Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 33, 19 August 1898 — Page 3

Page PDF (1.57 MB)

This text was transcribed by:  Wendy Munar
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA HUI ALAHAO ME AINA O OAHU

Mai a Mahope aku o Iune 13, 1898

 

MANAWA HOLO.

 

WAHI’HOOLULU

Mai Honolulu @

 

Waianaae, kaa huikau, na la apau koe ke Sabati.

Waialua, kaa ohua, na la apau.

Waianae, kaa ohua, na la apau.

Wili o Ewa, kaa ohua na la apau.

 

                                    A.M.                A.M.                P.M.                P.M.

Honolulu........             7:40                 9:15                 @:10               5:10

Manana..........             @                    9:@                 3:4@               5:@0

Wili o Ewa.....             9:@                 10:0@             4:@                 6:10

Waaianae........             9:27                 10:@               4:@                 ......

Wailaua..........             .....                   12:@               @                    ......

 

WAHI HOOLULU

(Mai waho mai @ Honolulu@)

 

Wili o Ewa, kaa ohua, koe ke Sabati.

Waialua, kaa ohua na la apau.

Waianae, kaa huikau, na la apau, koe ke Sabati.

Waialua, kaa ohua, na la apau.

Wili o Ewa, kaa ohua, Sabati wale no.

 

                                    A.M.                A.M.                A.M.                P.M.                P.M.

Wailaua..........                                     6:12                 ....                    2:39                 ....

Waianae.........             ....                    7:12                 10:00               3:55                 ....

Wili o Ewa.....             5:@0               7:47                 10:@9             4:32                 12:45

Manana..........             6:25                 8:07                 11:24               4:@2               1:10

Honolulu........             6:@0               8:40                 12:15               5:26                 1:45

 

G.P. DENISON,

Luna,   F.C. SMITH,

Luna Kuai Palapala Holo

 

 

NU HOU HAWAI

 

            Ua ka mai ka mokuahi Moana mai Australia mai ma ka la inehinei.

 

            Eia o Mr. J. K. Nahale i Honolulu nei, ka luna makai elea a hoopono o Kona.

 

            Aloha Mr. J. K. N--------.Aloha aku no i ka pohu lai malino a Ehu. Good-bye, Joe.

 

            Ma ka la 15 ame ka la 17 iho nei i ku aku ai na mokuahi Sydney ame Australia no Kapalakiko.

 

            Ua make ke Kuhikuhi Puuone Bisimaka ma ka po o ka la 30 o Iulai i ke 83 o kona mau makahiki.

 

            Ke manao nui la na poe kanu kope o na Kona e hooki i ka hooulu ana i ke kope, a e lawelawe lakou i ke kanu ana i ke ko.

 

            Ma kekahi la mua o keia pule iho la i hoohiki pau  Pele, pau Mano ai ka Peresidena o na Hui Roialiti i kupa Amerika. Wela kahi hao.

 

            Ma ka Poalima o kela pule aku nei, oia nohoi ka la huki hae Amerika, ua hoohiki aku la kekahi mau loio Roialiti e lilo i mau kupa Amerika.

 

            Ua lilo ae nei kekahi aina waiwai nui e pili ana me ka aina o Kapahulu, Waikiki ae nei, ia Mr. W. C. Achi ma ke kumukuai o $5000.

 

            O ka nui o na ko ma’i Amerika ma Santiago de Cuba, he 2,830; huina o na poe ma’i fiva, 2,043; huina o na poe ma’i hou, 233. O ka nui o ka poe i ola he 327.

 

            Ua lohe mai makou e huli hoi aku ana ka Liona o Hana, Hon. S. Kaai no Hookena, a malaila oia e hoohala ai i na la hope o kona noho hauoli ana malalo o ke Aupuni hou.

 

            Ma ka la 9 iho nei o keia mahina i ku aku ai ka mokukaua Monterey i Manila. Ua manaoia hoi e ku aku ana ka mokukaua Monandock nolaila ma ka Poaha, la 11.

 

            Ua oleloia, ua haalele aku ka moku lawe koa Arizona ia Kapalakiko @a ka la inehinei, a holo mai no Hawaii nei, a hala loa aku i Manila. O ka nui o na koa malulna ona he 1600.

 

            Ma ka Poakahi o keia pule iho la, i ae ai ka Aha Oki Mare i ka hoopii a Mauoha Kaiailomia o Waipio, Ewa, e okiia mai ka berita mare mai me kana wahine, Mrs. Hattie Kaiailomia.

 

            Ua hoohana mau makou i ka Laau Kunu a Kamalena maloko o ko makou hale, no na makahiki he lehulehu, a ke hoike aku nei me ka hauoli no kona waiwai lo ma ke ano he laau kupono loa ia no ka ohana. No ke kunu ame ke anu, ua ike makou i kona kupono, a no ke kunu ho ame ke kunu kalea o na keiki liilii, manao makou aohe ona lua.—H. P. Ritler, 4127 Fairax Ave., Sana Lui, Mo. E kuaiia ana e na poe Kawili a Kuai Laau Lapaau apau. O Benson Smith & Co., na Agena no ko Hawaii Pae Aina.

 

            Ma na hana kalai Aupuni a Rusia e paahana mai la ma Kina, ua lilo iaia k lanakila haaheo o na hana aelike ana mawaena ona ame Kina, olai hoi o Enelani i haaleleia iho ai e Kina e noho i ke anu.

 

            Ma ke awakea o ka Poakolu nei, ia Mr. Buck i waiho aku ai i kekahi pu panapana i piha maluna o kekahi noho, a pela nohoi kona hoaloha o ka ulele lealea ana, ma ka Hale Hana Uwila o ke Aupuni, ua hele aku ia kekahi Iapana e lolelole i ka pu. Mahope o kana pauaka ana me ka pu, ua kani ae la ia a ku ana kona u-ha. Aole no nae he poino.

 

            Ua hoike mai hoi o Rev. W. B Costley o Stockbridge, Ga., oiai ia e lawelawe ana i kana mau hana kahu ekalesia ma Ellenwood, ua loaa iho la ia i ke kolera morbus. Olelo mai la ia: “Ma ka ulia wale, ua loaa iho la la’u kekahi omole o ka Laau Ola a Kamalena no ke Nahu, Kolera ame ka Hi, a na manao au oia ke kumu o ka pakele ana o ko’u oia. Ua loaa koke ia’u ke ola.” E kuaiia ana e na poe kawili a Kuai Laau Lapaau apau. O Benson, Smith & Co., na Agena ma ko Hawaii Pae Aina.

 

NOWAI KA HEWA?

 

He wahi moolelo e ohohia ai na poe heluhelu he nui ma Honolulu.

 

            Ina e kaiahea mai ana ka o-le puhi iloko o ka punohu a ka ohu, e hoike mai ana i ka mea holomoku, e hookaawale aku ia mai ke kapakai aku a hoopaakiki no nae ia i ka hookokoke ana mai i ke kapakai a ili iho la ka moku @aila, nowai la ia hewa? Ina hoi ua kauia mai ka hoailona ulaula, a hoomau aku la no nae ka wiliki i ka onou ana i kona kaa e holo imua, a hookui aku la me kekahi kaa okoa aku, e ahewa i ka wiliki. Ina hoi e hoao kekahi limia paahana noonoo ole e nana i ka nui o na nihoniho o kekahi pahiolo nihoniho e niniu ana, a hoao hoi ka pahiolo e nana mai i ka nui o na manamanalima o ua hupo nei, a moku a lele e kona mau manamana, e ahewa aku i ua kanaka paahana la, aole i ka pahiolo. Ina hoi ua ike kekahi kanaka e loaa ana iaia ka oluolu mamuli o kona ai a inu ana paha i kekahi laau lapaau, a ina e hoohemahema oia i ka ai a inu ana i ua laau la, e ahewa aku i kela kanaka, aole i ka laau. Ina hoi e lawelawe ole ana na kanaka o Honolulu i loaa i na ma’i o ka puupaa ame ke kikala haneenee, mamuli o ka ai ole ana i na huaale a Doan no ke kikala haneenee ame ka puupaa eha, ma ka wa e hooiaia ai ua mau huaale la no ke ola @, e na kanaka he lehulehu loa, alaila, e ahewa i ko Honolulu poe kanaka ai ole i keia huaale, aole i ka poe na lakou i hooia mai i ke oia io o ua mau huaale la. E helehelu iho i keia olelo hooia:

            Penei ka olelo a Mrs. C. J. Thomas o 238 Alanui Chestnut, Scranton, Pa.: “Ua loohiaia au i ka eha ma kuu kua, a he nawaliwali ma kahi o na puupaa no eiwa a umi makahiki. Ua holo ae la ka eha mai kuu kua ae a hoea i ke poo, aole i kana mai ua eha o ke poo. Ke ala ae au i ke kakahiaka nui, ua aneane maoli au e oopa a laau ke kino, ame ka eha nui maoli e hiki ai au ke hele ae. E eha ana nohoi au ma ka wa e oni ai kekahi io o kuu kua, elike me ke kulou ana aku imua a ku loihi ana paha ma ko’u mau wawae. Ike iho la au i ka hoolaha o na Huaale a Doane no ke kikala haneenee ame ka puupaa, a hoao iho la au e ai ia mau huaale. Ua ola loa aua i keia wa, a ua hiki ia’u ke hoike aku no ia mau huaale, elike me ko’u ike ana i ko’u pono io ana.”

            E kuaiia aku ana na Huaale a Doane no ke kikala haneenee ame na puupaa e na poe kuai laau lapaau apau, no 50 keneta no ke oho, a e hoounaia aku ana ma ka eke leta e ka Hui Kuai Laau o Hollister (Hollister Drug Co.), Honolulu, na Agena, ke loaa mai ke kumukuai.

            E hoomanao i ka inoa ka Doane Huaale, a mai lawe i laau e a ema kona wahi.

 

            He keu a ka mea lapuwale nui wale, oia hoi ka meeau ame ka maneo, e aai ana i ka ili. E hoopau i keia mea poino. Ola i ka Aila Hamo a Doan. Loaa ma na halekuai laau lapaau apau.

 

HAILELO A REV. A. PALI.

 

E ka Hae Hawaii Aloha:

            Ma ke awakea o keia la, pau iho la kou pulelo ana ma na pahu hae apau o lahui nei, a ua pau pu no hoi ko ka Makani Ma-aa hapai ana i kou kino nani, a ua pau pu no hoi ke kilohi makee ana mai o ka Ua Paupili i kou mau helehelena. E ka Puu o Pa’upa’u e, ame ke kuahiwi o Lihau, ua pau ko olua ike ana i ka Hae Aloha o ka aina i keia awakea. O kahi i loaa mai ai ko kakou Hae Hawaii, e kau nei i keia la ma keia pahu hae, he hoailona Aupuni no ia, a o ka hoailona Aupuni hoi a kakou i makee ai, a i aloha nui ai hoi i keia mau makahiki loihi i hala ae nei. Ua hanaia keia Hae Hawaii e kekahi mau kanaka Pelekane ma ka M. H. 1816, nolaila, ua piha na makahiki he 81 a oi. Ma ka manao hoi o kekahi Kahunapule Pelekane i hiki mai ma ka makahiki 1822, o ka Hae Aupuni o ka Pae Aina Hawaii, he poo ia o ka Hae Beritania me na kahakahana loloa ewalu a eiwa, he keokeo, he ulaula a uliuli. Ua hanaia mai ia e ke Aupuni o Beritania i na makahiki he nui mamua aku, me ka hooia pu ana mai, e ikeia ua Hae ia ma na wahi a pau e kau ana ka Hae Beritania, a i keia awakea e nalo aku ana keia Hae Hawaii mai o kakou aku nei, a mai ko kakou mau pahu hae aku, a mai ko kakou aina aloha akku hoi. Aloha no.

            Na kakou ponoio no i huki iho ilalo i keia Hae nani e pulelo ana mai ko kakou mau pahu hae aku, a huna aku la iaia no ka manawa pau ole. Ma ka M. H. 1843, oia ka manawa mua loa i haule ai keia Hae Hawaii ilalo, ma ka manao o Lo Keoki. Ma ka la 31 o Iulai oia makahiki no, ua pulelo hou ae ia kona nani e paialewaia ana e na aheahe lau makani o ka aina. Na kekahi kanaka Amerika i hoihoi mai i ka ea o ka aina.

            E na hoaloha o ka aina  kuiaiwi, ame ke one i mailaniia—ua nalo—ua hala ka Hae Hawaii o ka lahui.

Me ke aloha,   

A. PALI.

 

            Aia no na koa Amerika ke nee la ma Porto Rico.

 

            Ua lele kaua mai la he 3000 poe koa Sepania maluna o na koa Amerika, ma Manila, ma ka po o ka la 31 o Iulai, a mahope iho o ke kaua hahana ana mawaena o na aoao elua, iloko o ka haluku a ka ua, ka oiapa a ka uwila, ame ke ku’i ana a ka hekili, ua hoauheeia na Sepania me ka nui o ko lakou make.

 

            Ma kekahi hoouka kaua i malamaia mawaena o 40 poe luina Amerika, i hoonohoia no ke kiai ana i ka hale ipukukui Lae San Juan, ame ewalu haneri poe Sepania, ma ka wanaao o ka la 9 nei, ua hoauheeia na Sepani. Ua kokuaia na luina Amerika e na mokukaua Amphitrite, Ciniciniti ame Leyden. Hookahi haneri poe Sepania i make.

 

Ka Liona o ka Akau

He Mooolelo no ke Au Manawa

Gustavus Adalphus.

 

Kakauia @ G. N. Henty a unuhiia @ kekahi unuhi moolelo o ke Kuokoa.

MOKUNA I.

KE KONO E KOMO I KE KAUA.

 

            Ma ka auina la o kekahi la o ke kau o ke kupulau o ka makahiki 1630, na uhi paapu ia ae la na pae puu o ka aoao hema o Sekotia, e na halii ohu pohina, a mamuli hoi o na onou ana a kekahi mau kikiao makani ikaika, i ua mau ohu pohina la, ua haiii hili-palaha ae la lakou maluna o na ululaau ame ka ili nohoi o ka aina, a ma ia wa hookahi nohoi, ua haule mai la na kua-ua lani pili eloelo. He ekolu mau la okoa i haule ai ka ua me ka hoomaha ole. Ua hoopihaia ae la na haloko-wai o na kuahiwi me na kahe-a-wai ikaika ana, a ikeaia aku la na wai-lele he nui e huelo mai ana ma na oawa. Ua lilo kelal ame keia kahawai, e oili ana mai na kumu mai o na pali, i mau auwaha e hali ana i na wai kupikipikio a hu-hui aku la ka lakou mau kahe ana iloko o kekahi mau muliwai lehulehu e hoomawae ana i ka aina.

            I keia auina la i olelola ae la, ma ka wa hoi i aneane loa aku ai e uhi mai ke ano molehulehu o ka po, ikeia aku la he wahi keiki opion, nona paha na makahiki he 16 e ku ana ma kapa o kekahi muliwai, nona na wai e kahe ana me ka ikaika nui. Ma ia wa nohoi e haluku iho ana no na kulu naka ua maluna o ka aina, aka, ua lilo ia mau haule ku-a-ua ana i mea ole i kona noono. E ku ana oia ma la wa maluna o kekahai wahi ahua, a nana aku la nohoi kona mau maka me keia aoao o ka muliwai.

            “Ina aole laua e hoea koke mai maanei,” wahi ana i olelo ae ai iaia iho, “Aole loa e hiki ana ia laua ke au mai, maloko nei o keia muliwai, me ka palekana i keia po. A i keia wa nohooi, o ka poe hololio wale no i hele a kamaina i nei mea he kau lio ana, ke hiki e aa mai, e hou poo mai iloko o keia ino. Aka, ma ko’u hoomaopopo nae hoio i na olelo a Nigela Gerema, he kana akamai o Kapena Hume i ka holo lio. Auwe! Eia io ae laua la!”

            Iaia i hoopuka ai ae i na huaolelo hope, ua ike aku la ia elua mau kanaka holo lio, e iho mai ana ma keia aoao mai o kahi haalu e hoea mai ai i kahi muliwai, a hoomau mai la nohoi laua i ka holo ana a hoea i ke kapa o ka muliwai, ma kela aoao mai. O ke akea o keia muliwai, he 60 a 70 paha kapuai, a mawaenakonu ponoi o ua muliwai la kahi ikaika loa o ka wai i ke kahe ana. Ua like ka holo ana a ka wai-kahe me ke amio ame ka kupikipio o ke kai o ka moana, ma ka wa kaikoo.

            Ua hoea mai la ua mau kanaka holo lio nei, ma kela aoao mai o ka muliwai, ma kahi i ku-pololei me kahi a ua wahi keiki nei e ku ana iluna o ke ahua. Ia wa kahea aku la ua wahi keiki nei me ka leeo nui:

            “Aole hiki ia olua ke au mai ma keia wahi. E pono olua e pii ae i uka, mai kahi ae o olua e ku la, a hiki i kahi hohonu loa o ka muliwai nei, a oia kahi kuponoe ho-au mai ai olua i na lio o olua.”

            Ua noke aku la ua wahi keiki nei i ke kamailio i keia mau huaolelo, me ka nui o ka leo, ame ka noke pu ana hoi o kona mau lima i ke kuhikuhi, elike me ke ano o ke au o kana kamailio ana, aka, aole i lohe mai na kanaka holo lio i kana mau huaolelo, oiai, ua pa-puhiliia ae la lakou e na kikiao makani hele uluulu a naiowale aku la iloko o ka lewa. Eia nae, ua hoomaopopo mai la na kanaka holo lio i na kuhi ana a kona mau lima ia uka o ka muliwai.

            “Me he mea la, e olelo mai ana kela wahi keiki ia kaua, e pii aku i uka nei o ka muliwai,” wahi a kekahi kanaka i kamailio ae ai i kona kokoolua.

            “Pela io paha,” wahi a ia kanaka i pane mai ai, “aka, eia nae kahi o ke lalanui kapapa pohaku i hanaia ai. O ke alanui a kaua i hele mai nei, ua hoea pono loa mai ia i keia wahi, a aia nohoi au ke ike aku nei i kona moali hou ana ma kela aoao. O ka’u mea hopohopo ke pii kaua mauka aku nei, ua hoea pono loa mai ia i keia wahi, a aia nohoi au ke ike aku nei i kona moali hou ana ma kela aoao. O ka’u mea hopohopo ke pii kaua mauka aku nei, elike me ke kuhikuhi a keia wahi keiki, a malaila kaua e au aku ai a pae ma kela aoao, oia ko kaua hu hewa ana aku iloko o ka ohu, a hele loa kaua i ka lalau. Ua ano malihini keia wahi ia’ i keia wa, oiai, ua loihi loao na makahiki o ko’u kaawale ana aku mai a ne aku. Aka, e aha ana la kela wahi keiki? E holo ae ana ka paha ia i wahi no kaua e au aku ai?”

            Oiai hoi, i ka ike ana aku o kahi keiki i ke kunana o na kanaka hololio ana i noke aku ai i ke kamailio me ke kuhikuhi ana o kona mau lima, ua haalele koke iho la ia i kahi ahua ana e ku ana, a holo aku la i uka o ka muliwai. I kona hiki ana aku ma kahi he 100 paha i-a mai kahi ahua ana i haalele iho ai, ua iho aku la ia iloko o ka muliwai me kona mau pono no apau e paa ana maluna o kona kino.
Hele aku la ia a hoea i kahi i ike ai  oia, he wahi hohonu aku ia o ka wa@ o kona wa ia i lele aku ai iloko o ka wai e amio ana me ka ikaika a @ aku la.

            “E, e! E hou aku oe i hope, e keia wani keiki, o lilo oe i ka wa@ wahi a kekahi kanaka i kuhea mai ai i ua wahi keiki nei aka, aole i lohe aku ua wahi keiki la i ka leo o ke kanaka i kahea mai ai iaia. Ua komo aku la ua wahi keiki nei iloko o na hanupanupa ale a ka wai e ko ana me ka  ikaika, a ua like ia me kekahi wahi waapa e lumilumiia ana e na kupikipikio ana a na ale ahiu o ka moana.

            “E piholo ana kela wahi keiki naaupo nui wale,” wahi a kekahi kanaka i pane ae ai i kekahi, me ka hou ana ae i na kui kepa i kon lio, a holo aku i uka o ke kahawai, eia nae, ike e aku la ia i kahi keiki e lana hele ana iloko o ka wai, me ka palekana mawaenakonu loa mai o ka muliwai, oiai hoi ia e hookiekie ana i ka wai.

            Aole i liuliu, ua pae aku ia ua wahi keiki nei ma kela aoao o ka muliwai, kokoke ma kahi a na kanaka hololio e ku ana.

            “E Kapena Hume, aole hiki ia oe ame kou kokoolua ke au ma keia wahi me ko olua mau lio, he mea pono ia olua ke pii i uka aku nei o ka muliwai. Hookahi paha mile mai keia wahi aku, loaa kahi kupono loa ia olua e pae ai ma kela kapa.”

            “Ea, e ke kanaka opio, owai oe? A pehea hoi oe i ike ai i ko’u inoa?” i ninau mai ai ke kanaka a ua wahi keiki nei i kamailio aku ai.

            “Owau no ke keiki hoahanau a Nigila Gerema. No kuu ike ana, ke kahe nei ka wai-kahe ikaika ma keia muliwai, nolaila, hele mai nei au e kiai ia oe, no ke kuhikuhi ana aku hoi ia oe i kahi e hiki ai ia oe ke pae ma kela aoao, oiai, aole loa e hiki i ka lio eleu loa o ke ao nei, ke pae maalahi ma kela aoao i keia wa elike iho la me keia.”

            “Aka, o kahi nae keia o ke ala-kipapa pohaku i hanaia,” i pane mai o Kapena Hume.

            “Ae, eia io no ma keia wahi ke ala-kipapa pohaku, a he alahele kupono ia no ka wa malie. Aka, i keia wa, ua aneane 6 kapuai ka hohonu o ka wai ma keia wahi, a e koia pupuahuluia aku ana ka lio ke au aku ma keia wahi, a e laweia aku ana ia a lumilumiia aku ilun o ke aa ame ka pohaku ma kai koke aku nei o keia wahi. Hookahi hoi mile mai keia wahi aku, ma uka aku nei o ka muliwai, oia kahi hohonu loa o ka muliwai nei, ua hiki loa i ka lio ke au ma ia wahi me ka maikai. He oiaio, he ikaika no ke ko ana a ka wai ma ia wahi, aka, hiki nae i ka lio ke au me ka palekana loa, oiai, he loihi loa mai i kai nei o ka muliwai kahi hohonu mai ia wahi mai, a ua lawa loa ia wahi no ka lio e hele ai a pae ma kela kapa, me ka hoea ole ana mai i kahi nui o ke a ame ka pohaku nunui, e hoomaka ana mauka iki aku nei o keia wahi.”

            “Ke haawi aku nei au ia oe e ke kanaka opio i ka’u mau mahalo ana,” wahi a Kapena Hume i pane mai ai, “ke hoomaopopo io aku nei au mamuli o ke kupikipikio ame ke apiipii inoino o ka wai ma keia wahi, ua piha io o lala nei o keia mau wahi i na pohaku nunui, e ho-awa’awa’a ana i keia mau wahi. Aole o’u kanalua iki i keia wa, ina ma keia wahi au ame ko’u kokoolua nei i au aku nei, ua lilo koke maua i ka wai, a ina la ua lilo maua ame ko maua mau lio nei i mau heana make. He oiaio, e Munero,” wahi a ua Kapena Gerema nei i huli ae ai pane aku la i kona kokoolua, “mai pilikia maoli kaua, ina aole keia opio i hoea ma nei i keia wa.”

            “He mea oiaio ia,” wahi a Munero i pane mai ai, me ka hoomau ana mai hoi, “aole i kana mai ka poino i kau iho maluna o kaua, mamuli o ko kaua make ma’u-wale ana ma keia wahi, mahope iho o ko kaua puka laelae ana mai, mailoko mai o na kahua kaua weliweli a kaua i komo ai ma ka aina puni ole (ola o Europa) a ma keia wahi muliwai ma-make iho la kaua, mamuli o ko kaua lele naaupo ana aku iloko o keia waikahe. I ole keia wahi hoaloha opio ou, ina la ua lilo kaua i mau inai ono na na i’a o ka moana. Ke hoike ma nei na hana o keia wahi hoaloha opio ouo, he kanaka opio oia i hoopihaia e ka maka’u ole ame ka wiwo ole hoi, a he wahi keiki akamai maoli keia i ka au. E hoomanao nohoi oe, ua like ke anuanu maeele o kela wai e kahe ae la me ke anu o ka ha (ice) maoli.”

            “Nolaila, e oluolu mai olua, e pii kakou i uka ma keia wahi. Ke aneane nei e uhi mai ka po, a he mea pono ia kakou ke pae aku ma keia aoao mamua o ka poeleele ana,” wahi a kahi keiki i pane aku ai.

            I keia wa i huli ae ai ua wahi keiki nei a hele aku nei no uka o ka muliwai, a holo aku la me ka mama loa, oiai hoi na kanaka holo lio i hahai aku ai mahope ona, ma ka hooholo kuku ana i ko laua mau lio. Hookahi mile o keia hele ana o ua poe nei, hoea aku la lakou i kekahi’ wahie i kahe ai ka wai ma ke ano amio maikai. He wahi ano la-iki iki mai keia o ke akea o ka muliwai.

(Aole i pau.)

 

HUKI HAE MA KAILUA.

            Ua haiia mai ia makou, ma ka la huki hae, ua lilo ka hanohano oia hana ma Kailua, Kona Akau, Hawaii, ia Mr. Jos. K. Nahale. Nana no i huki ilalo i ka Hae Hawaii, a nana no i huki i ka Hae Amerika iluna.

 

Aneane hookahi mahina i haia ae nei, na loohia iho la ka’u wahi bebe, nona na malama he 13 kona nui ia wa, i ka @ awili pu ia me ka luai. Ua haawi aku la au iaia i na laau lapaa@ maa n@ no ia ano mai, eia nae aohe wahi mea a oluolu, nolaila, kiiia aku la kekahi kauka, a hookahi pale okoa hoi kana lawelawe ana. I keia wa, ua piha iho la he la he lo la o ka ma@ ana o ua wahi bebe nei, a he 20 manawa e hi ai oia iloko o keia ame keia 12 hora, a hoomaopopo koke iho la makou, i@a aole e loaa ka oluolu, aole ia e ola ana. Ua haiia mai la hoi ka Laau Ola a Kamalena no ke Nahu, Kolera ame ka Hi, a hooholo iho la au e hoao. Ike koke iho la hoi au i ka loli ana ae o ka ma’i ma ke ano maikai; a mamuli o ka inu mau ia ana o ua laau ia, ua loaa mai la he ola, a i keia wa he ola maikai kona.—C. L. Boggs, Stumptown. Gilmer Co., W. Va. E kuaiia ana e na poe kawili a Kuai Laau Lapaau apau. O Benson, Smith & Co., na Agena no ko Hawaii Pae Aina.

Hela ama Keia.

HOOLAHA KULA.

            E weheia ana ka makahiki kula hou o ke Kula Kai,amahine o Wakupanaha, Kohala Akau, Hawaii, ma ka Poakahi, Sepetemaba 5 @ 1898. O na noi apau a na haumana hou e makemake ana e komo ma ia kuia e waihoia aku no ia Miss M. Truett ma Koala.

            Ma ke kauoha a ka Papa Kahu Waiwai.

2715-4t

OLELO HOOLAHA NO KA MAKEMAKE E LAWE AINA.

            I ka poe apau e nana mai ana i keia: E hoomaopopoia, ke makemake nei ka Hui Alahao a Aina o Oahu, mamuli o ka mana i haawila a hoonohoia iloko ona e kona Palapala Hoohui, a e ke Kanawai i aponoia ma ka la 11 o Sepatemaba, A. D. 1898, i kapaia “He Kanawai e hoomana ana a e hoohoihoi ana i ke kukulu ana i na Alanui Kaa Mahu ma ka Mokupuni o Oahu,” ame na mana e ae i loaa iaia ma keia ano, e lawe a e hoohana aku no ka pono o ke Alanui Hao i hoomanaia ai ia e kukulu aku, a no ka pono hoi o na hana e pili ana ia oihana, i na apana aina i hooakakaia penei:

            E hoomaka ana ma ke “Station” 22-75 ma ke Alanui Kaamahu o Oahu, alaila, ma ka laina waenakonu aku o ke alakaamahu i manaoia e kukulu aku, ma ke komohana elike me ia i hoailonaia ma ka honua me na makia hoailona, a elike me ka mea i hoikeia ma ka palapala aina maloko o ke keena oihana o ka Hui, 380 kapuai maloko aku o ka Palapala Sila Nui 3475 i kuleanaia e ka Hui; 400 kapuai maloko aku o Kuwili i kuleanaia e ke Aupuni Hawaii, maloko o laila he akea o 100 kapuai, 20 kapuai ma ka aoao akau, a me 80 kapuai ma ka aoao hema o ka laina waenakonu i oleloia; 450 kapuai maloko aku o ke Kuleana 153 i kuleanaia e Dowsett ame Sumner, maloko o laila he akea o 40 kapuai, 12 kapuai ma ka aoao akau, a he 28 kapuai ma ka aoao hema o ka laina waenakonu i oleloia; 143 kapuai ma o ke Kuleana 2937 Ap. 2 a i kuleanaia e Ah In, maloko o laila he akea o 40 kapuai, 12 kapuai ma ka aoao akau, a he 28 kapuai ma ka aoao hema o ka laina waenakonu i oleloia; 2,000 kapuai maloko aku o ka Lokoi’a o Kuwili i kuleanaia e ke Aupuni Hawaii, i hoolimalimaia aku ia Ah In, maloko o laila he akea o 40 kapuai, 20 kapuai ma kela ame keia aoao o ka laina waenakonu i oleloia; 100 kapuai maloko aku o ke Kai Lawaia o Iwilei i kuleanaia e John Ena, maloko o laila na aina apau maloko mai o 20 kapuai mai ka laina waenakonu aku i oleloia; alaila, e komo ana he akea o 40 kapuai, 20 kapuai ma kela ame keia aoao o ka laina waenakonu, 2,900 kapuai maloko aku o Kapalama ame Kawaiula, i paaia e na Kahu Waiwai malalo o ka palapala kauoha a Bernice Pauahi Bishop. 1895 kapuai maloko aku o ka Kuleana 6450 Ap. 1 ame Palapala Sila (Aina Aupuni) 3420 i kuleanaia e D. Kawananakoa ame J. Kalanianaole; 290 kapua maloko aku o ke Kuleana 5011 Ap. 5 i kuleanaia e W. L. Wilcox; 880 kapuai maloko aku o Kaluaopaleua i kuleanaia e ke Aupuni Hawaii, i hoolimalimaia aku ia Allan Herbert; 70 kapuai maloko aku o Keuwiwi; maloko aku o Kaluaopalena i kuleanaia e ke Aupuni Hawaii; maloko aku o Haunapo i kuleanaia e W. L. Wilcox; e a’e aku ana ma keia aoao o ke kahawai o Kalihi a maloko aku o ka aina; i maopopo ole ka mea nona ia kuleana; 580 kapuai maloko aku o ke Kuleana 818 ame ke Kuleana 101498 i kuleanaia e aku o Kahauiki i kuleanaia e ke Aupuni Hawaii, a e komo ana maloko o na akea i hoikeia ae nei, kela ame keia aina i kupono no ka hana pono ana a malama ana hoi i ua Alakaamahu la.


OAHU RAILWAY AND LAND COMPANY.

            Ma o S. C. ALLEN, Kona Peresidena. Ame W. G. ASHLEY, Kona Kakauolelo.

            Honolulu, Augate 30, 1898.

2715-4t

 

Vapo-Cresolene

He Laau Hoola. Oiai no Oe e Hiamoe ana no ke

Kono Kalea, ka Hano, Kono Ho, ka Kalulu Kau, ke Anu

            Ma ka wa e hoopunohuia ai ka uwahi o ke Cresolene maloko o ke keena o ka mea ma’i, e loaa koke no ka oiuolu. He ka mahao kona ikaika hoola, a ma ia wa hookahi nohoi e kaohiia aku no ka pahola ana mai o na ma’i lele, ma o kona lilo ana he laau kinai ma’i, a he laau pilihia ole nohoi no ua keiki. Ekuaiia ana e na poe hana laau. E haawi wale ia no ka buke hoakaka.

            HOLLISTER DRUG CO., Honolulu, H. I. na Agena.


HOIKE O KA BANAKO O HAWAII, KAUPANELAIA.

                        Ua kauoh@a ma ka Pauku 14 o na Kanawai Banako o 1884, ma ka Poakahi hope o Iolai, o keia ame keia makahiki, e waiho aku ai na Banako i hoike o ka lakou mau hana, ma ke ano no ka la mua o lulai.

O keia mahope ae nei, oia ka hoike a ka Banako Hawaii. Kaupalenaia, no ka La Ekahi o Iulai, 1898:

            Ke kumupaa o ka Hui he 400,000, i maheleheleia iloko o $100 no ka mahele hookahi. Ka heluna o na Mahele i hoopukaia he 4,000. Ua hanaia na auhau ana no ka huina o kanahikukumamalima dala no ka mahele hookahi, a ma ia ano, ua loaa mai la ka huina o $300,000.

NA KO’IKO’I MA IULAI 1, 1989.

 

Kamuwaiwai i ukuia..................................................     $300,000 00

Na Aie o ka Hui i na poe he nui.................................         14,820 91

Na Dala Hoahuia mai.................................................       273,247 68

Na Aie Lehulehu........................................................           8,874 96

                                                                                      ___________

                                                                                        $600,943 55

 

NA WAIWAI.

 

Na Bila Kikoo i ko na Aina E me na Nota Aie..........     $281,172 58

Dala Kuike.................................................................       105,361 85

Na Palapala Hoopaa ae ae..........................................       214,409 55

                                                                                      ___________

                                                                                        $600,943 55

C. H. COOKE,

Mea Hookaa Dala.

            Ke hooia aku ne makou i ka pololei o keia hoke.

            GEORGE R. CARTER,

            Luna Hooia.

            P. C. JONES,

            J. A. McCANDLESS,

            T. MAY.

Papa Alakai.

Honolulu, Mokupuni o Oahu, ss.

            Ua hookikiia o P. C. Jones, a ua hoike mai me ka olelo ana, ua oiaio na mea apau i hoikeia ae nei maluna. Kakauinoaia a hoohikiia imua o’u i keia la 22 o Iulai, A. D. 1898.

            E. A. MOTT-SMITH

            Notere no ka Lehulehu.

2713-4t

 

HOOLAHA A KA LUNAHOOPONOPONO WAIWAI.

            Oiai, ua hookohuia mai ka mea nona ka inoa malalo iho nei i Lunahooponopono no ka Waiwai o JAMES I. DOWSETT, o Honolulu iho nei i make, ka hoolahaia aku nei ma keia i ka poe apau he mau koi ka lakou i ka Waiwai o JAMES I. DOWSETT i oleloia, e waiho mai ia mau mea i aponoia, me na palapala hooia kupono, ina hoi he mau palapala kekahi oia ano, ina no ua hoopaaia ke koi ma ka Moraki maluna o ka waiwai paa, a ano e ae paha, iloko o EONO MAHINA mai ka la i puka mua aku ai keia hoolaha, i ka mea nona ka inoa malalo iho nei ma kona Keena ma Alanui Kalepa, maloko o Honolulu i oleloia, a i ole ia, e hoole mau loa ia aku no lakou. A o ka poe hoi apau i aie mai i ua Waiwai nei, ke kauohaia aku nei e hookaa koke mai ia mau aie i ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ma kona Keena i oleloia ae ia.

            JOHN M. DOWSETT,

            Lunahooponopono o ka Waiwai o Jas. I. Dowsett, i make.

            Hanaia Honolulu, Iulai 29, 1898.

2713-6t

HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO WAWWIAI.

            Ua hookohu pono ia ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka Waiwai o LILIA N. HANAIA (w) o Honolulu Oahu, i make. Ma keia, ke hoikeia aku nei ka lohe i na mea a pau he mau koi ka lakou i ka Waiwai o ka mea i make ma ka Moraki a palapala e ae paha, e hoike koke mai i ka mea nona ka inoa malolo iho nei, me na hoike kupono, iloko o na Mahina Eono (6) mai keia la aku, a i ole, e hooleia aku mahope oia manawa. A o na poe he mau ale ko lakou i ka mea i make, e awiwi lakou i ka hookaa koke ana mai ma ke Keena Lolo o S. K. Ka-ne, ma ke Alanui Papu, ma keia aoao aku o ka Hale Kuai o Lui me Kuke, ma ka Hale maluna.

            (Sig.)   S. W. KALEIKINI,

            Lunahooponopono Waiwai o ka Waiwai o Lilia N. Hanaia (w), i make.

            Honolulu, Iulai 23, 1898.

2713-5t

Hoolaha Mana Hooklokoolo.

Iloko O Ka Aha Kaapuni Apana Hookolokolo Ekahi o ko Hawaii Pae Aina. Ma ka Hooponopono Waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o Puanaiwi (k) o Honolulu, i make kauoha ole.

            No ka mea, ua waihoia mai e Kailieha (w), he palapala noi no ka Hookohu Luna Hooponopono Waiwai no ka waiwai i oleloia, a e hoopuka aku ia palapala iaia, nolaila, ma keia ke hoolahaia aku nei i ka poe apau i kuleana ma ua waiwai la, o ka Poalima, Sepatemaba 2, 1898, ma Aliiolani Hale, Honolulu, hora 10 o ke kakahiaka, oia kahi ame ka manawa e hele ai lakou, a e hoike mai i na kumu, ina he kumu ka lakou e ae ole ia ai ke noi.

            Honolulu Augate 2, 1898.

            J. A. THOMPSON,

2714-3t            Kakauolelo.