Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVII, Number 49, 9 December 1898 — Ka Liona o ka Akau He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Ka Liona o ka Akau

He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus.

Kakauia e G. A. Henty a unuhiia e kekahi mea unuhi moolelo o ke Kuokoa.

Ua ioomau mal la n.a koa Aaiseturia i ke kau»a aaa me ka wiwo ole aauo ka maka'u ole ana nohoi; aka, ma ka wa i »haul« make iho ai o Butl-er, a pela. hoi o Schomberg ame Montecuculi, a pakeie mahunehune aku Ja hoi kekahi mau aliīkoa Auseturia, oia lia wa i pau ai ke kaua. He eiha koloaela, 36 aliikoa ame 3000 poe koa i ,make. He s?> luao aane 10 mau kaa i piha i ua pa gula ame ke kaia i iilo pio mai : na koa 0 k& Moi Oustavus. He nui ihoi na poe :koa Auseturia i lawe pio lia, a lie lehulehu loa o lakou i piiholo iioko oka muiiwai Oder. Ma ka wa i iioomaka ai na koa e aiaauila aku ia Joko o ke kuianakauhale ino ka Uiao wale ana ame ika aihue ana, oia ka wa 1 kauoha ae a1 tka Moi Gii9tavu» e ho<#kaniia na pahu kahea no ka lioakoakoa ana 'i na koa imawaiho aktf o ke kulanakauhale, malolo o ka nolio alii kiekie ana a Sir Jolin Hepburn. Maanei, e huii 'kakou, e na hoiloha helulielu o koia moolelo, a nana ao ia Maka-mu, oiai ia e iiele pu .ma me na koa o Kenerala Tiely. Ma keia wa e hele mei o me na koa o Kenerala Tiely, ua lohe ae la ia i ke kamaillo ia e .kekahi īiiau' alilkoa e <nee aku ana o 'Kenerala Tiely no ika lele kaua ana maluna o ke ku* Lanakauhale o Magdeburg. Lcthe ae la nohoi la, e ialawai aiiu ana keia Kenerala me Kauna Papenaihima, me kona maihele koa ma ia waihi, a o keia maw puali/leaua ;hui ;ke lele ieaua aku ana maluna o keia kulanaka\isale, mamua ae o ika wa e .hiki ai ia Gustavus ke ihele mai e leokua 'ia iliulanakauhale. I ko Maka-mu lohe ana i ikeia maii olelo, ua manao i'ho la ia e liaalela malu ilho i lia pualikoa Auseturia, a')c% manao iho la ia he ioihi ioa ke alahele ana e iele aku ai a loaa kahi i hoomoana ai na koa o Gustavus, nolailla, hooiholo iho la ia, ihe mea pono iaia ke noho iioamaoawanui me na ikoa Auseturia a ihiki 1 ika wa e ikoikoke aku ai l&kou i kahi i hoomoana a.i o Gu«4«vus. ' ' ' Nolaila, aole aia >n.ei ihana e ae e hana ai, aka, o ka hele pu wale aku uo me ka Jiuakai koa, <a e kaHl hol a hoea aku ia -i kahl .kupono loa e> ike ai oda ikahii iaaa e 'holo malu ai i hiki ai oia .ke lawe aku i ka lono imua 0 ka Moi Puuwai Liona o Denema<ca, 1 iiiki ai ihoi iaia ke nee ae ma ke alahele e 'halawai pu ai ime Kemerala Tiely 0 na koa Auseturia ana e :hele pu nei. I ka ihele ana o lakou a po ia la, a i ko lakou lioomoana ana ma ia aihiaihi, ua nana iJw> la ikeia (Makamnu) i ke ano o kona wahi oloko o .ka iiuakiai, ame ke ano lioi o iee kial ia ana oia mahele o 'ka ihuakai. Ike iho la keia, ua mii Joa ka makaala o na koa kiai, a ua eieu maoii nohoi kia lakou lawelawe ana i ka lakoai mau hana. He po malie nae keia, a Jxe maikai lioi ka ea e papuhea ana ia Wa. Hoomaopopo iho la keia, iiia kukuluia .kiai ma kaiii he kanaha iwilai wale no ke kawa mawaena o kaihi ame ka.hi, inolaila, ike iiho la lia Jie ihana p.ohihihi loa ika ihiki ana iaia ■ka holo malu ana mawaena aku o ikeia poe koa kiai me ka ike ole ia. Ua lilo keia kulana poihiihihi o kona hiki e pakele imai loko aku o. ka pua'i- | koa i mea nana e noonoo «nui ai no kiama liana pono e 'hana ai. I ka hala ana o kekahi mainawa o kana noonoo ; oma, ia w i iku e <ai ia iluna a ihaalele tho Ia i kahi ana e noiho ana, a hele aku la ia ina kaihi e ku ana kekahi puulu lio no ka lawe ukiana ame' ka huki ana hoi i na ikaa. j 'Kii aku la ;keia i ua poe lio nei, he umi paiia ko lakou nui, a ua 'hoopaaia ihoi lakou ma ko lakou mau kaulawaiia 1 nakiikiia aku ma kekalii kaa hali ukana. Weihewehe ae la keia i na kaulawaiha o ua poe iio la, maihope iho hoi o ikona Ihoohuili like aina i ni poo 0 ua poe lio la ma ka aoao mawalio o ka laina koa, la. wa .keia i .hou a.ku ai 1 ua poe lio la me Jta ia nei pahi, a o ■ka manawa ia i owala ae ai lakooi me kia puiwa nui, a iholo aku la me ka Ikaika nui. | Holo aku la ua poe lio la me ka p!ena nui a loaa aku la <he puulu lio hou i hoopaaia nohoi ma ko lakou imau kaulawaiha, a pau a.ku la ia poe lio i ka puiwa a "heokahi ka puhee olhiu like ana me kela poe lio. Holo aku hoi ua poe 110 nei, a hoemu ia mai la e kekaiii poe koa klai, huli a£ la ka holo ana a ua poe lio nei ma kaihi a na koa e hoomoana ana. No keia mea, ua puhee liilii ae la na kea me ka pioo nui a ua nul ka uluaoa i ikeia mawaeoa o -na koa Auaeturia. Ua manaoio loa ka hapanui o lakou, ua | hoea mai oia koa o ka Moi Gusta.vus, a ua 'hoomaka hou ia ke kaua.

Oiai na km Auseturia e pieo aua i o a ia nei manmli o ka holo pupule ana 0 na lio l hookuuia aku ai e Maka-mu, «ia ua waihi Maka-mu noouoo noe.Ai nei ke hele la ilo'ko o ka ulunaheie rue ka ike ole ia mai e na koa Ausf>:ur.a. Mamuli hoi o ka ihaalele a.ua iho o na kea kiai o ka ia nei wahi i hele aku ui 1 ko lakou mau wahi i hooaohuia ai, no ke alualu ana i »a lio puiwa, ua paiekamii loa ka ia uei hele ana. Hoomau aku la koia 1 ka hela ana a ho&a i ko ia nei mamao loa ana mai kaih.l a na koa Auseturia i Uoomoana ai. I ka hele ana hoi a ihoea i ke kakahiaka, ilie'umikumamalima miie ko ia nei mamao mai ke kahlia <jioomo:uia mai o Kenerala Tiely. Komo aku la keia raa kekahi wahi ululsau, a malalo o kekaiil kumulaau ihaule iho la keia hiamoe. I ke awakea ana ae, haalele iho la keia i kahi ana i hooluolu ai a he e aku la. Mnhope ilho o ka. hala ana o kekahi wa pokole o ko ia nei ihele ona aku, ike aku la kela i ka punohu mai 0 kia uwahi ma n& wahi iie kihulehu ma kekaiii kahua palaiialaha mamua euu ona. Ike aku la .keia i ka muu makuki mai o na hale i pau i ka & la e ke ahi, a iioonian-ao iho keia, uui ihoea aku ma .ie wahi na hol|pu «uva a ke ka.ua. Maiiope iho o ko iu nei ike aaa i na hana manaonao e hoowaleliLa ehaeha ia ai ka puuwal o kekahi kanaka uh&ne noonoo 'maikia), iioom&u aku la no keia 1 kana -hele ana. MOKUNA V. Mamua hoi o ko Moka-mu haalele aaa aku i ke kaihua <hoomo&m o na koa Auseturla, ua hioopi'ha mua iho la ia i kana waihi paiW ai me ika paLaoa, ka io puaa iiame ame na lako ai e ae he nui, e lawa ai ikeLa no eha la e liele ai me ka loaa wahi ai ole ma ke alahele. A mamua nohoi o ko ia nei haalele ona aku ia Brandenburg Hou, ua haawi mai ke kanaka nona ka ihaie a la nei i noho kauwa aku ai 'he mau dala kini, i hiki aku kia ihuLna i ke kanalima ma ke <lala keoikeo. Ma keia huaikai hele a ua "wahi Makaanu nei, ua 'heea aku la ia ma kekahi mau kauhale kuaaina lehuleihu wale, a ike aku la ia i ka piha plhoihoi o ua kane aane na. waiiine oia mau wahi no ko laikou iiopo-hopo loa o hoea aku ke kaaia malaila. Aka, mamuli o ka ia nei mau ihoakaka ,no ka mea e pili tma i na koa o Tiely, aia lakou ma kekahi alahele okoa loa I lihi launa o!e mai ia mau ikauhale, ua hoomamaia ae la na. noonoo o ua poe la. Ma keia waihi ana e hele nei, aole hiki iki iaia ke hoomaopopo i kahi i hoomoana ai na koa Denemaka, a o kana wale no i ike iho ma ia wa, ao'e ona alahele e hele aku ai, a>ka, o hoao wale no ma <na ano apau e hoea oia i ke kahua hoomeaina o Schwedt kahi ana i manao koho wale iho ai, oia kahi e hoomoaaia ai o Gustavus. I ka ihaLa ana o eha la mahope iho o ko ia nei haaiele a-na aku i na koa 0 Tiely, a oiai hod keia e hele ana me ka' nanea maikai o kona noomoo, oia kona wa i lohe ae ai i ke pohapoha ana mai o kekahi mau kapuai lio mahope mai ona. Ia wa i huli ae ai oia i hope. Ike mai la ia i kekahi poe hololla, he eono ko lakou nui. Aole keia 1 ku Lho, aka, hoomau aku la no keia i ka hele ana, <me ka nana ana ma o a maanei o ke alanui, ina paha e loaa ana iaia he wa pono e holo ai a nalowale ma kekahi wahi mamua o kona loaa ana mai i na kanaka hololio. Hoomaopopo iho la keia ma ke ano o ua poe kanaika la he poe powa lakou, a he poe lapuyale hoi. Aka, ike iho la <keia, aohe wahi e hiki ai iaia ke pakele mai kela poe powa mai. Aole hoi i liuliu mahope Lho, hoea mai la ua poe kanaka nei ma ka ia nei wahi e hele ama, a ndnau mai la kekaihi o lakou i&ia nel: "Ha-lo boe! E hele ana oe 1 hea, a mai hea mei nei oe?"

"K heK 1 aua au e imi haiui aa'i». l'a j pau k<i'u kulanakauh4i!*> i k<e- pu!uia. i : ke uhi. a ua make .Ivoi ko'u n&iu makua," wuiw a ia n*»i i a* ai. A ma.nei, <.* kuu maknniaka « h«cma(>pt>po oe. eia o Maiw,mu ke helo ut x i i koia \va m*? kahi aahu i kjaa : iaio, mai kaaaka kua_u&a f i kahi kauhale ana i kiiKi niai ai. ettiw ute ka mea i hoikeia fte a o koaa uahu ktva hoi ua liaawi «ku aia i keU kauaka noiu ka aahu aua konao ia wa. ! No ka Makamu pa&e, ua aka&ka heneiieuo ae la ke kanaka i ninau ilK> ai uiia, a olelo mai ia: "Ea, e nei wahi keiki. Mai hai hw- ; pimipuni uiai oe la'u ,okii «a ku'u hoomaopopo oku ma k« ano o kau ol«k> aole oe <he keiki kupa no keia wuhi. Nolaila, aohe haua kupuao hana oi i keia wa. aka. o kou hztawi pio wale mai no ia oe iho iiako o ko makou mau iimo." "Ua pololei io kau 1 hai mai La. Aoi« io no au he keiki p&pa no keia waM. aka, iloko o keia mau la l poīpuA* ai na waiii apau o ka aloa nei e ka w«ii 0 ke kaua, aoie hia h« kma palekaaa ka hoike ana i ka mea oiaio i keia ame keda kanaka e halawai ana me oe m& ke Aka, ano: e hai aku au ia o*< ame kou mau hoa i ka aMO. uiaio Loa, he Aiiikoa Sekotia &u noloko o ka puaiikoa oka Moi o Su«decka. Owa» pm kakahi ma ka hoouka taaua ma Bmdenburg Hou. Ua ami hoi au nm ke ano malu me ka puallkm. Auttecuri& malaio o K«oenaia Ti«iy, & ua ituio maiu vhoi au mai loko oia puali, a 1 keia wa, «ia«tmk« aiah«l« e kma aku &i ia'u ka pualikoa Suedeßa." "He wahi keiki kamaiiio aiatk> oe," waihi a ke leanaka i pane &ku ai. m# k& akaaka ana iae, "a ma ke ano o kzm mau oie-10, ke -hoike mai nei ia, h« wahi keiki puuwai wiwo ole oe. K« manaoio nei au i ka olaio o kau mea i hoiike mai la. Ua lohe au. o ka pon Sekotia, 3)e poe kanaka lakou i ike oi« i Jiei mea he maka'u. A ke holke ma> nei kou nana pono ana mai qm kuu onohi maka maluna o'u. me ka m&kiwi o!e ame ka hope ole, ke kanaka Sekotia io no oe. Aoie lea e ae keioaiii kanaka Geremania kuaaina e oaaa puno mai i kuu msvu maka. Aka. e h-i; a-ku au ia ee, ua loaa i ua ka-aa.ka j;fkolia i keia wa he mau hoa paio oolea loa ma keia kaua htK>mana e paloia nei mawaena o na HiX>lepope aun* tc* Katolika Ronia. a o ua mau hua paio oolea ia a iakou e hakoko pu aku tki. oia no o Tiely ame Papenahania." "0 ka aoao hea o keia mau aoao eiua kau aoao e ku ai a kakoo aku?" waJii a Makamu i ninau mai ai. "He ninau kena au i nlnau mai Ul, i e ke kanaka opio, me iva p*iuwai oiaio ioa o ka wiwo ole. A e hai aku i»u ia oe, aohe a makou atK;<> e kakoo aku jri, : hookahi no a nukou aeao e kaktx> uei, I oia no ko makou aeao ponol tho oa. j 0 makou no ko makou poe alii, o ko I makou nolina n ko nwkou aupuai, * oia 110 ka makou « kiai ai." j Aia wa iiuii ae fca ua WwAk?» a#?i ! | oinau ae la i kona »»«» hoa: ' | "Eia, heaha 1& ka kakou hana ta* | k«ia wuiii keiki? Pehea ia, he no paha ka keia wahi keiki koa nui wtL«? ' Me ka eku loa, uauhi ae k o Ma> kamu i k&na eke daia maUoko le o kona eke&ke, iiaawi mai la la me k& olelo ana mal: "Eia mai ka'u «%2ii eke <bia. Aia makkko o keia w&M «ke. he ■»*<» .h»;)* gula, i hiki &ku k& huina i ke ma. E lawe oe i keia mau o ka'u mau wahi dakt waie Lho la ao Laiau uku la ke aiakai o ua poe kanaka nei i ke «<ke daia. a M&k&ma i haawi mai &i iaia, a ma ia w& i paae mai ai kekahi o lakou: "Ea. he wahi puaa Hooiepope keia. E pono e ki kakou i ka pu l nei walii puaa." Olelo aku ia ko l&k«u alak&i : "He noonoo hupo k>a ia. i ioaa 1& k&jsoa. Ua oi aka ko k&kou w&Hrai e k>ott}o kakou tai& nel 1 wa&i kuke u kakoia.** (AoK» i p&a.)

O ko Kii koia o ka Emcpera Wi liamu o (;vivnutnu ma ka aiaa o l\> lesetiua.