Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 38, 23 September 1898 — Page 1

Page PDF (1.24 MB)

This text was transcribed by:  Lianne Hee
This work is dedicated to:  Maxine Leinaala Porter Hee

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE  XXXVII.       HELU 38        HONOLULU, POALIMA , SEPATEMABA 23, 1898.

NA HELU APAU 2721

            Hoolaha Loio.

W. R. KAKELA.

     Loio a he Kokua ma ke kanawai.

     HE LUNA HOOLAIO PALAPALA.

                 @

LYLE A. DICKEY.

     Loio a he Kokua ma ke Kanawai

Notori no ka Lehulehu.

Kihi o Alanui Betela me Moi.  Pahu Leta 286.

     Iloko o ke Keena o ka Loio Kuhina mamua, a he Loio Hoopii ma ka Aha Apana o Honolulu.

     E hookala na hana pili kanawai apau mai na Mokupuni mai.

     O A.F. Tavares, Kakauolelo, Maheleoleo a Notere no ka Lehulehu.     1yr.

HOOLAHA HUMAU

Papa!  Papa!

Aia ma kahi o

LEWERS & COOKE

(Lui Ma.)

Ma ke Kahua Hema o na Alanui Papu me Moi.

E LOAA NO NA

            Papa Nouaiki

               O kela a me keia ano.

Na Pani Puka . . .

Na Puka Aniani . . .

Na Olepelepo . . .

Na Pou . . . . . . . .

                                                            Na O’a . . . . .

                                                            Na Papa Hele . . .

                                                            Na Papa Ku . , .

                                                            Na Papa Moe . . .

            Na Pili Hale

            O na Ano apau.

A me na

Wai Hoohinuhinu Nani

            O Na Ano Apau.

Na Palaki o na Ano he Nei Wale.

     Ke haiia aku nei oukou e na makamaka a pau, na makaukau keia mau makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana me ka laua Oihana no ka

Uku Haahaa Loa

     @ like me ka mea e holo ana mawaena o Laua a me ka Moe Kuai.

E Hele Mai o Wae no Oukou Ike.

     He mea pono i kela a me keia ohana ke loaa ona laau lapaau maman o na ma’i o ka opu.  I laau lapaau puhili no ka “Moku ino loa o ka lepo” (Diarhea) Nahu, Umii, Kolera ame na ma’i apau o ka opu, aole he laau lapaau oi aku o ka maikai nelike me ka PERRY DAVIS LAAU PENIKILA (Pain Killer).  Ua lawelaweia keia laau no na makahiki he kanalima, a ke hana mau ia nei i kela ame keia la, ma na ina apau o ka honua nei.  O ka Hui Kuai Lapaau o Hollister O ka Hui Kuai Laau Lapaau o Hollister ka Agen.

 

(picture)

M. JULES CAMBON

     M. Jules Cambon, the ambassador of France at Washington, has come prominently before the world because of the confidence placed in him by Spain in arranging terms of peace.  At home M. Cambon is regarded as one of the ablest of those who have attained high position under the Republic.

     O ke kii keia o ke Kuhina Farani ma Wasinetona i kokua pu ma ke kuikahi maluhia mawaena o Amerika a me Sepania.

KA MEA HUNA POHIHIHI

Unuhiia e Hanai@mahiehie “Ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii”

     “Manao au aole oia i ike mai ia’u.”  Eia nae, ua ike aku au i kona nana pono ana mai ia’u.  Ma ko’u wa i nana aku ai iaia, aole i kana mai ka nui o na hoomanao i ulu mai iloko o’u nona.  O kona ano oluolu a piha aloha no’u nei.  I ko’u mau la opio, ua lilo i mau mea na’u e noonoo ai, a poina ae la au i kona ano uahoa no’u nei.  Aneane au e huli ae a holo aku imua ona, a hoike aku iaia ia’u iho, aka, ua kaohi ia mai la au e na manao kanalua e oni ana iloko ou.  E aloha mai ana paha oia ia’u, aole paha.  Nolaila, huli ae la au, ame na kapuai kaumaha haalele aku la ia Hametona Kakela me ka puuwai i hoomokumokuahuaia e ke kaumaha ame ka ehaeha.  Ae-aia kuu Beatirisia, kuu aloha, ke nana mai la i kana kane i hoauwanaia maluna o ka ili o ka honua me he kuewa la i nele i ka home ame kahi e noho ai oia me ka oluolu.  Aia hoi ke kanaka nana au i malama mai ko’u mau la kamalii mai a hoea i ke kanaka makua ana, ke ku mai la me ka houpo i kahania ole ia kona inaina no’u.  E kuu Haku Opio, e hai aku au ia oe, he ukana luuluu maoli ka’u i haawe ai ma ia wa.”

     I keia wa hoi palulu ae la o Geofere i kona mau maka me kona mau lima.  Me he mea la ma ka hoomaopopo ana aku, ua punohu hou ae la na hoomanao ana iloko ona no kana wahine, no ka Haku Tereveliana ame kana ohana keiki e alo pu ana me ia i na inea o ko lakou holo pua-a ana ma o a maanei.

     O Mirande hoi keia, ua holoi ae la oia i na waimaka ma koaa mau maka, a nana mai la oia i kona makuakane.  A hala he mau sekona o kona nana ana mai i kona makuakne, ua olino ae la he nanaina kuoo ma kona mau helehelena, a pane mai la ia:

     “E Papa, ina owau o oe, aole loa au e kala aku i ka Haku Tereveliana a hiki i kona wa e kukuli mai ai imua o’u.  Pehea la e hiki ai ia’u ke kala aku i ke kanaka i hoopaakiki i kona naau ma ka inaina ana mai ia’u, mamuli o kona manaoio ana i na olelo a kekahi kanaka imihala eleele loa elike ia me Haku Adelo ke ano?  Ma ia ano, e hai aku au ia oe, e Papa, o kona aloha ia oe i na wa apau mamua aku, aole ia he aloha olaio, oiai ua kukuluia keia aloha maluna o ke kahua o ka hoohuoi ame ka ke kanalua wale ana hoi i kou kulana makee oiaio iaia, a ma ka wa i hoea mai ai na olelo alakai hewa a ka mea i enemi ia oe, e Papa, i awili pu ia paha me kekahi hana i hiki ole ia oe ke pale ae, ua hooi loa aku la ia i ka hilinai ana i na olelo a kou enemi a maliu ole mai la ia oe, oiai nae ua ike maopopo no ia, o oe, e Papa, ke kanaka hope loa o ke ao nei e aa ana e hookau aku maluna ona i kekahi hana manaonao elike me ka mea i hapaia e Adelo.”

     “Aka, e kuu keiki,” wahi a Geofere i pane aku ai imua o kana keiki, “e hoomanao oe, aia ke koikoi o na mea a pau i ike maoli ia e na maka o ke kanaka maluna o kou Papa nei.  Ua ike maoli ka Haku Tereveliana e paa ana ko’u lima i ke kumu o ka pahi puhaka i o ia aku ma kona kua.  Ma ko’u manao, aole hiki ia oe ke hoahewa aku iaia no kona manaoio ana elike me na mea maoli i ikeia e kona mau maka.”

     “Aka, e Papa, no’u nei, aole no o’u manao ua pono kana hoahewa ana ia oe.  He mea pono iaia ke haawi i kana paulele ana maluna o kau mau hoakaka ana.  Oi loa aku ka pono e hoohaliu ae ia i kana mau hoahewa ana maluna o ka Haku Adelo, a manao iho oia, mamuli o kau mau hoakaka, o Adelo ka mea nana i hana ia hana, aole hoi o oe.”

     “E kuu keiki, ina paha i like ka noonoo o na kanaka apau me kou, ina la aohe mau popilikia nui e maau hele maluna o ka ili o ka honua, a o ka poe imihala auanei, aole o lakou wahi e malu ai.  Me he mea la, o ka hiki ana mai no ia o ka milenio.”

     I kela wa ninau mai la ka Haku Rosevena ia Tereveliana no ka mea e pili ana i ka makai kiu, ua hoomau mai paha oia i ka hookolo ana iaia, aole paha.

     Ua pane mai la hoi o Geofere:

     “Ua hoomaopopo au ua hahai mai oia mahope o’u mai Hametona Hale mai.  I ko’u kau ana maluna o kekahi kaa, ua ike aku la no au i kona kau ana maluna o kekahi kaa.  Holo mai ia au a ku ko’u kaa ma kekahi hotele, lele au ilalo a komo iloko oia hale, a ua hiki mai la ke kaa o ua makai kiu la ma ua hotele la a’u i komo mai ai.  Aole hoi i hala na minute lehulehu o ko’u hookaulua ana maloko o ua hotele la, a oili mai la au me ka ike ole mai o ua makai kiu la, ma keia aoao o ka hotele, alaila, kau au maluna o kekahi kaa hapa-umi (bus).  Holo mai ia au a hala he wahi loihi, lele au ilalo, a hele holoholo aku la ma kekahi mau wahi e ae o kahi a’u i lele iho ai a hoea i ka poeleele loa ana:  ia wa i huli hoi aku ai au no ko maua wahi i noho ai.  Ke manao loa nei au ua hoaa kela makai kiu, a ua hiki ole iaia ke hookolo mai mahope o’u.  Ma ka wanaao nei, ua hoolimalima au i kekahi kaa, a ma ia kaa hoi maua i kau ae ai a holo aku la no kahi hoolulu kaa ahi.  Holo maua a hoea i Newport, mai laila mai hoea maua i Kadifa, a mai ia wahi mai hoi kau maua maluna o ka waapa a’u i kuai ai mai kekahi kanaka lawaia mai a holo mai la no onei nei.  Aia ua wahi waapa la ma ke awa malalo aku nei.  Na’u ponoi no i hookele mai nei i na wahi waapa la.”

     “He mea maopopo loa, aole lo i hiki i kela makai kiu ke hookolo mai ia olua a @ ia @ ma ke alahele a @ i hele mai nei.  @ e kala mai @ ia’u, e paina elua, oiaia he loihi ke aia o elua i hele mai nei me ke hoomanawanui.  O kakou no nae hoi ke ai pu ana.”

     Hookahi ae la ua Haku Opio nei i ka bele kahea no ka aina ahiahi.

     Mahope iho o ka paa ana o ka lakou ai ana, ua haule hou iho la lakou ma ke keena hookipa a kamailio hou iho la.  Ma keia wa i hoike aku ai o Rosevena imua o Geofere, e holo aku ana la i Daletona, ma ke alahele ae o Karedifa, a e haalele iho ana oia ia laua ma kona hale kakela.

     He mea maikai keia i ka manao o Geofere, a ua nui kona mahalo i ka Haku Opio.  Ua pane aku la nohoi oia imua ona:

     “Aole loa he wa e palekana ai o Alamira mai na hana ino ana mai a Adelo, aia wale no a mare oia i ke kane.  Ma ko’u manao, o ko olua mare koke ia ana, e kuu Haku Opio, oia wale no ka puuhonua e palekana ai oia.                                                     (Aole i pau.)

HE MEA PONO I KA PAPA HOONAAUAO  E NANA PONO

E Mr. Lunahooponopono:

     Aloha oe: E oluolu e hoolaha ae ma kahi kaawale o kau pepa i keia Poo Manao e kau ae la maluna, i ike iho ai na iaia o ka Papa Hoonaauao i ke kulana  a lakou e hoonoho wale mai nei i na kumukula i kupono ole i ke a’o ana i na poe opiopio ma ka olelo Beritania.  Ma ka la i hoomaka ai ke komo hou ana o ke kula olelo Beritania ma Hana nei, aole i hoi mai na kumu nana e alakai nei keia kula no na manawa loihi i hala hope ae nei, mamuli o ke onawaliwali ma Honolulu, ua lohe mai la nae makou mai ka agena mai o na kula ma Hana nei, ua loaa mai he hookohu mai ka Papa Hoonaauao no kekahi keonimana e noho nei ma Hana nei, oia kekahi kumu ma kahi o Mrs. Kaai i waiho mai.

     He nui ko’u mahalo i na manao o kau kaikamahine e Mr. Lunahooponopono e noho mai la i Amerika, e a’o mai ana oia ia oe ma kau pepa e hooikaika na opio Hawaii i ka imi i ka olelo Beritania, ma kekahi o na helu o kau pepa i hala o kela mau pule aku nei.  Oia ka’u i iini loa ai e kamailio maluna o ke Poo Manao e kau ae la maluna.  Aole loa he pono iki o keia hana a ka Papa Hoonaauao o ka hoonoho ana mai i kekahi mea hemahema loa ma ka olelo Beritania e a’o aku i na opiopio, oiai o ka wa opiopio o ka haumana oia wale no ka wa kupono e a’o pololei ia ai lakou a loaa ia lakou ka olelo Beritania, oia hoi ka wa palupalu o ka lehelehe.

     Ma ka’u hoomaopopo aku, na oi ae ka eleu o na haumana mamua o keia keonimana i hoonohoia mai nei i kumu, pehea la keia keonimana e namu aku ai i kana poe haumana, e loaa ana auanei paha ka olelo a kekahi poe “He namu pai kalo no Koolau.”  E kuhi ana makou o ka rula o ka Papa Hoonaauao aia a loaa ka Palapala Hookohu, alaila, aeia e a’o elike me na kumu e hele nei i Honolulu i ka hoike. Ua a’o mua no keia kumu ma Kipahulu mamua, a mamuli no oia hemahema hookahi, hoopauia.

     He nui ko makou minamina i ka makou poe keiki o a’o hewa ia mai auanei poino makou.  Oiai, o ka manaolana o kela mea keia mea makua keiki o ka ike o ka lakou mau keiki i ka olelo Beritania ma keia mua aku a o lakou ke ohi i na pomaikai, aole hoi o ka namu kapulu a pa’ikalo.

     E na makua keiki apau o Hana nei e nana pono mai kakou i na keiki a kakou.  Ua ike no kakou apau i na e alakai kekahi makapo i kekahi e haule ana laua i ka lua, pela no hoi keia, ina e a’o ka hemahema i ka ike ole, he mea i oi aku ma’o o ka hemahema ke loaa mai.

            Me ka mahalo,

                 Poho ko auwae i ka Pali keiki.

Hana. Sept. 16 th , 1898.

     (Mamuli o ke noi a ka mea kakau e kapaeia ae kona inoa ponoi, ua hooko aku makou ia noi.  Ua haawi mai no oia ia makou i kona inoa ponoi.  L.H.)

     He umi tausani poe daimonio e nanali ana i ke oia o ke kanaka, aole no ia i oi aku ke ino mamua o na hoehaeha ana a ka uha hemo maneo.  Aka, aia no nae he laau lapaau e ola ai.  Aole pahu’a iki ka Laau Hamo a Doan.

Ka Liona o ka Akau

He Moolelo no ke Au Manawa

Gustavas Adolphus

Kakauia e G.A. Henty a unuhiia e kekahi mea unuhi moolelo o ke Kuokoa.

MOKUNA H.

     O ka hana mua a keia poe mahope iho o ka haule pio ana mai o ke kulanakauhale iloko o ko lakou mau lima, oia ko lakou kukulu ana i mau papu pale, a ua paniku ia aku la hoi na puka pa me na opala apau o kela ame keia ano i ole ai e lilo i mau mea e hiki ai ke hoopahuia mai e ko waho mai poe me ka pauda.  Mahope koke iho no o ka makaukau pono ana o keia mau hana, ua ikeia aku la ka hoea ana mai o kekahi pualikoa Imeperiela maluna mai o kekahi kakai puu.  Ma ke koho wale ana me he mea la ua hiki aku ko lakou nui i ka 8000, a e alakaiia  ana lakou e Kauna o Monetekuli, he aliikoa Italia kaulana loa ia.  Aia hoi malalo ona na regimana koa o Koloredo, Iselani, Goeta, Spare.  O ka lua o na alihikaua e alakai mai ana i na koa Imeperiela, oia no o Kale Walenakina.  He poe koa hololio hoi kona.

     O ke kauoha i loaa mai ia Munero, oia kona paa ana i ke kulanakauhale elike ka loihi me ka hiki iaia ke hana pela, a ina e lilo aku ke kulanakauhale i na enemi, aiaiia, e nee oia iloko o ka hale kakela me kona poe koa, a malaila oia e paa ai ia wahi a hoea i ke kanaka hope loa o kona poe kanaka.

     Ua hoouna mai la ke Kenerala o na koa Imeperiela he palapala e nonoi ana mai ana ia Munero e haawi pio aku oia i ke kulanakauhale; a o ka pane i loaa aku mai a Munero aku i ua Kenerala la o na koa Imeperiala, oia ko Munero hoole ana aku i kana noi, oia hoi, ua pane aku oia ma ka olelo ana elike me keia, oiai aole oia i ike maloko o ke kauoha i loaa mai iaia no @ mea e pili ana i kekahi hana aelike o kekahi ano ma ka mea e pili ana i ke kulanakauhale i haawiia mai nana e kiai, nolaila, aole e hiki iaia ke hana i kekahi hana i haawi ole ia mai iaia he mana, aka, o kaua mea wale no i hoomaopopo e paa oia i ke kulanakauhale me ke kue ana aku i na poe enemi e hoao ana e lawe aku ia wahi mai iaia aku.

     No keia pane i loaa aku i ka Alihikaua o na koa Imeperiela, ua haawi koke ae la ia i ke kauoha e lele koke aku na koa kaua lio maluna o na koa Sekotia, a aia hoi mahope mai o ua poe kaua lio la he poe koa helewawae he 1000 ko lakou nui.

     Aka, ma ka wa i halawai ai ua poe koa kaua lio la me na koa Sekotia, ua hoauheeia aku la lakou e na kipu pololei ana a na koa Sekotia.

     I ka ike ana hoi o ke Kenerala o na koa Imeperiela i keia hoohokaia ana o kona poe koa kaua lio, ua haawi ae la ia i ke kauoha i kona pualikaua holookoa e nee mai imua o na koa Sekotia.

     Ua ku aku la hoi na keiki o ka Hilana (Sekotia) a pale aku la i na koa Auseturia i nee mai ai la @ me ka wiwo ole.  A mahope iho o na pa o hahana ana mawaena o na puali elua, ua kuemi hope mai la na Sekotia, me ka hoomau ana nohoi o ka lakou mau paio ana imua o ko lakou mau enemi. 

     O kahi keiki keia o Makamu, aole i kana mai ka hooponiuniuia o kona noonoo i kona ike kumaka maoli ana iho i na hana weliweli o nei mea he kahau kaua.

     A ke kani kupinai hoomaha ole o na pu kaupoohiwi ke paapaaina la me he mau tausani kulu paka ua lani pili la e kawewe ana maluna o na lau laau- ka halulu hoi o na pukuniahi e kakaa ae ana ia me he mau kuina hekili i ka polulu o ka lani- a o leo uwe waiohia o ka ehaeha e wawalo ana mai ka lehulehu mai o ka poe i haule iho maluna o ke kahua kaua.

     Ma ka wa i haule hope mai ai na koa Sekotia ua loaa i na koa Imeperiela he nee iki ana mai imua.  Aka, ma kela wa ame keia wa a ua poe koa Imeperiela na i hoae ai e komo mai iloko o na alahele iloko o ke kulanakauhale na hookemi hope la @ ia no lakou e na koa Sekotia.  Ua ka aku la na koa Sekotia o na laau @ imua o lakou me he pakana la i hoopiliaia kona mau aoao apau me na maka @ i kakiaia ma kona mau aoao apau.

     Oiai hoi a nee ana no ka pa@ ana me ka ikaika, aa pa@ ae ia ke ano pioo o kahi keiki o Makamu, e na hoi iho ia kona noonoo a i ke kulana pioo ole, a ua hoohalike ae la ia i kona kulana elike me na aliikoa maluna ae ona, oiai e ike aku ana oia ia lakou e nee ana imua o ke lakou mau koa me ke pihoihoi ole.

     Nolaila, i keia ame keia wa a na aliikoa e haawi ae ai i na kauoha, ua apo koke aku la oia ia mau kauoha a hooko koke aku la me ka eleu nui ame ke pihoihoi ola hoi.

     Ua hoonou mai la no na koa Auseteria i ka lele ana mai maluna o na Sekotia, aka, ua hookuemi hope ia aku la no lakou.  Ma ka hoomaopopo aku i ke kulana o na koa ma na aoao elua i keia wa, me he la ua hiki aku ka nui o na Auseturia i ka 20 kanaka ia 1 kanaka Sekotia.

     Ua mau ka nee ana o ke kaua ma na aoao elua a hiki i ka lilo ana o ke kulanakauhale i heana na ka poino ma na wahi he nui.

     Ua muu mokaki iho la ka poe make ame ka poe i hoehaia o na aoao elua ma na alanui.

     I ka ike ana o Konela Munero i keia kulana kupilikii o kona mau koa, ua haawi ae la ia i ke kauoha e puhiia na hale i koe iho i ke ahi, a nee aku la kona poe iloko o ka hale kakela.

     Nolaila, me ka maikai ame ke kulana mohaha ole i kuemi hope aku ai na Sekotia no ka hale kakela, oiai hoi na koa laau iho e hanai ana i ka lakou mau maka ihe lau maki imua o na enemi, me ka wiwo ole.

     I ka ike ana o ke Kenerala o na koa Imeperiela i ka nui hewahewa o ka poino i loaa i kona mau koa, mamuli o keia lele kaua ana ona i keia wahi kulanakauhale, ua hooholo iho la ia, he mea makehewa wale no iaia ke lele kaua aku maluna o ka hale kakela, nolaila, haawi ae la oia i ke kauoha i kona mau koa e kuemi lakou i hope, a ma ia ahiahi iho, ua haalele iho la lakou ia wahi.

                                                                                    (Aole i pau)

EHAEHA NO NA MAKAHIKI HE LEHULEHU

Pehu na Ami ame na Lala a Papakolu ka nui i ko ka mea mau- Ma kahi moe ka mea i Ma’i no Hookahi Makahiki ame ka Hapa.

Mai ke Kupinai (Echo) @ai, Wharton. Ont.

     O Mrs. Wm. Threw ka mea i kamaaina loa ma kulanakauhale o Wharton, he mea oia i loohia i kekahi ma’i ma ka puuwai ame ka rumatika o na hookuina iwi no ka manawa o umikumamalima makahiki.  I keia wa koke aku nei, ua ano maikai ae la kona kulana, nolaila, ua hele aku la ka mea kakau o ka nupepa Kupinai (Echo) e ninau iaia i ke kumu o kela loli ana.  Ua ae mai la hoi o Mrs. Threw, me ka makemake ole no nae e ikeia oia imua o ke akea, a haawi mai la ia he wahi hoakaka pokole no ke ano o kona ma’i, me ka manaolana nae, e loaa ana he pomaikai i kekahi mea poino e ae ma ia manao.  Eia kana olelo:  “Ua pehu ko’u mau ami apau, a ua pa-kolu ka oi ae o ko lakou nui i ko ka mea mau, a no hookahi hoi makahiki ame ka hape, ua hiki @  e iho lakou wahi mua.  Ua hoea mai la @ ia’u na lapaau @ a olelo mai la na kauka @ loa e hiki ana @ ko’u wahi moe.  Ua inu a ua @ noho, au i na la@ lapaau a lakou i haawi mai ai ia’u, e a nee aohe loaa ia’u kahi oluolu.  Ai a inu nohoi au i na laau i paa mua i ka opeopeia a iloko o na omole, aohe no loaa o ka oluolu.  Ike iho la nae au maloko o kekahi nupepa no na Huanei Akala a Dr. Williams, hooholo iho la ko’u manao e hoao au i ka ai ana ia mau Huaale, a ua loaa io mau la ia’u ka maha mai ka wa mai a’u i hoomaka ai e ai i ua mau huaale la, oia ka la 1 o Ianuari aku nei, a mai ia wa mai ua pau ia’u he 10 poho.  Ua hiki loa ia’u i keia wa ke hele ma o a ma o me ke kokua ole ia, a ke hana i ko’u mau hana apau o loko o ka hale.”  E hoola ana na Huaale Akala a Dr. Williams ma ka hele ana a ke kumu ponoi o ka ma’i.  E hooikaika hou ana lakou i ke koko ame na aa-lolo, a pela iho la e kipakuia aku ai ka ma’i mailoko aku o ke kino.  I mea e paleia ae ai na hana apuhi, e hoopaakiki mau aku oukou e loaa mai na poho Huaale apau, me ka wa-hi i kunlia i ka hoailona kalepa, oia hoi Dr. Williams Pink Pills for Pale People.