Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 35, 2 September 1898 — Page 2
| This text was transcribed by: | Liz Kumabe |
| This work is dedicated to: | Sherwood Maynard |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hoolaha Mana Hooko
@@ Sepatemaba @ @@ @ @ @ @@@@@@@@@@@
o ka Pae Aina @@@@@
J.A. King, Kuhina Kalainaina.
Keena Kalaiaina, Aug. 31, @@ 27@@@
Ua hookohuia o Mr. C. H. Perry I keia la i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Maka@@. Apana o Waimea, Mokapuni o Kauai, ma kahi o Jas. Camps@e i waiho mai.
J.A. King, Kuhina Kalainaina.
Keena Kalaiaina, Augate 18, 1898.
OLELO HOOLAHA HUI HOOHUHA
Ma ka Hana no ka Hoopau ana i ka Hui Hanai Holoholona o Molokai, Kaupalenaia.
Oiai, ua waihoia mai ka Hui Hanai Holoholona o Molokai (Molokai Ranch Company, Kaupalenaia), he Hui i Hoohuila malalo a mamuli o ka mana o na kanawai o ko Hawaii Pae @na, elike me ke kanawai ma ia hana, ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina, he noi no ka hoopau ana i ua Hui la i Hoohuiia, me kekahi Palapala Hooia i hoopili pu ia me ia, elike me ke kauoha a ke kanawai.
A nolaila, ke hoolahaia aku nei ma kela i na kanaka apau i loaa na kuleana mamua, a i keia wa hohi, ma kela ame keia ano maloko o ua Hui la i Hoohula, e waiho mai i na kumu kue no ka aeia ana o ua noi la ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina ma ka Poalima, la 7 o Okatoba, 1898, a mamua ae paha oia la, a o kela ame keia mea i makemake e hooloheia oia ma ia hana, e hele kino mai ma ke Keena o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ma ka Hale Oihana Hooko, Honolulu, ma ka hora 10 A. M. o ua ia 'la, e hoike mai i kumu nokeaha la e ae ole ia ai ia noi.
J. A. KING, Kuhina Kalainaina.
Keena Kalaiaina, Julai 29, 1898.
2714-9t
Ka Nupepa Kuokoa
No ka Makahiki - - - $2.00
No Eono Mahina - - - 1.00
Kuike ka Rula.
Puka Ana 1 Pule 2 Pule 3 Pule 4 Pule 5 Pule 6 Pule
Iniha.. $ 1.50 $ 2.00 $ 2.50 $ 3.00 $ 3.50 $ 4.00
2 Iniha.. 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00
3 Iniha.. 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00
4 Iniha.. 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
5 Iniha.. 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00
6 Iniha.. 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00
O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
C.G. BALLENTYNE, Luna Nui.
JOSEPH M. POEPOE, Lunahoo ponopono.
Honolulu, Oahu.
POALIMA. - SEPATEMABA 2, 1898
KE AUPUNI TERITORI.
Hoakaka mai o Webster maloko o kana Buke Wehewehe Huaolelo i ke ano ola mea he Teritori, ma ke ano e pili ana i ke kulana hooponopono Aupuni o Amerika Huipuia, ola hoi: "He mahele aina ia i komo ole maloko o nalena o kekahi Mokuaina (State) a i komo ole hoi he mokuaina iloko o na Mokuaina Hoohulia o Amerika: aka, na kukuluia nae ia he Aupuni i loaa ka pono Ahaolelo, malalo hoi o ka noho hoomaluia ana e ke Kiaaina ame na Luna Aupuni e ae i kohoia e ka Peresidena o Amerika Huiia, a i apono ia hoi e ka Aha Senate o Amerika Huiia."
He elua nae ano o nei mea he Aupuni Teritori: (1) Ke Teritori i loaa ole ke kanawai kumu i kapia he Organic Law: (2) Ke Teritori i loaa ke kanawai i kapaia he Organic Law. A oia nohoi ka mea i kapa mau ia e kakou he Kumukanawai.
O ke Teritori i loaa iaia he kanawai kumu (organic law), oia ke Aupuni i komo iloko o na hoakaka ana Webster.
Aia iloko o ke kulana Aupuni Teritori he Mana Kaukanawai, he Mana Hooko, a he Mana Hookolokolo. Aka, ma ia wa hookahi nohoi e paa ana ka Mana Kaukanawai malalo o ka Ahaolelo Nui o Amerika Huiia, a e paa ana ia maluna o na makaainana ame na oihana Aupuni kuloko apau iloko oia mea he Teritori.
I. - KA MANA KAU KANAWAI.
O ka Mana Kau Kanawai Hoko o ke kulana Aupuni Teritori, aia ia iloko o ke Kiaaina ame ka Ahaolelo. O ke kanawai kumu, oia hoi ka Organic Law, ua like kona @ me ke Kumukanawai a o ke @@ i kai ai na kanawai apua i kau@@ Ahaolelo o @@@ @@ @@ na kanawai apua i ka @@ @@ @@ e ke Teri@@ @@ @@ lakou i ke K@@ @@ Huna.
@@ @@@ @@ - Right of Suf@@ @@@ kanawai o Amerika @@ @@ Pono Koho Baloia i na kipa Amerika apau. Aka, na hiki no @@ i ka Mana Kau Kanawai Hok@ o ke Teritori ke hooponopono i keia kuleana koho balota, me ke kue oie nae i ke Kumukanawai o Amerika Huiia, na kanawai i hooholoia e ka Ahaolelo Nui, ame ke kanawai kumu o ke Teritori. He mana nui kai loaa i ka Ahaolelo Nui o Amerika Huiia ma ka hoohaiki ana i keia pono ina no he pono mua ia i loaa i ke kanaka.
Aia hoi iloko o ka Ahaolelo he elua ma hale. elike no me ka Hale o na Senate ame ko na Lunamakaainana o Hawaii nei, a e kohoia ana hoi na hoa o keia mau hale elua e na poe koho balota i kela ame keia elua makahiki.
II. - KA MANA HOOKO.
Aia ka Mana Hooko (Executive Power) Hoko o ke Kiaaina i kohoia e ka Peresidena o Amerika Huiia, me ka aeia ana hoi e ka Aha Senate, a e noho ana hoi ia maloko o ka oihana no na makahiki eha ke ole hoi oia e hoopau e ia mamua ae oia wa.
Mawaena hoi o na hana i loaa i ke Kiaaina malalo o ke kanawai kumu o kela ame keia Teritori, oia no ka loaa ana iaia o ka mana o ka hookohu ana i na luna aupuni apau i hoakaka ole ia ma ke kanawai ke ano o ko lakou hookohuia ana, me ka ae pu ana mai hoi o ka Ahalolelo o loko o ke Teritori. Nolaila, ina e kau ana ka Ahaolelo Nui he kanawai elike me keia ke ano: "E kohoia ma ka balota, a ma kekahi ano e ae paha e aponoia ana e ka Ahaolelo, na hope ilamuku, na lunahelu a pela aku, a na ke Kiaaina hoi e hoonoho a e hookohu i na luna aupuni e ae, alaila, ua maopopo o na luna aupuni i komo ole na inoa o na oihana maloko o ka papainoa o na oihana i lilo na ka Ahaolelo e hoonoho, elike me ke kanawai e kauia ana e ia Hale. ua lilo ae la lakou na ke Kiaaina e hookohu. Aka, o kela ame keia luna aupuni e kohoia ana e ke Kiaaina, aole ia e komo koke iloko o kela oihana i kohoia aku ai oia, a hiki i ke aponoia ana oia hookohu e ka Aha i kapaia he Council, ka lua hoi o na hale iloko o ka Hale Ahaolelo, elike hoi me ko kakou Ana Senate nei.
III. - KA MANA HOOKOLOKOLO.
Aia keia Mana iloko o ka Aha Kiekie (Supreme Court) o Hookahi Lunakanawai Kiekie ame Elua Kokua i hookohuia no eha makahiki, a hiki hoi i ka wa e hookohuia ai ko lakou mau hope ma ia mau oihana. E maheleheleia ana kela ame keia Teritori iloko iloko o na apana hookolokolo apana, a e malamaia ana na Apana Hookolokolo, elike me ke kauoha a ka Aha Kiekie, a i kauohaia ma ke kanawai e noho ua lunakanawai ia malaila.
Na ka Peresidena o Amerika Huiia e hookohu, me ka ae pu ana mai hoi o ka Aha Senate, i na Lunakanawai o loko o nei mea he Teritori.
POHO KA MANAOLANA NO HOIHOI AUPUNI MOI.
Ua lawe mai makou i keia palapala malalo iho nei mai ka Nupepa Examiner mai o ka la 21 o Augate aku nei. a e ikeia ana e ko makou poe heluhelu ka manao o ke Kakauolelo ponoi a ka "Moiwahine i pau."
"I ka Lunahooponopono o ka Examiner: - Mahlope iho o ka paio ana no na mahina he umikumamaiwa ho Hawaii aloha ame kona lahuikanaka mawaena o na loea kalaiaina me na kalai Aupuni o Amerika, ua huli hoi mai la makou me ka hoauheeia ana i kekahi lahuikanaka i hoomokumokuahua na puuwai. Hookahi wa i lanakila hapa ai ka makou hakoko ana, no ko makou pono hanau ame ko makou hae; ua lilo maoli ka hoohui aina i huapalapala make, a o ka makou keehina hana hou e hana ai, oia ke koi ana aku i ka lahui Amerika i ka mea a lakou i lawe ai mai a makou ku ana he lahui.
"Aka, iloko o ke kaua ana me Sepania, ike iho la na hoaloha i ukuia o ka aoao hoohui aina i ka wa pono a lakou e onou aku ai la Hawaii (Islands) maluna o Amerika, ma ke ano he kumuhana kaua ia, a ua onoonou leo ia iho la ka Ahaolelo Nui e komo aku iloko o kekahi hana karaima pili lahui kiekie loa iloko o keia au e nee nei.
"Hoomaopopo iho la makou, ua poho iho la na manaolana apau. O ke kulana heahea a hookipa hamama palena ole o ka lahui Hawaii, oia ka hewa i keia wa i konola ai lakou i nei wa e haawi pio ae i ko lakou inoa, ka lahui, ka hae, ka maa kahiko (tradition), a me na mea no apau. Aohe mea e ae, aka, o ke kanaka Hawaii wale no. ka mea i ike i ka mokumokuahua, ke kaumaha i hoopiha iho i na puuwai ma keia ia a hanini mawaho.
Ua aloha makou a na paalele hoimakou i ka malihini i ho@e mai i ko makou mau kapakai @ei, aole me kahi ike ae nei a lobe mai i ke a@ aka me ka maopopo loa no.
"Me kekahi ano nae hoi ua h@@ mai la ka Hoohui Aina i o makou ne@ ha mea hoomaha. O kona ano oia maoli no ka olepe holookoa ia ana aka mailoko aka o na oihana Aupuni na kanaka i kumakaia i ke kanaka Hawaii maoli ke kono aku i ka mana o ka pahu balota a loaa ka wa pono e alakai aku ai i ke kulana hooponopono Aupuni o ka aina i noho mana ai lakou iho. Kou kupaa mau.
"JOSEPH HELELUHE,
"Kakauolelo ponoi a ka Moiwahine Liliuokalani."
Honolulu, August 11, 1898.
NA KOMISINA MA WAILUKU.
Na Ninau a W. B. Keanu, i ka Lunahoomalu o ke Komisina.
UA LILO LOA HAWAII IA AMERIKA.
Wahahee na Olelo, a Pau ke Kaua Hoi hou mai ke Aupuni Moi.
Ma ka hiki ana o na Komisina Amerika-Hawaii ma Wailuku, Maui, ua malamaia e lakou he halawai makaainana nui ma ka Hale Hookolokolo oia wahi, mahope iho o ka pau ana o ka paina kakahiaka ana a na Komisina ma kahi o Lunakanawai Kalua.
Ua haiolelo kekahi mau lala o ke Komisina ma keia halawai ana. Ua nui na makaainana o na "Waieha" i akoakoa mai ma ia halawai. Ma ka Poalua, Aug. 23, i malamaia ai keia halawai.
O ka mea mua o ka haiolelo ana, oia o Mr. Cullom, ka lunahoomalu o ke Komisina.
"E na hoa makaainana - Ma ka la 7 o Iulai, a i ole ia, he mahina a oi i hala ae nei, i hooholo ai ka Ahaolelo Nui Amerika Huipuia, he olelo hooholo hui e hoohui ana i Ko Hawaii nei Pae Aina ia Amerika Huiia. Mahope koke mai, ma ka wa mahope mai o ka hoopaneeia ana o ka Ahaolelo Nui, ua koho ka Peresidena o Amerika Huipuia i Komisina , oia hoi ko oukou Peresidena mua iho nei, Mr. Dole, o Lunakanawai Frear, eia oia maanei i keia wa, o Senatoa Morgan, aia oia ma ka hale o kekahi holoha maki aku nei, o Mr. Hitt ame a'u nei nohoi, no ka halawai pu ana ma keia mau mokupuni, a hookamaaina hoi me na kanaka, me ka noonoo ana i ko lakou mau pomaikai, a hoike aku i ka Ahaolelo Nui e noho mai ana ma keia kau ae, i na kanawai kupono no ke Aupuni o keia mau mokupuni ma keia mua aku. A oiai, o keia mau mokupuni apau he hapa lakou i keia wa no Amerika Huipuia, nolaila, ha hana na Amerika Huipuia ka nana ana iloko o na mea e pono ai keia mau mokupuni, ame na kanaka e noho ana ma keia mau wahi. Nolaila, no ia kumu e kaahele nei ke Komisina mai kahi mokupuni a kahi mokupuni, i hiki ai ia makou ke hoike aku i ka Ahaolelo Nui i ka mea pono no keia mau mokupuni. No'u iho, ua hauoli loa au i ka loaa ana he poe kanaka naauao, mikiala hana a kupono nohoi e noho ana ma na mokupuni lehulehu i ikeia e makou ma keia mau mokupuni. No'u iho, ua hauoli loa au i ka loaa ana he poe kanaka naauao, mikiala hana a kupono nohoi e noho ana ma na mokupuni lehulehu ikeia e makou ma keia kaahele ana, a ua ike nohoi au, e kamailio ana au ma ka aoao o ke Komisina holookoa, ma ko'u olelo ana ae, e oluoluia ana e makou @a hoike ana'ku imua o ka Ahaolelo Nui i na kanawai e pomaikai ai na kanaka, aole hoi i mea e poino ai lakou. Ua ike mai nei au i ke awa-kumoku a makou i pae mai nei i keia kakahiaka, a ua ike mai nei nohoi au i na hana mahiai e hoopuni ana ia wahi - e laa ke ko, ke kope ame ka raiki - a he makeke hoi ko lakou ma na wahi e ae, a ua manao ua he mea no oukou e pomaikai nui loa ai e hana hou ia keia awa i hiki ai i na mokuahi ame na moku e ae ke komo mai a pili i ka uwapo. a lawe aku i ka oukou mau waiwai i Amerika Huipuia a i kekahi mau aina e ae, a ua maopopo hoi ia'u, he hana na makou e hauoli ai, ka hoao ana e loaa na hooholo pono ia ana o ko oukou mau hoouna waiwai ana iwaho. A oiai ua makemake ke Komisina e hele aku e nana ma na wahi e ae i keia la. nolaila, aole e lawa ana ka manawa no ia hana. ke au'a loihi loa ia aku oukou. Aka, e hoike aku nae au i ko makou hauoli i ka halawai pu ana me oukou. E hele aku ana makou ma kekahi mau mau wahi o ko oukou mokupuni nei. ala,la, holo loa aku no ka mokupuni o Hawaii. Makemake makou e kaahele makaikai aku i kekahi mau wahi o ko oukou aina nei i hiki ai ia makou ke hoike aku me ka maopopo i ko oukou mau hemahema.
Ku mai h@i o Mr. Hitt a haiolelo mai la:
E na Keonimana ame na Hoa Makaainana - No na makahiki he lehulehu i hu@ ai a@ ko oukou moolelo ame na hana ikeia ma keia mau moku - puni a @ hauoli nui maoli au i ka nana ana aku i @ oukou mau helehe@n@ - he kanaka a he kanaka. A na hooi loa ia aku hoi keia hauoli o u i keia wa i ko ka wa i ha@a ae nei. mamuli o ko'u ame ko oukou lilo ana he mau hoa makaainana no ka aina hookahi - kela nina pookela a kilakila hoi, i onipaa a ikaika nohoi - a o kakou pu ana auanei na poe kupa (citizens) no na aina la, ka kakaou mau pua mahope haneri. Oiai. mamuli o keia hui pu ana o makou me oukou ma ka nohona malu o ka aina hookahi, ua ili iho la keia hana maluna o kuu mau hoa ame a'u nei nohoi, a he hana auanei na makou e hana ai, no ko makou pomaikai a pela nohoi me ko oukou. ka huli ana ma na ano apau i na mea e pomaikai ai oukou. Ua ike no makou i ke ano o keia lahui i hoea mai ai oukou. mamuli o ka mea i hoikeia mai ma ka moolelo, oia hoi, he lahui no oukou i hooholo mamuli o na manao alakai, elike la no me makou. He lahui hoi makou i like ole na manao a paio no makou no na hana pili ia makou iho, a mahope lokahi iho la makou - o ko makou ano ia, a oia nohoi ko oukou ano. A ua hauoli nohoi makou i ko makou hoomaopopo ana. o ka hapanui o ko oukou pe kanaka, he pe home o ko oukou pe kanaka, he pe home ko lakou no lakou ponoi iho. Aole i loaa i kela ame keia mea ma Amerika he aina a he home. aka, e hooikaika ana nae makou maloko o ko makou mau Ahaolelo e kau i mea e loaa ai ia lakou he mau home ponoi no lakou iho, a ma keia aina nani, ke pookela o ka nani a'u i ike ai, ke lana nei kuu manao e ike i mau kanawai oia ana, e loaa ai i kela ame keia kanaka kona home a i aina nona e mahiai ai. Makemake no makou i ka ike ana i na hana mikiala nunui, elike me na oihana kopaa ame na hale hana nunui e ae. E hala ana no he wa loihi e hoomakaulii ai kakou no ka hoonohonoho ana i na home hookuonoono, aka, o keia mau hana mikiala nunui i hoikeia ae la, e kaanaia ana ko lakou mau pomaikai mawaena o na kana apu. Aole paha e ike koke ia ana kona waiwai i kinohi, aka, he mea pono nae ke hanaia ke kanawai i mea e kokuaia ai ka neee ana'ku oia hana. A ma na hooikaika ana apua i mea e pono ai ko oukou noho ana a oluolu hoi, mai noho iki oukou a maka'u e hoea mai ana kekahi moku haakei a hana ino mai ia oukou. Aia no he lima i oi aku ka ikaiki mamua o ke kapena o kekahi mokukaua, oia no ka lima o Amerika Huipuia, a nana no e hoomalu ia oukou mai na pilikia mai apau. A ma ka hana ana ia hana nui o ke ola ana, aole loa oukou e noho hoomaluia mai ana e na lahui e ae, oiai ke imi nei na mahele apau o ko makou lahui i ka mea e hooholomuaia ai ka pomaikai ame ka nohono oluolu o kahi ame kahi. Aohe o makou alii, ke imi nei na kanaka apau e hooholomuaia ka pono o na poe e ae apau. He kanaka Ilinoi au, a ua haahelo hoi au no ia mea, aka, he Amerika no nae au. O @ukou hoi, he Hawaii oukou, a ua aloha i ko oukou aina, aka, o ka mea mua, a oia ka mea maluna ae o na mea apa,u e aloha oukou ia Amerika, a mana no auanei e malama mai ia oukou, a hoomalu mai ia oukou.
Ku mai o Mr. Frear a haiolelo mai:
"E na Lede ame na Keonimana - Aloha oukou. Hauoli au i ka ike ana i ka nui o na wahine maanei elike la nohoi me ka nui o na kane. Aole he mea hou no'u nei, ke kamailio ana aku imua o oukou ma ke ano he poe hoa makaainana kakou apau. He mau makahiki loihi i hala ae nei i haalele aku ai au i ko'u aina hanau, a lilo au i makaainana no Hawaii nei ma ke ano kupa. He mea hou ia' oukou, ko oukou kaheaia ana aku he poe hoa makaainana e na makaainanaio maoli o Amerika Huipuia. Ua ike no oukou i ko'u manao no Hawaii nei. Malia paha, ua komohia no ke kanalua iloko o oukou no ke ano o na noonoo ana o na kanaka Amerika mai ka aina puni ole mai, no oukou nei. Aka, ma ka wa i hea aku ai keia poe ia oukou, ma ke ano he poe hoa makaainana e ike ana no oukou i ko lakou manao maoli no oukou nei. Ua hoohui aku nei o Amerieka Huipuia i Ko Hawaii nei Pae Aina, aole i mea paahana, aka, no ka pomaikai like o na aina elua. O ka hoouna ana mai o Amerika Huipaia i keia mau kanaka kaulana ekoku no ka noonoo ana i ko oukou mau pono, he mea ia e hoike mai ana i ka manao nui ana o ka lahui Amerika ia oukou. A o ko Amerika hoouna ana mai i poe kanaka makee maoli i na kanaka Hawaii maoli ame na kanaka apau o keia mau mau mokupuni. he hoike ia ua makemake lakou e hanaia ka mea pono no na kanaka apau o Hawaii nei. Ua ike no au, he lehulehu loa o oukou i kaumaha i ka hooliloia ana aku o ka mana poo Aupuni o Hawaii nei ia Amerika Huipuia, aka, aole i hoolaikiia keia kaumaha iloko o oukou wale iho nei. O kakou apua o na kamaaina kai komo pu iloko oia kaumaha. O ke kaumaha no ia, elike me ko ka makuahine kaumaha ana ma ka wa e ike ai oia i kana keiki e haalele ana i ka home a hele aku iloko o ke ao nei: ke kaumaha no ia o ke kanaka e wawahi ana i kona wahi home kahiko. kahi hoi ona i hanaiia ai, no ke kukulu ana iho i home hou. Nolaila, oiai kakou e kaumaha ana, ma ia wa hookahi nohoi, e hauoli no kakou a nana aku imua no ke au holomua e hoea mai ana no Hawaii nei. Ua makemake o Amerika Huipuia e lawelawe no Hawaii nei elike me kekahi o kona mahele aina ponoi iho. Hookahi o Hawaii ame Amerika Huipuia, e hana ana kela ame keia o laua, no ka pono o kahi ame kekahi. Mai hopohopo iki kakou e hehi wale mai ana o Amerika Huipuia maluna o kakou aole ia o ko Amerika ano. He Aupuni mekee ia i nei mea he kuokoa, a ke pahola mau nei oia i kona lima kakoo ia mea, me ka laelae loa. E nana aku imua, e hauoli, e wehe ae oukou i ko oukou mau lima a hamama no na pomaikai i maukaukau ia Amerika Huipuia e haawi mai ai ia kakou me ka puuwai hamama."
Maanei hoakaka mai la o Mr. Cullom ua hauoli loa ke Komisina, o ka oi loa aku nae paha, o na lala oia Komisina mai Amerika Huipuia mai, e lohe i na olelo hoakaka a mau ninau paha mai kekahi kanaka mai. A ua hoike pu mai nohoi oia, ua makemake loa lakou e loaa ka pomaikai o ke kulana hooponopono Aupuni kuokoa elike me ka mea i lawelawe mau ia e na kanaka Amerika.
Alaila, ku mai la o Lunakanawai Kalua a kamailio mai la:
"He keu ko'u pahaohao loa i ko oukou noho mumule i keia la, mahope iho o ka pau ana he mau makahiki lehulehu o ko oukou noke ana @ @e kamailio, a nolaila, ua makemake ua ekamailio ae he mau wahi huaolelo.
"Ma ko'u manao, ua hoea mai nei kakou apau i ka manawa e hookiia ai na kuee pili Aupuni mawaena o kakou i na wa i hala ae nei. I mea e pau ai na kanalua apau, na nune ana apau, makemake loa au i kekahi me mawaena o keia anaina e ninau mai i keia poe keonimana, ina paha o keia hui ana o Hawaii ame Amerika Huipuia, no ka wa mau loa paha, a i ole. he keehina hana wale no paha keia no ka wa kaua, a ke pau ae no ke kaua o ka pau no ia o kona ukali. Ma ko'u noonoo, aohe ninau koikoi e ae, a piha ikiiki ia o kona haina, ma ka mea e pili ana i ko kakou pomaikai, ko kakou maluhia, ko kakou nohona like, e like la me keia ninau. Makemake au ia oukou e ninau ia Mr. Cullom, ia Mr. Hitt, ia Mr. Frear, ina paha he hoohui aina wale no keia no ka manawa wale no, a i ole, no ka wa mau loa paha. Ua alakai hewa ia oukou e kekahi poe kanaka mamuli o ko lakou hupo, a i ole ia, e kekahi poe kanaka manao ino, e manao oukou he hhoohui wale no keia no ka manawa. Nolaila, e ninau mai oukou i keia poe keonimana. oiai eia lakou maanei no ka hoike ana mai i ka oiaio o keia mea. He mea kaumaha no'u ka noonoo ana i keia wa a kakou e noho nei a nana aku ia mua aku nei, me ka lohe ana i na olelo alakai hewa maoii. A ina aole hookahi o oukou e ninau ana, aole hookahi o oukou e ninau ana, alaila, na'u poni no e ninau ae, a ua maopopo loa ia'u, o ka haina e pane ia mai ana, he hainae pane ia mai ana, he haina ia e koe koena hou ole iho ai kekahi kanalua. I keia kakahiaka iho la i loaa mai ia'u keia lipine makana, a oia nohoi keia ma kuu papale nei, me na huaolelo, "Kuu Hae Aloha." O ka hae io no keia a'u i aloha ai, a kakou apau i aloha ai, iloko o na kau apau mai ka wa mai o na la o na Kamehameha a hoea mai o na la o na Kamehameha a hoea mai i keia wa iloko o na wa o ka pomaikai ame ka pilikia. o ko kakou hae io no keia, aka, ua komo aku la ia maloko o ka malumalu o kekahi hae i oi ae. Nolaila. pono e pau ko kakou pohihihi no keia ninau i keia wa no.
I keia wa i ku mai ai o W. B. Keanu a olelo mai la:
Mamua o ka ninau ana aku i kekahi ninau. e haawi aku ana au i ko'u mahalo i na malihini hanohano. Ua loaa ia'u ka hanohano o ka hoike ana aku, owau ka Peresidena o ka Hui Aloha Aina o na Kai Eha, a ua hoolohe pono loa aku nei au i na olelo a na Komisina mai Amerika Huipuia mai. Ke ike nei oukou i keia poe kanaka apau, he poe kanaka Hawaii maoli lakou. Maanei no lakou i hanauia ai. O ka ninau mua a'u i makemake ai e ninau aku, oia keia - He hana maa mau anei ia Amerika Huipuia ka lawe ana i kekahi aina (Aupuni) nona hoi ka hapanui o na kanaka i kue aka ia hana, elike hoi me keia, i hoouna aku ai na kanaka Hawaii he poe elele i Amerika Huiia no ke kue ana i ka hoohui aina? Ua hoounaia aku keia poe e na kanaka maoli mai Hawaii a Niihau. Ua ku anei i ka pono ia Amerika Huiia e lawe aku ia i kekahi aina e mamuli o ka lima ikaika, a o ka mana maoli la hoi? Ua hele mai no olua e na keonimana hanohano ia nei mai lela aina kaulana mai. Ua lohe makou i ka olua mau olelo ame ka manao o keia huakai mamua o ko olua hiki ana mai ia nei a mahope nohoi o ko oukou @iki ana mai ia nei, aka, aole nae makou i lohe ina paha ua komo ka manaoio iloko o oukou, ua makemake io maoli keia iahui ia me he Hoohui Aina. No ka me hoi e pili ana ia Amerika Huipuia - kela aina kaulana a makou apau i hoomaopopo ai - kela aina makee kuokoa hoi - ka aina nana i hoouna mai i na kanaka e hoonaauao i na kanaka o keia aina - e hiki ana anei ia lahui ka lawe aku i keia aina a hoohui aku me ia, me ke kue i ka makemake o na kanaka o keia aina? Mamuli anei o ka hiki ole ana ia Hawaii ame na kawaii ame na kanaka o Hawaii ke malama ia lakou iho, i lilo ai he kumu kupono e hele mai ai o Amerika Huipuia a lawe ae la i keia mau mokupuni? Ano, o keia ka wa e waiho akua ai i ka ninau i hoomaoeia mai nei. O keia hoohui aina iho la, no ka wa mau loa anei ia, a e hui paa mau loa ana anei, a i ole, he hui wale no anei keia no ka manawa, no ka pono hoohana wale mai no a Amerika Huipuia, a pau ae? He kanaka Hawaii au. He aloha au i ko'u aina, he aloha nohoi au i ke Aupuni Moi ame ka noho mana poo ana o keia Aupuni, a aloha nohoi au i keia hae. Iloko o ko'u mau ia @ ke ola ana, ua hooikaika mau au e ola iloko o ka hoopono, a ina o ka makemake o ke Akua e lilo keia hoohui aina ana i me e pomaikai ai kuu aina, ke kulou haahaa aku nei au imua o ka makemake o ke Akua.
Alaila, pane mai la o Mr. Cullom penei: Ke makemake nei au e hoike aku, imua o oukou e na lede ame na keonimana, ke ku nei au imua o oukou me na manao makee, elike me ko'u ku ana imua o na anaina e ae o keia ano ma Amerika Huipuia. Ua ike no au, aole he wahi manao iloko o ko'u puuwai i pili ole aku ka makahehi no na pono o na kanaka o keia mau mokupuni. Ke nana aku nei au, me ka maopopo, he poe kanaka oukou i lilo i poe hoa makaainana no Amerika Huipuia, a e manaoio iho hoi oukou - a ke olelo nei au me olaio apau @ ko'u manao - elike me ke ku mau ana o ke Aupuni hulia o Amerika, nona ka lahuikanaka i hiki aku i ke kanahiku-kumamalima miliona, peia no ka loihi o ka noho ana o Ko Hawaii Pae.
(picture at top right corner of page: two columns wide)
BRIGADIER GENERAL HENRY W. LAWTON.
Among the gallant officers who are bearing the brunt of the fighting in Cuba is Brigadier General Henry W. Lawton. In his brigade ar ehte Twenty-second and the First Infantry, the Second Massachusetts Volunteers, and companies of the Eighth Cavalry, the Fourth Cavalry and Twenty-fifth Infantry (colored).
BRIGADIER GENERAL HENRY W. LAWTON.
Mawaena o na alakai e alo 'ia i ka wela o ka uwahi pauda o ke kaua ma Cuba. e ikeia no o Brigadier General Henry W. Lawton kekahi.