Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 3, 20 January 1899 — Ka Liona o ka Akau He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus. [ARTICLE]

Ka Liona o ka Akau

He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus.

Kakauia e Q. A. Henty a unuhiia e kekahi mea unuhi moolelo o ke Kmkoa. MOKUNA 11. Loaa kaihi Maikamu i ka Ma'i—Hookuuia oia e Hooluolu—Ka Hana Noeau a ke Koa Puuwai wiwo ole. iMaihope iho o na koi hoopaakiki ana a ia Moi Gustavus i ke Duke o Bardeoburg e ae mai ia e haawi mai i kana mau kokua ana i na koa Sue<iena, ua ikawoha ae ia ua Moi nei e nee ateu bona mau mahele koa apau no ke kulanakauihaile o Bereiina no ka hoouka iaua ana aku ia wahi, oiai hoi aole i ae itoi mai ua Duke la i ke noi a ka Moi Gustavus. I 'ka 'lohe ana o ua Duke -nei no ka nee am aku o na koa o Gustavus, ua Ihoouna mai la ia i kana aiiimhine e 3Doooi mai i ka Moi o Suedena e hooiki oia 5 ka nee ana aku o kona mau'koa mo ko kulanakiauhale o Berelina, a'ka, ua hoole aku nae o Gustavus, me ka Ihoike ana aku imiia o ua wahine nei a ke Duke o Bradenburg, aohe mea mana e kaohi i ka. uee ana aku o kona tmau koa uo BereJina, aka, o ka ae wale mai no o kana kane e hanaia kekahi 3raikajhi kokua mawaeua o laua.

Alamuli o keia mau olelo a ika Moi ua ae mai Ia ua Duke nei, aika, ua lilo pio ē aiku la ke kulaaiaikauhale o Magdeburg, ma'hope iho o 3cona kaua ana me ka ikaika Joa me ina pualikaua hui o na Alihikaua Papenenaheima ame Tile. Ua 'hanaia na ihana hoomainoino weliweli loa e Tile aoa keia kuianakauhale. Oia hoi ua ihaawi oia i kekahi kauoha 1 koina poe scoa e hao wa)e ia W waiwai apau a e 3iana ino ia boi na ihale ame na mea apau o loko o laila iloko o elima la. Ua oleloia, aole loa i ikeia maloko o 3ca moolelo o ke ao nei mal na ha mai o iAtrla, ka alihikaua hiena nana i holo- | ipapa ia Roma, lie hana hoomainoino ireiiweli elike me na mea i hanaia maHoko o keia 'kulanakauhale o Magde!burg. He 30,000 ka nui o na kane, na wa!hine ame na kamalii i pau i ka pepehi maānoino loa ia. A ua hanaia keia hana hookahe ikoko weliweli i mea e hookoia ai ikekahi manao i upu mua Sa e Kenerala Tlie, oia ihoi, e liilo ka weliweli oia hana, i mea e hookomo aku ai i ka maka'u ame 'ka weliweli iloko o na poe Alil Hoolepope e ae o Geremania a ae ole hoi 'lakou e haawi i na %ofcua hana ia Gustavus. # Ua ko io maoli keia makemake o ua Kenerala Auseturia nei. He nui na 'lii Hoolepope, a pela nohoi me na kulanakauhale o na kanaka oia aoao, i lilo i poe kakoo ikaika no Gustavua, i Ihoomake loa ia ko lakou mau manao feokua ia Gustavus I keia wa. Mamuli o keia haule pio aina o ke Imlanakauhale o Magdeburg iloko o na lima o Tile, ame na hana hoomainoiuo 5 ihanaia ai malaila e na koa Imepeilela, ua kaikau mai la ke Duke o Bradenburg i ka Moi Gustavus e wehe ama iaia iho mailoko mai o ka aelike kui3ca!hd a laua i hana ai. Ua olelo mai ūa boi oia ia Gustavus, aole oia e noomoo ihou aikn he ihoa kokua pu ia iaia ima na hana hoonee kaua apau ana (Gustavu») e hana ai. Ma kela wa e ihowmoana ana o Gustavus me kona

pualikoa maloko o ke kulanakauhale o Spandan, a ma ka \va i loaa mai ai iaia o ka palaiiala a ke Buke o Brandenburg, o kona \va no ia i haawi ae ai i fce kauoha e haalele iho -kooia. puaiikaua ia wahi a e nee pololei aku lakou no ke kulānakauhale o Berelina, I kona hiki ana mawaho o <na pa o ua kulanakauhale ia, ua hana hou ia iho Ia kekahi aelike kuikahi anawaena oua ame ke Duke o Brandenburg. Alaila, huli hou ae la ua Moi nei me kona pualikaua a nee aku la no Bran<ienburg Kahiko, ihe kulanakauhale ia he 34 mile ma ke komohana aku o ke kuianakauhaie o Berelina, a malaiia ia i hoomoana iho ai, no ke kali ana a hoea hou aku he mau m*aheie koa hoopuipui i kon.a mau koa. 0 keia wahi ana i hoo-moana iho ai me kona poe koa, he wahi maikai ole ia oke ano o ka aina. He wahi ka-wa-u ia, a ua loaa nui na koa i ka mai fiva. Iloko wāle no o hookahi pule iia pau iho la i ka make he 30 koa o Konela Munero.

Oiai hoi ua Moi hoomoana a>na ma 'keia wahi, ua hana iho la ia he aellke me ke Alii o āa'koni ame ke Alii nohoi o Hesse. O kekahi mau Alii Hoolepope mana nui keia, mawaena o na aiii Hhoiepope o Geremania. Ua ike hoi o Kenerala Tile i keia manao, nolaila, hooholo iho la ia, he mea pono iaia ke lele kaua awiwi loa aku maiuna o na kuianakawhale o keia mau aiii, a e noho lauia i pio maialo ona. Ua ike no ia, aole hiki i ka Moi Gustavus ke kokua >ia laua ma ia wa, oiai he «uku ioa kona imau wahi koe. Nolaila, lele kaua mua aku la ia (Tile) maluna o ke kulanakauhale o ke Alii o Hesse, a hooiilo iho ia i ua wahi la i puu neoneo na ke ahi ame ka pahikaua. Ua pakele hoi ke kulanakawhale o Erefuta mamuli o 'ka uku ana o kona poe kanaka waiwai i kekahi puu (lala nui hewahewa ia Kenerala Tile.

Oiai o Kenerala Tile e hoonee ana i kana mau 'hana hoopio i na 'lii Hoolepope, aia no ka Moi Gustavus ke hoomoana la ma Braiwlenburg Kahiko, me ka holapu ana lioi o ka ana'i fiva, mawaena o kona maii koa. No keia! kulana maikai ole o ke ola i na koa, ua haalele iho la ua Moi Gustavus nei ia waihl a nee aku la no Werben, e kokoke ana ma ka hui ana o ka muliwai Elbe me Havel. lala boi e laoomoana ana ina keia waihi, bui mai la kana aliiwa)hine, oia boi, ka Moiwahlne Eleonora, ma ke poo o 8000 poe koa. O ka Makuiea hoi kekahi o Hamilelona, me 6200 poe koa. 0 ka hapanui o ikeia poe hope lie poe kanaka Sekotia, 0 ke kaawale o Warben mai Magdeburg mai, he mau wahi mile kakaikaihi iwale no, a o Papenaheima ka AAiM- ! kaua Imeperiela e kiai ana ia wahi. 1 kona wa hoi i ike ai, ua hoopuipui hou ia na koa o ka Moi Gustavus, a ua makaukau maoli 'hoi oia e hoonee hou aku i ke kaua ana, ua lioouiia aku la oia i kekahi kauoha ikaika loa ia Kenerala Tile he mea pono ke loaa iaia he mau kokua bou, oiai ua loaa i ka Moi Gustavus ke kulana ikaika loa. I ka loaa ana o keia kauoha ia Tile, ua hoopau koke oia i kona manao lele kaua aku maluna o ke alii Hoolepope o Hesse —Cassel, a ua liuli ae la ia me kona pualikoa a hoi aku la e liuipu liou me kona kokeolua, me Papenaheima. A ma ka wa i hui hou ai keia mau pualikoa elua, ua oi loa aku ko laua heluna i huiia mamua o na koa o ka Moi Gustavu&

Ma ka wa d haalele ilio ai na koa Suedena a nee aku no ke kulanakauhale o Werben, «aOle o Makamu i hele aku ma ia huakai, oiai o ka wa no ia i hoola ae ai oia mai ka ma'i fiva i loaa ai oia, a hele nohoi ia a nawaliwali. Ma ka wa i hooluolu ae ai oia, 0 ka wa nohoi ia i ola ai ka eha o Nigela Gerema, a hui hou mai la ia .me kona pualikoa. 0 keia Nigela eGrema ka mea nana 1 hoike aku i ka manao o ke kauka e

pHi ana ia Makamu Gerema, oia hoi, he mea pono ia Gerema ke haalele iho ia wahi a >hele ma kekahi wahi e loaa ai iaia ka ikaika o kona kino. \3a kuka pu iho la hoi o Nigela Gerema me Konela Miuiero no keia mea, a i ka hala ana o kekahi wa ioihi o ko laua kukakuka ana, ua hooholo iho la laua he mea pono io no ke ola ume ka palekana o Makamu ke hoounaia aku ma kekahi wahi e loaa ai ka ikaika o kona kino. A ua hooholo pu iho Ia hoi laua, e hoouna pu aku me ia 1 lwakalua poe kanaka opio i hoola ma'i ae ia wa, a o kona poe hoahele ia ma ka huakai imi ola. l'a hookaawaleia ae la no lakou nei i hookaihi kaa ukana. A ma ika wa i mak-aukau aJ lakou nei no ka haalele iho 1 na kula kawa-u o Branden-bui-g Knhiko, na haawi ia ma) la lakow apau ua lako e pono ai ka \akou huakai. Ua ihaalele iho la hoi lakou nei ia Brandenburg Kahiko a kamoo aku la ko lakou alahele no k»hi kauhale o Landsberg, 'kalii a Makamu i hoopakele ai >njui na powa mai ellke me ka mea i hoike ia ma kekahi lielu o kela mooleio i kaa hope ae nei. He eha paha la o ko lakou nei hele ana, hoea aku Ja ilakou Jiei ma ka nu'a 0 ka ululaau e komo aku ai a <hoea aku 1 kahl 'kauhale o Landsberg. Maanei kauoha ae la o Makamu i kona poe ikanaka, he mea. ipono ia lakou ke hoomaiha mamua o ko lakou hele ana aku iloko o ka ulwlaau, a oiai hoi lnkou e hoomaha aua, e hele mua aku 1a (Mnkamu) e huipu a e halawai hoi me na kanaka o kahi kauhale. Ua hooholoia keia manao mawa«na 0 lakou. Nolaiia, kau ae la o Makamu maJuna o kona liō, oia nohoi kela 110 1 laweia mai ai e ia mai na powa aku i pau ai i lra lukuia e ia ame na kanaka, o >kahi 'kauhale maloko >nohoi o ia ululaau hookahi .no ana e ihele aku ana. Iloko o keia mau la eha a lak.ou i ihele mffi ai. ua ikaika loa iae la ko Makaanu kino, a ua hiiki kupono iaia ke 'kau maluna o ka lio. laia i 'komo aku ai mialoko o ka ulu-

laan, ua hele aiku la 4a me ke akahele loa ma ike alanui. E nana pono loa ana lioi oia >ma na wahi a pau o ua alanui Ja no kona ike aku i kekahi mea e manao iiho ai ihe wahi ia i eliia e na kanaka o 'kahi kauliale i lua e haule ai ka mea e holo paukiki aku ana ima ia alanui. Aole ihoi oia wale no, aka, e nana ana n'ohoi ia ma o a maanei o ke alanui I o!e ad ia e <kiia mai paha i ka pu e na kanaka o kahi kauhale. Aneane o ka ihapalua like o ke aiahele kai pau iaia, ike aku la ia i kahi kahunapule maliiai me eha kanaka i lako pono i na ,mea kaua e ku mai ana mawaena ponoi o ke alanui. I ko ia nei kokoke ana aku hoi ma ka lakou waiii e ku mai ana, ia wa kahi kahunapuie i niniau mai ai: "Owai oe, a heaha kau o keia wahi?" Ike i«ho la o Makamu, aole ua poe la i ike mal iaia, a:ka, ua ike aku la no nae keia ia lakou, a nolaila ninau aku la nohoi keia: "Ua hoohewahewa 'ka .palha oukou ia'u? Aneaoe ekolu mahina i haJa ae nei, a ia nei au me oukou kaihl i <hakaka pu ai me na powa o Wolfsburg. "'Kupan<a.ha maoli ka hoi," waihi a kaiii kahunapule i hooho ae ai, a huli ae 'la ia a kamaiiio ae la i ikona mau hoa: "0 kah\ »hoaloha Sekotia keia o kakou." Alaila, huli mai la ia a kamailio mai la ia Makamu:

"Ea, ua hoohewahewa maoli aku nei makou ia oe. Ua hele kou mau helehelena \a ano e loa. Pehea keia ano e ana o kou mau helehelena? He mep. oiaio, ua loaa ia oe i kekahi ma'i ikaika ]oa." "Ae;" wahi a Makamu i pane aku ai, "ua loaa paha au i kekahi ma'i flva ikaika. loa, a aneane loa au e make. Ua loaa nae hoi kalhi oluoiu -ia'u i keia <wa, a i hele mai nei au i ko oukou waihi nani nei e hooluolu ai mamua o ko'u hni hou ana aku me iko'u puailkoa. I hele inai 'la au e noi aku i ko oukou oluolu e ae (mai oukou ia'u e noho ma ko oukou wahi "kauhaile nani a maikai." Ua hele .mai la hoi kahi kahunapule a paa mai la kona mau lima i ka lima 0 Makamu, me ka haawi ana Aho i na lulu aloha pu-mehana ana, me ka hauoli nui, a ihoomaka mai la ia e iamailio: "Ua aie makou ia oe, a me he mea la o keia ka wa pono a makou e hoo-, kaa ai i kela aie o makou ia oe. Aka, e Mr. Makamu, e liai aku au ia oe, ma ka wa a ko makou wahi 'kanaka kiai i hoike mai ai ia makou, ua ike 'aku ola d kekahi kaa e nee mai ana ma ke kuila e h<sea mai ai i ka ululaau nei, me kekalhi mau kanaka elua a ekolu e hele ana mahope o ua wahi 'kaa la ua manao ae la makou !he ihana akamai» a maalea paha keia na ka enemi no ika lele kimopoo ana mai maluna o makou, nolaila, holo mai nei makou ma keia waini e kiai pono ai i \ia wa3ai kaa nei ! ako makou kiai i ike aku nei. Ua hookaniia aku nei'ka bele kahea o kahi hale halawai no ka hoomakaukau ana 1 ko makou poe me na mea kaua e hiki ai ke haawi aku he liookipa oolea imua o na powa ina o lakou io ae keia; aka, me ka hauoli ke manaolana nei q/u e hiki ana ia oe, e Mr. Ma'kamu, ke •hoike mai imua o'u ame ko'u mau hoa, i ke ano o kela wahi kaa lio a ko makou kiai i ike aku nei, ina nae hoi ua ike mai noi oe, a ua halawai pu paha me ia wahi kaa."

"He olaio, he wahi kaa lio kekahi i hele pu mai nei me a'»; aka. he wahi kaa keia e halihali ana i poe kauaka opiopio o ko'u \vv\aUkoa i loaa na pohala ana uiai ka ma'i ftva nmi. Aole o'u manao e Jilo au ame ko'u mau hoa i hooka\»maii» aKn moiima. o oukou. Aka. e uoho ana no makou maloko o ko nmkou mau hale lole, a na niakou ponoi no e nuilam-a ia makou iho. E uku aku ana nohoi makou me ke ilala kuike no na mea apau a mafcou i makemake ai e loaa m-ai ia. oukou mal."

"Mal kamallio mai oe ia'u, * Mr. Makamu, no kou kuai ana mai i keka<hi mea mai a makou aku. Aole makou e ae e hana aku ia huna ia He aie ko makou la oe, a e hookaa aku an& makou la aie ia 00. Ona koa malalo o k« Moi Gustavus, lw iwe kewiloha lakou no makou. <> ka t>\ loa x\ku nae o na koa Sekotia." "Ke hoomaikai aku nei au ia oe." wahl a Makamu, "uo keia manao maikai i hoikeia mai e oe. No ko'u nmu hoa hoi, ua haalele la aku nel lako\i e a'u mawaho o ka ululaau, no ko'u manao ana he mea pono la'u ke heie mal e hui mua me oukou, a maopopo ko oukou ae ana e hookipa ia makou nuv ko oukou aina nanl nei. alaila, hull a<> nu i «hope a kil aku ia lakott Ua bopohopo loa au. ina e komo nma mal aua makou lloko nei o ka ululaau me ka maopopo mua ole o ko oukou manao no makou nei, e ki ae ana paha oukou I ka oukou mau pu mulana o makou, a e pilikia ana makou." (Ao\e \ pau.\