Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 41, 14 October 1898 — Page 2

Page PDF (1.39 MB)

This text was transcribed by:  Arnold Hori
This work is dedicated to:  Hawaiian Collection; University of Hawaii Library

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hoolaha Mana Hooko

 

  I keia la i hookohuia aku ai o E. LILILEHUA, ESQ., i Notere no ka Lehulehu no ka Apana Hookolokolo Kaapuni Elua o ko Hawaii Pae Aina.

                J. A. King,

          Kuhina Kalaiaina.

  Keena Kalaiaina, Oct. 5, 1898

2723-3t

 

KA

Nupepa Kuokoa

No ka Makahiki   -   -   -   $2.00

No Eono Mahina    -   -   -  1.00

Kuike ka Rula.

 

PUKA             1          2          3          4          5          6

ANA.              Pule     Pule     Pule     Pule     Pule     Pule

 iniha.              $1.50   $2.00   $2.50   $3.00   $3.50   $4.00

2 Iniha..             2.00     2.75     3.50     4.00     4.50     5.00

3iniha..              2.50     3.50     4.50     5.00     5.50     6.00

4 Iniha..             3.00     4.00     5.00     6.00     6.75     7.50

5 Iniha..             3.50     4.75     6.00     7.00     8.00

  Iniha .              4.00     5.50     7.00     8.00     9.00   10 00

    O na Olelo Hoolaha a pau e hoounaia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina  aole, aohe hookomo ia.

 

HOOPUKAIA  E  KA

HAWAIIAN  GAZETTE  CO.

A. W. PEARSON, Luna Nui.

JOSEPH M. POEPOE, Lunahooponopono.

    Honolulu, Oahu

 

POALIMA,     -     -     -   OKATOBA 14,.1898

 

  O ko ka Aha Kiekie haawi hou ana i ka palapala ae e lawelawe hou o Mr. W. C. Achi i ka oihana loio ma ko Hawaii nei mau aha hookolokolo apau, ua kukuluia no ia mamuli o ka loaa ana he hilinai piha ia ana o ua kanaka opio la e ka lahui koho balota mai na Kohala aku a hoea i na Kona, a mai ia wahi aku hoi a hoea i Kau. Mamuli o kona kohoia ana e ia poe, ua noho oia ma ke Kau Ahaolelo i hala aku nei. Amamuli hoi o ke kipaku ole ana oia hale iaia mailoko mai o kona mau paia, ua lilo iho la ia he mea kaukanawai no Hawaii, a he mea hoi i hilinaiia e ka lahui. Ma o ke koho ana la hoi a ka Ahaolelo iaia i hoa o na Aha Kuka o ke Aupuni, ua hoike hou ia ko ka Ahaolelo haawi ho uaua i ka hilinai piha iaia. Nolaila, mamuli o keia mau keehina hilinai i hoikeia mai e ka lahui ame ka Ahaolelo, aole makou i ike, pehea la e hiki ole ai i ka Aha Kiekie ke alo ae mai ka nana ana mai i kekahi o na kanaka opio naauao loa o loko o ka Papa Loio Hawaii.

 

  Ke haawi aku nei nohoi makou i ka makou mau mahalo ana i ka Loio Jno. L. Kaulukou, no kana mau hooikaika ana imua o ka Aha Kiekie ma ka Poakahi nei, ma ka aoao o ka mea noi laikini loio. He hana hanohano a ku no i ka mahaloia kana i hana ai no ka pono oia hoa Hawaii. A ke lana nei ko makou manao e hoea mai ana no ka la e uku panai piha ia ai oia no kana mau hana kokua.

 

  Mamuli o ka make ana o Mr. Aikue Hikikoki, ka lunakanawai kaapuni o ka mokupuni o Hawaii, e konoia ai ka mana iaia ka hookohu ana i na lunakanawai oia ano e lawelawe aku i ka hoopiha ana ia makalua. Ua maopopo ia makou, he nui na kanaka kupono a makaukau ma ka mokupuni o Hawaii no ka lawelawe ana ia hana. A ke manaolana nei makou, e loaa ana no he kanaka kupono ma ia wahi. Aka, heaha la ka waiwai o ke koho ana i kekahi kanaka hou, oiai ua kokoke loa mai ka wa e loaa mai ai ke kanawai kumu e hoomaopopo ana i ke kulana o ko kakou hooponoponoia ana. Hookahi, no mahina i koe a hoea aku kakou ia wa. Aole hewa ke kali.

 

  Mamuli o ka hoohano hiwahiwa kiekie loa i loaa mai nei ia Miss Anna Rose o Hilo, ma ka mokuaina o Kansas, ma ke ano oia ka Moiwahine Haaheo o ka hoikeike nui oia Mokuaina, ma ka malama aku nei i hala, he hoike ana mai ia, he ili ko ka Hawaii i hoowahawaha ole ia e ka poe ili-keokeo apau i ike a i hoomaopopo maoli, mai Hawaii aku nei i hoea aku ai ka mea nona ia ili. E nana kakou i ka hanohano lua ole i keia opio Hawaii, a he mea hoi ia nau e Hawaii e kaena iho ai, "O Hawaii io no ka oi." Ma ka po i hookauia ai ke karaunu maluna o ke poo o Miss Anna Rose, ma ke ano o Lorena III ia, ka Moiwahine o ka Ahaaina Ohi-ai o Kansas, ua hookau ia iho la maluna o kona poo he papale karaunu kiekie i hiki aku ka nui o na pohaku makamae i ka 300. He mau pohaku rube, sapeira ame ka emerala, me iwakalua-kumamaono mau momi i hoolewalewaia iho. O ka aahu i komo ia e keia kaikamahine, ma ke ano o kona aahu alii ia, he silika waihooluu gula ia. O ke kaei e hoopuni ana i ka puhaka, ua ua omauia me na momi rube ame na emerala. He kaei kona i hanaia mamuli o ke kaei o, na moiwahine kahiko o Aigupita. O kona lole aku o lalo, ua luluu pono i na momi ame na lei pupu nani i omauia iho ma kekahi maka-aha lopi gula. E paa ana me ko Miss Anna Rose lima he kookoo alii gula. E nana kakou i  ka hanohano i loaa i keia kaikamahine Hawaii mai na lima ponoi mai o ka poe Amerika, ka poe no lakou ka aina i hoohuiia aku nei o Hawaii nei. E ike ana kakou me ka haaheo, ua loaa ia kakou ka lahui Hawaii, ma o Miss Anna Rose la he hanohano nui ma ka mokuaina o Kansas. Ke haaheo nei ke Kuokoa no ka hoike ana o ka lahui Amerika o kela mokuaina i ko lakou mahalo a hoowahawaha ole i ko Hawaii mau opio. Hanohano Hawaii.

 

MOOLELO O KA AHAHUI KULA

SABATI, MOKUPUNI OAHU.

 

                   Kaumakapili, Oct. 6, 1898.

  Noho ka Ahahui Kula Sabati, Mokupuni Oahu. Weheia na hana me ka hapaha hora haipule. Kohoia o S. K. Nawaa i kakauolelo no ka manawa.

  Hoomaopopoia na laia i hiki mai:

  Na Kahu Kula Sabati ame na hope. D. L. Naone, W. H. Kailimai, S. Paaluhi, H. K. Meemano ame J. Davis. Na elel: S. K. Nawaa, T. Hoomaha, S. Paaluhi, N. Mahi, D. Naoho, J. Malemano, J. A. Awai, J. K. Paele ame J. N. Kaailau. Na Kahu Kula Sabati Nui: D. L. Naone no ka Kona; E. P. Aikue no na Koolau.

  Kohoia o D. L. Naone i Lunahoomalu no ka Aha; S. K. Nawaa i Kakauolelo.

  Na ka Lunahoomalu i koho ia Rev. E. S. Timoteo, E. P. Aikue ame J. A. Awai i mau Komite Imi Hana.

  Ma ke noi a Rev. J. Davis ua lilo na haumana o ke Kula Kahunapule i mau hoa.

  Na kumuhana a ke komite:

  1. Hapaha hora haipule.

  2. Hoike a na Kahu Kula Sabati Nui.

  3. Hoike a na Kahu Kula Sabati Apana.

  4. Hoike a na Elele.

  5. Koho ana i na Elele ame na Komite i ka Ahahui Nui.

  6. Lulu Dala no ka "Hoahana."

  7. Komite Hoeueu.

  8. Kahi ame ka wa e halawai ai keia Aha.

  Ma ke noi a Rev. J. Davis ua aponoia ka Hoike Komite Imi Hana.

  Hapaiia ke Kumuhana 2. Na D. L. Naone i heluhelu mai i ka Hoike Kahu Kula Sabati Nui o na Kona. Na E. P. Aikue i ka Hoike Kahu Kula Sabati Nui o na Koolau. Ma ke noi a Rev. J. Davis ua waihoia keia hoike ma ka papa a noonooia ke Kumuhana 7.

  Hapaiia ke Kumuhana 3. Na D. L. Naone, W. H. Kailimai ame H. K. Meemano i heluhelu mai i ko lakou mau hoike a aponoia. Na ke Kakauolelo i heluhelu mai i ko Makua ame Waialua a aponoia.

  Hapaiia ke Kumuhana 4. Na T. Hoomaha, S. Paaluhi, N. Mahi, J. Halemano, J. A. Awai, J. K. Paele ame J. N. Kaailau i ka lakou mau Hoike Elele, a na ke Kakauolelo i heluhelu mai i ko Kawaiahao ame Waianae.

  Hapaiia ke Kumuhana 5. Na ka Lunahoomalu i koho ia S. K. Nawaa ame J. Halemano no na Kona; J. K. Paele ame J. N. Kaailau no ka Koolau, i mau Elele i ka Ahahui Nui iloko o Iune, 1899.

  Na ka Aha i koho ia S. K. Nawaa i Komite no na Hoike Kihapai a ia J. K. Paele i Komite no na hana a keia Aha.

  Hapaiia ke Kumuhana 6. Noi mai o Rev. S. K. Oili e hoomauia na haawina dala i mahelehele mua ia ai. Kokuaia. Ninau a hooholoia.

  Noi mai o S. H. Oni e hoomaopopoia na Kula Sabati i hookaa i ko lakou mau haawina. Kokuaia. Ninau a hooholoia. Ma ka hoomaopopoia ana, ua pau ko na Kula Sabati e ae koe o Makua ame Waianae.

  Hapaiia ke Kumuhana 7. Waiho mai o Rev. J. Davis i ka ino o Theo. Richards i Komite Hoeueu iwaena o na Kula Sabati o keia Mokupuni. Kokuaia. Ninau a hooholoia.

  Hapai ia ka noonoo ana i ka Hoike a ke Kahu Kula Sabati Nui o na Koolau, no ke kuee mawaena o na haumana ame ke Kahu o ka Apana o Hauula. Ma ke noi a ka Aha, ua waiho ia ma ka lima o E. P. Aikue ame ke Kahu o Hauula a na laua e hooponopono i na pilikia i loaa i keia Kula Sabati.

  Hapaiia ke Kumuhana 8. Noi mai o Rev. J. Davis e noho keia Aha ma kahi o ka Ahahui Ekalesia e noho ai, ma ka oaha mua o Aperila, 1899. Kokuaia. Ninau a hooholoia.

  Waiho mai o H. K. Meemano he olelo hooholo:

  Olelo hooholo, hooholoia--Ke haawi aku nei keia Ahahui Kula Sabati i ko lakou hoomaikai i na Kula Sabati o Kaumakapili no ko lakou malama ana mai i na lala o keia Aha me na mea e oluolu ai ke kino. Aponoia.

  Hooholoia e hookomo ke Kakauolelo i'ka moolelo o na hana o keia Aha ma ka nupepa Ke Aloha Aina ame ke Kuokoa.

  Hoopaneeia na hana me ka himeni ame ka pule.

          S. K. NAWAA, Kakauolelo.

 

KE KI GULA NO NA KULA SABATI.

 

  O ka Haawina Kula Sabati no keia la "Sabati" ae, oia ka la 23 o keia mahina, aia ia ma Isaia, Mokuna 6, mai ka Pauku 1-13. Nolaila, ma keia mahele alakai e hoikeia aku nei, e hoakaka aku ana makou i kekahi mau mea ano nui pili ia Haawina, me ka waiho ana hoi na ka buke "Ka Hoahana" e hoike aku i na mea i pili i ka haawina ma na ano liilii a pau pono loa paha.

 

  Ka Manawa i ike ai o Isaia i ka hihio i hoikeia ma keia. Mokuna, ma ka makahiki no ia i make ai o Uzia, ke alii, oia ka B. C. 759, a mamuli hoi o ka Papa Hoike Manawa hou o ka Baibala i hoonohonoho hou ia, o ka makahiki 737 no ia mamua aku o Karisto.

  O Ierusalema kahi i ikeia ai o keia hihio kupaianaha e Isaia. O kona home no ia. Ma ka hoomaopopo ana i na olelo o ka Pauku 1, maloko o ka luakini ma Ierusalema i loaa ai keia hihio i ke kaula.

  O na kaula e ole ana ma ia wa, me Isaia, oia no o Nahuma ame Mika. O Isaia ma Ierusalema, a o Nahuma ame Mika ma Iuda. Manao kekahi poe e ola ana no ma ia wa Ioela ma Iuda, a o Amosa ame Iona ma Iseraela. Ua elemakule loa paha lakou.

  Ma ka B. C. 753 kukuluia ke kulanakauhale kaulana loa o Roma, a he wa no ia i mamao ole aku mai na la aku o Isaia. Ma ka B. C. 745 ulu ae la ke kulanakauhale o Korineto. Kukuluia ke kulanakauhale o Kurakusa ma ka mokupuni o Sikili ma ka B. C. 734. Nohoalii o Numa Pompilius ma Roma 716-678. Ala hou ka ikaika o ke Aupuni o Ausuria i keia wa.

  Aia ma 2 Oihanalii, ma na Mokuna 25 me 26 e loaa ai ma moolelo o na noho alii ana o Amazia ame Uzia. Aia ma na Mokuna 1 a 6 o Isaia e ikeia ai na mea ano nui pili i ka hana a Isaia.

  Ua hoomaka paha keia moolelo hou e pili ana i ka Isaraela mahope iho o ka pau ana o na au nohoalii holomua an aelua, a e kokoke ana hoi i ka hoomaka ana o ka emi ikaika ana o ka Isaraela noho mana a kilakila ana malaio o Ahaza. E nana Isaia 1:1; 6:2; 2 Na 'Lii 15:1-6; 2 Oihanalii 26:16-23. He aneane 16 makahiki mamua o ka hopena o ke Aupuni ma ka akau, a e kokoke ana hoi i ka wa i ala hou ai ka ikaika o ka mana o Ausuria.

  E nana ma ke Kauoha Hou: Ioane 12:41, ike o Isaia i ka nani o Karisto. Ke kaheaia ana o na haumana. Ioane; 38-45; Mat. 4:19; 9:10; Mareko 3:14. Kaheaia na paahana, Mat. 20:1-15. Pauku 9 me 10 o Isaia, hoikeia ma Mat. 13:14, 15; Ioane 12:39-41; Oihana 28: 25-38; Rom. 11:8; 2 Kor. 3:14, 15.

  Isaia ame kona wa. 1. O ke ano o keia inoa Isaia, he "Hoola o Iehova."

  2. Aia ma Ierusalema kona home.

  3. He keiki oia na Amoza. Ua manao ka poe Rabi he hoahanau pili ohana oia no Uzia ke alii.

  4. He kaula wahine kana wahine. Ua loaa iaia ka ike wanana elike me ka loaa ana oia ike i kana kane.

  5. Ua hanau keiki no o Isaia me kana wahine. He elua o laua mau keiki. O Shear-jashub ka mua, a o Maher-sha-lal-hashbaz ka lua. O ke ano o ka inoa mua, "E huli hoi mai ana ke koena;" a o ke ano o ka inoa elua, "E awiwi ka waiwai pio."

  6. Mawaho ae o ka buke o ka Palapala Hemolele i kapaia ma kona inoa, oia ka mea nana i kakau ka moolelo o ka nohoalii ana o Uzia (2 Oihanalii 26:22; 32:32), a pela pu hoi me kekahi buke e pili ana i ka moolelo no ka nohoalii ana o Hezekia.

  7. Ua wanawa o Isaia i kana mau olelo wanana ma na wa e noho alii ana o Uzia, Iotamia, Ahaza ame Hezekia (Is. 1:1). Nolaila, ina i 'hoomaka kana wanana ana mai ka makahiki hope aku o ka nohoalii ana o Uzia (Is. 6:1), oia hoi ka makahi mamua aku o Karisto (B. C.) 758, a hoea i ka makahiki mua o ka nohoalii ana o Manase, B. C. 697, alaila, he 60 makahiki i lawelawe ai oia i kana oihana wanana ma kona ano kaula. Aku 'hoi, ina kakou e lawe ana i ka papa hoike manawa a ka poe Ausuria, a helu i ka hapa nui o ka manawa o ko Ioiama nohoalii ana, me ko kona makuakane, alaila, ua nee ko Isaia wa o ko wanana ana mai ka B. C. 737 a i ka B. C. 686, ua like ia me na makahiki he 51.

  8. Ua hoomaka o Isaia i ka wanana ana mahope iho o ka noho pomaikai a holomua ana o ka Isaraela no na makahiki paha he kanalima. Aka, he nohoana pomaikai nae keia i kaualako aku i ka lahuikanaka e launa me na lahuikanaka hoomanakii o ka Hikina. A mamuli o ka haaheo ame ka haakei i loaa i ke alii ame kona lahuikanaka, ua ala ae la ko lakou naau a kipi aku la i ko lkou Akua. Ua poina ae la lakou i na pono ame na pomaikai a ke Akua, a Iehova i haawi mai ai ia lakou; a ua haaleleia ke Akua oiaio, a lilo lakou iloko o na hana hoomanamana o ka Ausuria. I keia wa i ala hou mai ai ka mana o Ausuria malalo o Tiglath-Pileser, a ua hoouka kaua aku la ia i ke aupuni akau, a ke aneane aku la hoi ia aupuni e kokoke i kona hopena. O na aupuni nui o ke ao nei e hakoko ana ma na ninau nui o ko ke ao nei noho mana ana ia wa, oia no o Ausuria, Babulona ame Aigupita. Aia mawaena ponoi o kahi i hoopuni ai o keia mau mana nui ekolu e waiho ana kahi aina o Palesetine, kahi i ku ai ke kulanakauhale hoano o Ierusalema. O ka manaolana wale no e loaa ai ia Ierusalema kona noho ana palekana. oia kona noho kuokoa ana me ka hoopili ole ana i kekahi o keia mau mana aupuni ekolu. Ua koho mai o Iehova ia Ierusalema i wahi e ku ai kona nohoalii, a i wahi hoi e malamaia ai ke kulana hoomana oiaio ana aku iaia. Mamuli o kona hoohui pu ana aku iaia iho me kekahi o keia mau aupuni hoomana kii, e lumai aku ai ia i kahi hoano o ke Akua iloko o ka hewa ame ka haumia, a ma ia ano e kau mai ai ka hoopai a ka mea mana loa i hoowahawahaia aku e ia.

  9. Ua manaoia, ua make o Isaia ma na makahiki mua o ka nohoalii ana o Manase i ke 70 a 90 paha o kona mau makahiki. Ma ia wa, ua pahola ae la na hana hoomaau a hoomainoino a Manase i na kanaka o ke Akua. A ua oleloia, ua hoopaaia aku o Isaia ma kekahi kumulaau Kedera, a oloia aku la ia i ka pahikaua. Oia ame ke kumulaau i hoopaaia aku ai ia, ua oloia aku la. Mai ke poo a hoea ilalo kona oloia ana i ka pahikaua.

 

HE M@NAU HOONANEA.

  Heaha ke ano o ka huaolelo Isaia?

  Mahea kona home?

  Owai kana mau keiki?

  Heaha ka oihana a kana wahine?

  Mahea i like ai o Isaia me Iesu?

  Ehia makahiki i wanana ai o Isaia no ka poino e kau mai ana maluna o ka lahui Isaraela?

  Pehea ke ano o ka Isaia make ana?

  O ka mea hea iloko o ke kanaka kai like aku me kahi hoano iloko o ka luakini o Ierusalema?

  Ina lilo ka lahui Isaraela i ka hana hoomanakii, heaha ka hopena e kau mai ana maluna o kahi hoano o Iehova?

  Ina lilo ke kanaka Karistiano i ka hewa, heaka ka mea e loohia ana maluna o kona uhane?

  Mahea la oe e koho ai e ke kanaka Karistano, ma ka malama anei i ka laahia o kou kino ame kou naau e laahia no Iehova a i ole, e hookomo aku paha oe ia oe iho,  o kou kino ame kou uhane e noho iloko o ka haumia o ka hewa?

  Kauia o Isaia ma ka laau a make oia, a kauia o Iesu ma ka laau a make oia, aole anei i lilo ko Isaia make ana ma ka laau i hoike ana no ko Iesu make ana ma ke-kea?

 

HE MAKUAHINE I HOOPUIWAIA.

 

(Mai ka Nupepa Freeport Bulletin mai o Ilinoi.)

  Oiai o Mrs. Willima Shay e paahana ana maloko o kona home, ma ke kihi o na Alanui Taylor ame Hancock, Freeport, Ilinoi, ua hoopuiwaia ae la ia i ka lohe ana aku i kekahi nakeke mahope mai ona.

  I kona huli ino ana ae, ike aku la ia e kolo mai ana i ona 'la, kana wahi kaikamahine o Beatirisia, a he ehahoiona mau makahiki. E nee mai ana ua wahi kaikamahine nei maluna o ka papahele, me he ano hooikaika no, aka, me na helehelena hauoli no nae i ka ike ana mai i kona luaui makuahine. A o ke koena aku o na mea pili i keia wahi kaikamahine, aia no ia ma na olelo a kona makuahine. Penei kana olelo:

  "Ma ka la 28 o Sepatemaba, 1896, oiai ua wahi kaikamahine nei iloko o kona ola kino maikai, aia hoi ua loohia koke iho la ia (Beatirisia) me ka ikaika loa i kekahi ma'i mala o ke aa-lolo ma ka iwi-kuamoo. He ola kino ikaika a oolea kona, aka, i ka loaa ana i keia ma'i, iloko o elima wale no pule, aia hoi, ua nawaliwali mai la ia, a loaa maoli iho la ia i ka ma'i huki, a kahuli kapakahi ae la kona poo, a hiki ole nohoi iaia ke hooioni ae i kekahi lima ona. Aole nae i pilikia kana olelo. Ua kii aku la au i ko makou kauka ohana, oia hoi kekahi o na kauka akamai a holomua o loko o ke kulanakauhale. Ike iho la ia he ma'i ko'iko'i a pilikia ko ua wahi kaikamahine la. Aole i liuliu, ua hookau ia aku la maluna o Beatirisia he lakeke o ka laau pipili wela, i kapaia he laau hoopala. Ua kiiia aku nohoi kekahi poe kauka akamai e ae, ua hoohania o Beatirisia me na mea paahana uwila, eia nae, aole wahi pomaikai i loaa mai, a hiki wale i ko makou hoao ana i na Huaale Akala a Dr. Williams no na Kanaka Nanakea.

  "Oiai hoi au e lilo loa ana i ka hana maloko o ka hale-kuke i kekahi auina la, puiwa ae la au i ko'u lohe ana'ku ia Beatirsia e kahea mai ana 'Mama,' a e kolo mai ana nohoi oia ma ka'u wahi e ku ana. Ua hoonoho aku au iaia maluna o kekahi wahe hikiee moe maloko o ka rumi hookipa, ma kahi kupono e loaa mai ai i ka mehana maikai mai ke kapuahi hoopumehana mai, me ka hoolako pu ana'ku hoi iaia me ona mau buke ame na mea paani. I kona kali ana mai paha ia'u a loihi loa, nolaila, ua uluhua oia, a kaea hoi, ua hoohoio koke iho la ia e hele mai mai oia ia'u. Nolaila, o kana kaao mau e olelo aku ai imua o kela ame keia mea e hoea mai ana i ko makou wahi, oia keia, 'Na kuu mau Huaale Akala i haawi mai ia'u i ka hele ana, a ua hookoia nohoi keia mau olelo ana mahope mai. Mai ia wa mai, ua ku ola a ua hele. He aneane eiwa poho huaale i pau iaia i ka ai ia, a o kona mau wahi papalina nananakea keia a keokeo pu, ua ano ula ohelohelo ae la me ka mahiehie maikai, a i kela ame keia la, e loaa ana iaia ka ikaika. Ua hiki iaia i keia wa ke hiamoe loihi i ka po, aka, mamua aku o kona ai ana i na huaale, he wai hora kakaikahi wale no kona e hiamoe iho ai a o ke ala ae la no ia." E kuaiia ana na Huaale Akala a Dr. Williams no na Kanaka Nananakea e na poe kuai laau apau.

 

E HOIKE I KA ME OIAIO

 

 

MR. Lunahooponopono.

  Aloha oe:--Ma ka la 20 o Sepatemaba, hora 10 a. m. oiai au, E. Kekoa o Kauakanilehua, ame M. Kane, o kaulu kukui o Lanikaula, e ku ena ma ka huina alanui Papu ame Kalepa aoao ma Ewa, aia hoi, hoea mai ana ka Elele Ekalesia o Kaohe ame Milolii, oiai ua pau nui ae ma ke Kinau i ka la Sabati aku, oiai hoi, ua hookuu na hana o ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Hawaii.

  Owau o makou kai ninau aku i ua Elele la o Kaohe ame Milolii, peni: "Heaha ka mea hou o ka Ahahui Euanelio?"

  "He nui no na mea hou, a o ka mea hou ano nui, oia keia: Ka pili pu ana 'ku o na Ekalesia Hawaii me na Ekalesia o Amerika Huipuia a lilo i hookahi."

  Ia manawa i ninau aku ai o E. Kekoa: "Ua holo paha kela kumuhana iloko o ko oukou Aha?"

  "Ae; ua hooholoia. Ua nui ko'u hooikaika ana e hoopanee i kela kumuhana a hiki mai ka Ahahui Nui o ka Paeaina i ka malama o Iune, A. D. 1899, aole nae he hooloheia mai."

  He nui aku na mea a keia Elele i hoike mai ai no keia kumuhana, aka, ke ike nei au, aohe oiaio. A ke makemake nei au e kamailio maluna o keia poo manao: E hoike i ka mea oiaio. Penei ka mea oiaio: Ua hoopaneeia ua kumuhana la a noho mai ka Ahahui Nui o ka Paeaina, na ke Kakau Leta no nae o ka Papa Hawaii e lawe mai imua o ka Ahahui.

  Ua hoikeia mai keia imua o ka Ekalesia o Kailua, mai ke Kahu Ekalesia mai, e hai ana i na mea hou o ka Ahahui imua o na hoahanau.

  I kuu lohe ana i keia hoike mai ke kahu mai o na Ekalesia Huiia o Kailua ame Helai, hmoomanao ae la hoi au i kuu lohe mua ana i ka Elele o Kaohe ame Milolii, oiai ko'u mau la ma Honolulu, e like me ia i hai ia maluna.

  Nolaila, ua olelo au iloko o'u iho, he oi kela o kahi Elele hoopunipuni. No keaha la ka mea olelo ole i ka mea oiaio? Aole paha ia makou ekolu wale no kana hoopunipuni ana, manao no au, ua nui aku ka poe a keia Elele i hoopunipuni aku ai. A wahi ana i olelo mai ai: He kumuhana hoohui aina no keia; aole no ka pono ame ka hooholo mua ana i na Ekalesia Hawaii. A ua ike pu hoi au ma ka lima o ua Elele 'la, he kope o kekahi palapala i kakauia penei: "Eia hou ia hoohui aina." A ua hoakakaia malalo iho na hana i hanaia ma ua Ahahui la o Laupahoehoe, Hawaii. A e lawe ia ana ua kope la e hookomo iloko o ka nupepa "Ke Aloha Aina."

  Pehea la ua puka paha aole paha. A ke manao nei au, ua hoi aku oia a imua o na hoahanau o Kaohe ame Milolii, a hoike aku i ka mea oiaio ole, e pili ana i kela kumuhana: "Ka pili ana'ku o na Ekalesia Hawaii me na Ekalesia o Amerika Huipuia a lilo i hookahi."

  Ua olelo ae ua Elele 'la. "ua hooholoia." Ke olelo mai nei hoi ka Luna Hoomalu o ua Ahahui la, "Ua hoopaneeia a ka malama o Iune, A. D. 1899, i ke Kau Nui o ka Paeaina."

  Ke manaoio loa nei kou mea kakau i ka ka Lunahoomalu o ka Aha, a ke hilinai ole nei i ka ua Elele la. He mea poo i na ekalesia e nana i ka mea kupono e hele ai no ka Ahahui Euanelio, i hoi mai a hoike mai i ka mea i  hooholoia imua o ka Aha, me ka pololei, alaiia, makepono na dala a ka Ekalesia i uku aku ai iaia.

  Ma keia haanui ana a ua Elele nei imua o makou a i ekolu, ua manaolo no makou a ua puni maoli no, ua hooholo lo la ka Ahahui Euanelio Mokupuni o Hawaii. Eia ka aole. A o makou hoi a i ekolu, ua haawi aku makou i ko makou mahalo i ua Elele la ma o kona i ana mai, ua noi oia imua o ka Aha: "E hoopau loa i keia kumuhana, a i ole ia, e hoopanee a ke Kau Nui o ka Paeaina," wahi ana, "He kumuhana make keia no na Ekalesia."

  Keia Elele, he kanaka oia na'u i hilinai i na wa i hala ae, a ma ke Sabati la 1 o Okatoba iho nei, i ke Kahu o na Ekalesia Huiia o Kailua ame Helani, i hoike mai ai i na mea hou o ka Ahahui, akahi au a ike, aohe oiaio o na mea a ua kanaka la a'u i hilinai ai i na wa i hala, i ha'i mai ai ia makou ma kela huina alanui, ma ka la 20 o Sepatemaba, hora 10 a. m.

  A ke hoike aku nei au ma ke akea, ua puni makou ke kanaka, a o ke Akua, oia mau no Ia.

  A ke manao nei au. ua lawa ko@

a o ana'ku i na Elele o keia ano, ma ke @

leta imua ou e Mr Lunahooponoono @

i hana lakou a hoike hoi i ka @

oiaio. A pela kakou apau @

     Me ka mahalo.

  Kona Akau, Hawaii, Oka@

 

KELA AME KEIA

 

  Mahope iho o ka hala ana o n@

kahiki he umi o ko Mataaia noho @

ma ka aina e, ua ae hou ia oia @a@

ae i Samoa, a ua manaoia. oia k@

aku ana i ka hakahaka o Ma@

mke.

  Ua make mai nei ka Moiwah@ o

Denemaka, ka luaui makuahine h@o

ke Kamaliiwahine o Wale. ka wahine

a ka Hooilina Karaunu o Beri@n@a

Nui.

  Ke hoomau la no o Aguinaldo i ka

hakaka ma Pilipine, me ka oleio ana,

na ka poe Pilepine e hoomalu ia la@

iho, a ke kahea la oia i na keiki kupa

a oiwi o ka aina e kokua iaia.

  Ua manaoia, e hoounaia aku ana @

MacMillan o Mikigana i Kuhina Ele.-

Amerika i Enelani, a o Kuhina Alge@

hoi e noho ae ana ia ma ke ano Sena-

toa ma kona wahi.

  Aia na mokukau lehulehu loa @

Aupuni o Europa ame ko Amer@

nei ke houluulu la ma Tientsin. K@

a ua hoounaia aku la na koa ma@a

mai luna aku o na mokukaua n@

kiai ana i na Keena Kauikeia a K@

na Nui o kela ame keia Aupuni.

  Aole i manaoia ka lona laua @

pili ana i ka make ana o ka Em@p@

o Kina mawaena o ka Oihana Ka@

o Kina ma Amerika.

  Ua hooiaio loa ia ka lono no k@

hou ana o na hooponoponoia ana @

Aupuni Kina ma na lima o ka E@

pera wahine o Kina. Ke pookela @

keia o na wahine poo Aupuni kau@

loa o ke ao nei.

  Ua hala aku na mokukaua Baitim@

ame Petrel no Tientsin. a me he @

la, o ka Beninetona kekahi @ ho @

aku ana ilaila.

  E koi aku ana o Amerika Ha@p@

Tureke e uku poho mai ia n@

o kekahi poe kanaka Amerika @

poinoia.

  Eia na Aupuni nui o @a h@

ke noonoo nui nei i ka hoemi ana @

kulana oihana kaua o keia am@

Aupuni o ke ao nei. O ka Em@p@

Rusia ka mea nana e paipai @ k@

hana, a ua ae aku o Amerika H@

e komo aku ma ka Ahaolelo @

malamaia ana no ia hana.

  Topeka (Kan.). Sepetemaba @

kekahi o na hoikeike nani loa @

ma keia Mokuaina, oia no ka h@

e pili ana i ka papahiia ana ih@

karaunu maluna o ke poo o Miss A@

Rose, ma ka po nei, ma ke an@

Lorena III, ka Moiwahine o @ N@

Ohi Ai o Kansas. a pela pu ho@

anaina hookipa i haawiia aku m@

na Naita Carnival. Ua kauia iho @

ke karaunu alii maluna o kona poo @

kekahi komite i waeia mai waena @

o na Naita. O ka papale karaun@

kauia maluna iho ona, oia ka @

ekahi i ikeia o ka nani ma Am@

Huipuia nei. Ua oi aku mamua @

mau pohaku makamae i hanaia m@

papale nei. He mau pohaku @

keia, he mau sepaira ame aa em @

me 26 pohaku momi i hoolewa@

iho. O ka aahu alii ana e komo @

he lole silika kahiko ia o ke ano @

a o kona puhaka ua hanaia me @

lipine o ke ano kahiko loa i @

aku me na pohaku momi ame na@

rala. O ka lole aku o lalo, ua ho@

hiwaia me na momi ame na en@

O ke kaei, he kaei ia o ke an@

hiko o Aigupita, elike me ke @

Kaleopatera, keia moiwahine k@

loa o Aigupita i ka ui. E paa @

he kookoo alii gula. Na k@ K

Leedy i apo aloha mai iaia ma @

o ka Mokuaina, a haawi mai l@

n ki o ka Mokuaina, ma ke ano@

malihini hanohano a ua Mokua@

He 10,000 ka nui o ka kanaka @

aku i na leo huro o ka maha@

keia auina la.

  Aole i manaoio iki ke Au@

tania Nui ua make ka Emepera @

elike me na lono i lauahea @

 

  Ke holomua loa nei ke aoia @

ka hoonaauaoia ana o kela p@

meni Hawaii hou, malalo o @

ard o ke Kula Kamehameha

 

  Ua loaa hou mai no ia m@

palapala hoohalahaia mai Hawa @

no ke koho ana o ka Papa Hoo@

i kekehi kumukuia i makema@

ole ia e ko laila poe. E ikeia an@

palapala ma kekahi wahi o ko m@

pepa o keia la. O ka loaa ana h@

ao makaukau, akamai, ike a h@

i makemakeia hoi e na makua m@

iki, he waiwi nui ia no ka ho@

ana o ka oihana hoonaauao; aka@

he kumu makaukau ole a ike ole @

a i makemake ole ia nohoi e n@

kua mea keiki, he kumu hoona@

waii mai ia i ka holopono ana @

hana hoonaauao. Aka, nawai la e@

ke kumuao? Na ka Papa Hoonaa@

anei? Na na makua mea keiki a@

O ka oihana hoonaauao, aia no ia @

lalo o ke kiai ana a ka Papa Ho@

auao, a e ili ana maluna o kona h@

ke ko'iko'i o ka wae ana i na kum@

kupono no na kuia malalo ona.