Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 5, 3 February 1899 — NUHOU O NA AINA E [ARTICLE]

NUHOU O NA AINA E

KOMO KA AHA SENATE I KiE ANA PUNI A LIMALOA. WASINETONA. lanuari 24—Ua lilo ka ninau e pili ana i ko Hawaii Pae Aina komo i;na mai i panalaau no Amerika Huipuia, i mea e nooneo nui ia ai e kona mau kukoo a hoalo>ha hoi. Mamuli o ka nui 'hewahewa o na hana i komo ma ka papa hoonohano'ho hana imua o .ka Aha Senate, a pela pu hoi me ke ano akeukeu ole o ka Hale ma ka mea e pili ana i ka ninau Hawaii, aia hoi, ua komohia. ka hopohopo iloko o na 'hoaloha o ua kumuhana 'la, e lilo pa-ha. auanei ia i kumiihana e nooaioo ole ia ama ma keia noho ana o ka Ahaotelo, a nolaila, ua olelo a« iakou, ina e noonoo ole ia ana keia kumuhana i keia kau Aliaolelo a hooholo ole ia hoi ke kanawai kumu 6 ku ai ke aupuni panalaau o Hawaii, kai iilo mai hoi i hapa no Amerika Huipuia, mamuii o ke aponoia ana o ka oleio hooholo hoohui aiipuni a Newlaad ma a, malama o lulai o ka makahiki i 'hala, aiaila, e hoonohoia a-na Tia Pae Aina o HaWaii .ma ke kulana kupilikii loa.

O ke kumu nui o keia Ihopohopo, oia ka mea e pili ana i ka olelo hooholo a ka A'ha Kiekie o Hawaii no ka pae ana ae o na eemoku Pake ma na mokupuni. Mamuli o kela olelo hooholo, aole wale no o ka papaia ana o ka o na Pake, aole e pae a e kamo aku iloko oia mau mokupuni; ka mea pilikia, aka, o ka lilo ana, mamuli o ia olelo hooiholo, ihe loina 'kanāwai, e 'hoike ma, o ko laila Aha Hoakolokolo, 'h«i A-ha ia i nele kona mana e ;haawi i na noonoo ana ma na kanawai o Amerika Huipuia e plli ana i ka ninau hoopae eemoku Pake.

tta hoakaka ae o Senatoa Cullom i kona manao i keia la iiho la, ma ka wa i kamailioia ai ka ninan Hawaii, ma ka olelo ana, ua kukulu ae ka olelo ho6holo a ka A!ha Kiekie o ko Hawaii Pae Aina he kahua kupiiikii no ka lahui o Hawaii, a ua olelo ae nahoi ia. "Aole lakou i ike i ka»hi a lakou e kn nei, aole nohoi i ka Jiana e .hiki ai ke hooko aku i ke kanawai." Ua hoike pu mai nei hoi o Senatoa Cullom, e nonoi ana ia i ka Hale e ihapaiia ka 'ioonooia ana o ka Bila Kanawai Hawaii, ma ka wa mua loa e ikeia ai, oia ka wa kupono e loaa ai ko ka Hale haawi ana i na noomoo.

Mamuli *hoi o ka ninaninania ana n na ihoa, ua hoike mai kekahi poe o iakoai, e ulu mai ana no he kue iloko o ka hale no keia ©ila Kanawai Hawaii elike me kona kulana e ku nei i keia wa, a o leekahi poe Senatoa. hoi, ua l>ookaleanaluaia ko lakou mau manao no ka noonoo ana i keia ninau Hawaii i keia wa, aia a maopopo 'lea mai ?ia mea e pili ana ia Cuba, Porto Rico ame na PiLepine. 0 'ka manao o keia poe Senatoa, o na keehina kau kanawai e hana koke ia a hooholo koke ia no ka pono o Hawaii, he rula alakai auanei ia e laweia ae ai a ihoopili aku no na kau kanawiai, © paholaia aku ana mal'una o na moknpuni e ae, a nolaila, he mea pono ke ihoopaneeia ka ninau Ha waii, a 'hiki i ka wa e noonoo like ia ai ia ninau me na leumuhana e ae pili ana i na mokupuni e ae. ELEELEU KA HALE 0 NA LUNAMAKAAINANA I KE KUMUHANA HAWAII.

WASINETONA, lanuari 25.—Un aelike ke Kom|ite o lako o ka Hale o na Lunamakaainana no ke ano ame ke kulana o ka Bila Kanawai Huwaii« e wai'hoia aku ai imua o ka Hale no ka noonooia ana, ihe mau la i hala ae nsi, a ua waihoia >hoi ka hoomakaukau ana o ka hoike e waiho aku ai imua o ka Hale ia Lunaihoomalu Kaox, ka l<un-a-hoomalu o ke Komite no na panalaau. Ua manaoia. hoi, e 'hapaiia ana ka moonooia ana o ua bika kanawai la i ka»hi wa o keia pule, aka, mamuli o ka nui loa o na. hana, ua lioopaneeia, me ka hoomaopopoia ana no nae, e hooikaikaia ana n.o kona <ho<ala ia ana mai ma keia pule ae, i mea e noonooia ai ia. Ua hoike ae o Mr. .Knox, ka lunahoomalu o ke Komite o na panalaau, a pela pu nehoi me Mr. Hitt, .kekani o na 'hoa a ke Kornisina Hawaii, aohe i ikeia kekahi manao mawaena o na hoa o ka hale e ioopanee aku i ka noonooia ana o ka bila kanawai mai keia kau Aihaolelo aku, a hoea i ka noho ihou ana mai o ka Ahaolelo. Ua olelo ae nolioi laua, 'he mea pono loa ke .hanaia kekahi kau kanawai ana uo H;awaii ma keia noho ana o ka Aihaolelo. Hookahi kumu nui i ihoikeia ae i me<a e pono ai ke lianaia ke kanawai e pli ana ia Hawaii, oia 310 ke komo nui ana ma;i o na lapana iloko o H&wii, mahope mai o ka wa i ihooholoa ai ke kanawai ihoehui aupuni, alaila, e komo mai ana auanei iloko o Ha-waii he 10,000 poe eemoku lapana, alaila, e komo loa mai ana i Amerika Huipuia uei. Nolaila, o ka paiholaia ana aku o na kanawai kaupale eemoku o Amerika Huipuia nei ana Hawaii iie .keeliina hana waiwai nui ia, 0 ka manao ihook<aihi nohoi ia e pili ana no ka pa-holaia aua aku o na kanawai dute o Amerika Huipuia nei maluna o Hawaii. Aka, o keia kanawai liope nae, ua ihooholoia iho nei e ka Hale, a, aia ia imua o ka Aiha Senate i keia wa.- Ua nui ka mano oihohia o na poe kakoo i .ka Bila Kanaiwai Hawaii he mea pono ke hooholo holookoa ia ka bila kanawai i ka wa pono ; mua loa e ihoea mai ana ma keia mua ' aku, aka, ina e hiki ole ama keia, ala--1 ila, e hooholoia 'he mau kanawai kuikawa e hoakaka a e hoomalu ana i kekahi mau mea ano nui loa pili ia Hawaii. PUHIPUHI AHI O A<jUINALDO. WASINETONA, lanuari 24,—Ua loaa mai no na lono hoopioloke mai Manila mai i ke Keena Kaua. Ua hoomaopopoia mamuli o ka ihoike mai nei a Kenerala Otis, me he mea la ua makaukau loa na poe kipi Pilipino e lawe ma ko lakou lima i .ke'keehina mua o ka lele kaua ana mai maluna o na Amerika, a ma e hoea io mai ana ia h-ana, alaila, aohe maopopo o ka .hopena. 0 kaihi pilikia e upuia la i keia wa, o Manila no ia.

Ua hoomaopopoia hoi ma Wasinetona nei, aole hiki ana. i ka Peresi<lena ame kona A'ha Kuhina ke hoomau aku i keia kulana oehaa o -na Piiipino ma Manila ame Iloilo. 0 ka mea maopopo, ua kiola ino loa ae na PilipLuo i na .kumuhana hoopomaikai lahui a Amerika Huipuia i haawi oluolu aku ai ia lakou, a ua lawe ae la lakou ma ko lakou lima iiho i ke keeliina uaboa o ka aa paio a kue aua mai ia Amerika. Ua oleloia ae, ua mamaoia, ua hala aku nei na kauoha i Mainila e kauoha ana i

aa koa Amerika i holo aku no lloilo e lele aku i uka o ka aina, a i ole, e haalele paiha ia laila, mamuli o ka manaoia ana ua laha ae he mai lele ma-wa-ena o na koa, mamuli o ko lakou hoopaa loLhi loa ia ana maluna o na moku. LELE 'NA KOA AMEEUKA NO UKA O KA AINA. NU lOKA, lanuari 21.—E 'hoike ana kekaihi lono i ka Nupepa \Vorid mai Wasinetona mai, penei: Ua lele aku la na koa Amerika i hoounaia aku maialo o Keneiala Miller ma -ka Mokupuni o Guimaras, ekolu mile kona kaawaie mai lioilo aku, me ke kue ole ia. O keia ka lono telegai-apa i loaa mai ai ia Kenerala Otis mai Manila mai. Ua hooleleia na koa i uka o ka aina, mamuli o ka piha loa o luna o na moku i na koa. He mea nohoi i ikeia, mamuli o ka hoopaa loihi loa ia ana o na koa maiuna o na moku >he mea ia e mamake ai na manao aa kaua o na kanaka, a nawaliwaii nohoi k« leino. Uaiiiua» aku ke Keena Kaua ia Kenerala Otis, e hoomaopopo oia iua he wahi kupono kekaīi no ua koa e lele ai i uka o ka aina, ma kahi kokoke i Iloiio. Ua hoike mai o ,Kenerala Otis he 'wahi kupono no, a nolaila, ua kauohaia aku la ia e hoolele i na koa no uka o ka aina.

Ua manaoia nohoi, he mea maikai ole ke unuhi mai i keiia poe koa mal Iloilo mai a e hoi ae i Maniia, me ko lakou lele ole ana i uka o ka aina, mamuli manaoio iiewa na kanaka o Luzona, ua hoaiuiheeia, a i ole, ua maka'u na koa Amerika i na poe kipi Pilipino ma 'lloilo.

B hoomauia Biku ana no ke knlana alakai aupuni a ka Peresidena, ma ke ano akahele a hoolaulea i na Pilipino, aole na koa Amerika e lele koke aku ana ma lioilo ponoi i keia wa. O ka mokupuni i lele aku ai na koa. Amerika, he waihi maikai loa ia o ke ola kino, a ua nui ka wai ma ia wahi. KA AETO ME KA- LIONA. KIKAKO, lanuari 25. —Oiai, e ku ana o Aguinaldo me .kona kulana aa e paio a e kue mai i na Amerika, aoie ia he mea i 'hopOhopo nui ia e ke Keeua Kaua, akn, aia ka pilikia ■nui mawaena o Geremania, ame Sepania nohoi, kekaihi pa>ha o laua, a o laua huiia no paha, mamuli o na manao i pili ia laua iiho, oia hoi, ko laua ike ana ae i ka Repubaiika o Aguinalclo i kukulu ae n«i. Malia e lian ana paiha o Oeremania i keia .hana i loaa ai iaia he wahi kuekue wawae ma na mokupuni Pilepi.ne, a. o Sepania >hoi, mamuli ia o kona kau nui ana e hooknuia mai kona poe e paa pio la ia Aguinal<lo.

Ua manao loa na luna Aupuni, he hana wale no keia a nei mau aupuni i makaukau ai e hooko iioko o ka wa pokole, me he mea la iloko waie no o 24 hora a ikea kumaieaia ae no ua hana la. 0 ka hooholoi koke ia ana o ke kuikaihi mawaena o Amerika Huipuia ame Sepania, oia wale jio ka hana e hiki ai <ke mawahe ae i keia Mhia, aka, na manaoio ia no nae i ,keia wa, aia no be mau keehina liana pee-poli ma ko Sepania ame kp Geremania aoao; no ka loaa ana ia laua he mau pono no iaaia iho.

Ua ihoomaopopo loa ia hol i keia wa, aole nae ma ke ano he aelike pili aupuni kalii i 'hanaia mawaena o Beritania Nui ame Amerika Huipuia, ma ka ■wa e ike aku ai o Geremania, a o S-e--pania pa'ha ia Aguinalclo, he Pere3idena ia <no ka Repubalika kuokoa, alaila, e haawi koke mai ana o Beritania Nui i kana ike ana i ka mana poo aupuni no ka manawa i loaa ia Amerika Huipuia ma na Mokupuni Pilepine, oiai e noonooia ana ke kuikahi.

O ka ikeia ana o keia kulaina ma ko Enelani aoao, oia ke kumu i ka'ulua ai o Geremania ma keia ninau. Aka, oiai nae o Elele Kuhina Nui While mai Amerika aku nei t kauoha»pili Aupuni ole ia aku ai, eia nae, ua hoike aku la no ia he manao ano nui loa ma Gere-ma-nia, ma ka .hoomahui ana ae, oiai e noonooia ana ke kuikahi mawaena o Amerika Huipuia ame Sepania, e nana aku aua-nei o Amerika Huipiuia i ko Aguinaldo ikeia ana aku e Geremania, liia ke ano poo iaupuni, he hana makamaka ole ia ana i hana ai ia Amerika Huipuia, a ina no.hoi iia Sepania ia hana, alaila, 'he 'hana uhaki aelike ko'iko'i maoli ia ana i ihana ai, a e kue maopopo aua hoi i ka aelike i hanaia me keia Aupuni, iloko o eono maihina e noonooia ai ke kuikaihi. KA NUI AME KA IKAIKA 0 NA PILIPINO 'KIPI. MANILA, lanuari 20, ma ke alahele mai o Hongkong, lanuari 24.—Mamuli o ke kuhihewa ana o na Pilipino o Calooean ame Gagalangiu, no na kipu alo.ha i panaiia mawaena o na mokukaua Beri)tania ame Geremania ma ka la 18 o lainuari, ua hoonee mai la lakou ihe 3000 poe kanaka no mua i ke kahua kaua, a ua uhi paaia kia aina. e kokoke aku ana i .kalii a na koa Ajnerika e ku kiai ana. Ua loa>a mai noiioi na lono maiwaena lilo mai o ka aina, ua laulaha ka ikeia ana o ka mana poo aupuni o Aguinaldo mawaena o na ka- , na>ka. O kela ame keia kane kupono no ke kaua, ke o'hiia la e komo iloko o ka pualikoa, a ua kukuluia hoi na •watfri hoolako mea kaua ma Sana Bernardino, Uniona, Tirinidada ame kekaM mau kulanakauihale nunui e ae. O na kanaka o ua aina e hoopuni mai aua, ua auhauia lakou i mau lako ai na na koa. Aia 110 .he kuee mawaena o na poo o na poe Pilipino ma na oihana kivila ame oihana koa, aka, ua lokahi no nae lakou ma ka iiookuokoa ana ia lakou iho. Ua manao wale ia, he 30,000 ka iiui o ka poe Pilipino i lako pono i na mea kaua, a ua oleloia ae nohoi, he aneane kanalima ka nui o na pu-wili a Maxim ma Malolo. He mau pu thou loa ke■kiahi. NA OLELO POOKOI OOLEA A NA PIL.IPINO. HONGKONG, laouari 24.—Ua *hoopukia ae nei ka hui alakai Aupuni a na poe Pilipino i keia imau olelo: "O ke kuaiia ana o oa waapa mokuahi ma Hongkong e na luna Aupuni Amenka, no ka holoholo ana maloko o na muliwai ma ua Mokupuni Pilepine, he haua lima nui kiekie ia, ihe •waiwai ole a .he hana boouluhia wale no. Ke ihele nui nei ua poe koa kiai malu Amerika ma ka loa am« ka laula o Mianila, he mea ia e 'hoopiha loa aku ai i ka inaina i na Pilipino. Ua hoalaia mai ko lakou mau manao ihoohuoi no keia ano hana a na Amerika. O ka hoouna hou ia ana mai o na koa hoopuipui, »he kue loa ia i ka 'hana kukakuka maluhia, a o ke kohoia ana ona

lvomisina, he keeiiina hana wal<* no U e hoopaneenee wal* aku an& i ka manowa. Ke lawelawe nei ka poe makai kiu Amerika. ma Honftkong. nia ke ano hoohuoi ioa ia e na poe Piiipino malaiia, oiai nae he poe makaainana Beriumia lakoiL l'a koho ka Ahaololo u na poe Pilipino ma iMalolo, ma ke ano lokahi loa. e kue ana i ka hoohui puni. KIPI PAHA Al ANEi NA Cl"BA. HAVANA. lanuari 24.—l'a loaa mai ka lono ia Kenerala Menoeal aia o Kenerala Rabi ma ke alahele kaua, a he I£QO ka nui o kona poe kaa. l r a ?oia, ua kuf ae keia kauska i ua maaa Amerika ame Cuba, a ua hookuene po iio ae ia i kona i>oe koa ma k<*kathi wahi pale ikaika loa ma na mauua o Saiua Slara. He kanaka illkini keia Rabi no Guauatanamo. Ina e puhee nui aku ana na poe Cuba ilokj o ua ululatm a iilo i poe kipi mai ia Amerika Huipuia, alaila. ua ike no na poo o ka, Oihana Koa Amerika i ka lakou mea e hana aku ai me keia pw. E hoounaia aku ana na kaua lio e uhai īa iaiiou. elike me ka hanaia aua o na ilikini ahiu ma na kula ame na kuahiwi komo'hana o Amerika Huipuia nei. Ua hoonohoia ka Res?imana Khiku o na Koa Kaua Lio ma ka ma»hel* aina 0 Pimar del Rio, ka Mahele Kaua Lio Elua lioi m-a na Mahele aiua o Santa Clara ame Matanzas. a o ka Mahele Ewalu ma ka Ma*hele aina o Puerto Principe. Ua haawiia aku ua kauoha 1 na Kiaaina o na apana aina am« na Aiihikaua o kela ame keia wahi hoolulu koa e kiai makaala loa no na hooulu haunaele apau e hoea mai ana, e kinai koke lakou ia mau haunaeie me ka hikiwawe loa.