Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 44, 4 November 1898 — Page 2
| This text was transcribed by: | Gayla Goo-todd |
| This work is dedicated to: | Kamehameha Schools Bernice Pauahi Bishop Estate |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hoolaha Mana Hooko
I keia la i hookohuia aku ai o W. O. Aiken Esq., i hoa no ka Papa Alanui no ka Apana Auhau o Makawao, Mokupuni o Maui, ma kahi o John Wagner i waiho mai.
Eia na hoa o ka Papa i keia wa:
C. H. Dickey, Lunahoomalu.
W. H. King,
W. O. Aiken.
J.A. King,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov. 2, 1898.
2727-3t
KUAI KUDALA O NA LAIKINI
AWA.
I kulike ai me na olelo o ka Pauku 18, Mokuna 64 o na Kanawai o 1896, hookahi laikini awa no kela ame keia Apana o na Mokupuni lehulehu e Kuai Kudala akea ia aku ana mawaena o ka la 1 ame 7 o Dekemaba, 1898.
O kela ame keia laikini no ka manawa ia o Hookahi Makahiki mai ka la 1 aku o Ianuari, 1899. O na kumukuai maluna aku o keia malalo iho nei, penei:
No ka Apana o Honolulu $1000.00
No ka Apana o Hilo 500.00
No ka Apana o Wailuku 500.00
No ka Apana o Lahaina 100.00
O na Laikini no na Apana o Honolulu, Koolaupoko, Koolauloa, Waialua, ame Ewa ame Waianae ma ka Mokupuni o Oahu, e kuaiia aku no ma ke alo iho o ka Hale Oihana Hooko, ma ka Poalima, la 2 o Dekemaba, 1898, ma ka hora 12 awakea.
O na laikini hoi no na Mokupuni o Hawaii, Maui ame Kauai, ma ka la ame ka manawa maloko o ka manawa i kaupalenaia e ke Kanawai, elike me ka mea e hoikeia aku ana e kela ame keia Makai Nui, a e ko lakou poe hope paha. E hoikeia aku ana ka la ame kahi e kuaiia aku ai maloko o na Palapala Hoolaha maloko o kela ame keia o ua mau apana la.
Ua makemakeia e waiho mai ka mea koho i lilo ai ka laikini i dala i like ka huina me iwakalua-kumamalima hapa-haneri o ka huina i lilo ai ka laikini, ma ka wa i haule ai ka hamare, a e lilo loa ia dala i waihoia mai ai i ke Aupuni ina e hookaa ole ia mai ka huina i kohoia iloko o elima la mai ka la aku o ke kuaiia ana.
J. A. King,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov. 2, 1898.
2727-3t
I keia la, ua hookohuia aku o A. N. Hayselden Esq., i hoa no ka Papa Alanui no ka Apana Auhau o Lahaina, Mokupuni o Maui, ma kahi o R. C. Searle.
Eia na hoa o ka Papa i keia wa:
L. Ahlborn, Lunahoomalu.
D. Kahaulelio.
A. N. Hayselden.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Oct. 28, 1898.
2727-3t
OLELO HOOLAHA I NA POE HOOKOMO
MAI A HANA HOI I
NA KAA.
Ke poloaiia aku nei ka poe apau i kuleana a i komo ma ka hana i hoikeia ae la, e nana aku i ke Kanawai 25 o na Kanawai o ke Kau Ahaolelo o 1898 e pili ana (i na apo Huila ame na Iho Huila) o ka oi loa aku nae o na kaa i hookomoia mai iloko o ko Hawaii nei Pae Aina, a o ka hanaia ana paha o ia kaa ua paa ia mhope iho o ka la 30 o Iune, 1898, a pela pu hoi me ka hoopai e kauia maluna o lakou no ka hooko ole ana i na olelo o ua Kanawai la.
J. A. KING,
uhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Nov. 2, 1898.
2727-3l
HOOLAHA AINA AUPUNI.
Ma ka Poakahi, Nov. 21, ma ka hora 12 awakea, e kuai kudala ia aku ai, ma ka puka ma ke alo o ka Hale Oihana Hookolokolo, Honolulu:
44 1/2 Eka aina ma Kamalomaloo, Kauai, he aina awawa, aneane 3 1/2 mile mauka o ke Alanui Aupuni.
Kumukuai oi aku maluna o $500.
Kuike ke Dala, ma ke Dala Gula o Amerika Huipuia.
No na hoakaka piha e ninau ma ke Keena Aina Aupuni.
J. F. BROWN,
Agena Aina Aupuni.
Honolulu, Oct 18, 1898.
Ua manao wale ia o kekahi Pake o ka Hui Mahiko o Hilo, nona ka inoa o Wong Chung Tai, a o Ah Hung hoi kekahi inoa ona, oia ka mea i ike i ke ano i make ai o William Duguid, he luna no ia hui mahiko, a ua nalowale nae ua Pake la mai ka mahiko aku. Ua haawi ae ka Makai Nui o Hawaii he $50 makana no ka mea e loaa ai ua Pake la, a ua haawi pu ae nohoi o Mr. Kennedy he $50 makana ke paa keia Pake.
KA
Nupepa Kuokou
No ka Makahiki $2.00
No Eono Mahina 1.00
Kuike ka Rula.
PUKA 1 2 3 1 2 3 1
ANA. Pule Pule Pule Mal. Mal. Mal. Mak.
Iniha $ 1.50 $ 2.00 $ 2.50 $ 3.00 $ 5.00 $ 6.75 $12.00
2 Iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 7.00 9.00 15.00
3 Iniha 2.50 3.50 4.50 5.00 9.00 12.00 18.00
4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 11.00 13.50 21.00
5 Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 12.00 15.00 24.00
6 Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 13.00 16.50 27.00
O na Olelo Hoolaha a pau e hoounaia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, aina aole, aohe hookomoia.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
A. W. PEARSON, Luna Nui.
JOSEPH M. POEPOE, Lunahooponopono.
Honolulu, Oahu.
POALIMA, NOVEMABA 4, 1898
KA MANAO KANAWAI O KA LOIO KUHINA
NO NA BONA AUPUNI HOU.
Aole paha he manao waiwai nui e ae a makou e hoopuka aku ai ma keia wahi o ka makou pepa o keia la, elike la, me ka manao mahope ae nei, a makou hoi i unuhi mai ai mailoko mai o kekahi manao kanawai, i hoopukaia e ka Loio --uhina, no ka mea e pili ana i na Bona Aupuni hou.
Honolulu, H. I., Nov. 1 1898.
Aloha oe:-No ka pane ana'ku i kau o keia la, e pili ana i ke ku i ka kanawai o ka hoopukaia ana o na kanawai, o ka hoopukaia ana o na bona e ke Kuhina Waiwai malalo o kana hoolaha o Sepetemaba 30, 1898, no na koho ana, ke hoike aku nei au:
Ua nonoi mai oe, "e oluolu anei oe e haawi mai ia'u i kou manao kanawai, ma ke ano luna Aupuni no ke ku i ke kanawai o ka hoopukaia ana, ke kuleana o ke Aupuni e ku nei e hoopuka aku, ke kulana hoi o na bona mahope iho o ka hooliloia ana aku o keia Aupuni ia Amerika Huipuia, a ma ia ano, heaha la ka mea hoopaa i na bona, a owai'la ka mea i ili ai ke koikoi no ka uku ana i mau bona ma ka wa e oo ai."
No ka mea e pili ana i ke ku ana i ke kanawai, e hoike aku au, ua manaoia e hoopuakaia aku ana keia mau bona malalo o na olelo o ke kanawai 71 o ka Repubalika o Hawaii, i aponoia Iune 13, 1896, ame ke Kanawai 63 i aponoia Iulai 7, 1898.
Ke hoakaka nei ke Kanawai 71 o 1896, no ka hoopukaia ana aku o na bona no ka huina e oi ole aku ana maluna o ka elua miliona dala. Ua hoike mai ua kanawai la (Pauka 7), "O na bona i oleloia, a i ole ia, na loaa mailaila mai, e hoohanaia no na hana wale no i hoopukaia ai lakou e like me ka mea i hoakakaia e ke kanawai a ka Ahaolelo malalo o laila i hoomanaia ai ka aie dala ame ka hoopukaia ana o ia mau bona." Pauku 12 o ua kanawai la, penei na olelo: "Aole e pau a lilo i mea ku ole i ke Kanawai ka mana hoopuka bona i loaa ma o kekahi kanawai i hooholoia i kulike me na manao o keia kanawai, no ka hoopukaia ana o na bona o kinohi; aka, ua hiki no ke hoohanaia ia mana i kela ame keia manawa a hiki i ka piha ana o ka palena o ka huina i aeia e keia kanawai."
O ka huina o na bona i hoopukaia malalo o keia kanawai a hoea iho la i keia wa, he $562,000 (E nana i ka Hoike a ke Kuhina Waiwai o Dekemaba 31, 1897, aoao 43).*
*Olelo Hoakaka: Mai Dekemaba 31, 1897 mai, aohe poe bona e ae i hoopukaia malalo o keia kanawai.
Ke hoike mai nei hoi ke Kanawai 63 o 1898 no ka hookaawale ana i na haawina dala maopopo, i hiki aku ka huina i $1,349,316.28 no na Hana Hou o ke Aupuni, "mailoko ae o kekahi dala e loaa ana i ka Waihona iloko o na Makahiki Elua e pau ana ma ka la 31 o Dekemaba, M. H. 1899, mai ka aie mai i aeia ma ke kanawai i hooholoia e ka Ahaolelo o 1896 i kapaia, He Kanawai e hoomaopopo ana no na Aie Lahui." (Oia hoi kela Kanawai 71 o 1896 i hoikeia ae la maluna.)
Malalo hoi o ka Olelo Hooholo Huia ke Senate ame ka Hale o na Poe i kohoia o Amerika Huipuia, i aponoia Iulai 7, 1898, ua aponoia ka panaiia ana aku o ko Hawaii nei Pae Aina, hooholo ia a hoopaaia, a ma ka la 12 o Augate mai, ua hookoia ka hana haawi maoli ana aku (ia Hawaii).
Ma ke Kanawai Ahaolelo Hui (Congress) ua hoikeia penei: "O na Kau Kanawai Kuloko ana ma ko Hawaii Pae Aina, i kauia hoi no ka hooko ana i na kuikahi i hoopauia ae nei, aole hoi i kue i keia olelo hooholo hui, aole hoi i ke Kumukanawai o Amerika Huipuia, aole hoi i kekahi Kuikahi o Amerika Huipuia e paa nei, e mau no ko lakou mana a hiki i ka wa e hooholoia ai e ka Ahaolelo o Amerika Huipuia."
Ma ka wa hoi i hoolilo maoliia aku ai ka Mana Poo Aupuni o Ko Hawaii Pae Aina ia Amerika Huipuia ma ka la 12 o Augate, 1898, ua waiho mai la o Mr. Harold M. Sewall, ka Elele Kuhina Mana Piha o Amerika Huipuia ma ka aoao o ka Peresidena o Amerika Huipuia, he palapala i ka Peresidena o ka Repubalika o Hawaii, e hoike ana, mawaena o na mea e ae, i keia manao: "Ua kauoha mai ka Peresidena (o Amerika Huipuia) e lawelaweia aku no na mana kivila, hookolokolo ame oihana koa i oleloia ae la e na Luna Aupuni o ka Repubalika o Hawaii, e like no me ia e ku ana mamua o ka hoolilo ana i ka mana Aupuni," a mahope iho hoi o kona hoike ana mai i kekahi mau mea e ae, ua hooki iho la ia i kana mau olelo me ka olelo ana: "Malalo o keia mau pauku lehulehu e hoomau aku ai ka hele ana o ke Aupuni o keia mau Mokupuni me ke keakea ole ia."
Malalo o keia mau pauku ame na mea hoi apau e pili ana i keia kumuhana, ke manao nei au, ua loaa no ka mana i ke Aupuni o ko Hawaii Pae Aina e ku nei i keia wa e hoopuka aku i na bona e ninauia nei, a e kakooia ana nohoi ke ku ana i ke kanawai o ua mau bona la.
No ka mea hoi e pili ana i ke kulana waiwai io o keia mau bona, e olelo aku au, he mau bona lakou na ke Aupuni o Ko Hawaii Pae Aina, a o ko lakou mea hoopaa auanei, oia no ka manao makai o ua Aupuni la, kona mau loaa Aupuni ame kona mana kau i na auhau. O ka mea nana e hookaa i keia mau bona, oia no ke Aupuni o Ko Hawaii Pae Aina.
O ke Kanawai Ahaolelo Hui i hoikeia a enei, ua hoikeia no ma laila, ko Amerika Huipuia lawe ana aku i ka aie Aupuni o ka Repubalika o Hawaii, aole nae e oi aku mamua o ka huina o $4,000,000. I keia wa, ua oi aku ka aie Aupuni mamua oia huina, nolaila, aole e ili ke koikoi maluna o ke Aupuni o Amerika Huipuia no ka hookaa ana no na bona hou i hoopukaia.
KA OIHANA KUKUI UWILA O HONOLULU
Ma ka wa e noho Kuhina Kalaiaina ana o Mr. L. A. Thurston, ma ka makahiki 1888, a ma ka hora 7 ahiahi o ka Poalima, la 23 o Maraki, oia makahiki no i hoomalamalama mua loa ia ai ke Kulanakauhale o Honolulu nei e ka malamalamaia ana e ke kukui uwila, ma ka hoohanaia ana e ke Kamaliiwahine Kaiulani, mai uka mai o ka hale kukui uwila ma Nuuanu, oia no ke kahua oia hana e ku @ei i keia wa. Nolaila, mai ia wa mai a hoea iho la i ka po Poalima, Okatoba 21, o keia makahiki (1898), ua like me umi makahiki a oi o ke ku ana o keia oihana maloko nei o ke kulanakauhale o Honolulu nei. O ka Luna Nui o na kukui uwila ia wa oia no o W. O. Faulkner. A ma ia wa, ma kana hoike imua o ke Kuhina Kalaiaina "No a Kukui Uwila o ke Aupuni," malalo o ke poo "No Ulia Poino" ua hoike ae oia penei:
"O ka hoomalamalama ana me na kukui uwila, elike me na hana noeau apau o keia au hou, ua kau mai no na kakaolelo kue ia no na mea e pili ana i na ulia poino. He mea nohoi i hooiaio paa ia, mana wahi i kauia'i na uwea kukui uwila malalo iho o na uwea telefona, me ka uhi paa pono ia ame ka hoopili ole ia me kekahi mea a hookaawale ia hoi mai na lala laau, he kakaikahi loa na ulia. No na mea e pili ana i na ulia i ikeia, e hoomaopopo ana no kakou, o ka hapa nui oia mau ulia, mamuli no ia o ka hoohemahema. E kauoha mau ia ana ko makou poe limahana e nana pono a hoomaopopo ina ua uhi pono ia a ua kaawale pono na uwea; aole loa e ku maluna o ka honua maluna paha o kekahi mea metala i pili i ka honua i ka manawa e hana ana me na uwea oiai ka manawa e hoohanaia ana na mekini uwila; aole loa hoi e lalau i na uwae, a i ole, i na kukui paha i ka po me ka uhi lima laholio ole. Ke moku kekahi uwea i ka po oiai e holo ana ka uwila e ike koke ia ana e ke Kahua Kiai Waena, a e hoopaa koke ia ana ka uwila, nolaila, aohe kumu pilikia.
"Ma na kulanakauhale nui apau, ua makaala loa ia ka hookaawale ana aku i na uwea telefone aole e emi malalo o elua kapuai mai na uwea uwila aku.
Hookahi wale nuo a'u mea i hoomaopopo i make he kanaka aole oia no waena o ka poe uwila kukui. Ma Nu Olina kahi i ulia ai. He kanaka hookani ogana ma ke alanui, ua ike aku la oia i ka lewalewa mai o kekahi uwea uwila kukui mai kekahi pou mai, ua lalau iho la oia a hoao iho la e uhae ae i kau wahi o waho. A oiai aole i hoopaaia ka uwila iloko o ka uwea mua loaa mai la oia i ke kuia o ka uwila a make iho la, oiai, ua loaa ke alanui mai ka honua ae a i ka uwea ma o kona mau lima ame ke kino."
Mai kela wa mai i hoikeia mai ai e kela Luna o ka Oihana Uwila he mea poino ka hopu ana i ka uwea uwila i moku a e holo ana hoi ka uwila ia wa, akahi no i keia makahiki iho la i hookoia ai kela mau olelo.
He mea maopopo no o ke Aupuni ke kahu a ona hoi o keia Oihana Uwila i keia wa, ke ole e lilo ia he waiwai i kuleana ia e ke Aupuni o Amerika Huipuia, a o keia oihana iho la, ke kumu i poino ai na ola o kela mau kino kanaka i hala aku la i ka make. O keia oihana ka na kiure Koronero i hoopuka ai ma ka lakou olelo hooholo he oihana keia i lilo i kumu hoopoino ola.
Ua maopopo nohoi o ka ha'i ana o kela pine i hoopaaia iho ai ka mea pale uwila oia ke kumu o ka alu ana o ka uwea. A me he mea la ina oia alu wale no me ka loaa ole ana i kekahi ikaika e ae nana e hookaiewa i kela uwea i mea noa e lewai ai a kau aku maluna o ka lua o ka uwea e moe like ana me ia uwea, ina no aele e moku ua uwea la, a lilo i kumu hoopoino ola. Ma ia ano e lilo ana ka ha'i ana o ke pine i mea e olelo ole ia ai no ka hai ana o keia pine ke kumu o keia poino. Aka, ma o ka olelo hoike koho akeakamai, ua oleloia ua lele keia uwea i moku iho la a pa i kekahi uwea e aku, a oia ke kumu o kona moku ana, a haule iho la kona mau welau i lalo. He nui na mea e noonoo ia ai ma keia kumuhana i hiki ai ke hoomaopopo pono ia kahi e hoopili pono ia aku ai ka hewa.
O kekahi mea maopopo paha e olelo ae ai ma keia wahi oia keia. O ke aupuni ka ona o kela pine popopo i ha'i ai, a alu ka uwea, nolaila, e ahewa ia ke aupuni no kona makaala ole ma ka nana ana i ua pine la. Aole o ke Aupuni ka ona o ke kuaua ame ka makani i pa puhili ae ma ia po, a malia na ka makani i hookaiewa ae i ka uwea alu a lele ai a pa i kekahi uwea okoa aku, a moku ai, nolaia, e ahewaia ke Aupuni no ka makaala ole ana i ka makani pa puhili oia po ke kumu nana i hoolewa i ka uwea a moku ai.
O ko makou manao he mea pono no ke huli hou ia aku ka malamalama oi aku i ko ka mea i ikeia i ko keia wa ma ka mea e pili ana i keia kumu hoopoino ola e ku nei mawaena o ko Honolulu nei lehulehu. Ina ua ike maoli ke Aupuni ua popopo kela pine, a i ole ia, ua hoomaupopoia e loaa ana he poino ma kela uwea, a hana ole ke Aupuni i mea e paleia ae ai ia poino, a loohia io iho la hoi he poino mamuli oia hoohemahema maoli ana, alaila, he mea pono no ke uku poho ke Aupuni no na ola i poino.
KA MOOLELO A KEKAHI KOA
MOANA.
Mai ka Nupepa Times-Herald mai o Kikako, Ill.
Ma na la hope o 1861, ma ka wa i hoopuka aku ai o Peresidena Linekona i olelo kuahaua no na koa pualu, o L. J. Clark o Warren, Trumbull Co., Ohio, mawaena o ka poe mua i pane aku no keia kahea. Ua kau aku la ia maluan o kekahi o na moku-kaua malalo o Adimarala Porter mamua koke iho o ka hooukaia ana o ke kaua poina ole ma ka Muliwai Misisipi. Ma ke kipoka pahu ia ana o na papu o Vicksbury me ka weliweli loa, i haule iho ai ka olali nona keia wahi moolelo, me ka weluwelu o kona lima mai na poka kaulahao mai.
Mahope iho o ka hala ana o kekahi mau mahina o kona waiho ana me ka ehaeha maloko o ka halemai, ua ola loa ae la ia, a hiki oia ke hoihoi ia aku i kona home ma Warren, Ohio. I ke kahea hou ia ana ona poe koa hou, ua olapa hou ae la ka uwila o ke aloha aina iloko ona, a komo hou aku la ia (Clark) iloko o ka Mahele Koa H o ka Puali Helu 7 o na Koa Pualu o Ohio. Iloko o ka pualikoa o ka Pctomaka, oia kekahi i komo aku iloko o na hoouka kaua lehulehu. I kona hoehaia ana ma kekahi kaua kihakahaka ma kahi kokoke i Rikemona, ua hoouna ia oia iloko o ka haukipila a hoihoi loa ia i kona home.
Mahope iho, ua hoomaka oia i ka huli ana i ka oihana kauka holoholona. Ua imi aku la ia i wahi hou nona e huli ai i keia ike, nolaila ua hele aku la a eia oia malaila kahi i lawelawe oihana ai me ka holopono, a he hoa hoi oia no ka puali Hatch Post, G. A. R., a aia ma 4935 Alanui Ashland kona wahi i noho ai.
He mau makahiki lehulehu i hala aku nei, ua hoomaka hou ae la na eha kahiko o Dr. Clark e hoolawehala hou iaia. Hoomaka iho la ia e nawaliwali, a pilihua iho la ia e nawaliwali, a pilihua iho la ka noonoo o kona mau hoaloha iaia. A mahope nae, ua loaa ae la iaia ke ola a hiki ke hele aku i waho, aka, he wahi kino wiwi kona, nona paha ke kaumaha o 90 paona. O na lapaau maole ana apau o ke kulana helu ekahi i mea e loaa hou ai kona ikaika, ua pahu'a.
"Haawi mai la kekahi hoaloha ia'u he poho o na Huaale Akala a Dr. Williams no na Kanaka Nanakea," wahi a Dr. Clark, "a no ko'u ike ana i ko'u pono ma o ia mau huaale la, ua kuai hou aku la au i hapalua kakini poho a ai iho la. Emoole ho'i hou mai la ka ikaika o ko'u kino, a i keia wa he 190 ka nui o ko'u mau paona, a ina aole na eha kahiko loa i loaa ia'u ma ke kahua kaua, i hiki ole ke hoolaia, alaila, he kanaka ola au a kina ole hoi.
"Ke manao nei au o na Huaale Akala a Dr. Williams no na Kanaka Nanakea, he laau maikai loa ia no ka hooikaika hou ana i ke kino i hele a omali, a me ka hauoli hoi au e hoike aku nei i keia mau huaale i kela ame keia mea pilikia i makemake e loaa ona palekana."
Ma ka hora 2 o ka wanaao Poalua nei ua paa iho la i ka hopuia he 450 tini opiuma e na kiai o ka hale dute ma na pipa uwapo o Honolulu nei, oia hoi ma ka uwapo mokuahi Pakipika. Ua paa keia poe tini iloko o na eke kapolena, a he ekolu poe haole na lakou i hoolana mai i ua mau eke nei. O Mahelona ka mea nana i ike i keia poe haole iloko o ke kai. Ua nalowale na haole. O ka waiwai io o keia mau tini opiuma he $6,750.
NA LETA.
HE MAU MANAO I NA MAKUA MEA KEIKI I HOOPOINO IA E KA PAUAHI O KA PO POAONO. OKATOBA 15, 1898, AME NA MAKAMAKA APAU.
I na Makua, na Keiki, ame na Makamaka, mai Hawaii a Kauai.
Aloha oukou: Oiai, ua lilo i mea hookaumaha ia kakou apau, kela pauahi o ka po Poaono, Okatoba 15 iho nei, malia paha ua emi ko oukou mau manaolana no ka manao i hoolaha ia ma kekahi o na nupepa, e olelo ana aole e kukulu hou ia ana ka hale kula o Maunaolu. Ma keia ano he mea kuleana i ke kula, a o kekahi lala hoi o ka Papa Kahu Waiwai o ua kula la, ke hoike aku nei au ia oukou, a he mea pono hoi e hoolana ia ko oukou mau manao.
E hoomau ia ana no ke kula ana, a o kahi e noho ai o na haumana no ka hoomau ana i ke kula, aia no ma kela hale kula keikikane o Haleakala ma, mua, ma ke kua aku o ke kula o Maunaolu i pau i ke ahi.
Ke hoomakaukau ia nei ka hale a iloko o hookahi, a elua mahina e wehe ia ana no ke kula ana, a ia wa e kauoha ia aku ai na makua e hoihoi mai i na keiki.
Eia hoi, ua hooholo ka Papa Kahu Waiwai e kukulu hou ia i hale kula hou, a e ku ana ma kekahi kahua hou, mawaena o Kawaapae ame Paliuli, kokoke i Paia; a e oi aku ana keia hale hou ame kona kulana hou i ko ka mua.
A e wehe hou ia ana ke kula ma ia hale hou i keia makahiki kula ae.
Nolaila, ke hoolana ia aku nei ko oukou manao e na makua mai Hawaii a Kauai no ko kakou kuia.
Owau iho no.
S. KAPU.
Kekahi Hoa o ka Papa Kahu Waiwai.
Wailuku, Okatoba 21, 1898.
HE MOOPUNA ALOHA OLE I KONA
KUPUNAKANE.
Nupepa Kuokoa.
Aloha oe:-E oluolu ae e hookomo iho ma kahi o kou mau kolamu i keia malalo iho:
Ma keia la (Okatoba 27) ma Waiohinu ua lawelawe lima oolea aku la o Kealiihooluhi i kona kupunakane ia Kuanuuanu, he elemakule nona paha na makahiki he 75, me ka manao o kealiihoouluhi ua hana hewa oia. Kekahi hana hilahila ole kela a keia opio nona na makahiki aneane 30, a o na paona aneane 200, e hoeha aku ai i ke kino o ka elemakule i aneane e waiho na iwi i ka honua. He maa no keia opio i ka hoeha i na kino palupalu. I keia malama aku nei no na keia Keliihooluhi no i hoeha i ke kino o kekahi wahine opio nona ka inoa o Kaia Papoko, ua hou ia keia wahine me kekahi laau a ku pono maka opu, a ua eha maoli no, no ka lawa ole o na hoike ma ka aoao o ke Aupuni pakele ai. He hoahanau keia opio no ka Ekalesia o ka Ua Haao.
Owau iho no.
J. M. KELEMA.
Waiohinu, Kau, Okatoba 27, 1898.
(Ua waiho makou i na manao hope o kau palapala e ka makamaka maikai. O na mea hou, oia ka makou e hoolaha aku. Mahalo no ia oe, e ka makamaka no kau nuhou o ka hoouna ana mai nei. Nokeaha la, ka mea i hoopii ole ia ai o Kealiihooluhi imua i ka Aha Hookolokolo o Kau? Aohe anei o laila Lunakanawai me Hope Maki Nui? O na hana o keia ano ua kupono loa na ka Aha Hookolokolo e nana. Ma ko Kealiihooluhi hookuuia ana e ka Aha no ka hewa hooha ia Kaia Papoko (w) ua hewa ole oia, ma ka maka o ke Kanawai, ina no paha ua hana io oia i kela hewa. L. H.)
Haunaele ma ka Mahiko o Waiakea.
(Mai "Ka Elele Hawaii" mai, Oct. 27.)
I ke ahiahi molehulehu o ka Poakahi nei, ua loaa mai la he lono i ka oihana makai mai ka mahiko mai o Waiakea, e hoike mai ana, e hoouna aku i mau makai, oiai ua ulu ae he haunaele mawaena o kekahi paahana o na Pake a me kekahi o na luna. Ua hiki aku na makai me na lima kokua a ua pau mai i ka paa na poe hooulu hoohaunaele. Ua nahoahoa ka luna ma o ke alu ana o na Pake me na mea eha, a ua lawe ia mai ola me ka nawaliwali no ka halemai, a ma ke kakahiaka Poalua mai make aku la oia mamuii o na palapu he nui i loaa iaia mai na Pake mai. Ua hoike ia mai he ekolu wale no pule o kona noho ana ma ke ano he luna papahana. Aole i maopopo ia makou ke kumu i ulu mai ai o keia ulia poino. O W. Duguid ka inoa o keia luna i make iho la. Ma ia auina la no i manele ia aku ai kona kino lepo.
O kau e ka Ua Ukiu o Makawao, ua ka'ulua iki i keia pule, a hoea koe koena ole aku ma ko makou pepa o keia pule ae. Sure.
OLELO HOOHOLO
Ahewaia ka Oihana
Uwila.
Huikalaia ka Luna o KaOiha@
Uwila.
Ma ka auina la o ka Puaha @@
pule aku nei i hoopuka mai ai @@
koronero i noho ai @ hoolohe a @@
noo i ka mea a e pili ana i ka m@@
ana o Alohikea ame Hanna i ka @@
olelo hooholo, a eia iho ka ma@@
unuhina Hawaii o na olelo hoohoio
i hoopukaia mai ma ka Olelo E@
lani:
"Ua loohia laua, a o kela ame @
o laua, i ko laua make ana, ma ka @
21 o Okatoba, A. D. 1838, ma Honolu@@
Mokupuni o Oahu, ma ka hoo@
me kekahi uwea uwila helu eka@@
hali ana he 1000 ka ikaika hoe@@@
ka uwila volta, ma keia wahi ma A@
nui Moi, ma Honolulu i oleloia @@ @
kahi hoi i loaa aku ai ko la@@
kino, a o ua uwea la hoi, ua m@
ia mamua aku mamuli o ka hih@@
me kekahi uwea pili kokoke ma@@
ia mea ua loaa he holo puni ana @
uwila ma ke ano pokole, a mama@ @
mea i moku ai ka uwea uwila
ekahi, a haule iho la na po@@
moku ae la ilalo.
"Ua ike hoi makou, ma ke a@@
ua hemahema maole na m@@ paa@@
oihana uwila o Honolulu n@ m@@
mea ano nui he lehulehu loa @ @@
mea ua lilo la i mea e hoop@
ai i ke ola kanaka.
"Ua ike nohoi makou, ma @@ @
e pili ana i keia, aohe kulana @@
kaokoa no ka nana pono ana i @@
paahana a oihana uwila nei.
"Ina i hoopaaia ka mea hoo@@
ma kela aoao mai o ke k@@
nui Moi ame Rikeke, aole hoi @@
e paa nei ia mea i keia @@
ka wa i ikea ia iho la keia u@@
e poino he elua mau o@a o@@
wale ana no ka uwea @e 55 ikai@@
eueu uwila a he mea hoi ia @@
ole ai ke ola; o ka hookau@a @@
uwea hali uwila helu ekahi @@
ia me ka uwila maluna ae o na @@
ame na wahi hele ia e ka @@
ma ke kiekiena haahaa, he kupono @@
ia a he mea hoopoino nohoi @@
"Ua ike hou hoi makou mama@@
na olelo hoike i laweia mai imua @@
kou, ua hana aku ka Luna Nu@@
wa me na makaukau i loaa @@
wa i na mea apau i hiki iaia k@@
ma ka hooponopono ana i ka @@
uwila ma ke kulana kupono a @@
kana hoi.
E. H. PARI@
A. PEYSER
T. V. KING
J. KUAANA
J. N. MAHUKA
"Ke kuikahi nei au me na mea @@
ia ame ka olelo hooholo malu@@
nei, koe nae kela wahi e olelo @@
'Ua ike hou hoi makou mamu@@
olelo hoike i laweia mai imua @@
kou, ua hana aku ka Luna Nu@@
wa me na makaukau i loaa @@
wa i na mea apau i hiki i@@a @@
ma ka hooponopono ana i ka @@
uwila ma ke kulana kupuno @@
kana hoi.'
ALBERT TR@@
KA LUNAKANAWAI HO@
AHA KAAPUNI O HAWAI@
Ma ka Poakahi nei i hooko@@
a@ o Peresidena Dole ia Mr. G@@
K. Wilder, hoa o ka Papa Loio Ha@@
e noho nei ma Hilo, Hawaii, @ Lu@@
nawai aapuni ma kahi o Lu@@
E. G. Hikikoko. Ua hoohai@@@
kahi poe o Hilo i keia hookoe@
manao lakou he @@@ pono ke @@
o Konela Gilbert F Little.
E hoomanaoia o keia keon@@
lilo ae ia i Lunakanawai, he @@
na W. C Wilder, a he kam@@
no Honolulu nei.
Metropolitan Meat Co.
(Hui Kuai Pipi Metrop@@)
G. J. WALLER. (Wala @@
108 Alanu@ M@
Poe Kuai a Hoolako i na Mok@
ME
Na Io Pipi, Hipa a pela'ku.
E loaa mau ana na Manu a@@ a@
mano i hooku'ihu'@@ @@@@ o
ka Hau.
Makepono ke K@@i i na I@ P@@ @@ nei.
TELEPONA HELU @@