Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 37, 16 September 1898 — Page 2
| This text was transcribed by: | Maren |
| This work is dedicated to: | Kalamalama |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hoolaha Mana Hooko
HOOLAHA AIANA AUPUNI.
Ma ka Poakahi, la 17 o Okatoba, 1898, hora 12 awakea, ma ka puka o ka Haie Hookolokolo, Honolulu, e kuai kudala ia aku ai ma ke akea, he apana aina Aupuni ma Kamalumaloo, Kauai, nona na eka he 44 1/2.
He aina pali - 3/12 mile mauka o ke Alanui Aupuni.
Kumukuai, Koho - $500.
No na hoakaka hou aku, e ninau ma ke Keena Aina Aupuni, Honolulu.
J. F. BROWN, 2720-3t Agena o na Aina Aupuni.
POAONO, SEPATEMABA 17, 1898, he La Kulaia Aupuni, nolaila, e paniia ana na keena Oihana Aupuni apau o loko o ka Pae Aina nei, ma'ia la.
J. A. KING.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Aug. 31, 1898. 2718-3t
Ua hookohuia aku i keia la o D. K. KAHAULELIO, ESQ., i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Lahaina, Apana o Lahaina, Mokupuni o Maui, ma kahl o Peter Kahakauila i waiho mai. J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Sept. 6, 1898.
2719-3t
Ua hookohuia aku i keia la o DAVID CENTER, ESQ., i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Waianae, Apana o Waianae, Mokupuni o Oahu, ma kahi o G. W. Nawaakoa i waiho mai.
J. A. KING.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Sept. 6, 1898.
2719-3t
Ma ka Hana o ka Hoopau ana ame ka Hookuu ana i ka Hawaiian Coffee and Tea Company, Kaupalenaia.
I ka poe apau e nana mai ana i keia: Oway o James A. King, Kuhina Kalaiaina o ka Republika o Hawaii; Aloha:
Oiai, ma ka la 16 o Iune, A. D. 1898, ua waiho mai ka Hawaiian Coffee and Tea Company, i kaupalenaia, he Hui i Hoohuiia malalo o na Kanawai o Ko Hawaii Pae Aina, i ke Kuhina Kalaiaina, he Noi me ka Palapala Hooia e hoakaka ana, ma kekahi halawai ana a kona poe paa mahele kuleana, i @ kaheaia no ia hana ua hooholoia ma ke koho ana a Eono Haneri ame Kanaha mahele kuleana, mailoko ae o Ehiku Haneri ame Kanalima mahele, ka huina pau o kona Mahele Kumupaa, e hoopau a e hookuu i ua Hui la i Hoohuiia; a ua kakauinoaia ua Palapala Hooia la e Tom May, Peresidena ame W. W. Hall, Kakauolelo, ka peresidena a kakauolelo hoi ma ua halawai la, a ua hookomoia ua Noi la ame ka Palapala Hooia ma ka Moolelo iloko o ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina; a Oiai, ua kauohaia mahope mai e hoopukaia ona hoolaha, ma ka hoolahaia ana maloko o na olelo Hawaii ame Beritania no na la he kanaono, maloko o ka "Nupepa Kuokoa" ame ka Hawaiian Gazette puka hapalua hebedoma, i hoopukaia maloko o ke kulanakauhale o Honolulu, oia hoi, ma ka la 24 o Iune, la 1, 8, 15, 22 ame 29 o Augate, 1898, maloko o ka "Nupepa Kuokoa" ame ka la 21 ame 28 o Iune, ka la 2, 9, ame 16 o Augate, 1898, maloko o ka "Hawaiian Gazette," a ua waiho ia mai na afidevita no ka hoolahaia ana oia mea, ma keia keena, a ua hoopili pu ia aku me ka Palapala Noi Kumu ame ka Palapala Hooia ma ka papa hoopaa; a
Oiai, ua manaoio no au, ua lawelawe io ia ke koho i hooiaioia mai malaila, a ua manaoio nohoi au, ua ukuia a ua hookaaia ,a ua hookuuia na aie apau maluna o ka Hawaiian Coffee and Tea Company, kaupalenaia, i olelioa ae nei.
A nolaila, e ike auanei oukou, no na mea, a, aole hoi he kumu kue i ikeia, ke kukala aku nei au, ma keia ua hoopauia ua Hui la i Hoohuiia, ka "Hawaiian Coffee and Tea Company, Kaupalenaia," a ua aponoia hoi ka hookuu ia ana mai o ka Aelike Hoohui i waihoia mai ai ma Feberuari 3, 1890, ma ka aoao o ke Aupuni Hawaii.
(Sila):
Haawiia malalo o ko'u lima ame ke Sila o ke Keena Kalaiaina i keia la 2 o Sepatemaba, A. D. 1898.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
2719-3t
OLELO HOOLAHA HUI I HOOHUIIA.
Ma ka Hana no ka Hoopau ana i ka Hui Hanai Holoholona o Molokai, Kaupalenaia.
Oiai, ua waihoia mai ka Hui Hanai Holoholona o Molokai (Molokai Ranch Company, Kaupalenaia), he Hui i Hoohuiia malalo a mamuli o ka mana o na kanawai o ko Hawaii Pae Aina, elike me ke kanawai ma ia hana, ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina, he noi no ka hoopau ana i ua Hui la i Hoohuiia, me kekahi Palapala Hooia i hoopili pu ia me ia, elike me ke kauoha a ke kanawai.
A nolaila, ke hoolahaia aku nei ma keia i na kanaka apau i loaa na kuleana mamua, a i keia wa nohoi, ma kela ame keia no maloko o ua Hui la i Hoohuia, e waiho mai i na kumu kue no ka aeia ana o ua noi la ma ke Keena o ke Kuhina Kalaaina ma ka Poalima, la 7 o Okatoba, 1898, a mamua ae paha oia la, a o kela ame keia mea i makemake e hooloheia oia ma ia hana, e hele kino mai ma ke Keena o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ma ka Hale Oihana Hooko, Honolulu, ma ka hora 10 A. M. o ua la 'la, e hoike mai i kumu nokeaha la e ae ole ia ai ia noi. J. A. King,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Iulai 29, 1898.
2714-9t
KA
Nupepa Kuokoa
No Ka Mkahiki $2.00
No Eono Mahina 1.00
Kuike ka Rula.
@
O na Olelo Hoolaha a pau e hoounaia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina sole, aohe hookomoia.
HOOPJKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
C. G. BALLENTYNE, Luna Nui.
JOSEPH M. POEPOE, Lunahooponopono.
Honolulu, Oahu.
POALIMA, - SEPATEMABA 16, 1898
KO KE AO NEI A PUNI.
Mahope iho ko ke ao nei hoonaueia ana me na pioo no ke kaua i hooukaia mawaena o Amerika Huipuia ame Sepania, aia hoi, ua haluku hou ae la he mea hoopioo hou i na noonoo ana o ko ka honua nei mau lahuikanaka, mamuli o ka holiolio ana mai o na hoailona ame na ouli hoopioo no ka nohona anoninoni ana mawaena o kekahi mau aupuni nui o Europa.
Ke ikeia aku nei o Enelani e kiloulou aelike ana me Geremania, oia hoi, e loaa ia Geremania na pono apau o kela ame keia ano maloko o kana mau hoohele hana ana maloko o Asia Uuku, oiai hoi, o Geremania i ae aku ai ia Enelani, e lawe aku i ke kaikuono o Deiagoa ma Aferika. Aia hoi, o Iapana i keia wa ke hooliuliu nei iaia iho me kona mau mokukaua oolea e maau ae maloko o na kai o Kina, a o kona mau pualikoa aina, aia no ia ma ke kulana makaukau loa no ke kaua. Ma keia wa hookahi nohoi e hookuene pono mai nei keia mau mana nui o ka ikaika o ke ao nei, i na hana aelike kuikahi ana ame ka hooliuliu ana i ko lakou mau ikaika kaua, aia hoi i Amerika ma kahi kokoke loa i na aekai o ke Aupuni Imperiela o Kina, kahi a na kilo aupuni kaulana loa o ke ao nei, e manaoio loa nei oia ka une nana e hoonioni hou ke ala ana o kekahi kaua hou maluna o ka ili o ka honua.
Aia hoi o Rusia ke ku nei i keia la me ka makaukau no ke kaua oiai nae kona Emepera e kalahea ana imua o ko ke ao nei apau, ua makemake oia e hoomauia ka nohoalii ana o ka maluhia mluna o ka honua. Ma ka hoomaopopo loa ana hoi i kona kulana ame ko Farani, ma ke ano noho hoapili ana, me he mea la, ua u-o mua ia laua e paa ma ka mana o hookahi wai a ka like."
Ma ka hakilo ana a na olohe kilo aupuni o ke ao nei, no ke ano o ka poai e komo aku ai o Amerika, Iapana ame Enelani, ma ka Moana Pakipika nei, me he mea la ua ike lakou me ka maopopo loa, e awaiauluia ana lakou apau i hookahi poaim no ke kue ana aku ia Rusia ame Farani. Mamuli o ko Sepania hoopaiupaluia ana e Amerika, ua lilo kona kulana Aupuni ma Europe e huli ana ma ke Kaiwaenahonua a ma ka Moana Atelanika Nohoi i mea e hooiele ole ia ai ko Amerika hauli, a ua lilo o Sepania i keia wa he aupuni hiki ole ke hana i aelike me Farani no ke komo ana ma kekahi kuikahi kaua, no ke ku ana ma ka aoao o Rusia, a kue mai ia Enelani, Amerika ame Iapana. Nolaila, ke ku nei o Amerika i keia wa, a pela nohoi o Enelani ma ka Moana Atelanika a pela nohoi ma ka Moana Pakipika nei, he mau mana nui hiki ole ke hoopuhili ia e Rusia ame Farani, a ua hooi loa ia aku hoi keia mana hiki ole ke hoopuhiliia mamuli o ko Iapana noho ana he Enelani no na pea Hikina o Asia.
I ka hui ana ae la o Enelai ame Geremania, ua lilo iho la o Geremania i hoa paonioni uahoa no Farani, a lilo ko Farani ikaika apau no ka hooili ana maluna o Geremania, me ka hiki ole ana iaia ke kokua aku ia Rusia, oiai hoi ia e hakoko limakahi ana me Enelani, Amerika ame Iapana ma kekam aoao. Alaila, ua ala mai la ka ninau ana: E aa ana anei o Rusia e kaua hookahi i keia mau mana aiwaiwa lua ole o ka ikaika? Aole paha.
A in a hoi e hoouka io ia ana ke kaua mawaena o keia mau aupuni apau, alaila, ua hiki loa ia Enelani ke hoonee aku i kona mau pualikoa aina maluna aku o Geremania a hoea aku i Rusia me ka maalahi loa, a ma ia wa hookahi nohoi e nee aku ai kona mau aumoku-kaua maloko e ke kai Baletika. Ua hiki ole hoi ia Farani ke akeakea mai i keia kahe-a-wai ana aku a ko Enelani ikaika kaua, oiai e lilo ana ia i ka malama ana iaia iho no kana kaua e paio pu ana me Geremania. Aia hoi o Iapana ma ia wa hookahi ke ulupa ae la i ko Rusia ikaika kaua ma ka hikina o Asia, a o Amerika hoi ke opa pu aku la ia ia Rusia ame kona hoahui ma ka hema aku nei o Kina. Nolaila, i ka hoomaopopo ana i keia mau kulana i kukuluia ae nei na mana kaua nui o ke ao nei, ua hiki loa ia kakou ke hooholo iho aole keia o ke kulana hoonohonoho e ae ai o Rusia ame Farani e komo iloko o ke kaua no na mea e pili ana i na hana ma Asia.
Aka, aole nae e kaohiia ana keia kaua in a e hoomau ana o Rusia i kana alahele hana e hoonaukiuki nui aku nei ia Iapana, oiai i keia wa, ua hele keia wahi ulu iki a ke oolea, a haek kona houpo i ka inaina ia Rusia. Aka, ma ia wa hookahi no nae, ua kanalua loa makou i ka manaoio ana o ka hoea ana mai he kaua mawaena ponoi o Iapana ame Rusia, he mea ia e kaualakoia aku ai na aupuni e ae e lele kamoko wale aku iloko o ko laua rina ahkoko me ke kumu kupono ole. Ua ikeia keia rula ma keia kaua ana iho nei mawaena o Amerika ame Sepania.
Me he mea la, ma ka hoomaopopo ana, aole paha ke kaua e ala mai ana ma Asia i keia wa. Ina he kaua e ala mai ana maluna o ka honua, e ukali pili kokoke ana i ke kaua Amerika me Sepania, alaila, aia paha ia mawaena o Farani ame Geremania wal iho no, mamukuli o ka mea e pili ana i kela hihia ekaeka loa, i ikeia ma ka inoa Dreyfus; aka, ma ia wa no nae, ua kanalua no makou e hoea io mai ana ia hopena. Eia nae, aole hewa o ke kali ana no ka hopena o kela hihia eepa nui wale nana i hoonaueue nui i ke aupuni o Farani mamua aku nei, a oi loa aku hoi i keia wa.
O ke kumu nui o keia komo ana o Farani iloko o keia kulana kupilikii mamuli ia o ka maka-peni a kela kakau moolelo kaulana loa nona ka inoa o Zola, ka maka-peni nana i hoomaikeike ae i ke kulana popopo o ka oihana kaua o Farani, ma ke ano he moolelo.
KA WIWO OLE O NA KANAKA HAWAII MA KE KAUA HULIAMAHI O AMERIKA HUIPIA.
Oiai ka wiwo ole o na koa ku-mau, na koa pualu ame na negero e lilo nei i mau mea noonooia e na kanaka, he mea pono no ke hoopoina ole ia ka wiwo ole ame ke koa o na kanaka Hawaii maoli ma ke Kaua Kvilia.
He mau makahiki kakaikahi i hala ae nei, ua kakau o Kenerala S. C. Armstrong (Kamula Limaikaika) he keike i hanauia ma Hawaii nei, he manao e pili ana i na@ kanaka Hawaii maoli, a oia iho keia: "He poe aloha aina maoli keia ma ka wa o ke kaua, ua hiki loa ke loaa he tausani o lakou no ke komo ana i poe koa ma ka pualikoa Uniona, me na dala hoohoihoi mua ole, in a aole i papa ia lakou e na kana wai, aole e haalele i ka aina hanai. Lehulehu loa o keia poe a'u i ike ai mawaena o na regimana paele (Kenerala Limaikaika). Ma ka wa i kipoka pahu ia ai o Papu Harrison, na ka akau ae o ka muliwai James, oiai au e alakai ana i kekahi pualikoa kokua, lohe aku la au i kuu inoa Hawaii e hea ia mai ana, oia hoi, o Kamuela, e kekahi koa kiai hauli a i ko'u nana ana iho ilalo, ike iho la au i kekahi kanaka Hawaii maoli e aka ae ana, a he kulana kopa-la kona, a ua ike mai hoi oia ai'u, a e ku ana oia me ke pihoihoi ole, me he mea la he uala ka'ukama ia. O kekahi hoi a'u i ike ai, he kanaka maoli no, oia ka mea nana i paa mai kuu lio, a he kulana kakiana puuku kona. Ua heluhelu hoi au maloko o ka moolelo o kekahi hoouka kaua moana maluna o Papu Fisher, mawaena o na luina mua loa i ae e hooko aku i ka hana ku i ka make, he elua mau luina Hawaii. He mau luina makaukau maoli laua; a e like me na kanaka paela, he keu keia a ka poe hiwahiwa a ke koa malalo o na alakai maikai ia ana, a he keu nohoi a ka poe hana i na hana lua ole o ke kamahao ma na wa o ke kupilikii.
O ke kumu i nui loa ai na kanaka maoli iloko o ka Pualikoa Amerika, penei no ia: Ma ka makahiki 1862, ua kahea ae la ka Peresidena i na koa pualu no ka oihana kaua moana. A o na kauhale ame na kulanakauhale pili kahakai, o lakou ka poe mua i hooko mai i keia leo kahea. He heluna nui kai hoonaia mai e New Bedford, Makasuketa. No na makahiki lehulehu hoi i kepa nui ai na kanaka Hawaii maoli maluna o moku-o-kohola o New Bedford, a he maka kamaaina maoli ka maka o ke kanaka Hawaii maoli ma na alanui oia kulanakauhale. He heluna nui o lakou malaila, ma ka wa i kaheaia ai na koa pualu, a komo mai la lakou noluna o na mokukaua.
Aka, ma ka makahiki 1862, ua emi mai la ke ohohia ia o nei mea he puni kaua, a ua hele mai la na pualikoa lehulehu ma ke kahua kaua a pilalahi wiwi. No keia kulana kupilikii, ua konoia e ke Aupuni e ohi mai i on a mau koa aina hou maiwaena mai o keia poe kanaka, ka poe hoi i komo aku iloko o ka oihana kaua moana, nolaila, ma keia ano ua lehulehu wale na luina manuwa i hookauliilii ia mawaena o na regimana koa aina. A pela no i hoohanaia aku ai na koa pualu kanaka Hawaii maoli.
Mawaena o na kanaka maoli i komo i ka oihana koa ma ia ano, ua pau no paha kekahi poe o lakou i ka loohia i ka ma'i ame na palapu. A me he ma la ua huli hoi mai no kekahi poe o lakou i keia mau mokupuni, @ i ike ole hoi ua loaa na haawina uku hoomau malalo o na kanawai i hanaia, he mea maopopo loa aia no peha he poe kanaka Hawaii maoli e ola nei i keia wa i loaa ole na uku hoomau i kuleana ai lakou, a in a ua make lakou, ua ili mai ko lakou mau kuleana i ko lakou poe pilikoko.
Ua lohe mai makou, e lawelawe aku ana ka Hui Lahui Hawaii ma keia hana, oia hoi ka imi ana i ma inoa o na kanaka Hawaii i komo i ke kaua Kivila ma Amerika, ame ko lakou poe ohana ma Hawaii nei no ke koi ana i ko lakou mau kuleana.
KA PONO KAI LAWAIA
Mawaena o na noi i waihoia aku ma ka palapala Memoriala a ka Hui Lahui Hawaii, o ka mea kekahi e pili ana i ka pono kai lawaia, oia hoi, e noi ana e hoonoa loa ia ia pono no na makaainana mai Hawaii a Niihau.
Ua haiia mai makou, ma ka wa i huipu ai ke Komita o ka Hui Lahui Hawaii, me ke Komisina Hooponopono Kanawai, ma ka Poalua nei, ua lilo he wa lohi o ko ke Komisina kamakamailio ana ma na mea e pili ana i keia pono i nonoi ia aku. Ma ka ninau ana a Senatoa Mogana ia Feresidena Dole no ke ano o na kai lawaia ma Hawaii nei, ua pane o Mr. Dole imua o ke Komisina, o na kai Aupuni ua noa on ia i na kanaka apau, a o na kai Konohiki, ua noa no ia i na kanaka ponoi o ke Ahupuaa i hono on a ai ke Konohiki, ma ke ano hoolaikiia no nae oia pono, a o kekahi mau kai lawaia, aia malalo o na hoolimalima ia ana aku i kekahi poe lawaia. Ua pane mai o Senatoa Mogana, o ka aina ua kuleana ka mea aina ia wahi aka, o ka i'a holo iloko o ke kai, o ka mea mua loa e loaa ai ia i'a maloko o ke kai a ma kapa kahakai paha, oia no ka on a o ka i'a, aole o ka mea nona ka aina i pili aku ai ke kai i hopuia ai ua i'a la.
Ua hoike mai la hoi Senatoa Mogana imua oke Komite o ka Hui Lahui Hawaii, e hoi ana lakou a hiki Amerika Huipuia e nonoi ana lakou e hoounaia mai i Komisina Hooulu I'a i Hawaii nei, oia ka poe i ike i ka hoolaupai ana i na i'a ma na kai o Amerika, oiai, wahi ana i pane mai ai imua o ke Komite, ua lohe ia ua ka-kaikahi loa ka i'a ma Hawaii nei i keia wa, a o ka loaa ana he poe akamai na lakou e imi i na mea e hoopulapula hou ia ai ka i'a - kamaaina a malihini paha, oia ka mea e hoopiha i na kai ame na muliwai o Hawaii nei i ka i'a, a loaa nui ka i'a i na kanaka.
He mau manao hoohauoli mai keia ia makou ame ka poe nohoi apau i hooikaika e hui o Hawaii nei me Amerika Huipuia, i mea e loaa mai ai kekahi mau pomaikai nui i ka lahui oiwi o Hawaii nei.
KA SENATOA MORGAN OLELO HOAKAKA NO KE AUPUNI E LOAA ANA IA HAWAII.
Ma ka halawai ana a ke Komite o ka Hui Hoohui Aina me Senatoa Morgan, ma ke ahian@o ka Poaono o ka puie i hala, ma kahi noho o Mr. S. M. Ballou, ua hoike mai ia ke Senatoa Kauiana i keia mau manao mahope ae nei:
"E hoomaopopo oukou @pau, ua kakoo mau au@ke Kuiana Aupuni Mokuaina mao@ no Hawaii nei, a o ko'u manao no ia i keia wa. Aka, ma ko'u kama@o ana aku ia oukou, no u ponoi mo no ia, aoie ia ma ka aoao o ke Komisina, ke manao loa nei au e loaa ana ia oukou ne kuiana Aupuni Teritori (Panalaau) waie no i keia wa. Aoie oukou i nonoi mai nei i kulana Aupuni Mokuaina, a ua kanalua nohoi au i ka hiki ana i ke Komisina ke hoike aku ia mea, ma ka lakou hoike, imua o ka Ahaolelo. Ma ke ano he Aupuni Panalaau (Territory) o Hawaii nei, e loaa ana no ia oukou ko oukou Ahaolelo ponoi iho, a na oukou ponoi no e koho i na hoa o loko oia Aha. O na luna Aupuni o ka Panalaau e kohoia ana e ka Peresidena, oia no ke Kiaaina ame ke Kakauolelo, na lunakana wai apana ekolu, ola hoi ka poe e noho ana ma ko oukou Aha Kiekie, pela me ka Loio Aupuni Apana, i like loa kana mau hana me ka ko oukou loio Kuhina, aka, e hana ana nae keia loio, ma na hihia wale no i kom aku ai ike Aupuni o Amerika Huipuia, a he ilamuku hoi, e lawelawe ana i na hana i like me na mea e lawelaweia ne e ka oukou ilamuku i keia wa, aka, e hana wale aku ana no nae ia kanaka ma na hana i komohia ai o Amerika Huipuia. He mea oiaio, e lawe ana o Amerika Huipuia i ka oihana dute ame ko oukou oihana leta, a ma na hana a ae apau o ke Aupuni, na oukou no ia mau mea e lawlawe. E hana ana no oukou i ko oukou mau kanawai iho, malalo nae o ke kui ke aponoia e ka Ahaolelo o Amerika Huipuia. Aia mamua o ke alahele a ke Aupuni Panalaau o Hawaii e nee aku nei, he nohona Aupuni nui a kaulana, a mamuli auanei o ka pii mahuahua ana o ka heluna lahui a pela hoi ka puipui ana ae o na hana kalepa kuloko, @llo i ukali pili pono no nei mea he hoohuiia ana o Hawai ines me Amerika, aole no i mamao loa ke alahele a oukou e hele aku ai, a loaa ke kulana Aupuni Mokuaina ia oukou. O ka weheia ana o ke alawai oki o Nikaragua, ka hana hoi e hoonee ia aku ana a hiki kona hololea ana iloko o ka wa pokole loa, oia kekahi mea nana e hoomahuahua nui mai i na pomaikai holomua o keia Pae Aina."
Penei hoi kana mai olelo i pane mai ai ia D. L. Naone, ka Hope Peresidena o ka Hui Hawaii Lahui, a hoa Komte hoi o ka Hui Hoohui Aina:
"Ma kou ano he mea oe i ku mai ma ka aoao o ka lahui Hawaii, ma keia Komite, eia ka'u e olelo aku ai ia oe. O ka pono o ka lahui Hawaii ma keia mua aku, aia no ia iloko ponoi o ka Lahui Hawaii iho. Ina e hoowaiwai ana oukou i na wa pomaikai e houaiia mai ana imua o oukou ma o ka hoohui aina la, e na kulana hooponopono hana akea a Amerika Huipuia, a mamuli hoi o ko oukou kulana naauao ame na mea e hoopuni ana ia oukou, aole he mea pohihihi no ka hiki ole ana ia oukou ke hana, a ina e hana ana oukou i keia mau mea apau, alaila, ke olelo ae nei au, e mau aku ana no kou lahui, ma ke ano oia kekahi o na hoa-lahui kaulana loa, a lilo nohoi i lahui pookela loa mawaena o na lahui o ke ao nei; aka, in a aole oukou e hana ana i keia; alaila, e ko ia ana oukou i hope, me ka malie loa, a hiki i ko oukou hoopoina ola ia ana ma ke ano he lahui. Aia no ko oukou mau lima ponoi iho, a makemake au e hoopaa aku ia mea iloko o kou noonoo ana i hiki ai ia oe ke hoowaiwai aku ma o la mea la, elike me kou i ike ai he pono."
KA HUI LAHUI HAWAII.
I AUPUNI KOHO BALOTA MA HAWAII NEI.
KUE I KA HOOPAE ANA I NA LIMAHANA.
Ka Leo Noi no "Kuu Have Aloha."
HOONOAIA KE KAI LAWAIA.
Uku Hoomau no na 'Lii a ka Lahui Hawaii.
HE KUMAKAIA ANEI NA REPUBBALIKA HAWAII?
Ma ke kakahiaka Palua nei i waiho aku ai ka Hui Lahui Hawaii i kana. Palapala Memoriala, ma o kekahi Komite Wae la o eha lala, imua o ke Komisina Hooponopono Kanawai no ke Aupuni Teritori o Hawaii nei ma keia mua aku. O ke Komite i kohoia, oia no o Charles L. Hopkins, ka lunahoomalu, S. K. Ka-ne, John E. Bush, D. L. Naone ame R. H. Baker. A eia iho ke ano nui o ka palapala Memoriala a keia komite i lawe aku ai.
I ka Mea Hanohano Shelby M. Cullom, John T. Morgan, Robert R. Hitt, S. B. Dole, ame Walter F. Frear, na Komisina o Amerika Huipuia.
E na Keoniamana:
Ke nonoi aku nei me ka haahaa ka Hui Lahui Hawaii, ma o kona komite la i hookohu pono ia e na Elele lehulehu wale mai na Hui Lala lehulehu mai, mai kela a mai keia mokupuni mai, ma kekahi haawai i malamaia ma Honolulu, ma ka la 12 o Sepetemaba, 1898, e hookomo iho oukou ma ka oukou hoike, ma ke ano oia kahi hapa o ka oukou olelo noike i ka Ahaolelo, a oia iho keia:
1. Ke ano o ke Aupuni no ko Hawaii Pae Aina.
O ke ano o ke Aupuni i kuopono no na pomaikai o keia Pae Aina, ke manao nei makou, ma ka haahaa, oia no ke kulana Aupuni Teritori i loaa he Kanawai kumu (organic law) me ka loaa pu ana o ka pono e lawelawe i ko makou mau hana pili hooponopono Aupuni kuloko i kaupale ole ia, a i kue ole hoi i na pono o ke Aupuni Huiia o Amerika Huipui (Federal Government of the United States).
Eia na kumu o ko makou koi ana no keia kulana Aupuni:
(a). Ua maa makou iloko o na makahiki he kanalima a oi aku i hala ae nei, ma ka lawelawe ana i pono makaainana oi-kelakela iloko o kekahi Aupuni mana pookela a kuokoa hoi.
(b). A ma ka hoohanaia ana oia pono makaainana oi-kelakela, ua alo ae la no makou mai ka lumilumiia ana aku iloko o na hihia pili Aupuni kuwaho, me ka haawi ana aku i na pulama makamae ana i ke ola ame ka waiwai o na makaainana o na Aupuni e ae, ma ke kaana like ana hoi i na pono ame na pomakai i loaa i ke Aupuni naauao a holomua.
(c). Ma o keia kulana hooponopono Aupuni hou e lilo auane ke kulana Aupuni a makou e nonoi nei i mea e hookuponoia ai makou no ke kulana Aupuni Mokuaina (State) ma ka wa e loaa ai ia makou ka waiwai ame ka heluna kanaka e hookupono ana ia Hawaii nei no ia kulana Aupuni.
2. Ka Pono Koho Balota.
Ke nonoi aku nei makou e loaa ia makou ka pono koho balota no na hana Aupuni apau i kupono ia mea, he Aupuni no ka lehulehu ame ke kakaulima, aole kekahi kaupale e ae.
Eia na kumu o ko makou koi ana no keia pono:
(a). Ke manaoio nei makou, o kela ame keia kanaka e noho ana iloko o ke Aupuni e hooponoponoia ana e ka lehulehu, he mea pono e loaa ke kuleana e komo pu ai ma na hana oia Aupuni, a oiai ua loaa ia makou he Aupuni oia ano mamua aku nei, nolaila, aole he hana malihini ia makou ka hana koho balota.
(b). Ke manao nei makou, o ke kau ana mai i ana waiwai ka mea e loaa ai ka Pono Koho Balota, aole ia he hana kaulike maluna o ka pomaikai o na mea apau, aka, he haawi ana'ku ia i kai mea waiwai he mana oi aku i kulike ole me ka manao o ke Kumukanawai o Amerika Huipuia, a o'kona kahau alakai Aupuni hoi. O ka naauao, a o ka malama o ka ike, oia ka hoku alakai o kona mau oihana.
3. Hoopae Limahana.
Ke nonoi aku nei makou, aole e ae hou ia na limahana malalo o na aelike paahana e komo mai iloko nei o ka aina, aka, ke nonoi aku nei makou e aeia ka oihana mahiai o loko nei o ka aina e loaa on a manawa akea kupono e hooponopono hou ai lakou i ko lakou kulana hoolawa limahana ma ke kulana i makemakeia ma keia mea.
Eia na kumu o ko makou koi ana i keia manao:
(a). O ke ku ana o ka oihana l@ma paahana i kepaia he hana ia i kue i @a manao o na kanawai ame ke kahua i ku ai ke Aupuni o Amerika Huipuia.
(b). Ke manao nei makou, ua oi aku ka pomaikai e loaa ana i ka oihana mahiai o ka aina, in a e hoohanaia ana ka oihana mahiai ma ka hana mah@e i na pomaikai; a he kumu keia e hoohoihoiia ai ke komo nui ana mai o na limahana kulana maikai a kukulu iho i mau home no lakou, a hoeueu n@ hoi ka holomua o na pomaikai o ka aina.
(c ). Oiai hoi, i keia wa, eia ke pua ia nei na aina nunui e kekahi poe kakaikahi, a e hoomauia aku ana @ ka paa ia ana ma ia ano, oiai e mau ana ka hookomoia ana o na limahana uku haahaa loa; aka, mamuli o ko lakou hoole ia ana aku, a ma o ka hoohanaia ana o ke kulana mahiai ma ka mahele loaa, oia auanei ka mea e maheleheleia ai ua mau aina la iloko o na Apana mahi liilii, a he pomaikai auanei ia no na kanaka ame ka aina nei nohoi mai o a o.
4. Ka Pono Kai Lawaia.
Ke nonoi nei makou, e hoopau loa ia na kanawai e pili ana i na pono kai lawaia ma Ko Hawaii nei Pae Aina.
5. Hae.
Ke nonoi aku nei makou, e ka Hae kuloko no Hawaii nei, oia no ka Hae i kamaaina ai ko makou noho ana m@ kahiko mai; a oia hana ku i ke aloha ma ka aoao mai o ke Aupuni o Amerike Huipuia e lilo ana ia i mea o hauoli ai a e mahalo ai na kanaka e keia Pae Aina, na kamaaina ame na malihini. Oiai no nae, e lilo ana ka Have Hoku o Amerika Huipuia i hoailona mana no ke Aupuni makua.
6. Na Uku Hoomau.
Ke noi aku nei makou, ma ka hanau ana o na kanawai kumu o ko makou Aupuni kuloko, e aeia makou e @ kaawale ae i mau haawina uku h@ mau no ka Moiwahine Liliuokalani (i pau), ke Kamaliiwahine Victoria Kaiualani ame ka Moiwahine kanemah Kapiolani.
A pela mau ko oukou pae noi e pae mau aku ai.
AOLE HIKI KE HOOLE IA KA OIAI@
Malia e hoopaapaa mai ana ko Honlulu poe kanaka i keia aka @ nae hiki ia lakou ke hoole æ oiaio o ia mea.
Ma ka wa e ae ai kekahi led@ ikeia ae kona manao imua o ke @ me kona hoike mua ana mai ho@ olelo hoaka, elike me ka mea @ ikeia mahope ae nei, he mea oia@ loaa iaia he mea hoike hiki o@ hoole ia kona oiaio, no ke kakoo @ i ua manao la on a. O na noonoo aui a kona poe hoalauna no kana @ mea i hooholo ai nona iho aole m@ mea e hooiaio ole ia ai o na mea @ i ike pono ai nona iho. He mea @ he manao waiwai nui loa keia, e p@ ole ai i kekahi mea i hoea mai i Honolulu nei e noho ai, ke hoohemahema a@ a ma ka manawa hoi i manuunuu lo@ ai na laau lapaau i hoomakauka ia a hoolue ia aku imua o ka lehui@ me ko lakou kalahea ana, ua loaa @ lakou na ikaika hoola i aneane ak@ kahi o ka hana mana, a he mea hoi ia e oolea ae ai ka iwikuamoo @ mea naau hopohopo, a hooia aku @ imua o ke kanaka naau hoopoo @ wale, he hua kukui oolea ia no ka wawahiia ana. E heluhelu iho i keia.
Ke olezzo nei o Mrs. E. C. Bel@ 37 Carroll St., Binghampton, pen @
Ua hooiaiola na Huaale a Do@ ke Kikala Hanenee ame ka Puup@ laau waiwai nui loa ia. Ua ola ia @ huaale ka eha ame ka hu'i o kaa @ a ua maikai ae nohoi ko'u ka @ No kekahi wa i loohia ai au i ka @ ame ka eha a puni kuu puuhaka @ kekahi hoaloha hoi i hai mai ia @ Huaale a Doan no ke Kikaia Han@ ame ka Puupaa, a loaa mai la ho@ poho ia'u mai ka halekuai laan @ A no ko'u maa hoi i ka ai laau @ iho la au i hookahi huaale i kai @ keia wa e ai ia ai ka'u mau ai @ kela ame keia la. O ka pomaika loaa mai ia'u, he hikiwawe no @ ka waiwai. Aole keia i pili wa@ ko'u ike ana i ke ola ana o koiu @ ponoi iho, aka, mamuli o kekahi @ pomaikai i loaa i kekahi poe e ai i keia mau huaale. Ke hooia ak@ au i keia mau Huaale a Doan @ Kikala Hanenee ame ka Puupaa @ o ka poe apau i loohia i ka oha @ ano, a o kekahi ma'i e ae pa @ i ka puupaa.
E kuaiia ana na Huaale a D@ ke Kikala Hanenee ame ka P@ 50 Keneta o ke poho, a i ole @ no $2.50, e na poe kual laau @ apau, a e hoounaia aku ana ho maloko aku o ka eke leta i keia @ keia mea e kauoha mai ana. ke @ mai ke kumukuai ia Hollister @ Co., Honolulu, na Agena no ko Haw@ Pae Aina.