Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 7, 17 February 1899 — Ka Mea Huna Pohihihi o Wasinetona Hale. E KALA KAHIKO NO NA ALAKAI ROIALIKI I ike ai, ua Pau ka Manaolana! Ikea ka Repubalika Hawaii e na Aupuni Mana Nui o Europa. WILINANA KA HOIKE OIAIO. Kela Palapala a Kalivilana iloko O kahi Pahu Kupaianaha E KALA NO O LILIUOKALANI I IKE AI UA HOOLE O ENELANI, FARANI, GEREMANIA A ME KALIVALANA, AOHE AUPUNI MOI. Ke Hone ae nei i ke Kumu o ka Hana. KA PALAPALA A LUNAKANAWAI WILIMANA IA LILIUOKALANI. [ARTICLE]

Ka Mea Huna Pohihihi o Wasinetona Hale.

E KALA KAHIKO NO NA ALAKAI ROIALIKI

I ike ai, ua Pau ka Manaolana!

Ikea ka Repubalika Hawaii e na Aupuni Mana Nui o Europa.

WILINANA KA HOIKE OIAIO.

Kela Palapala a Kalivilana iloko O kahi Pahu Kupaianaha

E KALA NO O LILIUOKALANI I IKE AI UA HOOLE O ENELANI, FARANI, GEREMANIA A ME KALIVALANA, AOHE AUPUNI MOI.

Ke Hone ae nei i ke Kumu o ka Hana.

KA PALAPALA A LUNAKANAWAI WILIMANA IA LILIUOKALANI.

"Honolulu, lulai 19, 1808. "E oluoluia e ke Aliī, ka Moi. ' o Kau buke hope i htU'lahaia £13 Jfli inoa, 'K:> i-iawa.ii Moolelo na j Ko Hawaii Moiwahine.*' iu\ olelo oe j ma ka aoao 258: "Ua hoohoioia o Hon. Sam. Parker, Mr. John A. Cummins. Lunakanawai \Vitlemann, me Mekia W. T. Stewart, ma ke ano kakauolelo, e heie aku i ke Kapitala o Amfirika Huipiiia, a lilo lakou i poe wahaolelo no ka poe ma Hawaii, ina paha he Hawaii maoii, a no ko na aina e paha, e kue ana nae i na Misionari, i mea hoi e loaa ai i ke Aupuni o ka hapanui he hooloheia ana mai ma na Aha Kuka o kela Aupuni nui, a'u l 'haawi aku ai i kuu mana.' "O na oieloao au. e ke Alii, i haawi mai ai ma lulai 10,1594, a ma kou.lima kakau ponoi noh.oi, aole i paa na olelo i hoikeia ae Ia maluna. I mea e loaa ai ka mamaka hou o kou noonoo ke hoouaa pu aku nei au ia oe i kope o keia mau oleloao. "Ma ka aoao 259. ua oluolu hou ia e oe ka olelo ana: "'Heaha ia ka hopena o keia Komi=ina? He 'mea hiki ole ia ia'u ke hoike aku. Ua hele aku lakou a ua ! hoi maii. Aohe lakou -i lawe mai i'mua ! o'u i mau pepa (palapala) e hoike pili I oihana; ana hoi no ka lakou mau hai na, ma ka lakou misiona. He wahi j mea nae ka kela ame keia o lakou e i hai waha mai ai ia'u. O na olelo mao- | popo wale ho paha a'u e hooinanao ae nei i keia wa, uaiiai mai ka o Kuhlna I Gresham ia lakou, ua omāimaiia o Mr. Cleveland, a, aole hiki iaia k« ike mai ia lakou iio ekolu a eha paha la, a no keia lono i loaa mai ia lakou, ua papalu iho Ia ko lakou mau manaolana, a haalele iho la ia Wasinetona. Aohe a lakou wahi mea i hoike iki mai ai ia'u no ko lakou manawa ame ka hooiiloia ana o ka'u dala."' XA KOMI3INA MA WASIXETONA. "I ko makou hoea ana aku i Wasiaeiona, ua hele koke aku la au e ike i ke Kuhina Nui, no ba hoike ana aku j iaia, no ko makou hoea ana aku, a no- ; noi aku Ia hoi i wa. e halawai <kamailio pu ai me ka Peresidena. Ua kauoha j aiai hoi o Mr. Gresham ia'u, e kakau i aku au i palapala iaia, me ka hoike i pu ana aku hoi i ka manao o ka mā- ' kou misiona. Ua kakau aku au iaia, S a hookomo pu iho la he kope o ka'u ! paiax>ala iaia. Mahope iho o ke kali j ana no kekahi manawa, hāi mai la o ! Mr. Gresham ia makou, e ike mai ana • ka Peresi«lena ia makou ma ka hora 3 | n. m. ma ka la 15 o Augate, 1894. Ma . ka hora 2:30 p. m. oia la, hele mai la ! o Mr. Gresttem e ike ia makou, me ka : haawi ana mai ia makou he palapala | mai ka Peresidena mai, a hai mai la hoi, ua ma'i ia ka Peresidena. Haalele īho Ia makou ia Wasinetona ia ahiahi, oiai ua hookoia ka hana i kauohaia ai makou e hana aku, ua boifce mai la ka palapala a 3lr. KaJivalana i pahe maopopo a hoohewahe.wa ole no ka ninau a makon i ninau aku ai iaia. Mahope koke iho no o ko makou huli hoi ana mai i Honolulu nei. ua hoike aka no au ia oe i keīa a'u i hoike ae Ja, a liaawi aku la nohoi ia oe i ka palapala a Mr. Kalivalana. "Ma Sa aoao 259, ua oluoluia e oe ka olelo hou ana: " 'He mahina mahope mai, hoounaia mai la kekahi olelo ia'u, ua hooholo £a poe kalepa p Honolnlu, oia hoi ka poe e kokuaana i ke Aupuni Moi, ehoouna

:iki4 i:< l.unak.tnawa; Wi.'uniann. ma kekahi huaka»' kuwaho. ro 'i:o makou pono, .n 'ia. n.-iMOli an ::o :'n niea, a ae aku la noiioi i ke k.mak.i i kohoia no ia hana. l'a hele io ak-.i la. ia a hala paha na malama ekolu, a aw mai la me kekahi olelo hoike waha 7/ale no, ma ke ano. oiai ia ma_kflna ala'hele no Enelani, lohe iiio la ia. ua hoouna mai la ia Aupuni he palapaia no ka ike ana mai i ka Repubali'ka o Hawaii. Ua hoomau aku la nae ia i 'kana huaikai a heeo i eGremania, a ōia kahi ana i hoike mai ai. o ke «kuhina. ana i makemake aj e waiho aku i ka olelo hoakaka e pili ana >no keia iuiinuliana, ma ko makou aoao aku nei, i:a. hala aku ia mai loko aiku o 'ka aina aaa keka'hi huakai pili oihana, a heoluoiu paha. Nolaila, ua hoi mai la o Lima*kanawai Wiilemann m.e keka-hi' wahi hoāke waiwai ole. "Aole i maopopo iki ia'n ma la wa. aole nohoi i keia wa, ili? wahi knleana iki ko na poe kalej>a o Honolulu nei ma keia misiona a'u. He oiaio, ua •haalele iho aun ma ka ia 12 a 25 paha 0 Sepeteraaba no ka'holo an?. alm i Fmranī. Eu£lu.ni, -eGreinaiiia; Potugala ame lapana. Mamua o ka Jj.aalele ana ilio ia nei, ua hai mai 3a ia'u ke Komisina Farani, oia hoi o Mr. V€rleye. ua ike mai !ke Aupuni e- Faxani i keia Repubalika, nolaila, aole au i hele aku 1 Parisa, aka, holo polole-i aku la'-au i Ladana. ī ka hiki ana aJvu ilaila, ua kakau aku la au i k&ka'hi pala-pala i ka Haku Kimberly, e nonoi aku ana iaia i wa e launa kamailio- ai, a he kope hoi o ua leta ]a, eia iho m-aloko nei. Mahope iho o kekahi wa o <kaulua ana, loaa ma-i-la ia'u -he paiapala mai ke Keena. mai o ko na Aina K, e-hoole mai ana, aole e ike mai ia'y. 3 ka loaa ana mai ia'u o keia palapala, ua holo aku la au i *Geremania, aka nae hoi. ma ke kakahiaka mahop.e iho o ko'u hiki ana aku. ua hoo'aha mai la na nupepa i ka ikeia ana mai o ka Repuhalika e ke-Aupuni Inīepenela 5 Geremania. I >ka nele ana i Enelani ame Geremania, he 'mea makehewa ka hele ana aku i Po,ugala ame lapana. Mahope koke i-ho o ko'u huli hoi 'ana mai, ua hoike aku aii ia ee i keia maluna ae, a liaawi pu aku la ia oe i ka palapala a Hakn Ximberley. "No ka hoala hou ana jp.<ai hoi i ka noonoo ilo-ko ou, ke h'oouna aikn nei a-u ma'oko nei o keia, he kope o ka palapala a Haku Kimberley. ile kekahi mau olelo hea.i ;ka 6le no na mea i hoi.keia maluna ae nei, ke nonoi aku nei au, e aeia mai aa e pa'kui aku, oia hoi, ke paulele nei au o na wahi i loaa mai ai ia oe ua mea hoike i houluulu ai oe i kau huke. ihe oi aJcu ko lakōu Jiilinai ia a oiaio hoi mamua o na mea i lawe mai a: ee i >kau olelo hoakaka i hoikeia mn na eoao 25S me 259.

'Owau Iho no me k a -aahalo, kau kauwa haahaa lōa, a hoolohe nohoi. "H. 'A. WIDEMANN." N I A OLELO A'O A KAUOHA A LILIUOKALANI 1 NA KO>IISINA, Eia iho malalo nei i.a olelo a'o .a kauoha a Liliuokalani i haawi aku ai i na Komisina i hoounai?. aku ai e ia e hele e ialawai pu me Kalivalapa: "I na Mea "Hanohano J. A. Cujnmins, H. A. Wiilemann, Sam. Parker. %i E na Keonimana: —Makeia ke kauohaia a&u nei oufeou, m ko oukou wa e hoea aku ai i Wasinetona, e hoomaopopo aku oukou mai ka Feresidena mai 0 Amerika Huipuia mai, ink paha he manaolana kekahi no kona iana ana mai i kekahi mea, no ka hoiiioi hou ia ana mai o ke Aupuni o keia mau Mokupuni. (Kakauinoaia) '' LILIUOK ALANI. "Washington Piaee, July 10, 1894." Ma ka wa i ioea aku ai na Komisina i Wasineiona, ua hoonna aiu la lakou i ka palapala mahope ae nei ia Kuhina Gresham, elike hoi ine ka olelo a'o a Liiiuokalani i haa.wi aku ai ia lakou: " O makou. o ka poe no lakou na inoa ma.'alo iho nei, oia o Messr?. Cumlns, Pai*ker ame Widemann, na Komiaina 1 hoounaia mai e ke Alii, ka Moiwahine Liliuokalani, ke nonoi aku nei i wa e halawai kamailio pu ai me ka Peresidenao Amerika Huipuia, ' "Makemake makou, e ninau aku i ka Mea Mahaloia, ina paiia he manaolana kekahi no kona hana ana i kemea no ka hoihoi ana i ke Aupun'

«\p.mukanawai o ko Hawai; f - Aiua." Ua ikeia hoi maloko o ka palapahi Wiiiemana i •hoouna a'ku ai ia Li'ueikalani, ka ]oaa ole ana o ka wa a <ikou i noi aku ai ho ka halawai pu .na me ka Peresidena. a o ka mea : ■oaa mai ia iakou mai ka Peresidena •,na s . oia palapaia mai a Pere--idena Kaiivalana m<£'a ua 'haawiia ■•nai hoi ia pala])aia ia lakau e Kuhina ')resham. Eia Hio ua paiapala 'la a ka ;Vresi(lt-na: iCA PALAPALA A PERI-:SiDEXA MALIVAiVXA 1A WILIMANA MA. "E na Keonimana:— E pono e ae mai oukou ia'u. e hoomaopopo aku au ia oukou, o keia launa kamaiiio ana, aole ia lie ano pili aupnni. a ma kahl o !:o"u hookipa ana mai ia ouikou ma ko oukou ano elele piii aupuiii, ke lialawai uei au me oukou ma ;ko oukou'ano, he poe kanaka oukou i liele mai inai kalii l:aa\va!e mai, ir.e ka manao aua 4 waiho mai imua o'u i keieahi kuniu^ 1 aana. '. "Ua ninau mai oukou ia'u. ina palia ;:e manaolana kekahi 110 ka hana ana i kekahi mea 110 ka hoiiioi hou ana aku i ke Aupuni Kumukanawai o Ko Hawaii Pae'Aina. Ma ko'u maiiao, ua iiupai ikaika loa ia mai keia ninau, :ua 0 keia kumu la, oia hoi, mahope kake iho o ka hookahuliia ana o ke Aupuni o ka Moiwahine, ua liuli aku la au iloko oia hana, a ua niaopopo hoi ia'u, ua 'liana io ia no ne liana mana'e i apono.ole ia,'ma ke ano e kokua ana i kela liaiia, ma.'ka aoao o na luna a.u--pun-i o Amerj.'ka Huipuia uej, ihaloko o ka oihana kuhina a oihaua kaua moaha noh-oi. a ua. ku hoi ia.'hana ma anuu e pono ai ke hooponopono ia, ■aole nae hoi, o ka hooponopono wale ana 110 i na hewa i hanaia i 'kekahi poe okoa aku, aka, ma b ia hana hoopohopono la hoi, he mea pono ke paleia aku na mea e hoopilikia ana i ka mea maikai amp kn iioopono o Amerika.

"Me ka. maopopo. pono no nae ia'u o na kaupale kumukanawai i pakuia ae :u ko'u mana hooko, ame ka maopopo pu nohoi ia'u o na akeakea e hoea mai ma, ua lawelawe aku Ja ait iu. lianu KL'PEEIA "Kt)NA MAU LIMA. "Ma ka hiki ole ana o ka'u mau hana i -hoolaia ai. ua waiho aku la au i !cuiinihana holookoa i ka Ahaoielo N'ui 0 Amei-ika. Huipuia. ka mea hoi i loaa k,i mana lawa pono ma ia hana. Nolaiii., ua hookuu lea ia ae la ka maheie ;hooko o ke Aupuni mai na koikoi niai apau oia hana, aia wale no a onou ia ae ia ma ua kumuhana la' e kekahi 'kauoha ahaolelo. Va hoike mai ka Ahaolelo. mamuli o kana haiia ana ame kana hana ole ana nohoi, aohe mea hiki e hanaia no ka* mea e piii ana i kn mana'.e i hanaia e na Amerika. ma ka hookahiiliia ana o ke Aupuni o ka Moiwahine. IKE 0 PERESIDENA KALIVALAiXA I KE AUPUNI REPUBALĪKA , O HA\tAH. Mahope !oa mai nei hoi, ua kukuluia he Aupuni ma 'Hawaii, a eia ia ke loho mana nei, a ke lawelawe hana ioi nohoi ia ma na wahi apau o ka lae aina. Eia ia ke pulama nei i kona nana a ke hooko nei hoi i ua liana Aupuni maa mau. Mamuli hoi o na oina alakai niaa mau, ame ka nana f>le ana i na mea inaoli i ulu mai ai ieia hana. ua maoq)ppo loa. ua kuiana ke Aupuni ihon e ikeia a'kii e nakou, me ka nana ole ana i na hana nahope mai a mamua aku paha o koia hookumuia ana. "O ka 'ike ana nohoi o ka Ahaolelo iui, ame kona ikuleana ana, na mea < pili ana i na hana o Hawaii, he mea < aio, ua kaualako aiku ia mau mea ia makou e hoole maopopo a'ku i ka ha- ;. wi ana aku i lieia wa, a i :ka wa pa-U.e.-hiki mai ana, i kekahi kokua. 1 a ko'u aoao. no kekahi ihana e hoihoi I ?u ia kekahi Aupunl i ku mamua aku t ma ko Hawaii Pae Ainn.

uKakauinoaia)" j "GROVER CLEVELAND." |L T a kakauia ma keia* imlapala kekahi nba> lioomanao, e hoike ana ua loaa n|ii keia palapaia i na Komisina nia k hora 2:0 p. m. o ka Poakolu, Augaite 1 , 1894. M HOAO ANA A WILIMANA MA ENELANI—,KA PALAPALiA HOOLE 'KOKUA AUPUNI MOI HAWAII A HAKU KIMBERLEY. •PAU KA MANAOLANA. . na pala'pala mahope ae nei, ua ia *e pololei ia mai ia inau palapala m iloko mai o na mea 1 hoolahala e kf hoaloha nupepa "Ka >Maikaain4na" 0 'eberuari 6 aku nei, a no ia makam; ea hoi ka makou mau 'hoomaikai aul no keia unwhina Hawaii. iO, The Grove, Hammersmith, W. 1 Kuu »HMtu; —Ke nonoi 'nei au e hoie aku i ikou Haku ua hoea mai au i Ladana nei me ila palapala hookolii a hoomaea mai ke Alii ka 2MToi Liliokalani mai o HaVaii, i hiki ai hoike waiho aku imua o kou Haku 1 klkeakea a ke Alii e kue ana i ka hanl a ke AupUni Repubalika ma ka hooiihuli ana i ke Aupuni Kuiliukanawai V ka Aina. , Uilkauohaia niai no hoi au e ke Alii e hoke aku i ke Aupuni Beritania i ke anoi |pa o ke 'koho balota ana i malam£& mat nei a e loaa mai hoi ka 'oluoi e noi aku no ona kukal kamailio ana īe oe, e -ka Haku.

l'a loaa ia'u ku hanoi.an--.. i •p.iahalo -kiekie. Ke kauwa hoololu- au. »> i:a Haku. H. A. WIOEMANN. I ka Mea Mahaloia Ka Kaia o Kim-*-1)010. Keena o ko na Aina K. 1 \ovemaba 1, i$!M. ' Aloha:— Ua kauoliaia mai au «? ka i Ea!a o Kimiheie e hooia aku no ka ! loaa ana niai o kau palapaia o ka ia j 24 aku nei, e,noi mai ana no ona ku- j ka ikamailio me 'kā Haku. i hiki ai ; hoi'ke wa'i-ho mai imua ona i ke k*\i- ! kea a ka Moi Liiiuokalani e kiu ana J i ke 'kipi koke ana mai liei ma ko Ha- 1 wnii Paeaina. j E hoike aku hoi au ia ee i ko k:i Haku minamiua ua hiki oie iaia ha- ! awi aku ia oe i 'kahi kamaiilo ana no j uei mea. ! Ua makemake o Haku Kimiooh'? ia'u ; e hooia aku ia oe aole keia hoole- ana j »Jig hoike 110 kekahi nele tue ka manao hoomaikai no 'ke Aiii a iuanao ma- j halo pah.a hoi ia oe iho, eia nae hni. I ua ulu kaokea lea mai mamuli o ka j makemake o ko :ke Aiil Aupuni o hoo- j kaawale loa inai na keakea ana a pau ' ma na hana kalaiaina kuloko o Hawaii. Owau no. kau kauwa hooiohe haahaa !o:\. H. PRRCY ANDERSON. Mr. H. A. Wi(lemann, i 17»\ The Orove. Hamnver.-miih. j