha nona.  Pomaiki maoli hoi oe, ina he moopuna keia nau, elike me kona lilo ana i moopuna na’u nei.  Nolaila, e hoomau aku ana au i ka imi ana i kela kaikamahine a hiki i ka loaa a loaa ole ana paha ia’u.

            “Alaila, manao anei oe e imi i keia Kauna wahine Arevalo?”

            “Aka,”wahi a ka Haku Hametona i pane aku ai imua o kona hoa, “na like loa kau imi ana i keia wahine me ko’u huli ana i kekahi kui pine i haule iloko o kekahi pena mauu.  I keia wa hoi, aole oe ma ke kulani ikaika o kou kino e hiki ai ia oe ke lawelawe i keia hana me ka ololea, nolaa, aole anei he mea maikai nou ke hooiimalima i kekahi makai kiu akamai a makaukau ma keia hana?”

            Ua hoapono mai la ua Haku Tereveliana nei i keia manao o ka Haku Hametona, a pane mai ia ia, ma ia wa no ia e hooko ia ia hana, oia hoi ka hoouna ana aku i kekahi makai kiu e hele mai i Hametona Kakela no ke kuka pu ana me launa o keia nana:

            “E kuu hoaloha maikai, manao au e kokua pu mai oe ia’u ma keia hana a’u e hapai elemakule ae nei.  Mai nana maka mai oe ia’u.  A ma ko’u manao, aole makai kiu maikai e ae a’u e hookauwa aku ai ma keia hana elike la me Mr. Rush, ka makai kia nohoi a ka Haku Adelo i hoolimalima ai ma ka wa i nalowale ai o Geofere, nalaila, e kakau aku au i wahi palapala iaia me ka awiwi, oiai, aole pono ia’u ke lohi ma keia hana.”

            I kela wa kahea aku la ka Haku Hametona i ke kauwa e lawe mai i ka peni, inika ame ka pepa ma kahi a ka Haku Tereveliana i noho iho ai.  Ua paa iho la ka palapala a ua hoounaia aku la i kahi o ka makai kiu.

            Hookahi hoi hora mahope iho, ua hoea mai la ua makai kiu nei i Hemetona Kakela, a halawai iho la me ka Haku Tereveliana a pela nohoi me ka Kahu Hametona.

            Ua hoike aku la ka Haku Tereveliana imua o ua makai kiu la i na mea apau e pili ana i ka hana ana i makemake ai e hookauwa aku iaia, oiai hoi ua makai kiu la i noho malie mai ai me ko hoolohe pono ana i na mea apau a ka Haku Tereveliana e hoike aku ana imua ona.

            I ka hala ana hoi o ka hoike ana a ua Haku Tereveliana nei a ka hapaha pa@ o n olelo e pili ana i ka moolelo o Alamira, ia wa komo hou mai ana ke Lede Beatirisia.  Aia maluna ona e halii moakaka mai ana ka haikea ano e, a ua hoike mai la no nae oia i kona kulana kuoo, a me he mea la e umii ana no ke puanuanu i kona puuwai.

            I keia wa ana i komo mai ai a ike mai la hoi i ka makai kiu ua puiwa ae la oia, aka, aole nae i hoike mai kona helehelena ia mea.  Hele mai la ia a noho iho la ma kekahi noho me ka hiehie.

            Ia wa i ku ae ai kona luaui makuakane a pane aku la iaia:  “E Beatirisia, o Mr. Rush keia keonimana, ka makai kiu a ka Haku Adelo i hoolimalima ai i kekahi mau makahiki lehulehu i hala ae nei no ka imi ana ia Geofere.  Ua kauoha aku nei maua e hele mai oia ia nei no kekahi hana.  Pehea la, ua kupono no anei oe ke noho pu mai me makou, oiai hoi makou e kukakuka ana ma ka makou hana i makemake ai no keia wa, a i ole, e hele aku anei makou iloko o ke keena heluhelu buke e kamailio?”

            Ua haawi mai la ka Lede Beatirisia i kona aloha imua o ka makai kiu, a hoike mai la ia imu o kona makukane he makemake no ia e lohe i ka lakou mea e kamailio ana .  Ua ike iho la no ua Lede Beatirisia nei, ua pili ka hana a lakou e kamilio ana no kana kane a ua hooholo Iho la ia he mea pono iaia ke hoao me kona ikaika apau e ike i ka hopena o ka hana e hanaia ana, a e hoao hoi oia e lawelawe i kekahi hana e hoopuhilia ai ka makai kiu, ke ike oia he mea pono ke hana pela.

            Ma keia wa huii mai la ka Haku Tereveliana imua o Beatirisia a pane mai la:

            “Ua hoike aku nei au ia Mr. Rush, ua ike au eia no ke ola nei o Geofere I keia la, a eia oia maloko nei o Enelani.  Ua hai aku nei nohoi au iaia ua mareia o Geofere I kekahi wahine hana keaka.  A o keia wahine hana keaka ka’u i makemake loa ai e loaa.  O kona inoa oia o Kauna wahine Arevalo.”

            Ma keia wa hoi a ka Haku Tereveliana e kamailio ana aia na maka o ka makai kiu ke nana pono la maluna o ka Lede Beatirisia, a e hakilo pono loa ana hoi oia i na ano apau ana e hiki ana ke ike e loli ae ana ma na helehelena o ua Lede kupaianaha nei o Hametona Kakela, a ua ike nohoi o Beatirisia i keia mea.

            Ma ka wa hoi a ka Haku Tereveliana i hooki ohi ai i kana kamailio ana imua o ka Lede Beatirisia, ia wa i ninau aku ai ka makai kiu i ka Haku Tereveliana:

            “E kuu Haku, eia anei oe ame ka Haku Adelo ke hana pu nei ma ke alahele ookolo i ka meheu o keia waine au i hoike mai nei i kona inoa, oia hoi ka Hakuwahine Arevalo?”

            No keia ninau a ka makai kiu, ua hoike mai la ka Haku Tereveliana he hiohiona pahaohao loa, a nana mai ia oia i ka makai kiu me ia helehelena, a liuliu pane mai la ia:

            “Ua piha ka Haku Adelo i ka inaina ia Geofere, a pela nohoi au.  O maua elua, aole o mana makemake iki ia Geofere.  E hai aku hoi au ia oe, ua makemake loa ka Haku Adelo e mare oia me Alamira, a no’u nei hoi, aole o’u makemake iki e mareia oia me kela kaikamahine hala ole.  Aka, ua lawa no nae no’u nei ka ike ana aku, ua huipu maika Haku Adelo me a’u nei ma ka huli ana e loaa a Aiamira.  A ma kona wa e loaa ai, e kiai no au iaia elike me ko’u makaala loa ana i ko’u onohi maka.”

            “E kuu Haku”, wahi a ka makai kiu i pane aku ai, “no kekahi wa pokole wale noi hala ae nei, ua hoolimalima ia au e ka Haku Adelo ma keia hana hooaki no au i makemake ai e kuu Haku e hana aku au nou.  Aka, i keia wa nae, ua pau ko’u hana ana malalo ona, aole hoi he mea akeakea ia’u mai ke komo ana aku malalo o kau hana, ina nae he hana kau.  Mamuli o kau mau mea i koike mai nei ia’u, e kuu Haku, ke ike nei au, aohe au hana na’u nei.”

            “Auwe no kahoi.  Aole ka hoi au i khai aku nei ia oe, he makemake loa au e loaa keia Kaunawahine Arevalo?”

            “Ua ike au ia mea, e kuu Haku.  O ka hana au i hoike mai nei ia’u, he hana ia i pau mua i ka hanaia e a’u malalo o na kauoha a ka Haku Adelo, a he mea makehewa wale ko’u hele ana aku e huli ma na mea i pau mu ai ka huliia a a’u.  E hai aku au i ka mea oiaio ia oe e kuu Haku, a ia oe nohoi e ka Haku Hametona, aoie loa he wahine hana keaka o loko nei o La@iana ma ka inoa o Arevalo.”

            Ua puiwa loa ka Haku Tereveliana no keia hoike a ka makai kiu.  A ia wa pane hou aku la ua makai kiu nei:

            “E Kuu haku, ua alakai kuhihewa loa ia kou noonoo ma keia mae.  Aole loa he wahine ma keia inoa – Aole loa he wahine ma keia inoa – Aole.”

            I keia wa I huli ae ai ka Lede Beatirisia a nana aku la mawaho o ka pukaaniani, oiai hoi mau lima I puliki iho ai I ka noho.

                        (Aole i pau.)

 

HE WAHI MOOLELO NO KA MOKUKAUA OLIMEPIA

            Ke mau nei no paha na hoomanao ana iloko o ko makou poe heluhelu no ka mea ke piliana i ka mokukaua Olimepia, ka moku lawe hae o ke aumokukaua Amerika, na lakou i ulupa mai nei na mokukaua Sepania ma ke kaikuono o Manila?  He wahi moolelo kupaianaha kekahi e pili ana i keia moku, ma kona wa i “kahukahuia ai,” a oia wahi moolelo ka makou i makemake ai e hoike aku imua o ko makou poe heluhelu.

            Ma ka la 5 o Novemaba, 1892, i hoolanaia ai ka mokukaua Olimepia, ma na aekai ae nei o Kaleponi,  A ma ia la nohoi i malamala ai k han “kahukahu” maluna o kona oneki, a o ka mea nana oia i kahukahu, oia no o Miss Anna Dickie, he wahi kaikamahine nona na makahiki he ehiku, a oia hoi ke kaikamahiine a George W. Dickie, ka luna hoohana nui o ka Hui Hana Hao Uniona, ka Hui nana i kapili a i hana i ua moku la.

            O ke ano o ke kahukahuia ana o ua moku la e keia wahi kaikamahine, oia ka wawani ana o ua wahi kaikamahine la i kekahi omole “kamapena” (champagne) maluna o kona oneki.  Ma ka wa i wawahi ai ua wahi kaikamahine nei i ua omole a pa ma kona lima, a moku iho la.  Ua kahe iho la hoi ke koko mai kona lima iho.  Ma ia wa i huli ae ai ia a olelo ae la i kona makuakane:

            “E Papa, na mokuia kuu lima.  He ouli maikai paha keia.  Ke ole au e kuhihewa, o keia an aka moku mua loa e kahe ana ke koko no ka hanohano ame ka haaheo a ka lahui nei.”

            He mea oiaio, ma keia kaua ana mai nei ma Manila, i lilo ai ka lanakila ma ka aoao o na mokukaua Amerika – o ka mokukaua Olimepia ka moku lawe hae, a oia nohoi ka moku mua nana i ki i ka pu mua o ke kaua ma ke kaikuono o Manila.