Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 1, 8 January 1899 — KE KULANA AUPUNI no ka Panalaau o Hawaii. NA KANAWAI I HOOPAUIA Na Poe Koho Balota no ke Kau Koho ma Novemaba 1899 ae nei. KA WA AHAOLELO MUA MA KE KAU MAU. Hoopauia ke Kiure hui. HOONOAIA NA KAI LAWAIA. O ka Poe Ike i ka Olelo Beritania ke Noho i mau Hoa Ahaolelo. [ARTICLE]

KE KULANA AUPUNI no ka Panalaau o Hawaii.

NA KANAWAI I HOOPAUIA

Na Poe Koho Balota no ke Kau Koho ma Novemaba 1899 ae nei.

KA WA AHAOLELO MUA MA KE KAU MAU.

Hoopauia ke Kiure hui.

HOONOAIA NA KAI LAWAIA.

O ka Poe Ike i ka Olelo Beritania ke Noho i mau Hoa Ahaolelo.

(Hoomauia. HALE O NA LUNAMA'KAAINA'NA. Pauku 35, 36 ime 37. He .kaaakolu ka aui o na lipa o ka Kaie', a e iioiio lako'.i no elua makahiki. E hoo-pihaia aua na hakahaka ma o ke koli-o" balota :culkavra. P .;:ku 38. Eia na Apana koho LunamainaaiLiāna. Ka Mua: .Puna, Hiio ame Hamakua; ka iua, I-Cau, Koaiu ame ke koiu, na Mokupuni o Maui. Jl-ol<skai, I.anai anftr KaJhoo3a-we ka-pnKl &pm o Cab« yia k;> 'hikina ame ka hema o Alanui NuuanO. ame );a iaina e moe ana mai ke aia o ua aianui la i ho-oioihiia aku, 'mai ka Pali ae o Nuuanu a i ka Lae o Makapuu: efinra, o kela aoao apau o wai'lio ana nia ke komohana ame ka akau o ka Apaua eha; eouo, Kauai ame Niihau. Pauku 39. Penei ka hoonohonohoia ana o na Lunamakaainana. Apana ekahi: eha Lunamakaainana; Apana ,elua, eha Lunama kaai nana; Apana ekol-i. Ii& eono Lunamakaainana; apana eiia, eono Lunamaka^inana; apana eiima, eono Lunamakaainana; Apana eono, eha Lunamakaainana. Pauku. 40. Na mea e kupono ai e liio 1 Lunamakaainana: .he kane kupa eia no Araerika Huipuia; 25 ka uui o kona mau makahiki; ua noho nia ka Pae Aina, ekolu m^kahiki; he waiwai kona aole i emi iho ka waiwai io malaio o $500, a i ole ia, hē loaa makahiki hoi, aoie emi malalo o $250. NA KAiU 0 KA'AHAOLELO. • Pauku 41, 42, 43. E iioho ana ke Kau mau mua ioa ma ka Poakoiii ekolu iloko o :Feberuari, 1900, a ma kela ame keia elua makaihiki mahope aku. Pauku 44.. He 60 na la e noho ai ke Kau; aka, ūa hiki no nae i ke Kiaaina ke hooloihi aku'a piha na la he 90; a e kapaia 'he Kau Kuikawa. Pauku 45. O ka pauku e lioohoio ai i ke Kanawai, "E hoohoioia e ka Ahaolelo o ka Panalaau o Hawaii." O na hana apau o loko o ka Ahaolelo e lawelaweia no ma ka Olelo Beritania. Pauku 46, 47, 48, 49, 50, pili 1 ke poo o k« Kanawai, ka iieluheluia a-na, ka hooiaia ana ame ke kakauinoaia ana. Pauku 51. Ua hiki i ke Kiaaina be vito i ka biia Kanawai, ame kekahi maheia o ka Bila Haawina. •Pauku 52, 53. E liooholo loa ia no ka Bila Kanawai ma ke kapaeia ana o ka vito e ke Kiaaina ma o" ke koho āna'ia a ka elua hapa-kōlu o na hoa o kela ame kaia haie. E lilo 110 ka Bila Kanawai i Kanawad mamuli o ka vito ole ia ana, a kakauinoa ole ia ana paha. Pauku 54 a hoea i ke 56, pili i na haawina dala. MANA KAU KANAWAI. Pauku 67. Aole hiki i ka Ahaolelo (Legislature) ke haawl aku i kekaihi ahahui i hoohuiia (corporā*ion), hui, a i kekahi kanak paha i keka&i pomaikai, pono a kuleana kuikawa a kaokoa paha, me ke apono 010 ana o ka Ahaolelo Nui (Congress; aole nohoi ia e haawi aku i na palapala hoohui (cha,rters) kuikawa, aka, ua hiki nae iaia ke haawi aku ma ke kanawai pili laula, e a« ana i na kaaaka e hoohui ae ia lakou iho i mau aha i hoohuila no ka hana ana, a pela aku. ♦ * * Aole e aeia kekahi oki mare, aia wale a ua noho ka mea noi maloko o ka Panalaau 1 hookahi makahiki mamua o ke noi ana. Aole © aeia ka oihana lotere, a o ke kuaiia ana paha o na tikiki lotere; ao!e e hookaawaleia ke dala o ka lehulehu no ke kokua ona a hoopomaikai ana hoi i kekahi kula pili hooman», a i kekahi kula paha, aole I kaa 'holookoa kona mana malalo o ke aupuni; aole hiki i ke aupuni ke hoaie aku i kona inoa maikal no ka pomal-

kai o kekahi hui i hoohuiia; o ka hniiia nui o ka aie e aieia ai e ka Panalaau, a o kekahi mahele aie paha iloko o ka makahiki hookaihi, aoie no ia e oi • aku mamua o hookahi pa-keneta no ka vs'aiw'ai io o ka waiwai i auhauia; o ka huina aie apau o ka Panalaau aole mo ia e hoomahuahuaia aku a kaa aku mawaho o chikti pa-keneta o ka waiwai io o ka waiwai i auhauia; o ka huina aie hoi o kekahi mahele aie, aole no ia e oi aku «mamua o ekolu pa- ; keneta o ka waiwai i auliauia. Aole e kauia kekahi kanawai no na hana i hala e mamua. j Pauku 58. Ua hiki i ka Ahaolelo ke hoonoho i mau taona, kulanakauhale (ci'ty) ame na mahele aina e hoopono- ( pono kulokoia ana e lakou iho, a e ha-' awi aku hoi (ka Ahaolelo) i mau kana- ; wai heoponopono kuloko no ia mau wahi. | Pauku 59, GO. Ao'.e e hopuia na poe koho balota ma ka la koho balota. a e hookuuia lioi na koa mal ka lakou | hana mai ma ia la. j Pauku 61. Ke ano e koho ai i na ' Luniamakaainana. j Pauku 62. Na mea e kupono ai na poe koho i na lunamakaainana.' I ka- j ne kupa; ua noho iloko o ka Panala-) au i hookahi makahiki, a ma ka apana ( koho balota hoi i ekolu malama mamua iho o ka manawa no ka hoopaa • ana i ka inoa ma ka papa inoa koho' l>alota; he 21 ona mau : mateahiki; ua j hoopaa i liona inoa ma ka papa inoa koho balota o loko o kona apa<na; ua j hookaa i kona, mau auhau; hiki ke; heluhelu a kakau j ka ole'.o Hawaii a j olelo Beritania paha. ' | Pauku 63, 64. Pili i ke ano e koho 1 ai i na Senatoa, a pela pu hoi me na j mea e kupo-no ai ka poe koho no na, Senatoa. He mea pono ke loaa i na J poe koho balota no na Senatoa mawa- j ho o na mea e hookupono ana no ke-, koho ana i na Lunamakāainana he ! waiwai paa aole emi kona waiwai ma-1 lalo o $1000, a i a'e, he loaa maleaihiki kona o $600 ma ka makahiki mamua ■ iho. ■ i P-a•&!.' -A'.'l'H'- ii-eia" k«.kAui : maloko o ka Panalaau i pili aku i ka pualikoa aina. a aumokukaua paha. e koho. j Pauku 6j5. Piii i na kanawai koho balota i lioikeia ma ka Buke Kanawai Kivila i hooponoponoia ai e Loio Bal- ! lou o Honolulu nei, a ua hooponopono hou ia hoi ua mau kanawai la. l'aj hoopauia na Papa Nana Koho balota; 0 keia wa, a na ke Kiaaina e koho ana ! he poe Papa Nana Hou, he ekolu mau I hoa o ka papa, a e noho lakou no ka i manawa o eha makahiki. He 40 la ; mamua ae o ka la koho balota. e lioo- J puka no ke-Kiaaina kukala i koho balota. j Pauku 67. Ua hiki no i ka Ahaolelo , ke hoololi i na palena o na apana koho | baiota, a hoonohonoho aku 'lioi i na I Senatoa ame na Lunama^āinana. IvE ' j Pauku 6S, 69, 70. Ua haawiia ka Ma- j na Hooko i ke Kiaaina i hooko'huia no j eha makahiki; aole e ftni iho kona mau makahiki malaio o ke 35; e noho ! ana ia maloko o ka oia ka alihikaua nut o na pualikd{; Le mana kpna e kala ai. (a pela €fcku), me ke kaukaiia ana 'no nae no ka ka Peresidena olelo hooholo; mana lioi kona e leaohi i ka palapala kuu kino. e kukala i ke kanawai koa. O na mana apau ame na hana i loaa i ka Peresidena o ka Repubalika o Hawali, a i ole ia, i kekahi kuhina paha, ua kau aku ia mau mea apau maluna o ke Kiaaina. Pauku 71, 72, 73, 74. Pili i ke Kakauolelo o ka Panalaau (Kuhina Nui), ka Puuku (Kuhina Waiwai), ka Loio Kuhina, me na mana maaWpiau i loaa ia poe, ma na aupunl Panāmau, a pela pu hoi me ka lakou hana. Pauku 74. E mau no na Kanawai o Hawali e pili 'ana i na Aina Aupuni. He mau hoololi i kekāhi mau inoa e pili ana i na Sila alna, ma ka olelo BeritairiareJike me "Royal Patent/' ua : hoololiia ae ia he "Land Patent," oia • hoi ka "Palapala Sila Nui" ma ka ole- J lō Hawaii/'" na "Komisina Aina Aupuni" 1 "Kuhina Kalaiaina." Aola e! haawiia ka hoolimalima 6 kekahi aina ! mahiai, kuaiia aku, a,hana hou ia paha l e ke Aupuni o Hawaii no ka manawa i! 01 aku mamua o elima makahiki, a! hiki i ka wa e kauoha ai ka Ahaolelo Nui.

Pauku 76. E mau no na Kanawai e pili ana i na aina mahiai am© na ululaau; koe wale no ka lilo aua o ka oihana buro mahiai ame komiaina ululaau i ke kanaka i kapaia kona inoa he Komisina Oihana Maihiai me Uiulaau." Pauku 77. Ua hookaawaleia he $15,000 no ke kokua ana i ke Kuhjtoa 01hana Mahiai no ka huli ana i na Kanawai no na aina, na ululaau ame ka oihana mahiai o Hawaii. Pauku 78. Ua lilo i ka Luna o na Hana Hou na hana a k£ Kuhina Kalaiaina e pili ana i na alanui ame na hana o ka lehulehu, a pelā pu hoi me na hana a ke Kuhina Waiwai e pill ana i na pailata ame ua luna awa. Pauku 79. Luna Nui o ka Oihana Hoonaauao, e ili maluna ona na hana a ke Kuhiua Hoonaauao. Pauku 80. Ka Luna Hoola ame ko-

na hope, maluna o laua ua hana o ka ī-una Hooia Nui nme kona hope i keia wa. Pauliu 81. Ana Aina. mahmu ona na hana a ke Ana Aina Xui o ke'.a wa, koe wa!e no nao ke ana -huinako! : me ke kilo .lav.i ana. ma ka Pae Ain ;. 'Pauku S2. Makai Nui kona mau hope, o iakou ke lawelawe i na hana a ka Ilamuku ame 'kona mau hope. Pauku S3. Xa ke Kiaaina, me ka ae ; ana o ke Senate. e koho i ka Luna Kanawai Kiekie ame na Lunakauavai e ae o ka Aha Kiekie, na Lunakana- ! wai Aha Kaapuni, Loio Aupuni, Pifuku Waiwai, na Komisina o na Aina Aupuni me Oihana Mahiai, na luna nui o , na hana ihou. luna nui o ka oihana hoonaauao. luna hooia ame kona hope, ! Ana Aina Aupuni, Makai Nui, na hoa Papa Ola, na Ivomisina Papa Hoona- | auao. na hoa o ka Papa Luna aana. Paahao, na papa hoopaa inoa koho balota ame na luna nana koho baiota. ! ame kekahi papa pili aupuni f ae i | hoonohoia ma ke Kanawai. Ya hiki i ke Kiaaina ke hoopau i kekahi luna j aupuni. koe na lunakanawai, ma ka hoopii luna nui lakou e hoopauia ai. j He eha makahiki e noho oihaiui ai. t koe nae na lunakanawai o ka Aha ( Kiekie, e lawelawe lakou i ka hana : oiai e niau ana ka pono o -ka lakou • hana; na lunakanawai kaapuni. he ' eono o lakou makahiki e noho ai, a, o j na luna o na papa komisina apau n& ke kanawai e hoa-kaka ko Jakou maI nawa noho oiliana. O na uku o na lu- ; na Aupuni e koho ole ia e ka Pereei- | dena. 'na ka Ahaolelo e hoakaka ia I mea, aka. o na uku nae o na lunakanai wai o ka Aha Kiekie. aole e hoe>miia : oiai ko lakou manawa e noho oibana ana. (Aole i pav.) I { He 24 Pa\iku i kw, alaiia, pau io:v :r.\ , moa e pili ana i keia mahele. Ma pule ae e pau iea ai. A eia lioi nia bo | makeu pepa o keia la, na hoololi o ke-ka-hi mau Pauku o koia Bila Kana- ! wai ake K-.omi.eina. dik? nīe ia i hix>loj iii.i a' « ke ku i*a Aīua E o : U>M6 'O" i-.nj eiun' $<u{i > J . K n t il.ku : n.a k*? iw>»> "Na H'-0'.,.» 1 ! *.;o k-\ !;i:r ?'?- nawai a Komisina." i v - IMI i iao KIM . Xa Huaa''- :i Doan :;»> k:' Kiw.ii.! H.i--l m»' ua Puupa.i. ; Ma ua !a iau wale ae nei. u,t oi loa ! aku ke kuai nui ia o na iaau hamo unie : kapi'ii nwwalio iho o ka iii. niuiaua o ; na laau inu nuileko. uo k' 1 k.ihihewa t ana o na kanaka o kahi e ao ana i o ka elia nia ke kino, <iūi iho la no j kahi o'ka ma'i. Maniuli o ka ioaa l ana ln? maha a he oluolu iki i.: iakou. ' 'nanaoio ioa iho !a lakou i:a pololei I ka lakou kau ana i ka laau, noiaila j kali iho ia lakou o ka wa <' hooa hou j mai ai ua eha !a: eia nae. aole i.akou i hoomaopopo iki. aia no ua ma'i !a ke moe mal:p !a i!oko o ke kir.o. 0 ke ! kikala hanenee. a kua eha paha. ao!t> l ia ho eha mai k? kika'a, a mai ke kiu i ponoi ae paha. aka. he eha ia mai u* | puupaa mai, a o ka laau Uupo»o, oia j no ka laau e loaa ai na puupau, a «* [ hana hoi ka laau i kaiu haua a holo i lea ma ia wahi. mamua o «qa he ola. E ola ana ka eha anleW hu'l 0 ke kua mamuii o ka loaa ho'i h* ola a he ikaika hoohana i na puUpaa a pela i nalohia aku ai ka eha. He oiaio, aohe ni£a pohihīhi e ae. a paakiki nohoi o ka paio ana elike me ka hoopaakiki ana o ko lakou mau noonoo iho, mamuli o na mea i ike ma&a maoli ia, aka, o ka poe nae i manaoio 1 ka makou e hoike aku ai no ka mea e pili ana i ke Wkala hanonee, ke hauoli nei lakou. ffb kp lakou hana ana elika me ka makou mea i holke aku ai. Ua loohia iho la o Mr. Charies Belman, e noho ana ma ka Helu 80 Aianul Academy. Amsterdam, a ua noho kakauolelo hoi oia noloko o ka halekual lako pa o Bell no na-makahiki he aul. Penel kaua olel(jf: "Ua eha ia kuu kua : no elima a eono m&kahiki i hafa ae j nei, a i t«a maoii j ko'u kikala a ka ena. Ina j e kulou iki ak€S?fnua o eha ana au. aole o kanā mai. •W 1 olu ano mmunu : ke popol ana ma ko'u kikala, a loaa po ! aku la kuu mau puupaa. Aole loaa Iki 1 ia'u he moe maikai ana maluna o kahl • moe. E loaa inau ana nohoi au i anu, a e nohe mau ana keia anu ma ko'u kua. Lohe iho la au no ke ola o ko kikala hanenee i na Huaale a Doan no ke Kikala Haneuee ame na Puupaa. ua kuai aku la au i poho hook&hl. Aoie i kana mai ko'u pahaohao ioa i ka ike ana too iloko o hookalil pul® ua loaa inai ia'u ka maha, & hoomau mai la no au i ka ai ana ia mau huaale, a ua aneane au e ola loa i n«i ir% mai keia ma'i kaihiko mai o'u, a he maikai hou ko'u ola kiao. Ke 01010 aei au, be laau maikai loa keia no ka i loohla i ka ma'i o na Miwaa."

E kuaiia ana na Huaale » Doan no ke Kikala Hanenee ,am« na Puupaa popilikia e na. laau lapoau apeu. Kumukuai B0 kenela. no ke poho. E hoounaia aliu no ma ka eke leta, • Holli«ter Drug Co., na Agena, Honolulu, ma ka wa e loaa mai ai ke kumukual. E nana i ka liu. olelo "Backicl»" raa ka inoa. a e haa eie aku i n& owiU i paa ole ai keia. inoa.