Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 41, 14 October 1898 — Ke A'o Pili-olelo Beritania. [ARTICLE]

Ke A'o Pili-olelo Beritania.

KA HAINA—THE VERB. (Hoomau ana.) He lehulehu loa ua Haina Pili ole ! (Intransitive Verbs) i lilo i mau HaI ina Pili mamuli o ke kau ana o kekahi I mau Inawaena (prepositions) mahope o lakou; a ma ia ano ua loaa ia lakou he Hope Haina (Aui Alo) e ukali ana mahope mamuli o ka ume a kauo ana | a ka Inawaena i ka Haiaa e pili ana I me ka Hope Haina. Penei: j 1. The baby laughs. Ke akaaka nei i ka bebe. 2. We laughed at the baby. Akaaka aku kakou i ka bebe. Hoakaka: Ma keia mau hopunaolelo elua, e ikeia ana, o ka huaolelo "la«ghs" ma ka hopunaolelo mua he Haina pili ole ia; aka, ma ka hopunaolelo elua, ua lilo o "laughed" i Haina pili, mamuli o ka ume a kauo ana a ka Inawaena (preposition) "at," a piii aku ia "baby." Nolaila, ua pili pu loa Inawaena "at" me Haina i "laughed," nō ia kumu, ua kapaia ua , Hai.ua 'la, he Haina Hui, oiai, ua >hui

pu ka hana i hoikeia e ia me ka hana a ka Inawaena "at."

He mea .poho no nae, ke makaala loa, aole e hoohuikau pu i keia ano Haina-pili-ole, i lilo i Haina Hui mamuli o ka ukaliia ana e ka Inawaena, me ka Haina oia ano hookahi, e ukaliia ana nohoi e ,ka Inawaena i okoa ikona kulana ume a kauo ana i ka Haina i pili aku ai ia, i ko ka Inawaena ma ke kulana mua i hoikeia ae nei; oia hoi, ma ke kulana mua, ua pili ka ume ame ke kauo ana a ka Inawaena i ka Haina e pili aku ana i ka Hope Haina, oia ka Aui Alo; a ma ka lua, ua pili ka ume ame ke kauo ana a ka Inawaena i ka Haiinoa, oia ke Kumuolelo a Aui-ku-mu hoi i pili aku ai ka Haina, me ka Haiinoa e ukali ana mahope ona; o keia Inawaena kai hoomalu aku i ka Haiinoa a Paniinoa mahopē ona, a ku keia Haiinoa (a Paniinoa) ma ka Auialo, aole hoi, o ka Haina-pili-ole (i kapaia ae nei he Haina Hui) kai hoomalu i ka Haiinoa a Panlinoa paha e -ukali ana mahope mai. Penei:

I. Boys ]aughed at him. Akaaka na

keiki iaia. 2. Boys laughed in the house. Akaaka na leeiki iloko o Jca hale. Hoakaka: Ma ka hopunaolelo mua, ua lilo o "laughed" i haina-liui, mEimli o ka pili ana mai o ka inawaena "at" a lele like laua e hoomalu i ke paniinoa "him" ma ka auialo. Ma ka hepunaolelo elua hoi, ua ku mau o "laughed" he haina pili ole (intransitive) oiai, aohe ana Hope-haina (a Auialo) i hoomalu aku ai, nekam.3?, o ka Inawaena "in" .ka mea nana i hoomalu i ka haiinoa "house" ma ka auialo. E hoomanaoia., ma keia kulana hope, i hoikeia ae la, aole pono ke oleloia o "house" he Hope-haina ia, oiai, aohe liaina (verb) nana i lioomalu mai iaia; aka, ua pono ke oleloia, aia ia ma. ka auialo (objective case), mamuli o lea hoomaluia ana e kā Inawaena "in."

O ka Loina ano mii e pili ana i ka hoomaopopo ana i keia kulana Haina Hui, oia kaia: Ina e ku ka haina pili ole ma ke kulana hoohana a hoomalu aku i ka Haiinoa a Paniinoa ma ka auialo, mamuli o ka ume hoopili ana a ka inawaena, alaila, he haina hui ia, i ku ma ke kulana haina pili aku. Penei: Robbers feil upon him. Lele aku ia na powa maluna ona. Ina e ukaliia na Haina pili (Transitive verbs) e na Panilnoa Huli Auikumu (Reflexive Pronouns), elike me myBelf, himself, a pela aku, ua kapaia

■kela ano Haina, he Haina Huli Auikumu (Reflexive ; nokamea, ua huli hope ka hoohana ana, a o ka hoomalu ana hoi a ia ano Haina i kona Auikumu, oia hoi, ke kumuolelo. Penei:' John struck himself with nis fist. Ku'i no o loane iaia iho me kona puupuu (lima). Na Haina-pili-lua (Verbai), oia Haina i pili aku ko lakou hoolawa ia ana i kekahi mau mahele nui e ae o ka olelo, elike me ka inawaena, ka haiinoa, haiano, haina, a hainalea no hoi. He elua mahele o keia ano Haina-pili-lua: Haina-pili-haiinoa (Verbal Noun), i kapaia he Haina Ku-waJe (Infinitivas)-; a he Haina-pili-Haiinea (Verbal Adjectives). O ka Haina-pili-Haiinoa, he haina ia e hoike ana i ka hana a o ke kulana paha i hooiaia e ka haina. Penei: to read, e heluhelu; reading, heluhelu ana. Mamuli hoi o ke ku ana o keia ano 'haina ma keia kulana, me ka pili ole hoi i kekahi aui o ka olelo; nolaiia, ua kapaia he Haina-Kuwale. Ua like me ka olelo ana: e "holo; e hele; e inu; holo ana; moho aaa; hele ana; inu atfa. Aole lakou i pili aku i kekahi kumuolelo a hope haina hoi, a apana e hoi o ka olelo; aka, ua hoike no nae lakou i .kekahi hana i koiia e ka Haina i ku ai lakou. (Aole i pau.)