Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 36, 9 September 1898 — Page 1

Page PDF (1.18 MB)

This text was transcribed by:  Josette Kaleohano
This work is dedicated to:  My Friends & Family

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

BUKE XXXVII. HELU 36 HONOLULU, POALIMA, SEPATEMABA 9, 1898 NA HELU APAU 27@9

 

 

Hoolaha Loio.

 

---------

 

W. @ KAKELA.

 

@.

 

HE @ @ Pa@.

@

 

---------

 

LYLE A. DICKEY.

 

Loio a he Kokua ma Ke

Kanawai.

 

Notari no ka Lehulehu.

 

Kihi o Alanui Betela me Moi.  Pahu

Leta 236.

 

Iloko o ke Keena o ka Loio Huhina mamua, a he Loio Hoopii ma ka Aha Apana o Honolulu.

 

---------

 

            E hookoia na hana pili kanawai apau main a Mokupuni mail

            O a. F. Tavares, Kakauolelo, Maheleolelo a Notere no ka Lehulehu.  1yr.

 

---------

 

Hoolaha @

 

---------

 

PaPa!  Papa!

Aia ma kahi o

 

LEWERS & COOKE

 

(Lui Ma.)

 

Ma ke Kahua Hema o na Alanui

Papu me Moi.

 

---------

 

E LOAA NO NA

 

Papa Nouaiki

 

O kela a me keia ano.

 

---------

 

            Na Pani Puka

            Na Puka Aniani

            Na Olepelepe

            Na Pou

                                                                        Na O’a

                                                                        Na Papa Hele

                                                                        Na Papa Ku

                                                                        Na Papa Moe

 

---------

 

            A me na

 

Wai Hoohinuhinu Nani

 

O Na Ano Apau.

 

---------

 

Na Palakiona Ano he Nei Wale.

 

---------

 

            Ke haiia aku nei oukou e na makamaka a pau, ua makaukau keia maou makamaka o oukou e hoolawa aku ma na @ a pau e pile ana ma ka laua Oihana me ka

 

U@ Haahaa Loa

 

@ like me ka mea e holo ana @ e

@ a me ka @ K@.

 

---------

 

E @ @ @ @ @ Oukou @.

 

---------

 

            He mea pono i kela a me keia Ohana ke loaa ona laau lapaau mama@ o na ma’i o ka opu.  I laau lapaau puhili no ka “Moku ino loa o ka lepo” (Diarhea) Nahu, Umii, Kolera amen a ma’i apau o ka opu, aole he laau lapaau oi aku o ka maika nelike me ka PERRY DAIS LAAU PENIKILA (Pain Killer).  Ua lawelaweia keia laau no na makahiki he kanalima, a k eke hana mau ia nei i keia ame keia la, ma na @a apau o ka hoaua nei.  O ka Hui Kuai Lapaau o Hollister o ka Hui Kuai Laau Lapaau o Hollister ka Age@.

 

---------

 

MAJOR GENERAL MILES.

 

            His former great commander once said of Nelson A. Miles, who is now major general of the United States army: “He is a born fighter, disciplinarian and tactician.”  When Major General Miles went to Cuba to assume direct command of our forces we felt that Santiago was doomed.

 

            O ke kii keia o Kenerala Nelson A. Miles, oia ka Mekia Kenerala o na pualikoa Amerika.  He kanaka oia i hanauia mai no ke kahuakaua.  He o hanania mai no ke kahuakaua.  He olali oia no Cuba i keia wa.

---------

 

Ke Aloha o kuu Makuahine

 

---------

 

KE ALOHA O KA’U MEA I ALOHA AI.

 

---------

 

Ka Mana o ke Aloha.

 

---------

 

He Moolelo Walohia.

 

---------

(Unuhiia @ Hoolale-a-Ka-Ua-Kukalahale ao “K@ Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii.”)

 

---------

 

MOKUNA III.

 

            Me ka houpo i hoopihaia e ka uluku am eke pihoihoi launa ole mai, ua ku ae la ka Barona-wahine De Maraceli iluna, me ka hanohano hiehie o kona kulana, a ku mai la oia imua o ka Barona De Berene.

           

Ua hoopihaia iho la ka noonoo o ua Kauna nei i ke pahaohao loa no keia hoike ana mai o ka Barona-wahine De Mareceli i kona kulana koa oiaio a hopo ole hoi, ka wahine hoi ana i hoomaopopo ai a i kamaaina loa ai hoi i na makahiki lehulehu i hala ae, he wahine ia i piha kona mau la i ka ehaeha am eke kaumaha.  Nolaila, ua ano hoopioo ia ae la nohoi kona noonoo, aka, no kekahi wa pokole wale no nae, ua akakuu iho la kona pihoihoi, a ma ia wa oia i pane aku ai:

           

“Ke hoike mai nei oe imua o’u i kekahi manao maikai loa, a’u e kanalua ole nei e hiki io ana ia o eke hooko aku.  Aka, E hoolohe mai oe, o kou hoike ana aku i kau kane no ka ekaeka i hanaia e oi i kou mau la opio, ame ka ike ole ana hoi o kau kane ia mea, a mare mai ai oia ia oe, oia kekahi puupuu ikaika loa e ku ai oe a hina ilalo me ka ehaeha nui, a o ka palapu hoi e loaa ana ia oe mawaena o kou mau hoaloha hanohano apau, aole loa ia e hiki an ke hoola ia a hike i kou mau ia hope loa o ke oia ana ma ka honua nei.  He mea no hoi ia e kau ai he kinaunau nui maluna o ka inoa maikai o kau kaikamahine, ka mea hoi a’u e kappa aku nei he pua lilia i hoohiwahiwaia e ka nani ame ka maemae.  Nolaila, e Adele, ua ike oe i ko’u manao, oia hoi, makemake au e mare me Alice, a e hai aku au, e lilo ana no ia i wahine na’u.

 

Aka, me ka pane leo ole, aia ka lima o ua Barona-wahine nei ke ani peahi mai la i ke Kauna Berene no ka puka komo.

 

Me na maka wiwo ole ame ka hilahila ole nohoi pane aku la no ua Kauna nei:

 

“E hai hou aku au ia oe, ma ka wa a’u e mare ai i kau kaikamahine, oia ka wa a’u e hana ai i na hana apau e hanohano ai oia, a e loaa ai nohoi iaia ka hauo’i.  Ke haawi nei au ia oe i hookah pule e noonoo ai no keia mea.  A i ka pau ana o keia pule hookah, a i ae ole oe, alaila, o ko kaua kuu no ia I ke akea, a he paio nui auanei ke ikeia ana e ka lehulehu mawaena ou ame a’u.  He paio hoi ia e wawahi maoli ia ai kou puuwai---ae---e hilahila maoli ai oe.  Malia paha, aole io ana e hooko ia kuu makemake, aka, ma ia wa hookahi no nae, aole e ole ana ka loaa ana ia’u he mau moepuu e manalo ai kuu inaina, a kahania hoi kuu hilahila.

 

Ia wa i ku ae ai ua Kauna nei iluna, lalau iho la i kona papale, alaila, kunou aku la ia i ka Barona-wahine a puka aku la i waho.

 

Ma ka wa i puka aku ai ua Kauna Berene nei i waho, ua haule iho la o Adele maluna o kona noho, puili ae la kona mau lima, me na waimaka e hiolo ana ma kona mau papalina, hooho ae la ia:

 

            “He keu keia o ke kanaka lapuwale nui wale.”

 

A@aila, pa ae la kona mau lima i kona mau maka a uwe iho la me ka ehaeha nui ame ka walohi nohoi.

 

            O ke Kauna Berene hoi keia, mahope iho o kona haalele ana iho i ka Barona-wahine, ua komo aku la ia iloko o kekahi rumi e pili kokoke ana me ka rumi ana i halawai ai me ka Barona-wahine, a maloko oia rumi e noho ana kekahi kauwa kane o loko o ka hale, ua pili kona mau maka, me he mea la e hiamoe ana, aka nae, o ka mea oiaio, e noohiahiamoe wale ana no la, oiai e hamama ana no kona mau pepeiao i awa, a mamua aku nohoi, a ua lohe oia i na olelo apau i kamailio ia mawaena o ua Kauna nei ame ka Barona-wahine.

 

            I ke komo ana aka hei o ke Kauna maloko oia rumi, ua kaakaa ae la na maka o ua wahi kanaka nei, huli ae la ia a ho-a i kekahi ihoiho kukui, a alakai aku la i ke Kauna no ka puka e hemo loa aku ai iwaho.

 

            Mahope iho o ka maha ana o ka ikiiki ame ka pioloke o ka Barona-wahine, ia wa i hookani ae ai oia i ka hele kahea no kahi kauwa wahine.

 

            “Pehea, ua kipa mai nei nae paha kekahi mea i kauhale nei?”

 

            “Aole, aka, ua huii hoi mai nei nae ke kaikamahine.”

 

            “Auwe,” i hoohe ae ai ua Barona-wahine nei me kea no e ana ae o kona mau helehelena, “ua hoi pu mai nei no nae paha ka makuakane?”

 

            Ua hole mai la hoi kahi kauwa.

 

            Alaila, ninau hou aku la no ua Barona-wahine nei:  “Alaila, o kuu kaikamahine wale no kai hoi mai nei?”

 

            Ua ae mai la kahi kauwa.

 

            “Heaha la ke kumu o kona hoi koke ana mai nei?  Hoi mai la ia aole hoi ka makuakane.  Aole nae paha ia e kala i hoi mai nei?”

 

            “Aole no i liuliu loa kona hiki ana iho la i kauhale nei.”

 

            “Ua pau e Maria; e hele oe.”

 

            Ma ka wa i haalele iho ai kahi kauwa wahine ia loko o ka rumi ia wa i komo mai ai o Alice, ma kekahi puka okoa ae, a hoea ana i mua o kona luani makuahine.

 

            “E mama dear, pehea oe i keia wa?”

 

            Hele mai la nohoi ia a honi mai la i kona makuahine, oiai nohoi ia i paa iho ai i kona mau lima.  “Ua oluolu loa au i keia wa, “ wahi a Adele i pane aku ai, me kona nana pono loa ana aku ma na onohi maka o ua kaikamahine la ana.

 

            “Maiai maoli.  Akahi no a oluolu ko’u noonoo,” wahi a Alice i pane mai ai, oiai hoi ia i hoonee mai ai i ka paepae veleveta a noho iho la ia maluna o laila, a hilinai mai la kona poo maluna o na kuli o kona makuahine.

 

            “E @, heaha ke kumu o kou hoi koke ana mai nei?” wahi a kona makuahine i ninau iho ai iaia.

 

            “No ka pono ole no o ko’u noonoo nou, a ua ikaika loa ko’u manao e hoi koke mai.  O kekahi nohoi, aole he ano maikai o Madame Lamebereta i keia ahiahi.  Ua nui loa kona kaumaha no George.

 

            “Pehea; aole anei hoi o oe kekahi i hookaumaha ia nona?”

 

            “Pela no.  Ua kaumaha no au no kona kaawale ana aku; aka, e mama, o ka hoomanawanui no paha ka mea e pono i.”

 

            “E Alice, aole oe e kala i hoi mai nei?” i ninau iho ai kona makuahine iaia mahope iho o kona noho hamau iki ana.

 

            “Aole no au i liuliu loa i hoi mai nei, la’u no i hoi mai nei, komo loa aku nei au i ko’u rumi a waiho kuu papale, a komo koke mai nei no au maanei.”

 

            “O oe wale no kai hoi mai nei?”

 

            “Aole.  O maua mai nei no me Papa ame Lamabereta.  Hele pu mai nei laua me a’u a hoea i ka puka, a hele loa aku nei laua i ka hale kalabu o laua.”

 

            I keia wa i hanu hoomaha ae ai ua Barona-wahine nei.  Ua hoauheeia ae la hoi kona mau manao hopohopo mamuli o na mino aka mahiehie ana a kana kaikamahine.

 

            Ma ka wa a ke Kauna De Berene i haalele iho ai i ka hale o ka Barona De Mareceli, ua hooholo koke iho la ia i kona manao aole ia e hele hou aku i ua hale la, aka, e hookuu oia i ka pule hookani ana i hoike aku ai ia Barona-wahine De Mareceli i wa nona e noonoo ai no ke kumuhana ana i waiho aku ai iaia, a ma ia wa hookahi nohoi e noonoo ana nohoi oia i kana mea e hana ai ma ka wa e hoike mai ai ua Barona-wahine la i kona manao haale.

 

            U pane hope ae la kahi la ame kahi la o loko o ka pule hookahi a ke Kauna Berene i haawi mai ai i ka Barona wahine, a he mau la ia i hoopioloke nui ia ai oia me na uluku manao pono ole.  Ke ike la ola i ka lua meki hohonu e haule aku ai oia, a me he mea lal e ike aku ana ia i kona waha hamama e upoi ae ana ia me ka weliweli a paa oia iloko.  Iloko oia mau la, aia mau kona mau maka maluna o ka owili kilakila o kana kaikamahine aloha.  I ka po a ma ka wa malu oia wale iho no, e uwe iho ana oia me ka walohia nui.

 

            Iloko nohoi o keia mau la ua hoike mai la nohoi ko Alice mau helehelena i kea no e a ua like ole loa kona ano i keia wa e like me ko ka wa mamua.  I kekahi wa e haikea pu wale mai ana n kona mau helehelena.  Ua ano hoohuoi nohoi kona luaui makuahine no keia ano ona.

 

            Ua lilo keia ano e o Alice i mea na kona makuahine e hakilo pono loa ai iaia.  Ma kekani wa hoi, ike aku la oia iaia me ka helehelena hauoli.

 

            Hala ae la he ahiahi, a maalo ae la nohoi he ahiahi, aole loa ke Kauna Berene i ike hou ia mai i ko lakou nei hale, nolaila, i kekahi ahiahi, ua ninau aku la o Alice i kona makuakane me ka helehelena i olino ia e ka hauoli ame ka maikai nohoi:

 

            “E Papa, heaha mai nei hoi keia o Kauna Berene?  Kokoke loa e piha ka pule okoa, aole oia i ike hou ia mai ia nei.”

 

            “Kupanaha maoli ka hoi.  Mai ka wa i kaawale aku ai o George a hiki wale mai la i keia ahiahi, aole loa a Alice i hoopuka iki ae i kona inoa.  O ka eono la keia o kona kaawale ana mai a kakou aku nei.  O Kauna de Berene nae kana e ninau nei,” wahi a ka Barona-wahine i pane ae ai imua o kana kane.

 

            “He oiaio hoi kau i olelo mai la, e Alice.  Ua hoopalaleha loa mai nei hoi ke Kauna i ka hele ana mai e ike ia kakou.  Ua hele paha oia i kahi wahi okoa aku.

 

            “Ina hoi ha oia i hele i kekahi wahi okoa aku, ina nohoi ua hoike mai oia ia mea ia oe, e papa.”

 

            “Malia paha ua ma’i ia oia?”

 

            “Ina ua ma’i oia e lohe ana no kakou ia mea,” wahi hou a Alice.

 

            “Ua pololei oe, e Alice.  Heaha io la hoi kona kumu o ka hele ole ana mai nei i keia mau ia?”  Nolaila, e hoouna aku ana au ia Petero (Pierre) i ka la apopo.

 

            Ia wa nohoi huli ae la ia a kamailio aku la i ke kanaka nona ka inoa o Petero:

 

            “E, ma ka la apopo e hele koke aku oe i kahi o ke Kauna de Berene, a e ninau oe nona.  Ua omaimai ia paha oia, a i ole, he pilikia a ae paha.”

 

            Ua hiki no i keia wahi kanaka ke hai mai ia wa i ke kumu i hiki ole mai ai ke Kauna de Berene ilaila, ina oia i makemake e hoopau koke i ke pohihihi o kona mau haku ia wa, aka, aole nae oia i pane mai, ua huna loa iho la ia i ka mea ana i ike ai a i lohe ai hoi.

 

            I keia wa i haalele mai ai o Petero ia loko o ke keena a kona mau haku e noho ana, a ma ia wa nohoi i pane mai ai ka Barona wahine i kana kane:

 

            “O oe nohoi kekahi i makahehi nui ia e ike i na mea apau e pili ana i ke Kauna, a me he mea la ma ka hoomaopopo aku i kou ano, ua hiki ole loa maoli ia o eke ola ke ole o Kauna de Berene e kipa mau mai e ike ia oe.”

 

            “Aole pela; aka, aole paha hoi he mea hewa ke komo na hoohuoi ana iloko o kakou no kekahi hoaloha e like la me Kauna de Berene la kea no, ma ka wa e hao mai ai kana kipa ana mai i o kakou nei.  Aole anei hoi pela e Alice.”

 

 

COL. A. H. HAWKINS @ PENNSYLVANIA                               BRG. GEN. GREENE

 

THE UTAH BATTERY

---------

IMPORTANT FACTORS AT MALATE.

 

            The Tenth Pennsylvania, under command of Col. A. H. Hawkins, and the Utah Battery performed conspienous service during the engagement with the Spanish forces at Malate, in the Philippines.  Brigadier-General Greene’s brigade was engaged.

 

 

            @ @ @ Papa, aka ma @ wa @ @ @ @ @ @ @ @ @ @, e papa @ malama @ @ @ e @ haeha @ @ a @ @ @ @ mama me ke mea ia, aole @ @ e mama ia Kauna de Berene.

 

            “Aole a @ kanaka hoowahawaha @ loa @ @ @ Kauna hookane.  Aole o’u makemake iki e ike i kona @ helehelena.”

 

            I ka auina la o kekahi la ae, loaa mai la ia Barona de Maraceli he waha palapala mai ia Kauna de Berene ma@ a penei na olelo o ua palapala ia.

 

            “O ko’u lohe ana ino la no ia no kou n@ ana ho’a nei.  E n@ aku au ia oe, e kala mai oe ia’u, ina aole au e @ aka ana i kou hale iloko oelua a ekolu paha la i koe.  I keia wa ua paa loa ia a @ @ hana ano @ loa a na i @ @ @ @ ka manawa kaawai@ e @ ku ai e ike i ko’u mau hoaloha.”

 

            “He ekolu mau ia i koe,” wah@ a Alice i pan@ me ka leo ano kau @.

 

            “He keu ka hei ka mea kupanaha, wahi a Barona de Maraceli i pane ae ai, me ka huli pono ana mai imua o kana wahine, a hoomau mai la i ke kamailio ana.  “He he mea ia hoi ua komohia o Alice iloko o na noonoo kaumaha ana no ke Kauna no kona hele ole mai e ike iala?”

 

            Ua ike mai la nohoi o Alice i kea no e o kona makuahine, a ua @mi wale iho la nohoi ia i kona noonoo no kona luaui makuahine.

 

            Ike iho la ua Barona-wahine nei, he ekolu wale no la i koe a hoea mai ka wa ana e halawai aku ai me ka poino ana i aa ai e auamo ae no kona aloha i kana kaikamahine, kana lei aloha hoi.  Ua paa no kona manao e hole aku i ka makemake o ke Kauna, a hiki i kahora hope loa.  A ke ike pu la nohoi oia ia wa, ma kela wahi keia wahi ana e au ae ai i kona noonoo, aohe ona wahi e pakele ai.

 

            Ua paa kona manao e paio no kana kaikamahine a hiki i ka hopena o kona ola, ina no ia he mea e pilikia ai oia, aka, o ka pakele o kana kaikamahine oia kana mea nui hookahi i kau nui ai, a ua lilo na mea e ae apau iaia I mea ole.                                                (Aole i pau.)

 

---------

 

PALE@A AE KA POINO.

 

---------

 

(Mai ke Democrat mai, Goshen, Ind.)

 

            Ma ka wa e ukahia ai ka nuralagia e kekahi eha koikoi ma kahi kokoke i ka puuwai, me ka waiania mau, ma ka hanui o ka manawa, he ma’i poino keia.  Ua oia nae o Mrs. Nancy Flynn, e noho koke ana ma Goshen, Indiana, mailoko mai oia ma’i, a o kana olelo a’o, he mea pono ke hooloheia:

 

            “Ma ke kau hauie lau o “92.” Wahi ana, “ua hoomaka iho la ka eha o kuu puuwai, a ua pii mahuahua loa mai la.  Ua hoopuhillia nohoi na kauka, a haawi mai la lakou ia’u i opiuma.  E alapine ana keia mau eha konikoni mahope o kahi ame kahi, ua nawaliwali mai ia au, a ano e ka helehelena.  E eha mau ana nohoi au, kakaikahi ka wa e hiamoe ai, a ono ole ka ai.

 

            “I ka pau ana o elua makahiki, ua waiho iho la au iluna o ko’u wahi moe, ma ka hapanu io ka manawa, a hooholo na kauka, he wa wale no no’u e make ai.

 

            “I kekahi ia, ike iho la au he @amu @oko o kekahi nuepa no @e ola ana o kekahi wahine no ka ma’i nuralagia ma ka puuwai ma o na Huaale Akala @a a Dr. Williams, @ hooholo @ @ au e hoao la mau @.

 

            “Ma @ wa i pau ai @ @ o ke poho mua, ike iho la au i ko’u maikai ana ae, a ma ka wa i pau ai na huaale o nap oho he umi-kumamalua, na oia loa au.  “Ua loaa kou pono mamuli o keia mau huaale,” wahi a kekahi o kuu poe kauka: “pakeli kou oia i keia mau huaale.”

 

            “He elima makahiki ae nei ia i hala, aole au i pilikia hou ma ka puuwai mai ia wa mai.  Ke manaoio nei au, ua pakele ko’u ola i na Huaale Akaia a Dr. Williams, a ke hauoli nei au e hai aku i kahi poe e ae ia mea.”

 

            Mawaena o na ano lehlehu wale o ka nuralagia, oia no ka nalulu, huki, ame ka locomotor ataxia.  Ua manaoia kekahi mau ma’i aole e oia, a hiki i ka wa i haualia ai na Huaale Akala a Dr. Williams.  I keia la, he mau tausani e hoike ana ola lakou mailoko mai oia mau ma’I ma o keia mau huaale ‘la.

 

            E kualia ana e na poe kuai laau lapaau apau.