Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 1, 8 January 1899 — Page 4

Page PDF (1.47 MB)

This text was transcribed by:  Joy Mcleod
This work is dedicated to:  Newton Smith Lyman, Sr.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HE MOOLELO KUPAIANAHA    NO    Ka Moku Kamahao    KA MALOLO.

(THE FLYING FISH.) 

Lele i ka Poiuiu o ka Lewa    Oni i ka Papaku o ka Moana    Hapapa i ka Ili o ka Honua    Hoea i ka Welau Akau    Ike i ke Kulanakauhale Kahiko o Opira    Haahea ma na Mauna Himalaia.    Kakauia e Henry Collingwood, a unnhiia e Hooulumahiehie no ke “Kilohana Pookela no ka Lohui Hawaii.”

MOKUNA I.

Ka Hui Akeakamai Kulukehau-Ke Kanaka Geremania Akeakamai.  Ka Poiuiu o ka Naauao.

Aia ma ka ulu wehiwehi o ke kulanakauhale o Ladana, i kekahi mau makahiki i hala ae nei, e ku ana kekahi ahahui i ikeia ma ka inoa “Ka Hui Akeakamai Kulukehau.”  O na lala o keia ahahui, he poe loea wale no lakou apau iloko o na mahele ike lehulehu loa i hoohanaia e ka noeau o ke kanaka, elike me ka ike eneginia no na mea mahu, ka uwila, ke ana-aina, ka holomoku, ke ao hoku, ame na ike e ae he nui wale.  Aia mawaena o keia poe loea o na mea huna pohihihi o ka naauao, he lehulehu wale na kanaka he poe ona miliona lakou ma ka heluna waiwai, a e noho ana hoi lakou maluna o na honuanua ana a ke ulakolako ame ka waiwai.  O kekahi poe hoi o lakou, ua heluia ma kahi o ka nele; aka, he mau puniu poo naei ko lakou i poai luni ia e na kukuna malamalama o ka ike ame ka naauao e lele ana iloko o ka lewa, e haha ana maluna o ka ili honua, a e kokolo ana iloko o ka opu lipolipo o ka hohonu o ke kai.  A ma ka wa i hoomaka ai keia moolelo, ua hala aku la ka hapa nui loa o na hoa o ua ahahui nei ma na wahi he lehulehu loa o ka honua nei, ma ka hoopiha ana i ko lakou mau la ma na hana i lehia pakahi ai lakou apau, a koe iho la he poe kakaikahi o lakou ma ke kulanakauhale o Ladana.  Maiwaena mai hoi o keia poe kakaikahi e ike ana ka mea heluhelu o keia moolelo kupaianaha he eha poe kanaka e noho ana maloko o ka rumi heluhelu buke o ka hale o ua ahahui nei.  Hookahi he kanaka Geremania nona ka inoa o Porofesa Heinarika von Sa@, a e heluhelu ana ia i ka mupepa buke i kapaia Science Monthly.  O ka lua, he kanaka Reginald Elphinstone, a, oia kekahi o na kanaka waiwai loa o Enelani.  No ka nui loa o kona waiwai na hoolilo nui oia i ka hapa nui o na la o kona ola ana ma ka hoohala ana ma @ hana hooikaika kino o kela ame keia ano.  O ke kolu o na kanaka, oia o Kurila Letabira, he Konela kahiko no loko o ka puali Enegina Roiala o Pelekane.  He kanaka eli gula ia, a o kana hana akamai loa ia.  A o ka ha o na kanaka, oia o Lutanela Edewada Milemei.  E nana ana hoi ia i kekahi mau nupepa puka la.  I ka hala ana o kekahi wa o kona nana ana i ua mau nupepa la ua huli ae la ia a kamailio aku la ia Konela Kurila:  “Ea, ke ike nei au, ua hoao hou mai nei kekahi poe kanaka Farani e lele iloko o ka lewa me na baluna.  He keu no keia a ka lahui imi akamai nui wale.”  “He mea hou io ka hoi kau,”  wahi a ke Konela i pane mai ai, me ka ninau ana mai hoi.  “A pehea iho la?”  “Aohe i hololea ka lakou mau hoao ana,”  wahi a Edewada Milemei.  “Oia iho la no ka hopena e loaa ana i na hana o keia ano.  A ma ko’u manaoio maoli, aole loa no e hiki ana ke hoohele ia ka baluna, a i ole ia, o kekahi moku lele iloko o ka lewa elike me ka hiki o ka hookele ia ana o kekahi moku maluna o ka ili kai,”  wahi a ke Konela i pane mai ai.  I kela wa i poha mai ai ka leo o ke kanaka Geremania:  “Aole loa pela, e kuu hoaloha maikai.  Aole ia he hana i hiki ole ke hanaia.  Elike auanei me ka hololea o ka hookeleia ana o ka moku maluna o ka ili apiipii o ka hohonu, pela no ka hiki hololea ana e hookeleia kekahi mea kino e halihali ana i na ohua oneki iloko o ka lewa poiuiu.”  Huli mai la ke Konela a nana mai la i ke kanaka Geremania me ke ano akaaka, a pane mai la hoi:  “He oiaio hoi ia.  Pehea kau hoakaka ana no ke ano e hiki ai ia oe ke hookele i ka baluna iloko o ka lewa elike me kau i hoike mai nei?”  “E hai aku au ia oe, o ke kumu nui i hiki ole ai i na poe lele baluna a ano e ae paha, iloko o ka lewa, oia no ka hoomaopopo ole ana o ua poe la i na makaukau apau e holo @ ai ia hana.”  I keia wa i hookupono loa ae ai o Kurila Letabira i kana noho ana maluna o kona noho, a ninau mai la oia i ke kanaka Geremania:  “O ka loaa ana o na makaukau apau e holo lea ai ka hookele ana i ka baluna iloko o ka lewa, he mau mea io no ia e holo pono ai ia hana; aka, heaha la ia mau mea au i olelo mai nei oia na makaukau e loaa ai ia mea he holo lea ana, a he holo pono ana paha?”  “E hoomaopopo oe, e kuu hoaloha, o ka holo pono ana o ka hookeleia ana o ka baluna iloko o ka lewa, ua like no ia me ka holopono o ka hookeleia ana o kekahi moku maluna o ka ili o ka moana.  Ma ka wa e makemake ai ke kanaka e holo oia maluna o ka moana a pae aku i kekahi aina, alaila, e kau ana ia maluna o kekahi moku i lawa pono loa me na makaukau apau e pono ai ia ke hookeleia e ke kanaka.  Aole kela kanaka e kau ana maluna o kekahi boe lana hele wale iho no iloko o ke kai, a e nee ana hoi oia ma o a maanei, elike me ke ko ana a ke au o ka moana iaia.  O nei mea he baluna e lana ana iloko o ka lewa, ua like loa ia me ka boe e lana hele ana iloko o ke kai.  E hiki ana no i nei mea he boe e paa ae i nei mea he kanaka, peia no ka baluna, e hiki ana no ia mea ke paa i nei mea he kanaka.  Ma na ano apau i pili like i kekahi ame kekahi, ua like loa no, aohe paewa ae.  Koe nae keia, e hiki ana i ke kanaka lele baluna ke pii iluna a ke iho ilalo i mea e loaa ai iaia ke au maikai o ka ea;  a ina hoi he hoeuli ko kela boe, alaila, e hiki wale ana no i kela hoe ke hooponopono i ka nee ana o ka boe mamuli o na hooni ana a ka hoe, a ina e pau ia ko ana a ke au a pa hou mai ia he kulana au hou mai kekahi kukulu okoa mai, o ke kakaa hou ae la no ia o ka boe a nee aku la ma kahi a ka hoe i hoani ae ai iaia.”  “Pololei; aka, heaha la kou manao ma keia kulana hoohalikelike au i hoike mai la?”  i ninau mai ai ke Konela.  “Eia ko’u manao ma keia hoohalike ana i ka baluna me ka boe, o ka moku ka mea oi loa o ka pono e holo ai maluna o ka ili o ka moana, aole o nei mea he boe; nolaila, o ka moku nohoi ka mea kupono loa e holo ai iloko o ka lewa, aole o ka baluna.”  “Auwe!  Aole ka hoi o ka baluna he mea like nohoi ia me ka moku lele iloko o ka lewa?”  “Malia paha o kau inoa ia e kapa aku ai i ka baluna, aka, no’u nei, aole au e kapa aku i ka baluna he moku lele poai lewa ia-aole.  O ka moku, ma ko’u manao ana, he mea kino ia i hiki holo lea kona nee ana iloko o ka poai wai i lana ai oia;  aka, o ka baluna, he mea kino ia i hiki ole ke nee holo lea iloko o ka lewa elike me ka makemake o ka mea nana oia e hookele ana; oiai e lawe hele ia ana oia ma o a maanei e kela ame keia uluulu makani e pa a e onou ana iaia.  Ua like nohoi ia me ka moku e mo-ku ana ma kekahi moanakai i haliiia iho e kekahi lai pilu ikaika loa.  E lana wale iho ana no kela moku i kahi hookahi, a ina hoi e ko ia ae ia e ke au, alaila, o kona lilo aku ia no ia ma ke alahele a ke au i nee aku ai.  Aka,  ina nae e hoopiliia aku ka ikaika hoonee pale kue i ka ikaika o ke au e ko ana, ua hiki no ke hooneeia ka moku ma kahi i makemakeia ai oia e nee aku.”  “Auwe!  He nui loa na manawa i hoaoia ai na baluna ma ia ano, aole no he hiki.  A e homanao nohoi oe, aole i lawe ka ikaika hapai a hoolana o nei mea he baluna e hiki ai ke hanaia ona enegini mahu nona.  Ke hele loa mai nei hoi oe, e Mr. Porofesa, e kaa loa aku mawaho o ke kaha pololei o na mea hiki ke manaoioia.”  “E kuu hoaloha, e hiki ana anei ia oe ke pane mai i keia ninau a’u e ninau aku ai ia oe.  Pehea la kou manao ke laweia ae na enegini mahu ame na mea paahana apau o luna o kekahi o na mokuahi nunui o ka moana Atelanika a hookauia iho maluna o kekahi wahi waapaa uuku?”  “Manao au he hupo haalele maoli ke kanaka e hana ana pela,”  wahi a ke Konela.  “Pela no.  Aka, oia iho la nae ka mea i hoaoia e hana e ka poe lele baluna.  Ua hoao lakou e halihaliia na enegini mahu i kupono e hoonee i ka moku lele iloko o ka lewa, e nei mea he baluna, ka mea a’u e olelo ae ai, he wahi waapa wale no ia ke hoohalikeia ae me ka moku lele i ka lewa.  A i ole, e olelo ae nohoi au, aole kela poe lele baluna i hana i baluna nunui maoli e hiki ai ke halihali i na enegini mahu kupono no ka hoonee ana i ka baluna.”  “Alaila, e Mr. Porofesa, manao anei oe, aole loa i loaa i keia wa i ka poe akeakamai hoolele baluna ke kino nui kupono o nei mea he baluna e pono ai ke kaikai ae i enegini mahu, elike me kau i olelo mai la?”  i ninau mai ai ke Konela.  “Oia ko’u manao; aka, o ko’u manao maoli, oia keia.  Ina e mau ana ka hoohana mau ia ana aku o nei mea he baluna ma ka uhiia ana o kona puoa poepoe e ka lole silika, alaila, aole no e hiki ana keia mea he enegini mahu.  Nolaila, he mea pono i na poe makemake lele iloko o ka poiuiu o ka lewa e hoohaliu aku i ko lakou mau noiau ma na mea paahana e ae, a he kulana okoa loa hoi ke ano e hana ai i nei mea he baluna i hiki ke hookeleia ma ka lewa me he moku la e hookeleia ana ma ka ili o ka moana.  O keia ano baluna nae, e pono e kapaia he moku.  E hanaia hoi ia ma ke ano e hiki ai ia ke lana iloko o ka lewa a hiki pu hoike halihali i kona mau mea paahana hoonee, elike la me na enegini mahu maoli.”  “Ina pela, aole i kana mai o ka maku nui launa ole mai?”  “Pela no i hoopauha ai ka noonoo o na kanaka i na mokuahi nunui launa ole mai e holo nei ma ka hokua o ka Moana Atelanika.”  I keia wa hoi i huli pono mai ai o Sir Reginald Elphinstone, me na helehelena ohohia, a ninau mai la ia Porofesa Heinarika von Salakenabuga:  “Me keaha oe, e Mr. Porofesa, e hana ai i moku e hiki ai ke lele iloko o ka lewa, a holo hoi iloko o ka lewa?”  “E hana no au ia moku me ka materia mama loa a paa loa nohoi.  O na mea mua a ke kanaka e noonoo ai no ka hooko ana aku i keia hana, oia no ka nui o ka moku ana i makemake ai e hana, ame kona ano e hanaia ai, oia hoi, kona kii.  Ke maopopo keia mau mea iaia, alaila, o kona wa ia e imi ai i ka materia e kapiliia ai keia moku.  Ma ko’u manao iho, aohe materia maikai e ae e hanaia a e kapiliia ai keia moku, aka, o ka metala no ia elike me ka hao kila, a ano metala paa loa e ae nohoi.”  I nei wa i akaaka mai ai ke Konela a hooho mai la:  “Ea, ea!  He hihio moeuhane paha keia au e kamailio mai nei, e Mr. Porofesa?  Ua ike no kakou apau, aole loa e hiki ke lana iloko o ka lewa kekahi moku i kapiliia me kekahi mea kino metala.”  “Oia no ke ano olelo i oleloia ai i kekahi mau makahiki i hala ae nei no na moku hao, oia hoi, aole hiki ke hanaia he moku hao a lana maluna o ka ili o ke kai.  Aka, i keia la he mau tausani moku metala e lana hele nei maluna o na ale apiipii o ka moana.  Pela no ka moku metala, e lana ana no ia iloko o ka lewa.  Eia ka mea maopopo loa.  He 800 manawa ka mama o ka ea mamua o ka wai; nolaila, he mea pono i ka moku e lele ana iloko o ka lewa, ke loaa he 800 manawa kona mama mamua o ka moana, i hiki ai i kela moku ke lana hele iloko o ka ea.  Eia ka nanehai i pono ke imiia kona haina; Pehea la oe e hana ai i moku metala, nona hoi ka nui i hoomaopopoia e oe, oia ka nui kupono au i makemake ai, nona hoi ka paa ame ke oolea e hiki ai ke poino ole ma kona hookui ana iho maluna o ka honua, a nona hoi ke kaumaha i oi ole aku mamua o ka ea i lilo i moanakai nona e lele aku ai?  Aka, ina e hanaia ana keia moku me na metala maa mau a kakou e ike aku nei e hanaia mai ana na moku, alaila he hana pohihihi loa auanei keia.  He mea pono hoi e hanaia ka moku holo moanakai maoli a paa loa i mea e hiki ai iaia ke hoolana iaia iho oiai e komo ana ia i ka ukana i hooukaia aku iluna ona, me he mea la he 1000 tona paha ke kaumaha, a i ole ia, e oi aku ana no maluna o laila.  He mea pono nohoi ke hanaia kela moku a paa loa i hiki ole ai ia ke nakaka a owa wale paha mamuli o ka ueue ana a o ka anai ana paha o ka ukana i komo ai ia, oiai hoi ia e paio ana me na ale puhoho ke like ka manoanoa o na pale aoao o ka moku, ina paha he hao a metala e ae paha, me ka manoanoa e lawa ai ke oolea e paa ai ka ikaika kaumaha ame ka ikaika anai o ka ukana iluna ona.  Aole ne i pili keia kulana i ka moku lele iloko o ka lewa; oiai ke hooukaia aku ana iluna ona; aole nohoi he mau pali kai puhoho kekahi a keia moku lele e paio pu aku ai.  O keia mau mea apau, he mea pono ke hanaia me ka noiau, ma na mea e pili ana i na mea paahana e holo pono ai na hooneeia ana o keia moku.  He mea pono nohoi e hanaia nei mea he moku lele a like no kona ano me ka moku e holo ana maluna o ka ili o ke kai, elike no me ka’u i olelo mua ae nei.  O ka moku hao-kila i hanaia no ka holo ana maluna o ke kai, e piholo ana no ia ina e hoopihaia oia me ka wai-kai, nokamea, ua oi aku ke kaumaha o ke kila mamua o ka wai;  aka, ina e pau keia wai i piha aioia, mamuli o ka paumaia ana o ua wai la iwaho, e lana hou ana ia, ke ole e loaa oia i ka poino ma kekahi wahi e ae ona.  O ka wai, oia hoi, o ka moanakai, oia kona poai i hanaia ai oia no kona nee ana ma na wahi apau i makemakeia ai oia e nee aku.  Pela nohoi me ka moku lele iloko o ka lewa.  O ka poai lewa i halana paapa ia e ka ea, oia kona moana kai i makemakeia ai ia e nee ku, elike me ka makemake o kona mea nana i hana.  Ina e paumaia keia ea a pau iwaho mailoko mai ona, a i ole, kahi hapa paha oia mea, a ina hoi i kapailiia a i hanaia ua moku la elike me na loina alakai a’u e manao nei e hanaia he moku oia ano, alaila, o ka hemo ana o kela ea iloko ona, e like me ka hemo ana o ke kai moana, pela e lana ae ai oia iloko o ka lewa.  E nee ratio ana hoi keia lana ana o ua moku lele nei i ka lewa, elike me ka ratio o ke kuaniti piha ea e koe ana iloko ona a e pau ana hoi iwaho ona, e kulike ana me ka ikaika kaomi o ka moanakai ea (air) e hoopuni a e poai ana hoi iaia, me ka hoopoina ole ia ana hoi o na mahele kaumaha a koikoi e ae i komo iloko o ua moku la.”  Ma keia wa i nana aku ai ke Konela me na maka pahaohao loa maluna o ka Porofesa, a i aku la oia me ka leo kuoo:  “E Mr. Porofesa, he mea oiaio, aohe a’u mea e pane aku ai imua ou no na hoakaka akeakamai au i hoike mai nei me ka noeau loa imua o’u ame ko kaua mau hoa e noho nei.  Aka, hookahi mea e hoopihihihi nei i ko’u noonoo, pehea la e loaa ai ona metala i hiki ke lana iloko o ka moanakai ea o ka lewa au, e Mr. Porofesa, e makemake nei e hooholo aku i kekahi o na moku kupaianaha loa mai ka hookumuia ana mai o ke ao nei?”  I nei wa i mino aka iho ai ua Porofesa Heinarika nei, a pane mai la ia me ka haaheo:  “Aohe pohihihi i koe ma ia mea, ua makaukau loa au me ia ano metala.  A e hai aku au ia oe, e lilo ana ka hano haweo pookela loa ia Heinarika von Salakenabuga, no ka loaa mua loa ana he elua mau mea paahana oikelakela o ka ikaika ame ka mana e hiki ai ke hoolele i kekahi moku iloko o ka poiuiu o ka lani, e kikaha ana hoi ma kona mau poai lewa apau me ka haaheo; e hiki ana hoi ke hooholo i ua moku la maluna o ka ili o ka moana me he manu nene la, a e hooluu ana hoi iaia e hapapa i na papaku pohihihi o ka hohonu o na kai lipolipo o ka Atelanika.”  A keia pule ae, ikeia na mea paahana kupaianaha a Porofesa Heinarika, no ka moku kamahao i pukolu ia kona kino-kino i’a, kino moku a kino manu.    (Aole i pau)

 

“Ua hauoli au i ka waiho ana aku i ka Laau Ola a Kamalena no ke Nahu, Kolera ame ka Hi imua o ka poe apau i loohia i na ma’i ma ka opu,” wahi a Mr. Milt McKinley, lunahooponopono o ka Herald Rawson (Ohio).  “ A hoea wale i ka manawa a’u i lawelawe ai i keia laau, ua pinepine loa ko’u hiki ole ana i ko’u keena hana mamuli o ko’u loaa ana i ka eha no ka la okoa i kekahi wa a no elua la i kekahi wa.  Ma ka inu ana ma ka wa e ike koke ia ai na hoailona o ka ma’i, ua pau loa ko’u ike ana i keia mai uluhia nui wale,  E kualia ana e na poe kuai laau lapaau apau.  O Benson, Smith & Co.  (Kaupalenaia)  na Agena no Ko Hawaii Pae Aina.

 

Ka Liona o ka Akau    He Moolelo no ke Au Manawa    o    Gustavus Adolphus.

Kakauia e G. A. Henty a unuhiia e kekahi mea unuhi moolelo o ke Kuokoa.

He ekolu paha hora ka lohi o ko lakou nei kali ana, aole ike iki ia aku o kekahi hoailona e hoike mai ana ia lakou, ei ae na powa ke hele mai nei no ka luku ana mai i ke kulanakauhale a hao wale aku hoi i kona mau waiwai, nolaila, ua komo iho ia ka manao iloko o Makamu, ua noonoo honua paha na powa, ua hoea mai oia no ke kulanakauhale o Glogan, a no ia mea ua hookaulua ia ko lakou hele ana mai, a hiki i ka wa e maopopo loa ai ia lakou, ua loaa ia lakou he wa pono e lele kimo po mai ai maluna o ke kulanakauhale.  Aka, manao hoi iho la nohoi oia, aole paha i komo ia manao iloko o na powa, oiai ua manao lakou, mamuli o ke kaawale loa ana o keia kulanakauhale mai ke alahele maa mu ku e hiki ai ke hoea me ka maalahi i ke kahua hoomoana o na koa Suedena, a nolaila e mau ana no ko lakou manao e hele mai e pakaha i kahi kulanahauhale o Glogan, elike me kana i lohe ai ia lakou e kamailio ana ma ke ahiahi mamua iho o ka la ana i haalele aku ai ia lakou.  Aka, oiai ia e nune ana iloko iho ona no keia hoea mai la he wahi keiki, me ka hooho leo nui ana, ua ikeia aku la e ia na powa, oiai ia e kiai ana maluna o ka wakiu o kekahi kumulaau kiekie.  I kela wa i uila ae ai ke ahi o ka manaoio hana iloko o ka houpo o na kanaka o Makamu, a paa iho la lakou i na kaula i hoopaaia ai ma na kumulaau a paa pono.  O kahi kahunapule, oia ke alakai o na kanaka ma kekahi aoao o ke alanui, a o Makamu nohoi ma kekahi aoao me kona poe kanaka.  Aole i liuliu iho, lohe aku la lakou nei i ke pohapoha mai o na kapuai lio me ka ikaika.  Emoole hoea mai la na hololio maka mua loa, oia hoi ke kapena o na powa ame kona lutanela, kaalo ae la mamua pono o na kanaka me kahi kahunapule, a ikeia aku la ka walawala ana iho o ka lio o ua kapena la ame kona lutanela a kapoo ana iloko o ka auwaha eli.  Lele liilii ae la na lala laau, puehu na lau o ka laau, pioo ae la na punohu a ka lepo.  Mamuli hoi o ka ikaika loa o ka holo ana o na lio o na powa mahope mai o keia mau kanaka i haule ana iloko o ka lua.  A i ka ike ana hoi o kekahi poe o lakou i keia poino ua hoohuli ae la lakou i ko lakou mau lio e holo hou i hope, a o ka wa ia i haawi ae ai o Makamu i ka hoailona i na kanaka o na aoao elua e huki i na kaula o na kumulaau i okiia ai a koe iki.  He oiaio, he owe me ka uuina ka mea i lohe ia, halulu ana na kumulaau ilalo a paa pu iho la ke alanui e hiki ai i na poe powa i koe iho ke holo hope aku.  A pela i noke ai ua poe kanaka la i ka hoohina i na kumu laau apau he umi, a paa pu loa iho la na powa malalo o ua mau kumu laau la.  Ia wa i haawi ae ai o Makamu i ke kauoha i na kanaka o na aoao elua e lele aku maluna o na powa.  He oiaio, ua loaa ka hoopai kupono i ua poe puuwai eleele la.  Aohe ahai lono i koe iho mawaena o na powa; a ua lanakila ae la na kanaka o kahi kauhale o Glogan, elike me na hoolala ana a Makamu.  Ua nui ka hauoli o na kanaka o kahi kulanakauhale no keia pakele ana o lakou, no lakou mau ohana ame ko lakou mau waiwai.  Ua hele mai la kahi kahunapule a lalau mai la i ka lima o Makamu, me ka olelo ana mai:  “O ka mea eli i ka lua, e haule ana no ia iloko o laila.  Eia keia poe powa puuwai eleele i manao loa, e poholo makou iloko o ka lua a lakou i eli ai no ko makou poino, aka o lakou ponoi no nae kai haule aku iloko oia lua.  He mea oiaio na ka Haku i haawi mai ia lakou iloko o ko makou nei mau lima.  Aka, ea, maluna iho ou na hoomaikai ana mai a ke Akua Mana Loa.”  Ua pane aku la nohoi o Makamu imua o ua wahi kahunapule la:  “Ua pau ka’u hana, ua hookoia ka hoopai kupono a’u i manao ai e kauia iho maluna o keia poe kanaka i lawe ae i na puuwai hehena o na holoholona ahiu a omokoko.  Nolaila, e haalele ana au ia oukou, a e hele aku au ma ke alahele e hui aku ai au me ko’u mau hoa kanaka; aka, mamua nae o ko’u haalele ana iho ia oukou, makemake au e hoike aku ia oukou i keia wahi oleloa’o:  “Aole o’u kanalua iki iloko o hookahi a elua paha la mai keia la aku e hoea mai ana kekahi mau kanaka o ka poe e noho la ma ka hale kakela ma Walafabuga, kahi hoi a nei poe i hele mai nei, oiai e kali mai ana lakou a o ko lakou nei huli hoi ole aku, e komo ana iloko o lakou ka hoohuoi no keia hoi ole ana aku o lakou nei.  Nolaila, he mea pono ia oukou ke kiai makaala loa no ka wa e hoea mai ai keia mau kanaka a’u i hoike wale aku la ia oukou.  O ko’u manao nae, oia keia, e aahu oukou i na kapa o keia poe powa, a e kau oukou maluna o na lio, a holo pololei aku ma ke alahele e hoea aku ai i Walesebuga.  Mamuli o ka ike ana mai o na kanaka na lakou e kiai la ka hale kakela i na aahu o ko lakou poe hoa no keia e hoi aku nei.  He mea pono nai ia oukou ke hoea aku ilaila ma ka wanaao.  O na wahi kanaka kiai ma ke kumu o ka pali e loaa aku ana ia oukou, e pepehi aku oukou ia mau wahi kanaka a make.  Ke make keia mau wahi kanaka e koe aku ana he ekolu a he eha paha o lakou iloko o ka hale kakela.  “ He mea pono ke anaiia keia poe kanaka apau loa i ka make.  Eia ke kumu o keia olelo ana aku o’u keia manao ia oukou.  Aole pono ke koe kekahi mea hookahi o keia poe, o lilo auanei ia i ahailoo e lawe aku ai i ka lono o ko lakou luku hoomainoinoia ana e kekahi puulu kanaka kuaaina elike la me oukou.  He mea kela e hoouluia ai ka inaina ame ka huhu iloko o kekahi puulu powa e ae, a hele mai hoi ia poe e lele kaua mai maluna o oukou;  a e hooi loa ia aku ana hoi kela manao lele kaua mai maluna o oukou, ma o ko lakou lohe ana he wahi kulanakauhale piha waiwai loa ko oukou.  Nolaila, o ka’u e ao aku nei ia oukou, e luku oukou i keia poe a pau loa.  E loaa ana ia oukou na hoomaikaiia ana mai e na kanaka o na wahi e ae, ke lohe lakou ua pau keia poe powa, i ka lukuia e oukou.  “Aole nohoi he mea hewa ia oukou ka hoomakaukau ana no ia oukou iho me kekahi ahele elike iho la no me keia a kakou i hana iho la, oiai aole i ikeia aku ka hele ana mai o kekahi powa e aku elike iho la nohoi me keia poe powa.  Ma keia mua aku, e noho no oukou apau me ka makaukau a lako i na mea kaua.  A ke ole au e kuhihewa, e hoolawaia ana kela ame keia oukou me na lako kaua a keia poe powa.  A o ka’u wahi noi hope loa ia oukou, e nana aku oukou i ka lio o keia poe i hoeha ole ia i lio no’u.  Manao no au, he lio no kekahi i loohia nui ole i ka poino.”  Iloko o hapalua hora o ka noke ana aku a ua poe kanaka la i ka okioki i na lala laau kahi e ikeia iho ai he kino lio, aia hoi, ua loaa ae la he lio kiuo maikai, a i poino ole nohoi kekahi wahi o kona kino.  Kiiia aku la hoi ka aahu kaua kila o ke kapena o na powa, a oia ko ia nei aahu o ke komo ana iho.  I ko Makamu makaukau ana ma na ano apau, ia wa i kau ae ae oia maluna o ka lio.  Ma ia wa hoi, ua holo aku la kekahi kanaka a ka hale o ke kahunapule, a lawe mai la i na wahi mea ai i hoomakaukauia nana e kana wahine a oia iho la kahi o i loaa mai ia Makamu no kana huakai hele.  Me he mea la, he mau wahi mea ai keia e lawa ai o Makamu no ekolu a eha la e hele ai.  Loaa mai la ka ia nei mau pu panapana, a o ko ia nei haalele aku la no ia i na kanaka o kahi kauhale o Glogan, mahope iho o kona lulu lima aloha pu ana me lakou.  Hala elua la iaia nei o ka hele ana lohe iho la keia ua lilo pio mai la i na koa Suedena ke kulanakauhale o Frankfort-on-the-Order, a i ko ia nei hoea ana ‘ku hoi ilaila, ua haiia mai la ia, ua nee aku la na koa Suedena no ke taona o Landsberg.  Nolaila, kamoe aku la kana huakai no ia wahi, a hoea aku la oia i keia kulanakauhale i ke ono o na la mahope o kona haalele ana aku la Glogan.  O ka hapa nui hoi o na koa Suedena, ua hoomoana iho la no lakou ma Frankfort.  O ka Moi Gustavus me 3200 poe koa helawawae me 12 poe pu kuniahi kai nee aku no Landsberg, me kekahi pualikaua lio ikaika.  O na Regimena kekahi o Hepburn ame ko Ria i hele aku ma keia huakai.  Ua holo pololei aku la keia mawaena aku o na koa e muia ana ma ia kahua hoomoana, a hiki i kona hoea ana aku ma kahi a Konela Munero e ku ana me kekahi poe aliikoa e ae.  Ua huli like ae la hoi keia poe @ nana mai la iaia nei, a ike mai la lakou apau o kahi keika Sekotia keia nona ka inoa o Makamu.  I ko ia nei hele ana aku a lele iho la mai luna aku o ka lio, o kona wa ia i lulu lima pu aku ai me Munero, oiai hoi ia i ninau mai ai:  “Pehea; o oe no keia e Makamu Gerema, a i ole, o kou kinowailua paha ka’u e ike aku nei?”  “E kuu Konela maikai, owau no keia iloko o ko’u kino i hele mai ai mai Sekotia mai,”  wahi a Makamu Gerema.  “He keu maoli ka hoi.”  wahi a Munero i pane mai ai,  “ua manao loa makou ua haule oe i luahi na ka make ma Bradenbrug Hou.”  “Ua pakele mahunehune au mai loko mai o kela hoouka kaua ana.  Aka e kuu Konela, makemake au e ninau aku ia oe, ina paha ua lohe ka Moi i ke alahele hoonee kaua a Kenerala Tilly i makemake ai e hoonee aku?”  “Aole; aole i loaa mai iaia kekahi lono e hoike ana no Kenerala Tilly o na Auseturia, a ua makemake loa ia e loaa kekahi lono e pili ana iaia.  Pehea la, he lono anei kau e pili ana nona?”  “O ka’u wale no e hoike aku ai, ua nee komohana aku oia mai Bradenbrug Hou aku, a aia oia ke hoopuni la i ke kulanakauhale o Magedebuga.”    (Aole i pau.)

 

Hoolaha Kumau

Ola Nawaliwali MAMULI O KE KOKO INO.

E heluhelu iho i ka mea i hana@ ka Ayer Laau Sarasaparila no ka @ Z. P. Wilds, he misionari kamaaina @ maloko o ke kulanakauhale o @ a hoahanau nohoi o Luna @ Wilds i make, he kanaka @.  “No na makahiki lehulehu he @ au na ka ma’i pa-palahu ame na @ aai e ai, i puka noloko mai o ke @ino.  Ono ole mai la ka’u ai, a nawaliwali mai ko’u ike ana i ke ola ana o kekahi poe e ae no ko lakou inu ana @ Laau Sarasaparila a Ayer, na @ iho la au e inu i ua laau la.  A ua @

 

ONO AE LA KA’U AI

mai ko’u inu mua loa ana mai no @ laau la; alaila, hoomaka mai la @ maikai o ko’u oia.  He haneri @ ta ka oi o ko’u ikaika ae i keia @ ua loa mai keia mai ka LAAU @ SAPARILA MAI A AYER, ka laau @ a’u e hoike aku nei me ka oiaio @ ke pookela loa o na laau @ koko i ikeia.”  No na ma’i apau i loaa noloko @ o ke koko ino e lawe i Ka Ayer Laau Sarsapailla

KA AYER HUAALE    Ka Laau Hoeia no ka @ Awaawahia @

Ke pookela o na laau no ka @ ana, ka hooulu ana me ka @ nani ana i ka lauoho, oia ka AYER LAAU HOOULU LAUOHO.

Aole e kepia ke poo, ola na ma’i @ puu, aole hoi helelei ka lauoho.  @ maloohaha mai ka lauoho, @nawe a ano hina mai, alaila na @ laau e ho’iho’i hou ae a kona ano mua, a hooulu lupalupa ae la i ka lauoho.  Ma na wahi apau, o keia Laau @ Lauoho a Ayer ke pookela, a ua @ ia i punahele a i hoapili no na @ ame na keonimana. 

 

Ayer’s Hair Vigor    I homakaukaula o DR. J. C. AYER, Lowell, Mass., U.S.A.

Na Medala Gula mai na Hoikeike Nui o ke Ao

Hollister Drug Co. Ltd.    Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.

KAKELA ME KUKI    (KAUPALENAIA.)

Poe Kalepa ma ke Komisina A HE Poe Lawelawe Kopaa.    AGENA.

 

Metropolitan Meat Co.    (Hui Kuai Pipi Lietropolitan)    G.J. WALLER, (Wala)-

Luna @    108 Alanui Moi.

Poe Kuai a Hoolako i na Moku ME  Na Io Pipi, Hipa a pela’ku

E loaa mau ana na Manu ame na @ mano i hoohuihuiia iloko o ka Hau.  Makepono ke Kuai i na I’o Pipu @ nei.    TELEPONA HELU

 

Ma ka auwina la o ka Poalua @ nei, ma ka home o ke Kamalii @ lani, ame kona makuakane Cleghorn @ mawaho o Waikiki, ma haawiia ae @ he papaaina hanohano no na aliimoku @ o ka mokukaua Italia Etna, a ua hiki kino ae malaila ke Kanikeia @ Schaefer ame kana wahine, ame na poe maka hanohano o ke aupuni malalo o Peresidena Dole.