Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 33, 19 August 1898 — WELO KIHEI A KE A'E-LOA. Hoomaha ka Hae Hawaii Aloha. Ka La i Hanau Hou ia ai o Hawaii. [ARTICLE]

WELO KIHEI A KE A'E-LOA.

Hoomaha ka Hae Hawaii Aloha.

Ka La i Hanau Hou ia ai o Hawaii.

[ ') ka Poa-:n:xi o pu> ik-i 7-.*;. i o'.jt ka la : han.au ;a o Aina aK? Hawai; f,ahni, iiuko a ka o ka noho aaa he Aap-mi 20 ka I>?h'i!ehu. a na ka Lrh?i;rh-j ho: t aLia *• ru!a ; konjs n-:<* ana. uohu aea. om aaa. h*-> aaa, a ana n-.> ka Pono. ka Pomaikah ame k?. Holam\ui o ke!a ani-? ke;a kanaka «? aeha arsa malaio o koaa maiu. He la hiwah'i-*-» i?sa o> keīa i ka n'Kiwai o ke kanaka i hooiaupaiia me 112 manao ohaoha 110 ka noho 'auakila a kuokoa aaa. Ma k>? kakahiaka nui poniponi waie 0 keīa la, ua haakokohi aiai la'na-ao ]>u >io wai e naaweia ana e na kakai paii tt hookaawale ana i na Koolau mai na Kona aku nei. A «a hookilihune mai la ia raau kili-oopu wa; :ani i na hene o ke Kapiiala o Hawaii nei. Ma ka hora 10 o ke kakahiaka. ua ikeia aku ki na kanaka he nui īioko o ko lakou mau aahu !ike ole. e nee ana no ke kahua e malamaia ai na hana o ka i;». Ma ia wa nohoi i akoakoa a? ai ka R-eginianu Ekahi o na Koa Hawaii ma ka haie-paikau. a puka mai ia lakou mailaiia inai no ki l kahua o ka hana. Aia hoi ke houluulu ia na kanaka ma ame keia wahi, maloko a mawaho aku nei o ka pa o ka Halp'Oiliana Hooko. 0 ka'poe i loaa na palapaia tikiki mai ke Keena mai o na Aina E, ua lehau ae la lakou ma na wahi apau o <ima o ka Hale Hooko. Aia mamua ponoi mai o ka Hale Oi'nana Hooko e ku ana he holopapa i hana maiau ia. a malaila i noho mai ai na Kuhina o ke Aup'uni. na Lunakanawai o ka Aha [viekie o Hawaii, na Lunakanawai Kaapuni. Lunakanawai J. W. Kalua, na 'Liikoa o na manuwa e ku nei ma ke awa, na keonimana hanohano a koikoi o ka aina. a.pela noiioi me ka lakou mau wahine. Ht> aneane paha he'so ininiue i 'hala ae o ka hora 11 o ke awakea. ua hoea mai la o Peic-3idena Dole me kona mau ukali. Mahope mai hoi ona ke Kuhina Amerika. Adimarala Mila, ine kona poepoe ukali. Kanikela Haywood. Hope Kanikela Amenka Boyrt, Konela Barber. Kapena Wadleigh. Kapena Cook. Mekia Langfit, Kapena Lydig. Kapena Girifita, Lutanela Winthrop ame kekahi poe aliimoku Amerika he lehulehu. Ma keia wa, aia ka Hae "Poo Pelekane," oia hoi ka "Hae Hawaii, e welo ana no maluna o ka paim hae o luna o ka Hale Oihana Hooko. A mamua 'ae 0 kona uuia ana iho ilalo, ua haawi mai la 0 Rev. G. L. Pearson o "Kaukeano," i ka leo pule i ke Akua ka Makua. a eia iho na mamala leo pule ana 1 alana ae ai me ke anoano ame ke eehia. oiai hoi i ku ae ai na mea apau iluna: KA PULE A KE KAHUNAPULE. "E ka Haku, ko makou Makua Lani e. ka Mea kiekie a mana hoi maluna o ke ao apau, ka Mea Nana i hana i na lahuikanaka apau i ke koko hookahi i noho ai lakou ma ka honua nei; aia hoi, ua paa i Kona manao kahiko ka hope o na wa. amt na mokuna o ko lakou wahi e noho ai, i nonoi ikaika ■aku makou ia Oe e hoolohe mai i ka makou pule. "Iloko o KOll mana, ua haiihaii mai la Oe ia makou e halawai me keia manawa ano, ka wa hoi e hookoia ai kekahi hana nui a koikoi. E kau mai Kau hoomaikai ana mahina o makou. ame na kuleana apau i hoakoakoaia mai ma hora ano nui. I paa mau ai Kou hoomaikai ana mai ia Hawaii. E hoomanao aloha i kona mau oihana ame kona lahuikanaka apau. E lioomaikai i kona Peresidena, kona mau alakai Aupuni, kona poe makaainana. ame ka poe apau 1 haawi mai i na kokua ana i loaa ai iaia keia pomaikai ame keia nani. I nonoi ikaika aku makou ia Oe e hoomanao i kana mau keikikane ame kana maai kaikamaliine oiwi ponoi. O Oe ko lakou Hoaaioha ame ko lakou Hoola, a mamuli auanei 0 Kou malama ana e hoohanaia ai na mea apau no ko lakou pono. I hoomaopopo na kanaka apau i ka hiwahiwa 0 ka pomaikai i loaa mai ia lakou i keia la. a i hiipoi ai me ka hooikaika ia ka poe apau e hana ana no ka pono, ke aloha ame ka maluhia, mamuii o keia ioli ana ae o keia ola lahui ana, "Ma o Kou lokomaikai 'la, e ka Haku. e hoomaikai Oe ia Amerika iahui 1 ku mamuli o Kou mana, ko makou aina hanau hoi. E hoomaīkai aku Oe maw-aho ae o keia i kona m&u aina akea, a pela pu me ka heluna nui o kona kihuikanaka kuokoa a hanohano hoi. E mau aku ka weio ana o kona hae maanei. a malalo hoi o kona mau eh£u nani ma ko makou aina hoi e noho ai ko makou lahui —ka lahui hoi i makee i ka pono. i ke aioha ame ka mahihia. E lilo lioi ka hui ana o keia mau Repubalika «lua i mea e nani ai Oe. mamuli o ka hoopomaikaiia ana o na kanaka ame ka hooholomuaia ana o ko makou mana l&hui. E ka Haku e. e hoomanao Oe i ko mkou Peresidena i alohaia, kona Aha Kuhina ame ko makou AhaoWo Lahui, a e haawi aku ia lakou i ka lokomaikai Ou ame ka muiuao elike me ka mea i pono no na hana o keia mau la. E hoomaikai i ko makou mau pualikoa aīna a me- ko makou mau aumokukaua, a e haawi ia iakou i ka haawina o ka holopono, a ia makou nei hoi ka maiu—ka malu e lpaa al ke kaulike i ka iahui i h<x>kauaiahiaia. %, E ke Akua mau loa. e hele mai Oe e nohoaiii niaKina o na iahui apau o ka honua, a e hanaia hoi Kou makemake ma ka honua nei eiik« me ia i hanaia ai ma ka lani, ma o lesu Karisto la, ko makou Hoola. Amene." KA HOOLILO ANA I KA MANA AUPUNI O HAWAU IA AMERIKL.V I ka pau ana hoi o ka ptile ana a ke Kahunapule. oia ka wa i huli a» ai ke Kuhina Noho o Anienka ma Hawaii nei a pane aku la iaia: "E Mr. Peresidena, haawi aku nei au ia oe he kope i hooiaioia o kekahi oleio hooholo iui a ka Ahaoielo Nni o Amerika Huiia, i apnoia e ka Peresidena ma ka ia 7 o Uilai. 18$S, i kapa ia 'Ka Olelo Hoohoio Hui e hoakaka

•r.a 3? >a h->:cui ana : ko Pae : A.'r. t. * Ars«rika Huiia." _ ; ■ k- k*s'a 01-e'o hwW.o ; h--»;. *:•* a? a k* koolx rs*n. ka ; ..> \ai<tr:'sa Hui:a s k3 ;unai t *•*> i aeia ai a ; ; o Hawaii." - ' fT hooma:ia».> k-:> msk«x* t l \ Oi-'lo H-»h,>!o H*;i a rn;iko:i ; ' h.aa pahu. maaawa i kaa ' c*'i. O ka j*uk& hvp& ana. cj3 ■ pepa :& o ka o lu'ai ' akM n>- ; A'apaae ak r i '.i o ;s:a: "Ua haeaia kuikahi h»x>bu; Aupuni. a *ia aela ho; ka haawi ku i ke kanawai ana aku nei a ka Repuhallka o Hawaii e Am<?r:ka Huiia: aao. no ka pono o ke klno pili Aupuoi o Hawaii. anie ka hiiinai piha aaa boi maiuna e ka hanohaao. k«? kaulike a ka noho hoaloha ana o ka lahui j A:a*?rika. ke haaw': aku ne: au ia oe. ma kor. ano he wahaoielo no k? Au- 1 nuni o Aroer;ka Huiia. i ka Mana Au- | p-»ni ame ka waiwa; Aap:in io ko Hawan Aiipniii." Ka pane a ke Kuh.na Amerlka i wa.H: j "E Mr. p€resi,irna: Ma ka .nea o Ainerika Hiīiia. ke suai nei au i i keia hooliloia ana mai o ka Mana Aupuni ame ka waiwai apau o ke Aupuni Hawaii. "E laweiaw? aku ana ka A<Umara!a e neho mana ana malima o ka ikaika kana moana o Ainerika Huiia nialoko uei o keia mau kai i ka hana i haawi ia mai iaia." KA HUKHA ANA O KA HAE HAWAII ILALO. Mahop-? iho o ka pan ana 0 keia mau panai ole'o ana mawaeua o ko Hawaii Peresidena ame ko Anierika Kuhina Noho maanei. ua haawi ae Ia 0 Peresitlena Doie i ke ani peahi iinia ana ia Konela Soper. a haawi ao ia nohoi ia he kauoha s kiia mai e ka i ha!ari pnkaa Hawaii he mau pu aloha ii/' 21 ka nui no ka hukiia ana iho o ka Hae Hawaii ilaio. l'a ki mai Ia nohoi ka mokukaua Piiedelepia i kona mau pu aloha no ka Hae Hawaii. Ua puhi ae la hoi ka Bana Puhi Ohe Aupuni i ke Meie Lahui "Hawaii Ponoi." mahope iho o ka unuhi ana ;iku o na keiki Hawaii maiioko aku o ka Bana, mamuii o ka lilo ana he mea kaumaha 1 ko lakou 11001100 ka hukiia ana iho ilaio o ka hae 0 ko lakou aina hanau. I ka hoea pono ana 0 ka manawa i ka hora 11 m'-e .57 niinute. oia ka wa i hukiia iho ai ka Hae Hawaii ilalo e Kopala Kilbey o luna o ka mokukaua Pileelelepia. He anoano iiihia kai pahola iho maluna 0 na mea apau ma ka wa i huki ia iho ai ko Hawaii hae aloha ilalo. Ua nui ka poe i uwe a kulu maoli na waimaka. Na haole ame na kanaka nohoi. Oiai hoi ka Hae Hawaii e hukiia iho ana ilalo, ua haawi ae la na pualikoa aina ame na pualikoa moana i ke aloha me ka lakou mau pu. a ua ku nohoi ke anaina iluna 'hiki wale i ka haule ana o ka hae ilalo. KA HUKIIA ANA 0 KA HAE 'AMERIKA ILUNA. Ma keia wa i ku ae al o Adimarala Mila, a hoike ae la ia ma ka haawi ana ae i kekahi hoailona me kona lima, ua makaukau na mea apau no ka huki ana ae i ka hae Amerika iluna. Ua kani ae la na o-le a ka poe puhi o-Ie mai luna mai o ka mokukaua Piledelepia, a ma ka wa i kani ai ka hora 12, oia ka'.wa i hukiia ae ai ka Ha<> Amerika e G. N. Pratt, kekahi 0 na luina o luna o ka mokukaua Piledelepia, oiai hoi ka Bana Puhi Ohe oia moku e puhi ana i ke mele lahui "Star Spangled Banner." 1 ka pii ana ae o ua hae la a pili pono i ka wekiu o ka pa.hu' hae, o kona wa no ia i pulelo ae ai me ka nani nui, a puana ae la ma'kou— "Welo Kihei a ke Ae-Loa Ua'pau aku la— Ua Hui Hawaii me Amerika." I ka pii ana ae nae hoi o ua ha.e la a hoea i ka niao 0 ka Hale Oihana Hooko, oia ka wa i hukiia ae ai he mau hae Amerika liiiii. ma na pahu hae ma ka aoao Waikiki ame Ewa o ka hale, a pela nohoi hookahi hao ma ka puoa 0 ka Hale Oihana Hookolokoio. a 0 keia poe hae apau, ua kau like ae ia lakou ma ko lakou mau wnhi pakahi 1 ka wa hookahi. Ia wa i kani ao ai na pu aloha o uka nei o ka aina, a mai luna mai nohoi o ka mokukaua Piledelepia. He iwakaluakumamakahi pu^ KA HELUHELUIA ANA 0 KA OLELO KUAHAUA E KE KUHINA AMERIKA. 1 ke ka uana o na hae apau iluna, «a'ku mai la ke Kuhina Amerika a heluhelu mai i ka Olelo Kuahaua Pili Aupuni no ke Aupuni hou o Hawaii, no keia wa e nee aku nei. a hiki i ka wa e hooponoponoia ai e ke Aupuni o Amerika: "I ke Aiipuni anie ka Lahui o ko Hawaii Pae Aina: "Mamuli o na olelo o ka OLelo Hooholo Hui i aponoia ai ka panaiia ana o ko Hawaii Pae Aina ame ko iakou mau kiilana aina ia Amerika Huiia, ua hooholoia aia a hiki i ka wa e hooholo ai ka Ahaolelo Lahui i na kanawai no ka hooponopono ana no ke Aupuni 0 Hawaii. e haawiia no na mana kivila apau, mana hookolokolo ame ka mana oihana koa e lawelaweia nel na Luna Aupuni o ke Aupuni e ku nei i kekahi kanaka a poe kanaka paia. a e lawe- ! laweia hoi ma ke ano, me ka | mea e kauohaia mai ana e ka P<>resi- 1 dena o Amerika Huiia. "Ma ka hoohana ana i niana i hookauia aku raa ia auo maluna o ka Peresidena e ka Oiefo Hooholo Hui, ma keia ke kauoha nei e laweiawe aku no na mana kiviia, hookolokolo ame oihana koa i oleloia ae ia e na Luna Aupuni o ka Repubalika o Hawaii. «| like no me ia e ku ana mamua o ka ] hooiilo ana i ka mana Aupuni. me ke kx\ ana uae oia mau Luna Anpuni maialo o ka mana hiki iaia ke hoopan aku I ua ma«. Luna Aapani ia. a e hoo- ; piha hoi i na hakahaka. "Oia inau Luna Aupnni apan « kauaha koke ia aku ana iakou e iawe i ka hoohiki hookupa malaio o Anienka Huiia, a ua kauoha pu ia nohoi na pualikoa apau e lawe i hoohiki oia ano hookahh a ua kauohaia hoi na Luna Aupuni i paa malalo o na bona hoopaa e hana hon i ka lakou mau boaa i ke Aupnni o Amerika Hoiia. "0 na mana i loaa i k* Kuhina o ko na Aina E, ma ka wa e hoolllola al ka Mana Aupuni ame ka waiwai o Hawaii ia Amerika, na pau no la, ma na wa apau e pili ana i ka laweiawe

' :a ana 0 ea haaa laum *ut: Au?ua;; . n.uwK-a:\ o Hawai: nvi iai? na Maaa | ; A-ip-i~i k:riraho. ? "O na kau kaa.iw»; ana ata ' nae n* *;.\r>awd: : ka*.;u i *>.* aaa. k;uk,i2ū aia"»". 1 .- ī e r«i k?ia a:na aav r.a Uhni e .\v. >■ o> ho: kaaawa: ,a e kire = | ans : OifHooh >lo H*.h. a na , ; fv>r\ i Ku3i:ikAn:iwa! o Am-> • ; rika Haiia. a i k-kah: kuikah; e kti ttfi ' ■ Aai-nka «e mau r.<.> ka maaa a j \ h.ki : ka wa r? a «aoioia a: e ka Ahai N'i'i o .Vni&'7,ka H:tua. ""AU a hiki « ka wa e kauii ai he kanawa; na rnU h>.>ponopono t'ute o Amenka Huiia. maluoa o ko Hawail Aina.' -? maa 00 na kaaawai hooponopono c?ute e paa nei t kei'a wa. mawae&a 0 ko Haw;i.:t Pae Alna ame Ataerika Huiia anse na aina e ae. ao'e e hooioiiia. "Malaio o keia aiau pauku lehuWhn. e h'»mau aku ai ka hvle ana <s ke Aup«ni o keia mau Mokupimi me ke k«*akt?a oie ia." i Kakauinoaia» HAROLD M. SSWALL. EieieMana Nui a Kuhina Mana Piha o Amerika Huiia. Honoluiu'. lv. H. P>, Augate VI. ISSS. Mahope iho o k.-?ia heluheiu ana. ua haioielo mai ;a ia. a i ka pau ana o kana haiolelo. ua hookuuia k»-- anaina hoohanau Aupuni hon o Hawail.