Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 7, 17 February 1899 — Page 2

Page PDF (2.70 MB)

This text was transcribed by:  Cathy Peloso
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hoolaha Mana Hooko

HOOLAHA AINA AUPUNI

            Ma ka Poaono, Feb. 25, ma ka hora 10 a.m. ma ke keena o W. O. Aiken, Paia, Maui, e weheia ai no na poe noi aina aupuni. malalo o na olelo o ke Kanawai Aina o 1895, no na Home Hookuonoono ma ka Hoolimalima.

            He 26 mau apana ma ka Mahele Aina o Nahiku, Maui. a he 6 a * Eka ka Ili o ka mea hookahi.

            No ke Kii o ka aina ame na mea aku i koe e ninau ia W. O. Aiken, Paia, a i ole ma ke Keena Aina Aupuni, Honolulu.

                                                                        J. F. BROWN.

                                                Agena o na Aina Aupuni.

            Feberuari 6, 1899.                                                       2741-4t

 

KOHO ALANUI.

 

            E wehe ia ana na koho no ka hana alanui ma Honolua, Pohakupule me Honokahau i ka hora 12 o ka Poakahi, la 20 o Feberuari, ma ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina.

            E ike ia na kuhikuhi ana ma ke Keena o ka Luna Nui o na Hana Hou a ma ke keena hana o L. Ahlborn, Lahaina.

            Na ke Kuhina e ae i kekahi koho a e hoole paha i na koho apau.

                                                                        JAS. A. KING.

                                                                        Kuhina Kalaiaina.

            Feberuari 3, 1899.                                                                   2704-3t

 

HOOLAHA AINA AUPUNAI.

 

            Ke hoolahaia aku nei ma keia i ka paoe apau o ka Hui Aina Hookuonoono o ka Aina o Wahiawa, Waialua, e waiho mai i ka lakou mau noi no na Apana aina ma ke Keena o na Aina Aupuni, ma keia la, a mahope aku hoi oia la.

                                                                        J. F. BROWN.

                                                            Agena o na Aina Aupuni.

            Ianuari 31, 1899.                                                                     2740=4t.

HOOLAHA AINA AUPUNI.

            Ke hoolahaia aku nei ma keia, ua hiki no ke waihoia ma na noi no keia mau Apana aina i hoikeia mahope ae nei, ma ke keena o W. O. Aiken, ma ka hora 10 a.m. a mahope aku, Feb. 11, 1899, ma Paia, Maui, malalo o na olelo o ke Kanawai Aina no ka Pono o ke Kuai ana i na Hoolimalima,  a Aina Kuleana ma ke Dala Kuike.

            Apana 31 Pulehuiki ....13 91-100 Eka. Kaupo.

            Apan Helu 8 ........30 91-100 Eka.

            No na hoakaka e pili ana i keia mau apana ae lal, e ninau ma ke Keena o W. O. Aiken, Paia, Maui, a i ole ia, ma ke Keena Aina Aupuni, Honolulu.

            Hanaia Ianuari 31, 1899.

                                                                        J. F. BROWN.

                                                                                    Agena o na Aina Aupuni.

                                                            2704-4t

 

KUAHAUA KOHO BALOTA.

Oihana Kalaiaina.

Honolulu, Ianuari 9, 1899.

            I kulike ai me ka Pauku 54 o ke Kumukanawai, ke hoolahaia aku nei ma keia, e malamaia ana he Koho Balota Kuikawa no ke Senatoa, no ka hoopiha ana i ka manawa i pau ole, a e pau ana nae ma ka Poakolu hope iloko o Sepetemaba, 1899, mamuli o ka waiho ana o H. W. Schmidt, ke Senatoa mai ka Apana Koho Senatoa Ekolu mai, ma ua Alpana Koho Senatoa Ekolu la,  Mokupuni o Oahu, mai ka hora 8 a.m. aku a ka hora 5 p.m. o ka Poalima, la 24 o Feberuari, 1899.  E waihoia hoi me ke Kuhina Kalaiaina na inoa o na moho iloko o na la, aole emi malolo o ka umi, mamua ae o ka la koho.

            Eia iho malalo nei na Mahele, na Wahi Koho ame na Luna Nana Koho Balota maloko o ka Apana Koho Senatoa Ekolu:

            O kela hapa apau o ka Mokupuni o Oahu e moe ana ma ka Hikina ame ke Komohana o ke alanui o Nuuanu, ame ka laina e holo pololei ana mai ka Pali aku o Nuuanu a khiki i ka lae o Mokapu.

            Mahele Ekahi--O kela hapa apau o ua Apana la i komo ai o Honolulu, a i ole ia, o Kona, a e moe ana ma ka Hikina o lAlanui Punahou, ame ka laina e holo ana mailaila aku a mauka a makai.

            Wahi Koho: Hale Hooulu Mea Kanu o ke Aupuni, hookui ana o na alanui Moi ame Waikiki.

            Na Luna nana:

                        Geo. Manson,

                        C. S. Crane,

                        Fritz Rowald.

            Mahele Elua--O kela hapa apau o ua apana la i komo ai o Honolulu, a i ole ia, o Kona, a e moe ana mawaena o ka palena Komohana o ka Mahele Ekahi ame ka laina e holo ana penei:  Mai kai loa mai o ke Alanui Hema, pii ma ke Alanui Hema, i na Alanui Moi me Alapai, a mai ke poo o Alanui Alapai a hiki i ka pahuhae ma kahi kahiko o na pu ki aloha ma Puowaina; mailaila aku ma ka lapa ma ka aoao hikina o ke awawa o Pauoa a hiki i ka piko o ka mauna.

            Wahi Koho:  Halekula Alanui Beritania.

            Na Luna Nan:

                        J. A. Magoon,

                        W. C. Wilder, Jr.

                        S. Decker.

            Mahele Ekolu--O kela hapa apau o na apana la i komo ai o Honolulu, a i ole ia, o Kona, a e moe ana mawaena o ka palena Komohana o ka Mahele Elua ame Alanui Nuuanu, a mauka o Alanui Kula ame ka laina e holo pololei ana mai ka huina o na Alanui Kula ame Puowaina a hiki i ka pahuhae ma kahi kahiko o na pu ki aloha ma Puowaina.

            Wahi Koho:  Ma ka hale i ke komo ana aku @ ke kahua o ka luawai i kai nei, ma Alanui Nuuanu.

            Na Luna Nana:

                        W. H. Hoogs,

                        J. D. Holt,

                        F. P. McIntyre.

            Mahele Eha--O kela hapa apau o ua apana la i komo ai o Honolulu, a i ole ia, o Kona, a e kaupalenaia ana e na Mahele Elua ame Ekolu, na Alanui Beritania ame Nuuanu.

            Wahi Koho: Halekula Alii.

            Na Luna Nana:

                        James Nott, Jr.,

                        F. L. Hoogs,

                        W. M. Pomroy.

            Mahele Elima--O kela hapa apau o ua apana ia i komo ai o Honolulul, a i ole ia, o KOna, a e kaupalenaia ana e ka Mahele Elua, ke Alanui Beritania, Alanui Rikeke ame ke Awa.

            Wahi Koho: Kapuaiwa Hale.

            Na Luna Nana:

                        Alex Lyle,

                        P. H. Burnette,

                        D. Logan.

            Mahele Eono--O kela hapa apau o ua apana la i komo ai o Honolulu, a e ole ia, o Kona, a e kaupalenaia ana e Alanui Rikeke, Alanui Beritania, Alanui Nuuanu ame ke Awa.

            Whi Koho: Hale Bele.

            Na Luna Nana:

                        J. M. Sims,

                        W. L. Eaton,

                        P. D. Kellett, Jr.

            Mahele Ehiku--O kela hapa apau o ua apana la i komo ai ka apana hookolokolo ame auhau o Koolaupoko, a e moe ana ma ka Hikina ame ka Hema o ka laina e holo ana mai ka Pali o Nuuanu a hiki i ka lae o Makapuu.

            Wahi Koho: Halekula o Waimanalo.

            Na Luna Nana:

                        _______

                        _______

                        _______

 

            O kela hapa apau o ka Mokupuni o Oahu e moe ana ma ke Komohana ame ka Akau o ke Alanui Nuuanu ame ka laina e holo ana mai ka pali o Nuuanu a hiki i ka lae o Makapuu.

            Mahele Ekahi--O kela hapa apau o ka Apana Hookolokolo ame Auhau o Koolaupoko e moe ana ma ke Komohana o ka laina e holo ana mai ka Pali o Nuuanu a hiki i ka Lae o Makapuu.

            Wahi Koho: Hale Hookolokolo o Kaneohe.

            Na Luna Nana:

                        H. Cobb Adams,

                        E. P. Aikue,

                        Frank Pahia.

            Mahele Elua--Ka Apana Hookolokolo ame Auhau o Koolauloa.

            Wahi Koho: Hale Hookolokolo o Koolauloa.

            Na Luna Nana:

                        W. K. Rathburne,

                        Moses Nakuaau,

                        Wm. Isaac.

            Mahele Ekolu--Ka Apana Hookolokolo ame Auhau o Waialua.

            Wahi Koho.  Hale Hookolokolo o Waialua.

            Na Luna Nana:           

                        Edward Hore,

                        A. Cox,

                        Alfred Kaili.

            Mahele Eha--Ka Apana Hookolokolo ame Auhau o Waianae.

            Wahi Koho:  Hale Hookolokolo o Waianae.

            Na Luna Nana:

                        Sam'l Andrews,

                        G. W. Nawaakoa,

                        Isaia Haualani.

            Mahele Elima--O kela hapa apau o ka Apana Hookolokolo ame Auhau o Ewa e komo pu ana o Hoaeae ame Honouliuli.

            Wahi Koho:  Keena Heluhelu o ka Mahiko o Ewa.

            Na Luna Nana:

                        D. B. Murdoch,

                        Joseph Fernandez,

                        F. P. Johnson.

            Mahele Eono--O ka hapa i koe o ka Apana Hookolokolo ame Auhau o Ewa.

            Wahi Koho:  Hale Hookolokolo o Ewa.

            Na Luna Nana:

                        Frank Archer,

                        J. M. Ezera,

                        S. Hookano.

            Mahele Ehiku--O kela hapa o Honolulu, a i ole, o Kona, e moe ana makai o Alanui Moi mai ka laina mai o Ewa a hiki i ke alahaka o Alanui Moi, ame na wahi apau mauka o ua alanui la mai ka laina mai o Ewa a hiki ike alanui e pii ai i uka o ke awawa o Kalikhi.

            Wahi Koho:  Halekula Hoopololei.

            Na Luna Nana:

                        G. D. Gear,

                        W. R. Sims,

                        J. Miller.

            Mahele Ewalu--O keia hapa apau o Honolulu, a i ole ia, o Kona, e moe ana mauka o Alanui Moi mai ke Alanui nui mai e pii ai i uka o ke Awawa o Kalihi a hiki i Alanui Liliha, ame ka laina e holo ana mai ke poo mai e ka moe ana i ka laina o Alanui Kauka a hiki a pili i ka lapa ma ke Komohana o ke Awawa o Nuuanu.

            Wahi Koho: Hale o ka Hui Kaa Hapaumi, kihi o ka pa Kula o Kamehameha.

            Na Luna Nana:

                        H. Zerbe,

                        R. W. Cathcart,

                        R. H. Baker.

            Mahele Eiwa--O keia hapa apau o Honolulu, a i ole ia, o Kona, e moe ana mawaena o ka Mahele Ewalu ame Alanui Nuuanu, a mauka o ka aina e holo ana ma Alanui Kula, ke kahawai o Nuuanu ame Alanui Beritania.

            Wahi Koho:  Halekula o Kauluwela.

            Na Luna Nana:

                        C. L. Rhodes,

                        H. Waterhouse, Jr.,

                        Peter Souza.

            Mahele Umi--O keia hapa apau o Honolulu, a i ole ia, o Kona, a e kaupalenaia ana e na Alanui Moi, Liliha ame Kula, ke Kahawai o Nuuanu, na Alanui Beritania ame Nuuanu.

            Wahi Koho:  Hale Kaawai Pake.

            Na Luna Nana:

                        J. Effinger,

                        Ed. Towse,

                        C. Hustace, Jr.

                                                                                    J. A. KING,

                                                                        Kuhina Kalaiaina.

 

KA NUPEPA KUOKOA

 

No ka Makahiki          -                       $2.00

No Eono Mahina -      -           -           1.00

 

NOTE: THE FOLLOWING CHART WAS PRINTED SIDEWAYS

Kuike ka Rula.

 

PUKA ANA.              1 Pule  2 Pule  3 Pule  1 Mai.  2 Mal.  3 Mal.  1 Mak.

Iniha..                          $1.50   $2.00   $2.50   $3.00   $5.00   $6.75   $12.00

2 Iniha                           2.00    2.75  3.50    4.00    7.00    9.00    15.00

3 Iniha                           2.50    3.50  4.50    5.00    9.00    12.00   18.00

4 Iniha                           3.00    4.00  5.00    6.00    11.00   13.50   21.00

5 Iniha                           3.50    4.75  6.00    7.00    12.00   15.00   24.00

6 Iniha                           4.00    5.50  7.00    8.00    13.00   16.50   27.00

 

            O na Olelo hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.

 

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

A. W. PEARSON, LUNA nUI.

JOSEPH M. PEOPOE, Lunahooponopono.

Honolulu, Oahu.

 

POALIMA, - - FEBERUARI 17, 1899

KA PALAPALA HOOILINA LAHUI A WILIMANA.

 

            Ma ko makou pepa o keia la, e ike ai ko makou poe heluhelu i ka palapala pane a ke "Alii" Wilimana i kakau aku ai i ke "Aliiwahin" Liliuokalani, no ka mea e pili ana i kekahi mau olelo i ikeia e ia maloko o ka buke a Liliuokalani i hoolaha ai, nona hoi ka inoa Beritania "Hawaii's Story by Hawaii's Queen," a he mau olelo hoi ia ana (Wilimana) i ike ai aohe oiaio.

            E ike pu ana nohoi ko makou poe heluhelu, ma keia wahi hookahi i ikeia ai keia palapala a Wilimana, ka palapala i loaa ai iaia ame kon mau hoa Komisina -- Kamuela Paka ame Keoni Kamaki-- mai a Peresidena Kalivalana mai, e hoole maopopo mai ana, aole o Kalivalana e hana i kekahi hana no ka hoihoi hou ana mai i ke Aupuni Moi o Hawaii nei, elike me ka mea i makemake e Liliuokalani ame ka poai pili alii.  Aia nohoi maloko o keia palapala a Kalivalana, ua hooia mai oia ma ka makahiki 1894, ua ike ia mai ke Aupuni Repubalika o hawaii e ke Aupuni o Amerika Huipuia ma ke ano, oia wale no ke Aupuni mana hookahi ma Hawaii nei.

            O keia palapala pane hamama a ke "Alii" Wilimana i waiho aku ai imua o Liliuokalani, ke kapa nei makou i mea o ka palapala hooilina lahui a Wilimana.  Ae--aia ma keia palapala e hiki ai i ka lahui Hawaii ke ike maopopo iho, ua holo o Wilimana i Enelani, ame Gremania, no ke kikeke ana i na manao oia mau Aupuni no ka mea e pii ana i ka hookahuliia ana o ke Aupuni Moi o Hawaii.

            Ma keia hoike, ua loaa pono mai @ pane a ke Aupuni o Enelani, ma @ Haku Kimberley, e hoole ana i ke komo ana mai e haawi i na kokua a@a no ka hoihoi hou ana ae i ke Aupuni "Alii."  Ma ka wa hoi i hoea ai o Wilimana i Geremania, kekahi wahi ana i manao ai e loaa mai na kokua ana no ka pono o ke kumuhana hoihoi Aupuni Moi ma Hawaii, ua halawai mua @u la ia me na nupepa o loko o ke kulanakauhale ana i kipa aku ai, a e hoike ana hoi ia mau nupepa no ka ike ana o ke Aupuni o eGremani i ke Aupuni Repubalika o Hawaii.  Maopopo loa ia Wilimana, aohe manaolana i koe no ke ku hou ana o ke Aupuni Moi ma Hawaii nei, oiai aole i ae mai o Enelani e haawi mai i kana mau kokua ana no ka pono oia kumuhana, a pela nohoi o Farani.

            E kala kahiko loa keia ikeia ana o keia mea e Liliuokalani, ame ka poe Roialiti pili kokoke loa no paha iaia.  Ma ka makahiki 1894 ka ikeia ana o keia hoole ana mai o Enelani, aole e kokua mai i ke koi a na Roialiti; a ma ia makahiki nohoi i keia ai ko Geremania ame ko aFrani ike ana mai i ka Repubalika o Hawaii.  Aka, o keia malamamalama pili aupuni nae i loaa mai ia Liliuokalani. ame kona mau hoaloha kakaikahi, ua po'e wale ia iho no ia malamalama mawaena o lakou, aole i hoolaulahaia ae mawaena o na Roialiti apau o Hawaii nei, a no ia kumu i mau ai ka noho ana o ke kuhihewa mawaena o lakou, aia no he manaolana i koe no ka hoihoiia ana mai o ke Aupuni Moi o Hawaii.  Ina no e hoihoi ole mai o Amerika Huipuia, alaila, e kokkua mai ana o Enelani, Geremania, ame kekahi mau Aupuni e ae o Europa i ka lahui Roialiti ma keia kumuhana.

            Manao makou, ina i maopopo mua keia manao a Wilimana e hoike nei ma keia pane ana e pane nei ia Liliuokalani, no ka hoole maopopo ana mai o Enelani i ka hoihoi ana mai i ke Aupuni Moi, i na poe Roialiti, ina no ua lehulehu loa ka poe o lakou e haalele i na manao alakai hewa a na nupepe kakoo kumuhana hoihoi Aupuni Moi e hoopaakiki nei i keia wa, elike me ka Loea Kalaiaina ame Ke Aloha Aina.  Ina nohoi ua lehulehu loa na Roialiti e hookapae ae ia lakou iho mawaho o na poai kalaiaina e hoopaakiki mau ana no ka hoihoi mai o na mana nui o Europa i ke Aupuni kumu o Hawaii.

            E kala lilo i loaa mai ai keia hoike hoohele pomaikai Aupuni i ke Poo ame na hoaloha koikoi o ke Aupuni Moi o Hawaii, aole nae i aa iki o Liliuokalani a i ole ia, o kekahi Roialiti a mau Roialiti e hoike ae imua o ke akea i keia mea, i hoopauia ai ke kuhihewa nui o na kane, na wahine ame na kamalii Roialiti, e manaolana mau ana, mamuli hoi o na olelo hoonuinui a oiaio ole a keia mau nupepa Roialiti a makou i hoike ae la, e hoihoi hou ia mai ana no ke Aupuni i hookahuli ponoi la no e ka hawawa ame ka hemahema o na alakai na lakou e kiai ana ke Aupuni Moi ma ka makahiki 1892.  Ke manao nei makou, he hana hewa loa keia i hanaia e Liliuokalani ame kela poe Komisisna i hoounaia ai i Wasinetona.  Aka, mamuli o keia palapala pane hamama a Wilimana, elike me ia a makou e hoopuka aku nei ma ko makou pepa o keia la, ua loaa mai la i keia lahui he palapala e hoopau ana i keia alakai hewa ia ana o ka lahui e na nupepa ka Loea Kalaiaina ame Ke Aloha Aina, a ua hiki nohoi ia makou ke olelo ae, ua lanakila haaheo ke "Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii" maluna o kona mau hoa paonioni, ma ka mea e pili ana i ko Enelani hoihoi hou ole ana mai i ke Aupuni Moi o Hawaii nei, elike me ka mea i hoike mau ia aku e ia i na wa i kaa hope ae nei.  A nolaila, mailoko mai o keia kumuhana i loaa ai he lanakila i ke Kuokoa, e ku ai keia akioma: "Aohe manaolana i koe o 'na Roialiti no ka hoihoiia ana mai o ke Aupuni Monakia o Hawaii e Enelani, Farani ame Sepania."  A mailoko mai hoi o

keia akioma maopopo e loaa ai keia manaohai maopopo: "No ko Enelani, ko Farani ame ko Geremania ike Aupuni ana i ke Aupuni Repubalika o Hawaii, ua kaupaleia na manao houluulu hoihoi Aupuni Moi o Hawaii, ma na Aupuni apau o ke ao holoakoa nei."

            Mamuli hoi o keia hoike oiaio loa i loaa mai ika lahui oiwi o Hawaii, mai ke "Alii" Wilimana mai i hala aku la i ka po, e hiki ai ia makou ke olelo ae me ka maopopo loa penei:

            O na hoopaakiki wale ana aku o na Roialiti ia lakou iho, aole e hookapae ae ia lakou iho mai lokok mai oia poai, a e hoomau ana hoi i ke kue i ke Aupuni Repubalika o Hawaii, i lilo i Panalaau no Amerika Huipuia i keia wa, he mau hoopaakiki ana la, aokle no ka manao ana, e hoihoi la mai ke Aupuni Roialiti o lakou e na mana nui o Europa, aka, he paakiki wale ana iho no ia mamuli o ka manao hoohuakeo maoli.

            He oiaio o keia mau palapala a makou i unuhi mai ai, mailoko mai ia o ka nupepa P. C. Advertiser, lFeberuari 3, a i hoolaha mua ia hoi ma ke kulanakauhale o Wasinetona, Amerika Huipuia, a me he mea ia, he kumu paha ia e oleloia mai ai, he mau palapala oiaio ole keia, aole na Wilimana io keia mau mea i hoike ae nei.  Aole makou i poina iki i ka la 19 o Dekemaba o kela makahiki aku nei, ka wa a ka Lunahooponopono o keia pepa ame Mr. J. K. Kahookano, hoa o ka Papa Loio Hawaii, i hoea aku ai ma ka hale noho o ke "Alii" Wilimana no kekahi mea e pili ana i ka hooiaio ana i kekahi palapala kuai aina:  Ma ia halawai ana o ko makou lunahooponopono, i kamailio maoli mai ai no o Wilimana imua ona ame Mr. Kahookano i na mea i hoikeia maloko o keia mau palapala a makou i hoolaha aku la, me kona hoikeike pu ana mai hoi i ka buke i paiia ai keia mau palapala.  Ua ike poao o Mr. Kahookano ame ko mak@ lunahooponopono i na buke la, a ua k@ ei iki nohoi ma kahi mau aoao o na buke la.  Ua hoao o Mr. Kahookano e nonoi aku i ke "Alii" Wilimana i kope o na buke ia, aka, na hoole mai oia me ka olelo ana, aole i hiki mai ka @ ana i manao ai.  oia ka wa e hoopuka akeaia ai ua palapala la.  Nolaila, mai kela la 19 mai o Dekemaba, 1898, a hoea i ka la 21 o Ianuari aku nei.  Ka la i puka ai ma Wasinetona, Amerika Huipuia, na lawa loa no ia manawa, no ka hiki ana a hoounaia aku ua buke la mai Honolulu aku nei a ilaila IWasinetona).

            Ke lana nei ko makou manao e lilo ana keia palapala hoike hope loa a ke "Alii" Wilimana  i mea e hoonaauaoia ai na poe hoopaakiki kuhihewa mawaena o ka lahui, aia aku no a hoihoi ia mai ke Aupuni Moi.  Aka, he oiaio mau no nae ka olelo: "Puka mai ia ka malamalama iloko o ka Pouli, aole na@ i hookipa ka Pouli iaia."

 

KELA KAUA MA MANILA.

 

            Ua loaa mai nei ka lono ia kakou, ua hooukala kekahi kaua weliweli loa mawaena o na Amerika ame na kanaka Manila, ma na la maka mua o keia mahina.  Ua haiia mai la ia kakou ka nui launa ole ka poe Pilipino i pau i ka make i na Amerika, a pela pu hoi me ka poe o lakou i hoehaia.  He  lehulehu loa o lakou i paa pio i na koa Amerika, a ua kaiehu pupuahulu ia aku lakou mai kekahi mau wahi aku a lakou i hoomoana ai.

            He kulana no keia i upu maa ia aku e hoea mai ana ma laila, a o ka mea wale no e kalila aku nei, oia ka ikeia ana aku o kekahi mana nui o ke ao nei e lele mai ana e kokua i ka poe Pilipino.  Owai la ia mana?"  O Geremania anei?  O Rusia anei?  O Farani anei?  Owai la?

            He mea oiaio loa hoi, ina ua ulu mai keia lele kaua ana mai a na kanaka Pilipino maluna o na lAmerika, mamuli o ko lakou hilinai ana maluna o na kokua ana mai a kekahi Aupuni noi o Europa, alaila, e hoea mai ana no ka la, aole no i mamao loa mai keia la aku, e ike kumaka maoli ia aku ai ia mana Aupuni e paonioni pu me Amerika.

            O na manao kohokoho ana o na ki@o Aupuni kaulana o ke ao nei, ke kaulona aku nei ia maluna o Geremania, aka o ka mea oiaio nae, aole no i ikeia.  Aka hoi, ina aohe mana a ikaika e ae e kakoo mai ana i ka poe Pilipino, a i ole ia, i hookonokono mai paha ia lakou e lele kana mai maluna o na Amerika, alaila, he kaua keia i hoouluia me ka iwikuamoo kuwaho la, a he haule ku-a-ua poko wale no keia, he hooulu i ka la o ka manawa ino.

            He mea ehaeha nae no ka noonoo, ka hoomaopopo ana ua lawe ae keia poe oiwi o ka aina i kekahi keehina hana i okomoia ai he mau @ausani o lakou iloko o ka make ame ka poino a ka ehaeha.  Ke ole makou e kuhihewa. ina no lakou i hoomanawanui iki, me ke kali ana no ka Amerika mea e hana ai no lakou, ina na loaa ia lakou he pomaikai pili Aupuni oiaio, aka, o ko lakou lawe ana ae nei i ke kulana aa hakaka ia Amerika, ua lilo lakou i keia wa i poe pio na Amerika, a oka pomaikai auanei e loaa ana i ke Aupuni a lahui i pio, mai ke Aupuni mai i lanakila.  Aka, ke manaolana nei no nae makou e loaa ana no he maha i keia lahui nawaliwali.

 

HE LEO UWALO NO KE KOKUA.

            Ua hoea mai i Honolulu nei ka leo nonoi a ka Papa Kahu Waiwai ame na Kumua'o o ke Kula Kaikamahine o Kohala Akau, Hawaii, no na kokua a ka poe makee e ka holomua o na Kaikamahine Hawaii e hoonaauaoia nei, a e hoomaauaoia aku ana hoi maloko oia kula ma keia mua aku.

            Me he mea la ma ka makou hoomaopopo ana, he leo uwalo ponoi keia mai loko mai o na kaikamahine o kela kula i keia wa, e kupono loa ai ke maliuia aku e ka lehulehu.

            Ua hoomaopopo nohoi makou, he nui loa na Kohala e noho nei maloko o Honolulu nei, a ma na wahi e ae nohoi o Hawaii nei, a o kekahi poe o lakou, he poe kuonoono loa.  Aole makou e hewa e olelo ae ma keia wahi, he Kohala ka Mea Hanohano W. C. Achi, e noho nei, a e haawi nei hoi i na kokua nui ana i ka luakini o Kaumakapili.  He Kohala o J. K. Kahookano, W. H. Kailimai, ame kekahi poe e ae he nui iloko o keia kulanakauhale.  Manao makou, ina e ala like na Kohala apau o loko nei o ke kulanakauhale ame ko na wahi e ae o keia Pae Aina a haawi i na kokua ana no kela kula kaikamahine e ku la ma Ainakea, e kokoke la i kahi wai kaulana o Waikupanaho, e loaa ana no he mae e hoomamaia ai na kaumaha o kela kula.

            Aole nohoi he mea hewa, ke olelo ae makou ma keia wahi, he mea pono no i na Hawaii oiaio apau ke ku ae a haawi mai i ka lakou mau kokua ana no keia kula, a na ke Akua no auanei e hoopomaikai mai i kela ame keia mea pakahi e haawi ana i kona aloha oiaio, ma o ka hua la a ke alokha, oia hoi kahi lau oliva (dala) ma ka lima o ka poe i kuleana i ua kula la, elike me ka mea i hoikeia ma kekahi palapala poloai aloha e puka aku nei ma ko makou pepa o keia la.

 

Ke Kaua ma Manila

AHU A LALA KUKUI KA MAKE KA POE PILIPINE

Uuina na Kipuka ana a na @ ki Amerika.

 

            NU @oka Feberuari @ @garama i ka nupepa @mai e olelo ana penei.  O ka @ ana mai o na Pilipine maluna @ Amerika ma ka po nei ka mea @ ae aku ia lakou i kekahi @ poina ole @ kakoo @ kekahi @ loihi loa a ma@ paha @ e hooi ia aku ai ka @ kela mau ia mamula o @.   Aha ena@ o Amerika @ hoapono ana @ kuikaa @.

            Na keia pupu o na @ aka ka Aguinaldo ame @ he mau agena ko @ hai mai ana i ke kulana @ keia a me keia ma@.  Ua loaa aku i ka @ wahi na ike maoli ana @ kana ana mawaena o na @ ame ko Amerika mau @.

            Aole i ulu ae ke kana @ kahi hana kue ma @ Amerika, aka, ua hoo@ muli o na hana @ kekahi, @ Pilipine i hoole i ka @ oha a ke koa @ aku @ mai ka m@ kona wahi e ku @ ana.

            Ua hoea mai kela mau @ o na kea kia@ mawaho loa o @ koa Helu i o Nebraska @ akau hikina o Manila i ka @ alo ae ai o ua mau koa @ aku la e ku iho, ua hoole mai @ laua me ka pakike pu ana @ mai la no laua i ka @ kahea hkou ia mai la e ku @ hoolohe ia aku.  No ka hoo@ ia mai laua i ka kpu.

            Na keia mau hana a na koa @ i hooulu ae i na manao @ paha keia i hooholo mua @ hana.

            I ka wa no a ke kiai @ o na koa Pilipine @ paa ana i @ Kiai Helu 7 kai hoomaka am@ hookahi pa, a o ka ho@ no ka lele kaua ana mai maluna @ poe koa Amerika.  O ka @ Neberaska ka poe e hooma@ ana ma kahi o ke kipu, a @ keia puali ka lele mu ana @ Pilipino.

            Mahope koke iho o ke @ ana @ pu hoailona, ua @ mai nei @ no maluna o na koa Amerika o Neberaseka, aka aole nae i maka @ koa Pilipine i haawiia @. Ua manao lakou e lawe i na @ Amerika ma ke ano hoopuiwa @ hoopuehuia ia manaolana o kakou @ laa ana aku o na koa Amerika @ kou, ua ku makaukau no lakou @ kaua.  Ua palahalaha aka ka @ ma na aoao a i elua a @ ana o na wahi apau.

            Ua manao no na koa @ no he haunaele, a ua haa@ i ka loaa he manawa ia lakou @ hooponopono ai me na koa Pilipine mamuli o ko lakou hoomaukiooki @ ano he nui wale a ane hiki ole @ manawanui ia.  Ua @Amerika ma ka pana@ ana @ kipu hahana ana a na @.  Aia na enemi ma na @eii ai ma na manawa.  @ hala @ nana aku no o na loa koa Amerika @ a hooki mai ka hana ana.

            Ma keia manawa aole @laleha o Adimarala @iuwe.  Ma @ aole e hiki iaia ke hoolelo @ pahu: oiai e poino pu ana no me @ koa Amerika ma ia hana ana.  Ua @ oha ae oia ma ka maa naamu @ na enemi me ka moakaka o @ Kaletona ame kekahi moku i @ o Caliao, ke komo mai ma keia @ komoko.

            Ma ka wehe ana mai o @aku nei keia mau moku i na @ ma ka aoao akau o ko kui@ Mahope mai, ua kauohana o Mo@ e makaala ia i na @ ma ka aoao hema o Manila.  Ua loaa @ aku ke kulana enemi @ maka walu aku la na poka wela o na @ iloko olaila.  Ua hoikeia mai @ o keia kipu ana ua @ poino o na Pilipino.

            Aia no hoi na pualikoa @ Amerika ma ka aina ke luku ia i na enemi maka poino nui.  I keia kakahiaka @ nee aku lakou me ka eleu no mua ma o a o o ka laina. I'a hoao iho ka enemi e paa i ko lakou mau kulana @ ae o na Amerika, aole i @ hope aku na enemi ma na wahi a pau.

Ua hoomau no ka nee ana @ na @ Amerika me ka malie a e hoopuehu ana i na enemi, a lilo pao ae ia na kau hale o San Juan del Monte, Santa Ana, Sana Pedero, Ma@atita, San's M@ ame Lonia.

 

E HANA MAU ANA NOHO

 

            E hana mau ana nu.

            Oia iho la ke ano o na Puupaa.

            He iwakalua-kumumaha hora @ oia ka nui o ko lakou wa hana

            Ke pilikia ole lakou, @ uhalu ana.

            Aka, e ma'i ana no nae lakoku

            Ke kulou ke kino.

            Ke palahe'a ke kino, ke @ nui ka hooikaika ana.

            He mea ia e nawaliwali ai @ paa.

            Aka, e mau ana no nae ka hana.

            Pono ke loaa ona kokua ia lakou

            E noi ana lakou no ia mea ma @ kua o'e.

            Ke hu'i ke kua o na puupaa ka.

            E kahea ana i kokua.

            E kahea ana ! kokua.

            Ke hoohemahema wale @ lakou a ka nui mai la no ia o ka pilikia.

            Ulu mai ka pilikia o ka @ na ma'i pili i ka waiki.

            O na Huaale a @ no ke K@ me na Puupaa na mea ko@ maikai.

            Maikai ka lakou paahana ana.

            Ola ka pilikia o na Puupaa.

            O na Puupaa i hiki ole ke pauh@ oia ana no.

            Mau no ka paahana ana.

            Eia he mea hoike.

            He kanaka @meka o Mr. no 910 Swetland Avenue, Serantoa, P@ U. S. A., eia kana olelo: "He @eha ma ko'u kua, aka, e hoomanawa nui ana no nae au ma ka hana @ me ka hiki ia'u.  Manao au, ua loaa au i keia pilikia mamuli o ka @ ame ka loaa ole ana o kahi hooika ika kino kupono.  Ua kuai au i na