Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 43, 28 October 1898 — Page 2

Page PDF (1.38 MB)

This text was transcribed by:  Sarah Ho
This work is dedicated to:  To my family...Thank you for being my backbone...

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hoolaha Mana Hooko

 

Hoolaha Aina Aupuni

 

            Ma ka Poakahi, Nov. 21, ma ka hora 12 awakea, e kuai kudala ia aku ai, ma ka puka ma kea lo o ka Hale Oihana Hookolokolo, Honolulu:

            441/2 Eka aina ma Kamalomaloo, Kauai, he aina awawa, aneane 3/12 mile mauka o ke Alanui Aupuni.

            Kumukuai oi aku maluna o $500.

            Kuike de Dala, ma ke Dala Gula o Amerika Huipuia.

            No no hoakaka piha e ninau ma ke Keena Aina Aupuni.

J.F. Brown

Agena Aina Aupuni

Honolulu, Oct. 18, 1898.

 

Ka

Nupepa Kuokoa

Na ka Makahiki…$2.00

No Eono Mahina…1.00

 

 

Kuike ka Rula.

 

Puka

Ana

1

Pule

2

Pule

3

Pule

1

Mal.

2

Mal.

3

Mal.

1

Mak.

 

Iniha..

$1.50

$2.00

$2.50

$3.00

$5.00

$6.50

$12.00

2 Iniha

2.00

2.75

3.50

4.00

7.00

9.00

 

3 Iniha

2.50

3.50

4.50

5.00

9.00

12.00

 

4 Iniha

3.00

4.00

5.00

6.00

11.00

13.50

 

5 Iniha

3.50

4.75

6.00

7.00

12.00

15.00

 

6 Iniha

4.00

5.50

7.00

8.00

13.00

16.50

 

            O na Olelo Hoolaha a pau e hoounaia mai ana no ka Hooloaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomoia.

 

Hoopukaia E Ka

Hawaiian Gazette Co.

A.W. Pearson, Luna Nui.

Josephy M. Poepoe, Lunahooponopono.

Honolulu, Oahu.

 

Poalima,…Okatoba 28, 1898

 

Ka Paio Mawaena O Ka Lunakanawai Me Ke Kenerala.

 

            Mamuli o na olelo hope o ka palapala helu ekolu a Kenerala King i hoouna mai ai imua o ka Lunakanawai Apana o Honolulu nei, ame ka nana ole ana hoi o ua Keneral ‘la i ka palapalo pane aku a ka Lunakanawai i hoouna aku ai iaia. ua maopopo ua hoopauia na paio holo palapala mawaena o ke Kenerala Amerika ame ka Lunakanawai Hawaii-Amerika, elike me ka holo palapala ana mawaena o ka hoaloha ame ka hoaloha, a ua loli ae la keia paio mai kona kulana ano makamaka mai a ke kulana ninau hihia pili Aupuni maoli. oia hoi, he ninau i pili i kekahi luna Aupuni Hawaii, e lawelawe ana malalo o ka Mana Aupuni o Amerika Huipuia, elike me ka ano o ka olelo hoohiki i laweia ae ai e ka lunakanawai ma Hawaii nei, ame kekahi luna Aupuni o loko o ka Oihana Koa Amerika e noho ana ma Hawaii nei.

            Aole hiki ke hooleia, aole i loaa ka mana hookolokolo a hoopai i ka lunakanawai apana o Honolulu nei, maluna o keia ame keia koa Amerika, ma Hawaii nei, i uha’i i na kanawai hooponopono kuloko o Hawaii nei, i mea e mau ai ka maluhia ame ka noho pono ana o na kanaka. Ua hoakea ke kanawai i ka laula ame ka loa e holo ai na hoohana ana a ka mana hookolokolo kivila o ka aina, a hoopili aku i ka mea i hoiaioia ua ku ka hewa iaia. Ua ili nohoi ke ko’iko’i am eke kaumaha o na hoopuka ana i na oleloao a ka Aha hookolokolo, maluna o ka lunakanawai e lawelawe ana ia mana. He kuleana kona e olelo ai, ua hewa ka mea i hooiaioia kona hewa io ana-he kuleana kona e ao aku ai ua me la i ku ka hewa, ma na huaolelo e hoala ana i ka lunaikehala o ke pio i ike ai hoi oia i ka hewa io ana o ka hana haihai kanawai i haulehia ai oia, a malia he kumu ia e komo ai ka naau mihi iloko ona, a loaa iaia he haulehia hou ole ana aku iloko o ka hana hewa-ua loaa ka mana i ka lunakanawai e olelo aku i ka mea i hewa, eia kou hoopai, a pela aku.

            O ke kumu o ka ulu ana mai o keia kuee, oia ka puka ana mai ka lunakanawai aku he mau olelo i pili ole i ke kanaka non aka hewa ana e kaupaona ana, a he mau olelo hoi ia e kauhihi ana maluna o kekahi o na poo kiekie loa o ka oihana koa Amerika ma Hawaii nei, a makou e olelo ai, ua pili ole no ia i ka mea i hoahewaia. Aka, e ninauia nae ma keia wahi: Ua loaa anei he kahua kupono i ka lunakanawai apana o Honolulu nei e hoopuka ae ai i na huaolelo i hoohalahalaia, elike me na mea e ike ia iho ana’e ko makou poe heluhelu, ma na holo palapala ana e hoolahaia aku nei ma ko makou pepa o keia la?

            Ina ua hoikeia ka lohe i na poo Aupuni o ka Oihana Kivila o ke “Aupuni Kuloko” nei, mai ka oihana koa mai. mamua aku mahope mai paha o ka ulu ana o kela haunaele i hapaiia ae ai e kela mau aliikoa Amerika, aohe mana i loaa i na poo kiekie oia oihana maanei e kahea ai i aha hookolokolo koa no na hihia i ulu mai mawaena o na aliikoa koikoi o kona mahele koa, a ua maopopo hoi ia mea i ka lunakanawai apana o Honolulu nei, alaila, ua hewa loa ko ka lunakanawai hoopuka ana i na olelo pili i ka aha hookolokolo koa, i ke kenerala, a pela aku. Aka, ina aole i loaa he lohe a he ike maopop o keia ano i na poo amen a luna o ke Aupuni Kuloko nei, a ua manaoio nohoi ka lunakanawai apana aia io he man kahea aha hookolokolo koa no na aliikoa Amerika i hana hewa a kue kanawai, ma ka poho lima o na poo kiekie o ka oihana koa Amerika ma Hawaii nei, alaila, o ka hoopuka ana i kona manao hilinai ole no hana ana a keia mana ame a ano hana apau i pili i ke kanaka nana e paa ana i ua mana la i hoohana ole ia ma ka wa pono loa e ku ai ia hana, no ka pono, ka maluhia ame ka palekana o na kanaka o loko o keia kulanakauhale, ke manao nei makou he mau mea kupono no ia e hoopukaia ae e ka lunakanawai imua o kekahi ko haihai kanawai kivila, ana i hoomaopopo ai, aole e loaa ana he hoopai ai iloko o ka mana hookolokolo koa i moewaa wale ai kona mana i na aliikoa haihai kanawai mamua kokoke aku.

aku ma kea no e hoike an aka lunakanawai mana kivila i ke kumu kupono e kai au oia he hoopai oolea maluna o ka mea hewa.

            Aka, o ka mea maopopo ia makou i keia wa, ua loaa ka mana kahea aha hookolokolo koa i ke poo kiekie oia oihana ma Hawaii nei mawaena o na koa Amerika, no ka hookolokolo ana i na koa wale no; aka, aole i loaa ka mana ia kanaka e kahea ai i aha hookolokol koa no ka hoolohe ana i na hihia pili I na aliikoa i komisina ia mai e ka oihana koa ma Amerika, a i ole, e Kenerala Merriam paha.

            Ma ko makou manao, he oi aku no ka palekana no na Hawaii ke hoomanao i ka olelo kahiko, “E nihi ka hele i ka uka o Puna,” a i ole ia, “Mai walaau nui ae oe o makani auanei.”

 

 

Make I Ka Uwila.

 

            Iloko o na makahiki lehulehu loa i ku ai ka oihana hoomalamalama uwila ma Honolulu nei, aole i ikeia kekahi poino nui a weliweli elike iho la me ka poino i ikeia iho la ma ke aumoe o ka po Poalima aku nei.

            O keia oihana uwila ua hookumuia ia ma ka manawa o ka Moi Kalakaua, mai ia wa mai kona ku ana a hoea mi nei i keia au hou e nee nei kakou. Ma kekahi mau wa no i kaa hope ae nei, ua loheaia no na lono pau-ahi mamuli o ka a ia ana e ka uwila telepona, a pela hoi ka wela ana o na lima o kekahi poe i kea hi uwila e holo ana iloko o na uwaea i hoohanaia ai ia mea.

            I ka hoomaopopo ana i ke kumu o ka make ana o kela mau ola uhane, ma kela po Poalima aku la, ua loaa mai ia mamuli o ka hemo ana o ke pine i hoopaaia ai ka omole pale uwila, mai ka pou mai e ku la ma ke kihi mauka o na alanui Moi ame Rikeke. Ua popopo kela pine, a ua puhaka o loko ae mamuli o ka ai ia ana e ka naonao, wahi a kekahi olelo hoike i waihoia ae imua o ka Aha Koronero. Ke nanaia iho ka olelo hoike pili akeakami a Mr. Cross, kekahi hoa mawaena o ka Puali Eneginia Amerika ma Honolulu nei i keia wa, e ikeia ai ke kulana ano nui maol o ka nee ana o ka uwila iloko o ka uwaea i hoikeia ae la, a lilo ai i kumu make no keia mau ola kanaka i hala aku la.

            He umi-kumamalima ka nui o na makahiki o ka hoohanaia ana o kei pine, wahi a ka luna nui o ka oihana uwila. O ke Aupuni Hawaii ka ona o keia oihana uwila. A ke manao nei makou, mahope iho o ka hookoia ana o ka hana haawi aku ia Hawaii nei, ame kona mau waiwai aupuni apau i ke Aupuni o Amerika Huipuia, elike me ka Olelo Hooholo Hui a Lunamakaainana Newlands, ua lilo o Amerika Huipuia i ona no keia oihana uwila i loohiahia iho la keia pilikia.

            Ua hoike mai hoi o Mr. Buck, ka luna o ka oihana i keia wa, eia oia ke hoomaemae hou nei a ke hana hou nei i keia oihana elike me ka hiki iaia ka hana, me na makaukau i hoolakoia aku ai iaia. A wahi hou no ana, he nui loa na wahi o loko nei o ke kulanakauhale i like loa ke kulana nawaliwali a maikai ole o na uwaea elike iho la me keia.

            Aole kanalua i koe no ka mea e pili ana i ke kumu i make ai kela mau ole kanaka, a i loohia ai hoi he mau ola e ae i na poina a pilikia nohoi ma kela po Poalima i hala aku.

            O kekahi mea ano nui i puka mai ka waha mai o ka eneginia Aupuni, aole i loaa he luna nana nui nana e kiai a e makaala i na uwea o waho nei, no ka hoomaopopo ana i na poino a kumu hoopilikia aku paha i na uwaea, koe wale no na mea e pili ana i na hana oia ano i lawelaweia maloko o na hale. Aka, he hemahema no nae keia i hoopalalehaia mai o lilo loa mai no a hoea iho la i keia au i ikeia ae la keia poino. O ke dala oia no ke kumu e hiki ai ke hooholo pono ia na hana e loaa ai ka holopono ame ka palekana apau o kela ame keia hana, ina no ia he hana Aupuni a hana makaainana paha, elike me ka nui ame ka ikaika o na makaala i haawaiia a e haawiia aku ana paha e ka poe i hookauwaia ma ua hana la. A oiai, aia ka weheia ana o ke eke dala Aupuni ma na lima o ka Ahaolelo, ua ikeia ma ka hapanui o na kau i noho ai kei poe, ka upikiia ana o ka waha o keia eke, a lilo nui ko lakou manawa ma ka hookomo ana i na huaolelo e hoike ana i ka popopo o ka Oihana Uwila Aupuni.

            Ke kamailio nei makou i keia, aole me ka manao e haawi aku makou i na hoopakele ana i ka ona non aka oihana uwila nana i hoopuka mai i keia poino; aka, he makemake makou e hookaakaaia na maka o ka poe noonoo pupuahulu e hilikau wale ana ka lakou mau olelo hoahewa maluna o ke Aupuni, a o kahi mea e ae paha i manao ia, oia ke kumu o kekahi hana hewa, a o ka mea paha i loaa mai ai he poino.

            Ma ko makou pepa o keia la e ike ai ko makou poe heluhelu i ka moolelo piha o keia make weliweli ma o ka uwila la. A e kamailio hou aku ana no makou no keia mea ma keia mua aku.

 

Na Kuee Pili Hoomana

 

            O ka mea i kuluma mawaena o na aoao hoomana e ku nei mawaena o kakou nei, oia no ka hoolilo ana o kekahi poe i na kuee pili hoomana i ikeia mawaena o kekahi Ekalesia i kumu hooulu hakaka a paio pilikino hoi. Aole i liuliu loa aku nein a la i hala, ua ulu nui mai la mawaena o na Ekalesia “Euanelio” o Hawaii nei he mau manao like ole mai waena mai o na kahu amen a hoahanau o ia mau Ekalesia ma Hawaii a ma Oahu nei nohoi, no ka mea e pili ana i ka pono ame ka pono ole o ka hui lokahi ana aku o na Ekalesia Hawaii me na Ekalesia Amerika malalo o ka Papa Misionari o Bosetona.

            Aole hoi o keia wale no ka makou i hoomaopopo mai ai, aka, no na Manawa he lehulehu wale iloko o na makahiki he nui i kaa hope ae nei, i like ai no makou i ka hoopiolokeia ana o kekahi mau Ekalesia e ae, e na kumu hooulu pioloke kuloko i oili ae mawaena o lakou iho, a lilo ae la ia i mau mea kamailio akea ia, maloko o na aha halawai, na luakini a ma na home o na Kahu Ekalesia amen a hoahanau, a ma kekahi mau manawa ua kokolo loa mai la keia mau kuee a komo iloko o na nupepa.

            O na nupepa hoi, ke hoolaha nei lakou i na mea o keia ano, no ka pomaikai o ko lakou poe heluhelu, ma kea no he mau mea hou no ia.

            O ke kuee i loaa mawaena o ka Bihopa o ka Ekalesia Enelani o Hawaii nei ame kekahi Kahu Ekalesia oia hoomana, oia kekahi o na nuhou ano nui loa i ikeia mawaena o ka poai o na Ekalesia “Karistiano” ma Hawaii nei, Owai la kai hewa; a owai la kai pono ma keia hama? Aole o makou kuleana e haawi ai i olelo hooho’o. Aka, eia ka makou mea i ike mawaena o na Ekalesia i kapaia he poe Ekalesia “Katolika”-elike la me ka Ekalesia Enelani, Roma, Rusia, Aremania, Lutera, a pela aku, ua lilo na Bihopa e noho ana ma kekahi kihapai i luna mana nui no na hooponopono ekalesia iloko iho o kona kihapai i noho mana akea hoi kona maluna o na hana a na Kahu Ekalesia (a poe kahuna paha) malalo iho ona a e noho ana hoi ma kahi i alii ai kona mana luna kiai. Ma keia ano ninau, he mea ole ko ka lehulehu noonoo, he mea ole ko lakou mau uwauwa wale ana, aka, o na rula alakai i hoikeia maloko o na “rubarika” a o noa buke lawe lima paha, elike me ka na Ekalesia Euanelio o Hawaii nei, oia na mea nana nui ia. Aka, ke lana nei ko makou manao, e hoea aku ana keia mau kumuao o ka malamalama Karistiano ma Hawaii nei i kahi a Paulo i olelo ai i ko Korineto, oia hoi ka lokahi ana o ka manao.

 

 

Hamuku Brown no na Kaiaulu o Amerika

            Ua laulaha ae ka lono e holo aku an aka Ilamuku Brown o Hawaii nei no na kaiaulu o Amerika, ma kekahi huakai pili oihana. Ua manaoia he mea pono iaia ke hui aku me na luna Aupuni o loko o ka Oihana Makai ma Amerika i mea e hiki ai ke hooholo pono ia kekahi mau lawelawe ana i na hana o ka oihana makai ma Hawaii nei, a no ka hakilo pono loa ana nohoi kekahi i na hana ana a ko laila oihana makai. E haalele iho ana paha oia ia nei ma ka la 9 o keia mahina ae, a ma ka malama o Dekemaba ae nei e huli hoi mai ai oia no Hawaii nei. E ukali pu aku ana o Mrs. Brown iaia ma keia huakai.

            Ma kona wa e kaawale aku ai, e lawelaweia iha an aka hana o kana oihana e Hope Ilamuku Hikikoki. Ke lana nei ko makou manao e holopono ana no kana huakai me ka maikai a pae hou i ka aina nei.

 

Lunakanawai Wilikoki me Kenerala King

 

Wehe Ka Piko O Na Hoahanau

 

Hele Loa Paha Auanei i ke Aiwaiwa?

 

Owai La Kai Hewa?

 

Eia iho mahope ae nei e ikeia ai ke koena o na holo palapala ana, mawaena o Lunakanawai Wilikoki o ka Aha Apana o Honolulu nei, ame Kenerala King o na Koa Amerika ma ke Kahua Hoomoana MaKinile ma Honolulu nei.

            E ike ana ko makou poe heluhelu, aia ma ka helu 3 o na palapala a Kenerala King, na huaolelo e maopopo ai ka “moku” ana o na “piko o na hoahanau:” a ma na lono lauahea i loheia mai, aole loa ua Kenerala la i heluhelu i ka palapala helu 3 a ka Lunakanawai i hoouna aku ai iaia.

 

Palapala Helu 2 a Kenerala King Ia Lunakanawai Wilikoki

 

Headquarters District of Hawaii,

            Honolulu, H.I., Oct. 20, 1898.

I ka Mea Hanohano W. Luther Wilcox,

            Lunakanawai Apana:

Aloha oe:-Ua loaa ia’u ka hanohano o ka hoike ana aku no ka loaa ana mai o kau palapala o ka la 18 nei, aka nae, aole i hoea mai i ko’u keena oihana a hiki wale i ka auina la o ka la 19 nei. Ua ae mai oe, ma kea no nui, ua pololei no na olelo i hoolahaia ae o kau mau olelo aka, ua kalele mai oe, oia mau olelo i hoikeia ae ua hookahuaia no ia e na lono au i manao ai he hiki ke hilinaiia, a ua minamina hoi oe, ina ua oiaio ole ia mau lono.

            I ka apo ana aku i keia hooia ana me ka mahalo ame ka manao maikai maole nohoi, ke makemake nei au e hoike aku ia oe i na manao hewa loa a oiaio ole hoi.

            Ka mua-Ua olelo oe: “I kekahi la ae, ma ka wa i waihoia aku ai kekahi mau hoopii, ua ma’i mai la ko oukou aliikoa poo, aole e hiki ke ikeia aku.” Ma kahi o ka oiaio ana o keia mau olelo, ua haalele aku la ke aliikoa i oleloia ae la i kona moe i waiho a ma’i ai, no ka hoolohe maoli ana i na hoopii, a ua hoolilo i ka hapanui oia kakahiaka ma ka noii ana i ua hana la, a o ka hopena, ua hoopau ia ka Ilamuku Koa mai ia oihana aku, oiai ua kau ke koikoi o ka hewa maluna ona, a hoihoiia aku la ia i kona regimena.

            Ka lua-Ua olelo ae nohoi oe ma ia manao hookahi no, “ua ma’i mai la ko oukou aliikoa poo, aole hiki ke ikeia aku, eia nae ma ia ahiahi iho no, ua hawwi ae la ia he ahaaian i kona poe hoaloha.” Aole loa i hele ke aliikoa poo i kekahi ahaaina ma ia ahiahi, aka, e waiho ana ia i ka ma’i maluna o kona wahi moe no ekolu la, mahope iho o ka pau ana o kana huli ana i na mea pili i ka hihia.

            Ke kolu-Ua olelo ae oe, “ua palaina puna ia na aliikoa.” Oia mea oiaio ole nohoi kekahi. Malia paha, aole oe i ike, aole i loaa ka mana i kekahi aliikoa apana e kauoha e noho kekahi aha hookolokolo koa no ka hookolokolo ana i na aliikoa komisina. Aia ia mea i kona mau poo, a ia lakou hoi i waihoia aku ai he hoike piha o keia hihia, a o ka lakou keehina hana ma keia hihia, he mea ia i hiki ole ia oe ame a’u nei ke ike i keia wa.

            Kehoomahui wale aku nei no au ia oe, o keia mau manao koho wale i hoopukaia mai e oe ma kou kulana luna aupuni, mai e oe ma kou kulana luna aupuni, mai ka malu mai hoi a mai ka ihikapu mai o ka aha, imua hoi o na koa malalo o ko umahele, a imua ponoi hoi o kea lo ame ka lohe ana o na koa amen a kanaka hoi, aole lakou he poe koa. Ke kali nei au me ka manaolana, e loaa ana na hoomanalo akea ia ana o keia mau olelo amen a hooponoponoia ana, ka mea hoi i upuia aku e loaa mai ana mai kekahi keonimana mai a loea kanawai nohoi.. Me ka mahalo loa,

Charles King,

Brigadier General U.S.V.., k

Brigadier-General U.S.V. Command

Brig. General U.S.V. Commanding

Palapala Helu 2 a Lunakanawai Wilikoki ia Kenerala King.

Honolulu, October 29, 1898.

Charles King, Brigadier General U.S.V., Commanding:

            Aloha oe:-Ua loaa ia’u ka hanohano o ka hooia ana aku ia oe no ka loaa ana mai o kau palapala o keia la, a e noi mai ana hoi e nana i na manao o loko. Ma ka pane ana aku, e ae mai ia’u e olelo aku, aohe a’u mea e paku’i aku ai, a e hoihoi hou mai ai paha mailoko mai o ka palapala a’u i hoouna aku ai, i kakauia ma ka la 18 o Okatoba, 1898. Owau iho no me ka mahalo.

W. Luther Wilcox

Lunakanawai Apana o Honolulu

 

Palapala Helu 3 a Kenerala King ia Lunakanawai Wilikoki

 

Honolulu, H.I., Oct. 21, 1898.

I ka Mea Hanohano W. Luher Wilcox, Lunakanawai Apana:

            Aloha oe:-Eia ia’u kau palapala o ka la 20 nei, maloko o laila i olelo mai ai oe, “aohe au mea e pakui aku ai, a e hoihoi hou mai ai paha mailoko mai o ka palapala,” i hoounaia mai ka la 18 o Okatoba nei.

            Ua kaumaha kuhohonu loa au, ma keia wa o ko kakou pili launa aupuni ana, no ka lawe ana ae o kekahi luna aupuni o ke Aupuni Hawaii, mamuli o ka malumalu oihana aupuni i ka manao, ua loaa iaia ke kuleana e hoopuka i na manao wahahee a alapahi hoi e pili ana i ke aliikoa kiekie o na koa Amerika i hoonohoia maanei, a o kau pane no kekahi palapala oluolu, ua hoonee aku ia i keia kumuhana mai kea no pili makamaka maoli a i ke ano pili makamaka maoli a i ke ano apili aupuni, a ua waihola aku hoi oe mailoko aku o na noonoo ana a

Charles King

Brig. General U.S.V..Commanding.

 

Palapala Helu 3 a Lunakanawai Wilikoki ia Kenerala King.

Honolulu, Oct. 21, 1898.

            Aloha oe:-Ke hoike aku nei au no ka loaa ana mai o kau palapala o ka la 21 o Okatoba nei, a ke pane aku nei au ke hole loa nei au ma na ano apau. Aole loa au i “hoopuka i na manao wahahee a alapahi hoi e pili ana i ke aliikoa kiekie o na koa Amerika Huipuia i hoonohoia maanei.”

            Me ka hoomau ana i na mahalo kiekie ana no ke kulana aupuni i paaia e oe. Owau iho no me ka mahalo.

W. Luther Wilcox.

Lunakanawai Apana o Honolulu.

            O keia palapala hope a ka Lunakanawai, aole ia i heluheluia e Kenerala King, a me he mea la e hoouna loa ia aku ana i kona mau poo ma ka oihana, a o lakou ka poe e ike iho ana i na mea i paneia aku e ka Lunakanawai Hawaii.

 

Ka Ekalesia Bihopa O Honolulu Nei.

 

E hoopauia ana paha ka LaikiniHaiolelo o Rev. Mackintosh.

 

A Ke Ahi O Na Hana A Bihopa Willis

 

He mau mahina koliuliu iki i hala hope ae nei, ua ike ka poha ana mai o kekahi kuee mawaena o Alfred Willis, Bihopa o ka Ekalesia Enelani ma Hawaii nei ame Rev. John Usborne, kekahi kahunapule oia ekalesia e noho kahu nei no ka halepule o Kelemeneke Hemolele ma Punahou ae nei, aia hoi, i keia wa, ua laulaha ae la he lono, ua ulu hou ae la he ano mokuahana mawaena o ua Bihopa la ame Rev. Alex. Mackintosh, ke kahu ekalesia o ka Mahele Elua o na Anaina pule o Ka luakini o Sana Anaru, ma Honolulu nei.

            O ka lono i laulaha ae, oia keia: Mamua o ka haalele ana iho o ua Bihopa la ia Honolulu nei, a holo aku nei no Maui, ua haawi ae la ia i kekahi palapala hoolaha e hoike ana i ka lohe ia Rev. Mr. Mackintosh, aia ma kona wa e huli mai ai mai Maui mai, e lawelawee aku ana ia i ke keehina hana no ka hoopau ana i kona palapala ae haiolelo ma Hawaii nei.

            O ka oiaio ame ka oiaio ole o keia lono, ke kaliia nei ia me ka pihoihoi nui e na hoahanau e noho nei malalo o na alakai piii uhane ana a Rev. Mackintosh, aole paha o lakou wale no, aka, o na poe no apau i makeenui ka holomua ana o na hana Karistiano ma Hawaii nei, ame ka nohona kuikahi hoi o na kahu ekalesia o loko o kela ame a keia aoao hoomana mai na poo mai a hoea aku i na hoahanau.

            Owai la kai hewa, a owai la kai pono ma keia kumuhana hoopioo pili hoomana i laulaha ae nei, aole no ia i ikeia i keia wa.

            Ma kekahi wa i kaa hope ae nei, ua oleloia, ua hoea aku la he hoopii mai Hawaii aku nei i ka Aki-Bihopa o Cantebury ma Ladana, Enelani, ua loaa mai la he pane mai iaia mai, aole i loaa iaia ka mana hooponopono ekalesia maluna o ka Bihopa ma Hawaii nei. Nolaila, ke ku nei kia Bihopa, he iima mana koikoi loa maluna o na ekalesia Enelani apau ma Hawaii nei, a maluna nohoi o ko lakou mau kahu ekalesia.

            He mea nohoi i hoomaopopoia iloko o kekahi mau makahiki i hala ae nei, aole no i oluolu loa na manao o ka Bihopa ia Rev. Mr. Mackintosh. Pela ka loheia.

            Mawaena o na kumu i ulu mai ai keia kuee, oia hoi keia:

            No kona ae ana e komo iloko o ka ekalesia kekahi kanaka Hebera (Iudaio) ame kekahi Pake. O keia kanaka Hebera @ae, he kanaka opio wale no ia, a i mare i kekahi lede opio Hawaii i mahalo nui ia. O ka Pake hoi, he wahine kanaka no kana. Ua olelo ka Bihopa, ua ae wale no keia mau kanaka ae la e komo iloko o ka ekalesia i mea e hiki ai ia laua ke mareia malalo o ka malu o ka ekalesia. Ua oleloia, aole i maopopo iki i keia Pake na mea i hoikeia aku imua ona, a ua ae hoi ke kanaka Hebera e bapetizola oia me kea no kanalua no. A ua olelo ka Bihopa, ua maopopo iaia he wahine no ka kela Pake e ola mai ia i Kina.

            O keia Pake nae, he kamaaina oia no Waialua a he umikumamalima ona mau makhiki o ka noho ana ma Hawaii nei a i ka 15 nohoi o kona mau makahiki i hoeaa mai ai oia i Hawaii nei.

 

            Ma ka hookuku kinipoo peku wawae i malamaia ai mawaena o kekahi poe o Honolulu nei ame na koa Amerika ma kela auina la Poaono aku nei, ua lilo ka eo i ka poe koa Amerika, oiai o ka lakou helu ua hiki aku i ka 6, a o ka na keiki o Honolulu nei he 5. Aole no nae he wa a lilo ia Honolulu nei.

 

Na Hunahuna Noia.

 

Ehiki ana ia Tennyson ke lawe @ i kekahi wahi apana pepa waiwai @ a kakau iho i mau ialani mele @ ona, a lilo ae la ia he mea @ hiki aku i ka $15,000. He @ keia.

            E hiki ana ia Van@ @ he mau wahi huaolelo kak@ @ luna o kekahi wahi kaana @ mea waiwai i hiki aku @ @. He kumu hooulu waiwai @.

            E hiki ana ia Amerika @ lawe ae i hookah @ @ paha o ke gula a @ @ ka manu a@ a lilo ae @ waiwai @ o $20. O ke @

            E hiki ana i ke kanaka @ ke lawe ae i kekahi @ @ @ waiwai io, a hana aku ia @ oho uwa@, hiki aku la ka waiwai @ $100,000. He ike lima hana @.

            E hiki ana i ke kanaka @ @ lawe ae i kekahi waiwai @ @ mukuai he 75 @ a @ @ la no $1.50. He ike kalepa@.

            E hiki ana i kekahi @ @ papale no $7.50, aka e @ @ nae ia i papale nona ke @ $27. He hupo ia.

            E paeli an aka mea @. @ hora o ka la a e huki a e @ @ mau tona lepo lehulehu no $@ hana ia.

            Ua manao o Bryan, e @ @ kekahi dala non aka waiwai @ o keneta wale no, a me ia ua hiki @ ke hookaa i kekahi aie o $1. He @ hookaa aie kela.

            E hiki ana i ka mea @ @ @ nei keia manao ke hana i @ @ dala no ka huina o $80,000 @ aole paha i hiki aku kona wa@ i ke 80 keneta. Aole kana m@ pilikia.

            E ala ae ana ke kanaka i ke @ aka, ike iho la ua pau ka @ omole, a e inu ana i ka wa@ @ debolo keia.

 

Ka Hakoko a kekahi Kai@ mahine hele Kula.

 

(Mailoko mai o ka Nupepa @ Milford, Inidiana)

 

            He kaikamahine hele kula @ Emma Rybolt, a i ulumah@ kona ano, a no Milford. @ noonoo ikaika kona i ka hu@ a ua ake loa ia e pii ae ma @ kiekie o ka ike.

            “Ma ke kau haule lau o @ a Mrs. Rybolt, “ua ma’i iho la o E@. He haumana huli palapala @ ia, a hoomake mai la ka hopena @ hana e ikeaia maluna ona. H@ mai la e nawaliwail, e @ helehelena a ano haalulu. A @ la i ka eha ma kona kua, uma@ na lima. He mau hebedoma i @ pilikia loa iho la ia. Olelo @ ke kauka, he luahi oia na kekui @ i loaa i kona mau aa-lolo a nawaliwali a mai oi loa aku ka pono ina @ e ia kona hele ana i ke kula he @ pale mamua aku. Pii mau aku la koa pilikia. Ua hele kona mau aa-lolo oolea, ke hanakuli a nakeke iki @ o kona ano e ae la no ia e loa@ @ ia i ka @, a e o’e mau ana @ mea iloko o kona kino. Ua @ na ouli o kona ma’i me ka @ paia he St. Vitus dance.

            “Hookahi makahiki i hala ae, a ma lalo nohoi o na lawelawe ana a na kauka he nui, ua ano oluolu iki mai la o Ema, aka. Aole nae i liuliu ua ma’i hou iho la ia elike me mamua. I kekahi la @ helu iho la au no kekahi @ loa me kona, a i hoolalia he @ Huaale Akala a Dr. Williams @ Poe Nananakea, a hooholo iho @ manao e hoa i ua mau huaale @

            “Aohe paulele iki o Emma @ laau o keia ano. Aku, ua hoa@ @ no nae ia i keia nau huaale a m@ iho o kona ai ana he mau @ paha ke umi-kumamalima, ua @ ka mai la kona maikai. Anean@ i ka hoomaka ana o Aperila @ ka ai oia e ai i na huaaale @ hapa waena o Mel, mahope iho pau ana o nap oho ewalu, ua ola ae la ia.

            “Oiai ia e ma’i ana, ua @ mai@ aku he iwakalua-kumamawalu @ aka, i keia wa ua oi aka kona ka@ maha i ko ka wa mamoa. Ua ika@ kona mau aa-lolo a he ola kino @ kai kona. Ua maopopo ia makoa @ o na Huaale Akala a Dr. Williams @ ka Poe Nananakea ke kumu o @ oia ana, a ke hooia aku nei @ mau huaale la, he oia io. No @ @ elike me keia.

Mrs. E.A. Rybolt

Kakauinoaia a hoohik@ imua i keia la 3 o Sepatemaba, 1897.

Cadet Baker.

Notera no ka Lehulena

            E oia ana i na Huaale Ak@ a @ Williams no ka Poe Nananakea na ma’i apau e puka mai ana mai@ mai o ke koko ino, maikai ole a @ ho-wai hoi, e hooikaika hou ana lako@ i ke kino i hoonawaiiwaiiia. A he @ oia hoi no ka lolo, locomotor @ amen a ma’i kau loihi e ae i olelo@ aohe hiki ke oia.