Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 41, 14 October 1898 — KE KI GULA NO NA KULA SABATI. [ARTICLE]

KE KI GULA NO NA KULA SABATI.

0 ka Haawina Kula Sabati no keia la "Sabati" ae, oia ka la 23 o keia ma'hina, aia ia ma Isaia, Mokuna 6, mai ! ka Pauku 1-13. Nolaila, ma keia ma- j hele alakai e hoikeia aku nei, e hoaka-, ka aku ana makou i ,kekahi mau mea ! ano nui pili ia Haawina, me ka waiho'| ana hoi na ka buk£ "Ka Hoahana" e ! hoike aku i na mea i pili i ka haawina ma na ano liilii a pau pono loa paha. Ka Manawa i ike ai o Isaia i ka hihio i hoikeia ma keia Mokuna, ma ka makahiki no ia i make ai o Uzia, ke alii, oia ka 'B. C. 759, a mamuli hoi o ka Papa Hoike Manawa hou o ka Baibala i hoonohonoho hou ia, o ka makahiki 737 no ia mamua aku o Karisto. 0 lerusalema kahi i ikeia ai o keia hihio kupaianaha e Isaia. O kona home ao ia. Ma ka hoomaopopo ana i na olelo o ka Pauku 1, maloko o ka luakini ma lerusalema i loaa ai keia hihio i He kaula. O na kaula e ola ana ma ia wa, me Isaia, oia no o Nahuma ame Mika. O , Isaia ma lerusalema, a o Nahuma ame Mika ma luda. Manao .kekahi poe e , ola ana no ma ia wa o loela ma luda, a o Amosa ame lona ma Iseraela. Ua j elemakule loa paha laKou. Ma ka B. C. 753 kukuluia ke kulanaikauhale kaulana loa o Roma, a he wa no ia i mamao ole aku mai na la aku o I&aia. Ma ka B. C. 745 ulu ae la ke kulana.kauhale o Korineto. Kukuluia ke kulanakauhale o Kurakusa ma ka mokupuni o Si-kili''ma ka B. C. 734. Nohoalii o Numa Pompilius ma Roma 716-673. Ala hou ka ikaika 'o ke Aupuni o Ausuria i keia wa. Aia ma 2 Oihanalii, ma na Mokuna 25 me 26 e loaa ai aia moolelo o na noho alii ana o Amazia ame Uzia. Aia ma na 1 a 6 o Isaia e ikeia ai na mea ano nui pili i ka hana a Isaia. Ua hoomaka paha keia moolelo hou e pili ana i ka Isaraela mahope iho o ka pau ana o na au nohoalii holomua an aelua, a e kokoke ana hoi i ka hoomaka ana o ,ka emi ikaika ana o ka Isaraela noho mana a kilakila ana nialalo o Ahaza. E nana Isaia 1:1; 6:2; 2 Na 'Lii 15:1-6; 2 Oihanalii 26:16-23. He aneane 16 makahiki mamua o ka hopena o ke Aupuni ma ka akaai, a e kokoke ana hoi i ka wa i ala hou ai ka ikaika o .ka ihana o Ausuria.

E nana ma ke Kauoha Hou: loane 12:41, ike o Isaia i ka nani o Karisto. Ke kaheaia ana ona haumana. loane: 38-45; Mat. 4:19; 9:10; Mareko 3:14. Kaheaia na paahana, Mat. 20:1-15. Pauku 9 me 10 o Isaia, hoikaia ma Mat. 13:14, 15; loane 12:39-41; Oihana 28: 25-38; Rom. 11:8; 2 Kor. 3:14, 15. Isaia ame kona \va. 1. O ke ano o •keia inoa Isaia, he -'Hoola o lehova." 2. Aia ma lerusalama kona home. 3. He keiki oia na Amoza. Ua manao ka poe Rabi he hoahanau pili ohana oia no Uzia lee alii. 4. He kaula wahine kana wahine. Ua loaa iaia ka ike wanana elike me ka ioaa ana oia ike i kana kane. 5. Ua hanau keiki no o Isaia me kana wahihe. He elua o laua mau keiki. O Shear-jashub ka mua, a o Maher-sha-ial-hashbaz ka lua. O .ke ano o ka inoa mua, "E huli hoi mai ana ke koena;" a o ke ano o ka inoa elua, "E awiwi ka waiwai pio." 6. Mawaho ae o ka buke o ka Paiapala Hemolele i kapaia ma kona inoa, oia ka mea nana i kakau ka mooleio o ka nohoalii ana o Uzia (2 Oihanalii 26:22; 32:32), a pela pu hoi me ,kekahi buk« e pili ana i ka moolelo no ka nohoalii ana. o Hezekia.

. 7. Ua wanana o Isaia i kana mau olelo wanana ma na wa e noho alii ana o Uzia, lotamia, Ahaza ame Hezekia (Is. 1:1). Nolaila, ina i'hoomaka kana wanana ana mai ka makahiki hope aku o ka nohoalii ana o Uzia (Is. 6:1), oia hoi ka makahiki mamua £bku 0 Karisto (B. C.) 758, a hoea i ka makahiki mua o ka nohoāiii ana o Mana&e, B. C. 697, alaila, he 60 makahiki i lawelawe ai oia i kana oihana wanana ma kona ano kaula. Aka "hoi, ina kakou e lawe ana i ka papa hoike manawa a ka poe Ausuria, ā hehi i ka hapa nui o ka manawa o ko loiama nohoalii ana, ko kona makuakane, alaila, ua nee ko l3aia wa o ka wanana ana mai 'ka B. C. 737 a i ka B. C. 686, ua like ia me na makahiki he 51. 8. Ua hoomaka o Isaia i ka wanana ana mahope iho o ka noho pomaikai a holomua- ana o ka Isaraela no na makahiki paha he kanalima. Aka, he nohoana pomaikai nae keia i kaualako aku i .ka lahuikanaka e launa me na lahuikanaka hoomanakii o ka Hikina. A mamuli o ka .haaheo ame ka haakei 1 loaa i ke alii ame kona lahuikanaka, ua ala ae la ko lakou naau a kipi aku la i ko Ikou Akua. Ua poina ae la lakou i na pono ame na pomaikai a ke Akua, a» lehova i haawi mai ai ia lakou; a ua haaleleia ke Akua oiaio, a lilo lakou iloko o na hana hoomanamana o ka Ausuria. I keia wa i ala hou- mai ai ka mana o Ausuria malalo o Tiglath-Pileser, a ua hoouka kaua aku la ia i ke aupuni akau, a ke aneane aku la hoi ia aupuni e kokoke i hopena. O na aupuni nui o ke ao nei e hakoko ana ma na ninau nui o ko ke ao- nei noho mana ana ia wa, oia ni6 o Ausuria; Babulona ame

Aigupita. Aia mawaena ponoi o kahi i hoopuni ai o keia mau mana nui ekolu e waiho ana kahi aina o Palesetine, kahi.i lui ai ke kulanakauhaLe hoano o lerusalema. 0 ka manaolana wale no e loaa ai ia lerusa]ema kona noho ana palekana. oia kona noho kuokoa ana me ka hoopili ole ana i kekahi o keia mau mana aupuni ekolu. Ua koho mai o lehova ia I«rusal€mā i wahi e ku ai kona nohoalii, a i wahi hoi e malamaia ai ke kulana hOomana oiaio ana aku iaia. Mamuli o kona hoohui pu ana aku iaia iho me kekahi o keia mau aupuni hoomana kii, e lumai aku ai ia i kahi hoano o kc Akua iloko o ka ihewa ame ka haumia, a ma ia ano e kau mai ai ka hoopai a ka mea mana loa i hoowahawahaia aku e ia. • 9. Ua manaoia, ua make o Isaia ma na makahiki mua o ka nohoalii ana o Manase i ke 70 a 90 paha o kona mau makahiki. <Ma ia wa, ua pahola ae la na hana hoomaau a hoomainoino a Manase i na kanaka o ke Akua. A ua oleloia, ua hoopaaia aku o Isaia ma kekahi kumuiaau Kedera, a oloia aku la ia i ka pahikaua. Oia ame ke kumulaau i hoopaaia aku ai ia, ua oloia aku la. iMai ke poo a hoea ilalo kona oloia ana i ka pahikaua.

HE Ai~ - HOONANEA. Heaha ke ano o ka huaolelo Isaia? Mahea kona home? Owai kana mau keiki? Heaha ka oihana a ,kana wahine? Mahea i like ai o Isaia me lesu? . Ehia maka'hiki i wanana ai o Isaia k no ka poino e kau mai ana maluna o' ka lahui Isaraela? Pehea ke ano o ko Isaia,make ana? 0 ka mea hea.iloko o ke kanaka kai like aku me kahi hoano iloko o ka luakini o lerusalema? Ina lilo ka lahaii Isaraela i ka hana 'hoomanakii, heaha ka hopena e kau mai ana maluna o kahi hoano o lehova? Ina lilo ke kanaka Karistiano i ka hewa, heaka ka mea e loahia ana maluna o kona uhane? Mahea la oe e ikoho ai e ke kanaka Karistiano, ma ;ka malama anei i ka laahia o kou kino ame kou naau e laahia no lehova ,a i ole, e aku . paha oe ia. oe iho, o kou leino ame kou uhane & noho iloko o ka haumia o ka hewa? Kauia o Isaia ma ka laau a make oia, a kauia o lesu nia ka laau a make oia, aole anei i lilo ko Isaia make ana ma ka laau i hoike ana no leo lesu make ana ma'ke«kea?