Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 2, 13 January 1899 — Page 4

Page PDF (1.53 MB)

This text was transcribed by:  Will Palmer
This work is dedicated to:  Grandma Violet Takatsuka

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ke Aloha o kuu Makuahine

 

KE ALOHA O KA'U MEA I ALOHA AI

 

Ka Mana o ke Aloha.

 

He Moolelo Walohia.

 

(Unuhiia e Hoolale a Ka Ua Kukalahale no "Ke

Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii.")

 

            Ma keia wa i hanau ai o ke keiki a Alice, ua ano konini iki ae la kona wahi ola, ma ka i hala ae ai o na la o ka hoomalu hanau keiki maluna on a.

            Ua manao loa iho la ia, e aho e hookaukoo iki aku ia i na la o kona o@a ana i loaa ai he mau la hauoli nona e @uakaha pu ai me ka hua o kona puhaka, aka, i ka piha ana o ka makahiki hookahi o ua wahi keiki nei, ua hoomaka hou iho la ka emi pu ana o kona kino.

            I kekahi la hoi, hoea mai la kona luaui makuakane, a mahope iho o ko laua kamakamailio iki ana ma na mea e pili ana ia lakou ponoi iho, oiai hoi laua e nanea ana i ka paani ana a kahi bebe Ekemona me kona kahu hanai, nona ka inoa o Susana, ia wa i hoike malie mai ai o Barona Maraceli imua o kana kaikamahine no ka huli hoi ana mai o George Lamabereta i Parisa.

            I kela wa i puiwa ae ai o Alice mai kona noho ae, hooholo iho la ia i kona lima ma kona puuwai, ame ka puai wahi leo ole ana mai iaia mai, haule aku la ia iluna o ka papahele, a maule aku la.

            I kekahi la ae, ua laha ae la ka lohe maloko o Parisa holookoa, ua mai loa ia ke Kaunawahine de Berena.

            Ano, e kuu makamaka heluhelu, e waiho kaua i ke kamailio ana no Alice i keia wa, a e huli ae kaua a nana aku ia George Lamabereta.

            Ma ka wa i haalele aku ai o George Lamabereta i kona moku, aohe mea e ae a kona noonoo i kau nui mai ai, o kona ake wale no e ike ia Alice, kana aloha.  Aole on a manao nui no kona mau makua, oiai e loaa mau ana no iaia ka laua mau palapala ma na wahi he nui i ku ai ko lakou moku.  No Alice hoi, hookahi ponoi wale no manawa i loaa aku ai kana palapala iaia a oia ka wa mamua iho o kona haalele ana iho ike kulanakauhale o Brest a au ai oia i ke kai, a ua like ia me eha makahiki i kaahope ae.

            Mai ia wa mai a hiki wale i kona pae hou ana i ka aina, aole loa i loaa hou iaia he wahi palapala mai a Alice aku.  Ua pau anei kona aloha iaia?  O na ninau elike me keia ke ano, na ninau i hoholo ae iloko on a i kela ame keia la i heleia ai e ia ma ke kai a ma ka aina, a hiki wale i kona hehi hou ana i na hu'a lepo o ke one hanau o ke kino.

            I kela ame keia wa ana e kakau palapala mai i kona mau makua mai na ka@aulu mamao mai, e ninau mau mai ana oia ia laua no Alice, aka, ma ka wa e hoea aku ai ka laua mau palapala i ona la, aohe wahi mea e hoike aku ana imua ona no kana mea i aloha ai, nolaila, ua hoopilikia loa ia kona noonoo nona.

            I kona hoea ana mai nae i ka "home o ka makua," ua apo aku la kona mau makua iaia me na waimaka o ka hauoli.

            Mahope koke iho no o kona launa aloha ana me kona mau makua, aole hoi i hookuu pono iho ka nae o kona houpo, ua pane aku la kona luaui makuakane imua ona:

            "E George, ua pono loa ua hiki mai la oe, a ua makemake loa au e hele pu oe me a'u i ke kulanakauhale o Reima, oiai ne hana ano nui loa ka'u malaila."

            Ua manao iho la kona makuahine e kue aku i ka manao o kana kane, aka, i kona noonoo ana ae me ka hikiwawe loa, no ke ano o na olelo a kana kane, a pane aku la ia:

            "E kuu keiki, e pono io oe e hele pu me papa."

            "E kuu mama aloha, aole e hiki. He mea pono ia'u ke noho iki ma Parisa nei e hooponopono ai i ka'u mau hana a pau pono.  A e papa, iloko paha o elua a ekolu la mai keia la aku, ke ole e pau e kau hana ma Reima e hui aku no au me oe.  Ua ike iho la au la olua, a he mea pono ia'u ke hele aku e ike i ke Kuhina Kaua Moana, a-"

            Me ka pau pono ole hoi o na mea a George i makemake ai e hoopuka mai, oia ka wa i kahamaha aku ai kona makuahine iaia ma ka pane ana aku:

            "A e halele aku oe i kou Komisina aliikoa."

            "E mama, aole au e haalele i kuu Komisina i keia wa."

            I kela wa hoi i puka aku aikona makuakane iwaho no ka hoomakaukau ana no kana huakai hele, a koe iho la o George me kona luaui makuahine.

            Ia manawa i pane mai ai ke keiki i ka makuahine:

            "E mama, e hai mai oe no Alice."

            Ua mae ae la helehelena o kona makuahine ia wa, a, aole nohoi ia i pane aku i kana keiki.

            "E hai mai oe ia'u i na mea apau.  Mai au'a iki oe i kahi mea.  Aole i oi aku ka ehaeha e loaa ana ia'u mamuli o ka hoikeia ana mai o ka mea oiaio imua o'u, mamua o ka hunaia ana aku oia mea mai a'u aku."

            "E kuu keiki, i nonoi aku au, kou makuahine nei ia oe, he mea pono ia oe, ke hoopau i kou hoomanao ana no Alice," wahi a kona makuahine i pane aku ai me ke kaumaha.

            "Ua like loa kau e olelo mai nei ia'u, me ko'u olelo ana aku ia oe, e hooki oe i ka hoomanao ana no kau keiki nei."

            "Aka, e George, e hoomanao hoi paha oe, owau kou makuahine."

            "Pela no.  Aka, e hoomanao nohoi oe, e mama, he wahi mahuahua loa o loko ne o ka puuwai o kau keiki i paa pono i na hoomanao ana no Alice.  Ua like no oe e Mama, ua like o Alice ia'u nei, me kekahi kumu hoola a hoi@kaika i ko'u ola ana.  Nona ko'u ola ana e ola nei au i keia la.  Aole anei hoi oe e hoomanao, aohe a'u mea e ae e ninau ai no ka mea i lilo i kaikamahine nau, elike la me oe, ko'u luaui makuahine, a makuahine pu nohoi no Alice.  Ia wai au e ninau ai?  Pinpine ko'u kakau ana mai ia Robata de Malatere, me ke kauoha mai iaia e hoike ae hoi oia ia'u ke kumu nui o ko Alice kakau palapala ole ana ae ia'u, eia nae aole loa oia i pane mai ia'u, eia nae aole loa oia i pane mai ia'u.  Palapala mai nohoi au ia Alice, a i kona makuahine nohoi, aole no he wahi mea a paneia ae.  A ke piha pahaohao loa nei nae au, pehea la i mau ai ko'u ola ana a hoea hou mai la i ka aina nei.  Aka, eia au i ka home nei, he mea pono au ke ike i keia mea a'u, kau keiki, i ake loa ai, me ka naau ehaeha e ike.  Nolaila, e Mama, hookahi a'u noi hou ana aku ia oe, e hai mai oe ia'u no Alice."

            "E kuu keiki," wahi a kona makuahine i pane aku ai iaia, me ka hiolo ana iho o na waimaka ma kona mau papalina, "Ua mareia o Alice i ke kane!"

            "Pehea?  Ua mareia oia i ke kane?  He keu ka hoi keia a ka wahine lapuwale loa.  A owai kana kane i mare ai?"

            "O ke Kauna de Berene."

            "Ua mare o Alice i kela kanaka?  Ina pela, he wahine kela i hooi loa ia aku kona lapuwale mamua o na lapuwale apau o ke ao nei."

            "E kuu ka auanei oia i hewa.  Heaha ka hoi ka mea o kona mare ana?  Ke hoopupule maoli mai nei oe ia'u, e kuu makuahine."

            Me ke kulana kuoo aiaio a oolea nohoi, pane hou mai la kona makuahine iaia:

            "E George, he kane oe, a ua hiki ia oe ke hakoko me na ehaeha.  Ua oi loa aku paha ka pono e ike ole oe, e kuu keiki no ko Alice mare ana i ke kane; aka, aole nae hiki ia'u ke uumi iho i kou manao makee no ko Alice ano ke hoahewaia ola me ke kuhihewa loa, elike me kau e hana nei, e kuu keiki.  Ua like iho la no kau e ahewa aku ai iaia.  Mai ka wa a maua i lohe ai ua mare oia i ke kane, ua hoopale loa maua i ke kipa hou ana aku i kahi o na makua o Alice.  Aka, mahope mai, hoea kino mai la ka Barona-wahine de Maraceli ia nei, a hoike mai la o@a i na mea apau e pili ana i ke kumu nui o kamare ana o kana kaikamahine.  A i ka lohe ana o kou makuahine nei is mau hoakaka, e hai aku au ia oe, e kuu keiki, aole hiki ia'u ke uumi iho i ko'u aloha no Alice.  He oiaio ua hana ia i ka hana i hiki wale no ke hanaia e kekahi mea kino i awiii pun ia me ke ano kino mai ka lani mai.  He hana hiwahiwa lua ole kana i hana ai."

            "Alaila, e hoike mai oe ia'u ia mea," wahi a George i koi aku ai i kona makuahine.

            "He mea ia e pili ana i ko lakou ohana.  Aole hiki ia'u ke hai hou aku ia oe, e kuu keiki."

            Me ka houpo i hoomama iki ia ae, pane mai la o George imua o kona makuahine:

            "Mamuli o keia mau olelo au, e kuu mama, i hai mai la ia'u, ua hoomana iki ia ae la ke ano e o ko'u noonoo.  E hai mai oe, pehea la, ke mau nei no anei ko Alice aloha no'o nei?  Aka, he mea makehewa kou pane ana mai i haina no keia ninau, ua maopopo loa ia'u, eia io no ola ke aloha nei ia'u.  Aole ou kanalua iki ma keia mea.  Aia ko'u inaina apau maluna o kana kane."

            "E kuu keiki, heaha ke ano o keia olelo au?  I ninau aku @i kona makuahine iaia me ke pihoihoi nui o kona manao.

            Me ke ano kuoo pane mai la o George:

            "E lawe no au i kona ola."

            "E kapa no au ia oe e George, i keia wa, ua hehenaia oe.  Manao anei oe, mamuli o kou hana ana ia hana karaima eleele loa, oia kou mea e hauoli ai?"

            "Aka, he mea ia e hoomanaloia ai ko'u inaine."

            "O kou manao paha ia iloko o kou wa ulupuni i ka inaina ame ka huhu; aka, na ke kanaka puuwai hohe wale e hana ia ano hana eleele loa, aole na ka'u keiki e hooko aku ia hana."

            "E kuu mama, ua kaili aku kela kanaka ia Alice, ak'u mea i aloha ai mai a'u aku, a nolaila, elike no hoi me ke ana i hana mai ai oia ia'u pela nohoi au e ana aku ai iaia."

            "A' laila, e kuu George, manao anei oe, e apo mai ana o Alice, kela anela, i kou lima i paumaele i ke koko o kana kane? E hai aku au ia oe, aole loa oe i ike i ka nui o ka hiipoi ana o kela wahine opio i na haawina hiwahiwa o ka maemae ame ka hoopono. O ke karaima auanei au e hana aku ai elike me kau e manao nei, o kou kino aku ana no ka luahi. Aohe waiwai o keia manao puuwai eleele ou, e kuu keiki. Ma ia hana ana au e hoolilo ana oe ia Alice i wahine kanemake, a o kana keiki, e kapaia no he keiki makua ole."

            "Pehea?" i ninau mai ai o George i kona makuahine me ka leo pahaohao loa. "Ua loaa ka, ka Alice keiki?"

            "Ae; he keikikane."

            I nei wa i kulou iho ai ko George poo ilalo, a hala kekahi manawa, aea ae la ia iluna a pane mai la:

            "E mama, ua pono oe, a ua hewa au. Aole o'u wahi kuleana iki e hana i ka hana karaima eleele a'u i olelo aku nei ia oe. No, mother. Aka, hookahi mea maopopo loa, ua hooponaloia ko' i ola ana, a ua hulihia ka hale o kuu hauoli a ua lilo i mea ole. Heaha la auanei ka'u e hana ai?"

            "E hoolohe mai oe, e kuu keiki. E hele kaahele no kakou me papa ma na wahi kaulana o Europa nei. E hele ana kakou i Italia, i Gernania a i kela ame keia wahi nohoi au e makemake ai. Nou, e kuu keiki i keia la, he kanaka, waiwai oe; a malia ma keia hele kaahele ana a kakou e loaa no ia oe he whine kupono."

            "Aole loa au e aloha i kahi wahine ma keia hope aku. Hookahi wale no a'u mea i koe e hana aku ai."

            Me ke pihoihoi nohoi pane aku la kona makuahine iaia:

            "Pehea- e kuu keiki-e manao ana auanei oe e hana i kekahi karaima eleele loa malua o kou kino iho?"

            "Aole loa pela, e kuu mama aloha! Aole au he hupo i keia wa. Ua a'o mai nei oe ia'u, a ua hoonaauaoia au. Aka, e hoomanao oe, aole me a'u nei ke aloha o Alice, a ma kona wahi hoi o kou aloha, e kuu makuahine, oia ka'u e hoomanao mai ai. Oiai o Alie e ola ana, e ola ana no au. A no ko'u aloha ia oe, e kuu makurahine, e ola nohoi au."

            "Ke haawi aku nei au ia oe, e kuu keiki, i ka'u mau hoomaikai ana, no kau mau olelo i hoike mai nei. E hoao no au me kuu ikaika apau e hoomalielie i kou mau manao kaumaha apau. E kamailio mau no kaua no Alice, kela wahine lua ole o ka hiwahiwa o kona mau manao, a ua like oia me ka anela. No kona aloha nohoi i kona makuahine, ua haawe oia i na hana a ka anela maluna iho on a. George, ke aloha nei oe i kou makuahine, a ke aloha nei no o Alice i kona makuahine, ua hiki no ke oleloia ae e kekahi mea haku mele no kela ame keia o olua, 'Ke Aloha o Kuu Makuahine.'"

            I kekahi la ae, Barona de Maraceli, a halawai aloha iho la ia me ka Barona_wahine.

            Ma kona wa i hiki aku ai ilaila, aole o Barona de Maraceli ma ka hale. Ua hala aku ia i kekahi wahi.

            Mahope iho o na kamakamailio iki ana, ua ninau koke aku la no o George i ka Barona-wahine no Alice.

            I kela wa i haikea ae ai na helehelena o ka Barona-wahine, a pane mai la ia:

            "Elua la i hala ae nei i ike ai au iaia, he maikai no kona ola."

            "E Madame," wahi a George i pane aku ai, "ma ke ahiahi mamua iho o ka la a'u i haalele iho ai ia Parisa nei, a holo aku no Brest, aole au i poina iki i kau olelo ana mai, 'Ke loaa kekahi haawina ano e mawaena o olua, ma keia mua aku, aole loa au e pono e kanalua no Alice.' Aole au i poina iki i kela mau huaolelo. aka-

            Me ka awiwi pane koke mai la ka Barona- wahine:

            "E kuu keiki mai hoahewa oe iaia."

            "E kuu makua, aole anei hoi ia i hana hewa mai ia'u?"

            "Pehea la, ke noho nei paha ia me ka hauoli o kona noonoo?"

            "Aole."

            "Ke mau nei no anei kona aloha no'u nei?"

            "Aole maopop ia mea ia'u, e kuu keiki."

            "Ke nonoi aku nei au ia oe, e hai mai oe ia'u i ka mea oiaio loa e pili ana i keia loli ano e loa ana o Alice."

            "Ua kamailio pu nae paha oe me kou luaui makuahine?"

            "Ua kamailio au me ia, ua nonoi aku au iaia e hoike mai oia ia'u; aka, aole loa oia i hoike iki mai ia'u."

            "Alaila, e ae mai no oe ia'u, i keia makuahine ou, e hoohalike aku me kou luaui makuahine."

                                    (Aole i pau.)

 

Ka Liona o ka Akau

 

He Mooolelo no ke Au Manawa

 

-:0:-

 

Gustavus Adolphus

 

Kakauia e G. A. Henty a unuhiia e

kekahi mea unuhi moolelo o

ke Kuokoa.

 

            "He nuhou io keia," wahi a Munero i pan mai ai imua o Makamu, "e pono kaua e hele e hui me ka Moi, a e hoike aku oe imua ona i keia mea hou."

            Hahai aku la o Makamu ia Konela Munero.  Hele aku la laua a hoea i ka hale-pe'a o ka Moi.  O ko ka Moi wa nohoi ia o ka hoi ana mai mahope iho o kona hele makaikai ana aku i na mahele koa kiai mua e hoopuni ana mawaho o ke kulanakauhale.  Ma ka wa hoi i hoikeia aku ai imua on a, ua makemake o Konela Munero e kamailio pu me ia ma kekahi mea ano nui, ua hele mai la ia a ku iho la ma ke alo o kona hale-pe'a.

            Hoakaka aku la hoi o Konela Munero imua on a i ke kumu o kona hoea ana aku malaila, ola kona makemake ana e hoike aku o Makamu Gerema, he aliikoa opio wiwo ole noloko o kona regimana no ka mea e pili ana ia Kenerala Tilly ame kona pualikaua.

            Ia wa huli ae la ua Moi Gustavus nei, nana aku la ia Makamu, a ninau aku la:

            "Heaha kau mea hou?"

            "E ka Moi, aia o Kenerala Tilly ke hoopuni la i ke kulanakauhale o Magdeburg me kona pualikoa holookoa a pau."

            "Aia io anei oia ke hoopuni ia i kela kulanakauhale?" i ninau aku ai ka Moi ia Makamu me ke ano e ana ae o kona nanaina.  "He oiaio anei keia lono au i hoike mai la?  Manao au, eia la oia ke nee pololei mai nei no Frankfort."

            "He oiaio loa keia a'u e hoike aku nei imua ou, e ka Moi.  Owau pu kekahi i hele pu me kona pualikoa a aneane hiki aku i Magdeburg, a ua laulaha akea loa ae hoi keia manao o ua Kenerala la mawaena o kona mau aliikoa apau a pela nohoi mawaena o kona poe koa.  Ma ka ia i haule pio ai o Brandenburg Hou, oia no kona la i nee aku ai no ke kulanakauhale o Magdeburg."

            "He lono nui loa keia au i lawe mai nei.  E hele pu mai olua me a'u."

            I keia wa i komo aku la iloko o ka hale pe'a, a ukali aku la nohoi o Konela Munero ame Makamu.  Noho iho la lakou ma kekahi pakaukau.  Hohola ae la ua Moi nei i kekahi palapala aina nui maluna o ua pakaukau la.  Alaila, hoomaka mai la ua Moi nei kamailio imua o kona mau aliikoa:

            "Ke ice nei oe, e Konela Munero," wahi ana i pane mai ai me ka hoohele ana ae o kona manamanalima kuhi maluna o ka palapala-aina.  "I mea e hiki ai ia'u he hoopakele i ke kulanakauhale o magdeburg, he mea pono ia'u ke hele aku ma Kustriu, Berelina ame Spandau, a e hoomanao hoi oe, o Kustrin ame Spandan, he mau pakaua ikaika loa laua.  Aole hoi e hiki holo lea ia'u ke hana i keia hana, a hiki i ka wa e hoike mai ai ke Kiaaina o Brandenburg e haawi mai ana oia i kana mau kokua ana ia'u, a ma la ao e loaa ai ia kakou ka ae e hiki ai ia kakou ka ae e hiki ai ia kakou kehele aku me ka hoopilikia ole ia maloko aku o keia mau papu a'u e hoike aku nei ia olua.  Aole o'u makemake e komo aku ma keia mau wahi a kaa lakou mahope poni mai o'u, ma ka paa ole ana ia'u o kela Kiaaina ma kekahi aelike paa loa, nokamea, he kanaka iwikuamoo ole kela.  Ina ae mai kela kanaka, aole oia e haawi i na kokua ana i na aoao Imeperiela, alaila, e hiki ana ia'u ke nee aku me ka maikai.  O ka pilikia nui ia keia, ma ka wa e kaa ai keia poe papu mahope pono mai o kakou, me ka maopopo mua ole o ko lakou aoao e lele kokua ai, he mea pilikia loa no kakou, ina e lele kaua mai ana lakou maluna o kakou.  Nolaila, i keia ahiahi, e hoouna aku ana no au i elele i ua Kiaaina la ma Berelina, e nonoi ana hoi iaia, e ae mai oia e maki aku au maloko o kona mau aina, no ko'u haawi ana aku i na kokua ana i ke kulaakauhale o Magdeburg.  A ma ia wa hookahi nohoi, e hoihoi no kakou i keia wahi, a ku hoi me ka makaukau no ka nee ana aku i ke komohana ma ka wa e loaa mai ai kana pane."

            Alaila, huli aku la ua Moi nei a kamailio aku la ia Makamu, e hoike mai ia i ka moolelo e pili ana i kona pakele ana mai ke kaua mai i hooukaia ai ma Bradenburg Hou.

            Ua hoike mai la nohoi o Makamu i ka moolelo o kona pakele ana ame na hana e ae ana i hana ai, mahope iho o kona haalele ana aku ia Brandenburg Hou, elike no me na mea i hoike mua ia ae nei.  Ua hoike mai hoi o Makamu i keia moolelo imua o ka Moi ame Konela Munero, me ke ano hapai ole ae iaia iho no kana mau hana koa a wiwo ole i hana ai.  A ua mahalo loa ka Moi iaia no kona ano haahaa.

            Elua la mahope iho o keia hui ana o Makamu me ka Moi, ua haawi ia ae la ke kauoha i ka pualikaua holookoa e lele kaua aku maluna o Landsberg.

            Helua manawa a Gustavus i lele kaua ai ma keia kulanakauhale i kahi wa i hala ae, aole nae i pio keia wahi iaia.  He oiaio he kulanakauhale ikaika keia ma ke pale ana i na lele kaua ana aku a na enemi.  He kulanakauhale ano nui loa hoi keia ma ka mea e pili ana i na hoonee kaua ana a ka Moi Gustavus e lawelawe ana.

            O keia ke ki e hemo ai a e hamama ai hoi ka apana aina holookoa o Marc o Brandenburg.  Ola nohoi ke ki e hoea aku ai i Silesia, a malaelae nohoi ke alahele e hoea aku ai i Pomerania.  Nolaila, o ka haule pio ana o keia kulanakauhale a paa maloko o ka poholima o Gustavus, he waiwai nui ia nona.

            Aia maloko o kona papu kaua he 5000 poe koa Imeperiela he mau mahele koa kaua lio, a e noho alii ia ana lakou apau e Kauna Gratz.  O ke alahele hookahi e hoea aku ai i ke kulanakauhale, ua kiaiia ia wahi e kekahi auwaha eli i hoolakoia me na pukuniahi.

            O Konela Munero, ua eli oia i na auwaha pale-kaua ma kekahi wahi e kokoke aku ana i kahi i ku ai ka auwaha eli o na koa Imperiela.  Ua hoolakoia nohoi keia mau auwaha me na pukuniahi he 12 ka nui, a mai keia wahi e ki aku ai keia mau pu maluna o ka papu e ku kiai ana i ke kulanakauhale.

            Aia hoi maloko o ka pualikoa o Gustavus he kanaka i laweia mai e ua Moi la mai Frankfort mai, ma ke ano he alaki kaua hana no na alahele i kamaaina ole ia e na malihini.  Na keia wahi kanaka i hoike mai ia Gustavus, no kekahi puka komo o ke kulanakauhale i maa mau ole i ke kiaiia e na koa.  Aia keia wahi puka ma ka huli o ka pa o ke kulanakauhale e huli ana i kekahi aina pohopoho a he wahi no hoi ia i halana mau ia e ka wai.

            O ka hiki ana o kekahi poe kakaikahi ke hele aku ma keia wahi pohopoho a hoea i ka pa o ke kulanakauhale e pili ana ia wahi, oia ka mea e loaa ai he ikaika eoopio ai i ke kulanakauhale.

            He elua la mamua ae o ka haawiia ana ae o ke kauoha no ka lele kaua aku maluna o ke kulanakauhale, ua hoomakaukau iho la na koa o Gustavus ma ke oki ana i na laalaau, na nahelhele ame na kumu laau, a hana ae la i mau mea hoolana no ka nee ana aku iloko o ka muliwai, a hiki hoi i na koa ke nee aku maloko o ke poho e kipapaia ana me na kumu laau ame na laalaau.

            I ka hooukaia ana o ke kaua e na aoao elua, ma ka lua o ka la, a hiki i ka uhi ana mai o ka poeleele, oia ka wa i hoomaka aku ai ka nee ana o kekahi poe koa o Gustavus maluna o na moemoe laau hoolana i hoomakaukau mua ia.  Ua kipapaia aku la na wahi pohopoho me na kumulaau ame na laalaau, lilo ae la ia he alahele e hiki hololea ai na koa ke hele aku.  I ka paa pono ana o keia alanui kipapa, ua nee aku la he 250 poe koa laau ihe malalo o Konela Munero, ola nohoi ka nui o na koa hololio me na pu kau poohiwi malalo o Konela Deuba@tel.  Aia hoi malalo o Hepburn he 1000 poe koa.

            Ua pau mua aku la na koa laau ihe ma kela kapa e pili ana i ke kulanakauhale, a mahope aku hoi na koa kaua lio.  Me ke apuepue nui nohoi lakou i hele hooikaika aku ai meluna o ke alahele kumu-laau i hoomoe ia iho maluna o ke pohopoho a pae aku la ma kela aoao.

            I lawa no a kau keia poe koa o Gustavus ma kela aoao e pili ana me ke kulanakauhale, ola ko lakou wa i halawai koke ai me na hoa IMperiela he ekolu hanei ka nui malalo o Konela Gratz, ke keiki a ke Kiaaina o ke kulanakauhale.  Ua kaua na aoao elua me ka ikaika loa, a ua make he kanawalu poe Sekotia.  Ua make hoi o Konela Gratz o na koa Imperiela, ame ka hapanui o kona poe kanaka, a e ke koena iho, ua pau i ka lawepioia.  Ma keia wa hoi e nee aku ana o Hepburn me kona poe koa, a i kona lohe ana i ke kani o na pu o ka hoouka kaua ana, ua hoonee awiawi aku la ia i kona poe koa.

            I ka pae ana o kona poe koa ma kela aoao, uaalakai koke aku la oia ia lakou mawaena o ke kulanakauhale ame ka auwaha eli o na koa Imeperiela, a hoouka aku la ia maluna o ka auwaha eli, a iloko o ekolu minute o ka hakaka ana, ua pio iho la ka auwaha eli o na koa Imeperiela.  I kela wa hoi ua komo mai la na koa Sekotia Malalo o Munero iloko o ke kulanakauhale.  Ua panikuia mai la e na koa o Gustavus na wahi apau e hiki ai i ko loko aku nei o ke kulanakauhale ke holo.  Nolaila, ua hooholo iho la ke kiaaina o ke kulanakauhale he mea pono iaia ke haawi pio i ke kulanakauhale.  Ua hoonaia kekahi elele mai iaia aku imua o Konela Munero, mai iaia ae hoi a i ka Moi Gustavus.  Ua ae ka Moi e haalele iho na koa Imeperiala apau ia loko o ke kulanakauhale.

            I kekahi la ae, hora 8, ua haalele iho la na koa Imperiela i ke kulanakauhale, a nee aku la lakou no Silesta.  Ua hoonoho iho la O Gustavus he pualikoa kiai no ke kulanakauhale a nee aku la oia ame pone koa no Frankfurt.                                          (Aole i pau.)

 

Ma ke Kalaudina no na Wai

Eha

 

            Poalua, Dekemaba 20, 1898.-Haalele ia Honolulu no na wai-eha, hora 5 wehe ka pili me na uwapo, a nee mai ka mahimahi o na Maui me ka malie.

            He malie keia holo ana aole no i hana na kue o ka mahu me ka awiwi.  Ua nee malie no, a hora 12 aumoe kuu ka heleuma no Lahaina, no ka poeleele loa, aole ike ia aku o Lahaina.

            Hooluolu iki, hora 4 holo no Kahului.  Ma keia holo ana, oehuehu na keiki o Pailolo, o ka makani me ka iniki hu'i pu a ke anu.

            Komo i ke awa holu o Kahului hora 6 a.m.  Kau ma na lio no ka ua-ho=eha-ili-o-Waiehu, hui me ka ohana kuu leialoha i hala.

            Ma ka la 24 ae, he paina la mare no kekahi mau opio ma kekahi aoao o ka lapa a'u e noho nei.  O Akaniao (k), hapa Pake no Waiehu nei, me Makanoe Koanui, no Hamakua, na Rev. John Kalino i nakiikii a paa loa.  He paina mahope iho, o na ano ai Hawaii, elike me ka maa.

            He mau leo hoohauoli o na kita e hoonanea ana i na paa mare me na makemaka.  Ke malu ae la ke ao, ke kokolo iho la ka ohu i ke alo o na mauna o Eeka.

            Hoomanao ae la ka mea kakau he wahi mele i paa mau la Maui nei.

            "Aluna au o Eeka

            Haa ana ka lehua i ka wai."

            Hui pu hoi me ka lakou nei hoonioni i lalo pono nei o ke kumu o ka mauna.  Ko ka mea kakau hoi e iho la no ia.  o hanini e mai ua wai nei o Eeka.  Ua ko kela halia a ka mea kakau, ua ninini o ia mai ua wai nei o luna o Eeka.  Pulu pono na makamaka e nanea ana i ka lanai ahaaina, hele ka ua, kahe ka wai, lali aku, ukele mai, kuku iluna, pau ka pono a ka lanai pe-a, he holo ka hana.  Pakele mai no ke keiki o Ka Ua Pili Lanai Hale o Honolulu.

            25, Karikimaka.-He hoike Kula Sabati o na Kula Sabati o na wai-eha, a hui pu mai me ke Kula Sabati o ka makani hapala lepo o Paia, ma ka luakini o Waihee.

            Naue ka mea kakau e ike ia mau hana hoohauoli, hora 10 a. m. hiki i ka luakini.  Elua wale no mea i kamaaina i ka mea kakau e ku mai ana, ke Kahu Kula Sabati Nui o na Mauiwaena Rev. S. Kapu me S. Maule, Kahu Kula Sabati o ke ko-a iho o ka waikili=opu o Waihee.  Lilo e ia laua ke aloha Karisimaka, he aloha Hawaii aku hoi ka'u.

            He mau la hu'ihui' keia, aole i pau pono mai na haumana a hiki i ka hora 11:30 a. m. akahi no a pau pono mai no ka loihi hoi kekahi o kahi e hele mai ai.  Hora 12 hoomaka ka hoike.

            Hoakaka mai ke Kahu K. Sabati Nui Rev. S. Kapu, na ke Kula Sabati o Waihee e wehe mua ana ka hoike, a na ia kula no e hoopau na hana.  Ku mai ke Kula Sabati o Waihee. O na haumana o kela kula sabati mai loko mai ia o na haumana hele la o ke kula haole o Waihee, e noho poo ia ana e kekahi Hawaii ponoi, S. Keliinoi.  Piha kekahi hapalua o ka luakini i kela Kula Sabati hanohano.  A na keia kumu poo i alakai i keia Kula Sabati ma ka olelo haole, ma na Haawina, me na himeni, me ka eleu, a makaukau nui me he puali koa la imua o ke kahua kaua.  Nana aku ka mea kakau maluna o keia Kula Sabati me ka puana malie iho:

            "Aohe lua e like ai,

            Mahiehie launa ole.

            A, o Maui no e ka oi."

            Ina peia na kumu o na kula haole, e alakai ana i na keiki Hoko a na Kula Sabati, elike me keia kumu poo opio o ke kula haole o Waihee, piha na luakini a ola hou o Hawaii.  Elike no me keia eleu, pela like no ma Kula Sabati o na wai-eha.  E kani ana, e nunulu iho ana, e kau aheahe maile aku ana.  O ka paanaau no a pakiki na haawina, no ke a'u e ko ana i Hala'e, oluolu ka pepeiao i keia mau leo kani e hosana ana i ka Haku Nona ka la.

            He lulu dala kekahi no ka hale kahu o Waihee.  He mau manao paipai mahope o na hana Hoike Kula Sabati.

            O ka mea kakau kekahi i kono ia mai e ke Kahu Kula Sabati Nui o Maui waena.  He ha'oha'o ko'u, elua Kahu Kula Sabati Nui o na Maui-waena nei.  No kela aoao e pili la i ka Mauna Haleakala kekahi, no keia lehelehe e pili nei i na Mauna o Eeka kekahi.  Ua kuhihewa paha au.  Ea!  Ae.  Elua lo no."

            Auwe!  Poina la!  Na ke Kula Sabati no o Waihee i hookuu na hana Hoike Kula Sabati ma ka olelo Hawaii, elike no me ia makaukau a eleu ma ka olelo haole.  Huro!  La Karisimaka!!

            Hookuuia na hana.  Ala ka papaaina i luluu i na ano apau.  Mai ke kuolo a ka nui, mai  ka poi kalo a ka palau, mai ka puaa a ka bipi, mai ka opihi a ke a-wa o hea la.  Of huhu ka opu a hiki I ka piha a@@.

            Ua hoolaha mai ke Kahu Kula Sabati Nui, he aha mele ke wehe ia ana i ke ahiahi Poakahi, la 26 ae, no ka pomaiki no o ka hale Kahu o Waihee.  Hoolaha mai ke Kahu o ka Makani Kuehu Lepo o Pala he Hoike Kula Sabati na Kula Sabati oia lehelehe o Maui-waena.  E noho Kahu Kula Sabati Nui ia ana e P. Kahokuoluna.  Ke pepepe loa iho ia ka ia, ke kikoo ihio la i na mauna o Eeka, hoomanao ae la ka mea kakau e haa hou mai no paha euanei ka lehua iloko o ke kiowai e kau mai la iluna o na Mauna o Eeka, a hanini hou mai no.  Oiai ke haluiho la ke ao, ke kilou ae la ka opua i ke alo pali.

            Ahai ka pupuhi i ka mea kakau.  Ma keia hoike, i ulu ia mai ai na keiki lalawai o na wai-eha, no lakou keia hooheno ane.

            Mai ka hokuoluna a i ka hoku helelei wale i ka honua.  Mai Kaleikauikepoo a i ka lei mae wale i ka la o Honuaula.  Mai ka waiwai a ka waiwai ole.  Mai ka Maule a ke ola mau loa.

            E huhu iho ana paha oukou, nukee iho no na lehelehe a i aka iho oukou.

            Happy New Year pu kaki!

            Ma ka la 5 o Ianuari, 1899, akahi no a loaa ia'u ka Hon. Lunakanawai Kaapuni o na Hono a Piilani, ke Ahi o Wailuku, ke Pani wai o Iao, i uka o ke awawa o Iao kahi i loaa aku ai ia @ kumanao ana me na kanaka hana @@@ i ka pohaku, hui pu me ka lepa, @@@ hou ka wai i uka, kanu iho ka k@ kupono ke kapale ana o kela inoa.  @ Pani Wai o lao.  He lanai launiu o@@ ke hoomalumalu ana, a pane mai @@@ ma keia lanai i noho ai na laia @@@ Ahuhui Kula Sabati o na Hono @ @ lani.  Kupanaha maoii, i uka o @@ noho ai, he pali, he awaawa.  @@@  Iesu me na haumana i ka @@@@@@@@ me ke awawa o Ioredane.

            Kani e ke oeoe o Maui no Ho@o@@

            Aloha Happy New Year na Wai-@@

                                                J. P. Iwa

            Honolulu.  Jan. 11. 1899

 

Hoolaha Kumau.

 

Koko

Maemae

 

OIA KE KUMU O KE OLA

KINO MAIKAI . . . .

 

KA AYER SASAPARILA

 

            Ka mea e maemae ai ke koko. @@@@ na aa-lolo, ono ka ai, pau ka polu@na a maikai maoli ke ola.  He mau @au@@@ o na kanaka i hoike no ke oia o ka Laau Sasparila a Ayer.  Ke ho@@ m@@ mai nei ka lakou mau palapala ma k@@ ame keia eke leta.  Aohe keia he @@@@ no ka hoao wale ana.  Ke hoola ma@ nei kela poe leta apau, "Ua oia au i ka Laau Sasaparila a Ayer."  O kek@@

 

WAHINE NAWALIWALI

 

i hele a pili mau ka ili i ka i ela @@@ i loohia i ka ma'i papalahu ai @@ hele hoi a wiwi, a pela hoi me ka @@@ i loohia mau ai lakou na wahine, @@ kau mai ia oia no kona oia loa @@  Ina makemake oe e hoopomaikaii @ e ka pomaikai i ikeia e kela @@@ loaa ia oe ke ola kine maikai a @@@@ alaila.  e inu oe i ka laau hoom@@ koko a hooikaika kino hoi.

 

Ka Laau

Sasaparila a Ayer.

 

            E makaala loa no na laau hooh@ @ like kumukuai emi.  Ka inoa o @@ laau, oia ka AYER SAR SAPAR@@ E ikeia ana keia inoa mawahe o k@ wa-hi, a maloko nohoi o ke @i@@ kela ame keia omole.

 

HA HUAALE A AYER i u@ei@@ @@ ke k@ @@ @@@ ka a@ @@@

 

NO KEAHA.  I HOOKAWELEW@ LE LOA AKU A OE I KELA

 

AME ANU, KUNU PUU EHA?

 

            Ua kaulana loa ka LAAU KUNU @ AYER (Ayer's Cherry Pectoral) iloke o na makahiki he aneane 60, ma @@@ hoola ana i na Ma'i o ka Puu ame ke Akemama, ke Anu, ke Kunu, ka Ma@ La Grippe, ame ka Ma'i Mala o ka pale Akemama.  He ono keia luau ma k@ inu ana, a he oiaio ke ola.

 

AYER'S CHERRY PECTORAL

 

Na Medala Gula mai @a Meikeike Nui o ka @@

 

Mai lawe i na Laau Emi i Hookalikeia me k@@@

 

Hollister Drug Co. Lt.

Na age@a @@ ka P@@@i@@ Hawaii

 

KAKELA ME KUKE

 

(KAUPALE@A@A.)

 

--

 

Poe Kalepa ma ke Komisina

 

A HE

 

Poe Lawelawe Kopaa.

 

--

 

AGENA

 

2736-tf

 

Metropolitan Meat Co

 

(Hui Kuai Pipi Metropolitan)

 

G. J. WALLER, (Waia) - Lu@@ N@

 

108 Alanui Moi.

 

--

 

Poe Kuai a Hoolak@ i na Mok@

 

ME

 

Na Io Pipi, Hipa a pela'ku

 

--

 

E loaa mau ana na Manu ame na K@

mano i hoohu'ihu'lia iloko o

ka Hau.

 

            Makepono ke Kuai i na I'o Pipi m @@ nei.

 

TELEPONA HELU   -           -           @@