Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 2, 13 January 1899 — Ka Liona o ka Akau He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus. [ARTICLE]

Ka Liona o ka Akau

He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus.

Kakauia e G. .1. Hcnty a unuhiia e kekahi. mea unuhi moolelo o ke Kuokoa. "He nuhou io keia," wahi a Munero i pane mai ai imua o Makamu, "e pono kaua e hele e hui me ka Moi, a e hoike aku oe imua ona i keia -mea hou." Hahai -aku ia o Makamu ia Konela Munero. Hele aku la laua a hoea i ka hale-pe'a o ka Moi. O ko ka Moi wa nohoi ia o ka hoi ana >mai mahope iho 0 kona heie maleaikai aua aku i na mahele koa kiai mua e hoopuni ana mawaho o ke kulanakauihale. Ma ka wa hoi i hoikeia aku ai imua,ona, ua makemake o Konela Munero e kamailio pu me ia ma kekahi mea ano nui, ua hele mai la ia a ku iho la ma ke alo o kona hale-pe'a. Hpakaka aku" la hoi o Konela Munero imua ona i ke kumu o kona hoea ana aku malaila, oia kona makemake ana e hoike aku o Makamu Gerema, he aliikoa opio wiwo ole noloko o kona reg-imana no ka mea e pili ana ia Kenerala Tilly ame kona pualikaua. Ia wa huli ae la ua Moi Gustavus nei, nana aku la ia Makamu, a ninau aku la: "Heaha kau mea hou?" "E ka Moi, aia o Kenerala Tilly ke hoopuni la i ke kulanakauhale o Magdeburg me kona pualikoa holookoa a pau." "Aia io anei oia ke hoopuni la i kela kulanakauhale?" i ninau aku ai ka Moi ia Makamu me ke ano e ana ae o kona nanaina. "He oiaio anei keia lono au 1 hoike mai Ia? Manao au, ©ia la oia ke nee pololei mai nei no Frattkfort." "He oiaio loa keia a'u e hoike aku nei imua ou, e ka Moi. Owau pu kekahi i hele pu me kona pualikoa a aneane hiki aku i Magdeburg, a ua laula'ha akea loa ae hoi keia manao o ua Kenerala la mawaena o kona mau aliikoa apau a pela nohoi mawaena o kona poe koa. Ma ka la i haule pio ai o Brandenburg Hou, oia no kona la i nee aku ai no ke kulanakauhale o Mag(leburg." "He lono nui loa keia au i lawe mai nei. E hele pu mai olua me a'u." I keia wa i komo aku la iloko o ka hale pe'a, a ukali <aku la nohoi o Konela Munero ame Makamu. Noho iho la lakou ma kekahi pakaukau. Hohola ae la ua >Moi nei i kekalii palapala aina nui maluna o ua pakaukau la. Alaila, ihoomaka mai la ua Moi nei e kamailio imua o kona mau aliikoa: "Ke ike nei oe, e Kon*ela Munero," wahi ana i pane mai ai me ka hoohele ana ae o kona manaanana;lima kuhi maluna o ka palapala-aina. "I mea e hiki ai ia'u ke hoopakele i'ke kuianakauhale o Magdeburg, he mea pono ia'u ke hele aku ma Kustriu, Berelina ame Spandau, a e hoomanao hoi oe, o Kustrin ame Spandan, he mau pakaua ikaika loa laua, Aole hoi e hiki holo lea ia'u ke hana i keia hana, a hiki i ka wa e hoike mai ai ke Kiaaina o Brandenburg e haawi mai ana oia i kana mau kokua ana ia'u, a ma la ano e loaa ai ia Kakou ka ae e hiki ai ia kakou ke hele aku me ka hoopilikia ole ia maloko aku o keia mau papu a'u e hoike aku nei ia olua. Aole o'u makemake e komo aku ma keia mau wahi a kaa lakou mahope ponoi mai o'u, ma

' ka paa ole ana ia'u o kela Kiaaina ma kekahi aelike paa loa, nokamea, he kanaka iwikuamoo ole kela. Ina ae mai kela kanaka, aole oia e haawi i na kokua ana i na aoaō Imepariela, alaila, e hiki ana ia'u ke nee aku me ka maikai. 0 ka piiikia nui oia keia, ma ka wa e kaa ai keia poe papu mahope pono mai o kakou, me ka maopopo mua oie o ko lakou aoao e lele kokua ai, he mea pilikia loa no kakou, ina e lele kaua mai ana lakou maluna o kakou. Nolaila, i keia ahiahi, e <hoouna aku ana no auā elele i ua Kiaaina la ma Berelina, e nonoi ana iioi iaia, e ae inai oia e maki aku au maloko o kona mau aina, no ko'u haawi ana aku i na kokua ana i ke kulanakauhale o Magdeburg. A ma ia wa hookahi nohoi, e hoihoi no kakou i keia wahi, a ku hoi me ka makaukau no ka nee ana aku i ke komohana ma ka wa e loaa mai ai kana pane." Alaila, huli aku ia ua Moi nei a kamaiiio aku ia ia Makamu, e hoike mai ia i ka moolelo e pili ana i kona pakele ana mai ke kaua mai i hooukaia ai ma Braaidenburg Hou. Ua iioike mai la nohoi o Makamu i ka mooleio o kona pakeie ana ame na •hana e ae ana i hana ai, mahope iho o kona haalele ana aku ia Brandenburg Hou, elike no me tia mea i hoike mua ia ae nei. Ua hoike mai hoi o Makamu i keia moolelo imua o ka Moi ame Konela Munero, me ke ano hapai ole ae iaia iho no kana mau hana koa a wiwo ole i hana ai. A ua mahalo loa ka Moi iaia no kona ano haahaa. Elua la mahope iho o keia hui ana o Makamu me Jca Moi, ua haawi ia ae la ke kauoha i ka pualikaua holookoa e lele kaua aku maiuna o Landsberg. He elua manawa a Gusta'vus i lele kaua ai ma keia kulanakauhalo i kahi wa i hala ae, aole naa i pio keia wahi iaia. He oiaio he kulaaakanhale ikaika keia ma ke pale ana i na lele kaua ana aku a na enemi. He kuianakauhale ano nui loa hoi keia ma ka mea e •pili ana i na hoonee kaua ana a ka Moi Gustavus e lawelawe ana. 0 keia ke ki e hemo aiae hamama ai hoi ka apana aina hplookoa o Marc 0 Braudenburg. Oia n6hoi ke ki e hoea aku ai d Silesia, a malaelae nohoi ke alahele e 'hoea aku ai i Pomerania. Nolaila, o ka haule pio ana o keia kuianakauhale a paa maloko o ka poholima o Gustavus, he waiwai nui ia nona. Aia maloko o kona papu kaua he 5000 poe koa Imeperie!a he mau mahele koa kaua lio, a e noho alii ia ana lakou apau e Kauna Gratz. O ke alaheie hookaihi e hoea aku ai i ke kulanakauhale, ua kiaiia ia wahi e kekahi auwaha eii i hooiakoia me na pukuniahi. O Konela Munero, ua oia i na auwaha pale-kaua ma kekahi wahi e kokoke aku ana i kahi i ku ai ka auwaha eli o na koa Imeperiela. Ua hoolakoia nohoi keda mau auwaha me na pukunia'hi he 12 ka nui, a mai keia wahi e ki aku ai keia mau pu maluna o ka papu e ku kiai ana i ke kulanakauhale. Aia iioi maloko o ka pualikoa o Gustavu3 iie kanaka i laweia mai e ua Moi la mai Frankfort <mai, ma ke ano he alakai kaua <hana no na alahele i kamaaina ole ia e na malihini. Na keia wahi kanaka i hoike mai ia Gustavus, no kekahi puka komo o ke kulanakauhale i maa mau ole i ke kiaiia e na koa. Aia keia wahi puka ma ka hn 11 o ka pa o ke kulanakauhale e 'huli ana i kekahi aina pohopoho, a he wahi no hoi ia i halana mau ia e ka wai. ! 0 ka hiki ana o kekahi poe kakai-j kahi ke hele aku ma keia wahi poho- ' poho a hoea i ka pa o ke kulanakau- j hale e pili ana ia wahi, oia ka <mea e loaa ai he ikaika e hoopio ai i ke, kulanakauhale. He elua la mamua ae o ka haawiia I ana ae o ke kauoha no ka lele kaua aku <maluna o ke kulanakauhale, ua hoomakaukau iiio la na koa o Gustavus ma ke oki ana i na laalaau, na naihelehele ame na kumu laau, a hana ae ia i mau mea hoolana no ka nee ana aku iloko o ka muliwai, a hiki hoi i na koa ke nee aku maloko o ke poho e kipapaia ama me na kunm laau ame na laalaau. j 1 ka hooukaia ana o ke kaua e na | aoao elua, ma ka iua o ka la, a hiki 1 ka uhi ana mai o ka poeleele, oia ka j wa i hoomaka aku ai ka nee ana o ke-1 kahi poe koa o Gustavus maluiia o na I moemoe laau hoolana i hoomakaukau j mua ia. Ua 'kipapaia aku la na wahi pohopoho me na kumulaau ame na laaiaau, a lilo ae la ia he alahele e hiki 1 hololea ai na koa ke hele aku. I ka paa pono ana o keia alanui klpapa, ua j nee aku la he 250 poe koa laau ihe ma-' lalo o Konela Munero, oia nohoi ka nui 0 na koa hololio me na pu kau poohiwi malalo o Konela Deubabtel. Aia hoi malalo o Hephum 'he 1000 poe koa. j Ua pau mua aku la na koa laau ihe \ ma kela kapa e .pili ana 1 ke kulanakau-' hale, a mahope aku hoi na koa kaua lio. Me ko apuepue nui nohoi lakou i j hele hooikaika aku ai maluna o ke alahele kumu-laau i hoomoe ia iho ma-1 luna o ke pohopoho a pae aku Ia ma j kela aoao. I lawa no a kau keia poe koa o Gustavus ma kela aoao e pili ana me ke kulanakauhale, oia ko lakou wa i halawai koke ai me na koa Imeperiela he ekolu haneri ka nui malalo o Konela Gratz, ke keiki a ke Kiaaina o ke kuianakauhale. Ua kaua na aoao elua me ka ikaika loa, a ua make he kanawalu poe Sekotia. Ua make ihoi o Konela Gratz o na koa īmeperiela, ame ka hapanui o kona poe kanak», a e 'ke ! koena iho, ua pau i ka lawepioia. Ma keia wa hoi e nee aku ana o Hephum me kona poe koa, a i kona lohe ana i ke kani o na pu o ka hoouka kaua ana, | ua hoonee awiwi aku la ia i kona poe koa. 1 I ka pae ana o kona poe koa ma kela aoao, uaaiakai koke aku la oia ia lakou mawaena o ke kulanakauhale ame ka auwa'ha eli o na koa Imeperiela, a hoouka aku la ia maluna o ka auwaha eli, a iloko o ekolu minute o ka 'hakaka ana, ua pio tho la ka auwaha eli o na koa Imepeiiela. I kela wa hoi ua komo mai la na koa Sekotia malalo o Munero iloko o ke kulanakauhale. Ua panikuia mai la e na koa o Gustavus na wahi apau e hiki ai i ko loko aku nel o ke kulanakauhāle ke holo. Nolaila, ua hooholo iho la ke kiaaina o ke kulanakauhale he mea pono iaia ke haawi pio i ke kuianakauhale. Ua hoonaia kekahi elele mai iaisji aku imua o Konela Munero, a mai iaia ae hoi a 1 ka Moi Gustavue. Ua ae ka Moi e haalele iho na koa Imepe-

riela apau ia loko o ke kulanakauhale. I kekahi ia ae, hora 8, ua haalele iho la na koa Imeperiela i ke kulanakauhale, a nee aku la lakou no Silesia. Ua hoonoho iho la o Gustavus he pualikoa kiai no ke kulanakauhale, a nee aku la oia ame kona poe koa no Frankfort (Aole i pau.)