Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 8, 24 February 1899 — Page 4

This text was transcribed by:	Paka Westin
This work is dedicated to:	Awaiaulu

Ka Liona o ka Akau

____

He Moolelo no ke Au Mamawa

---:O:---

Gustavus Adolphus.

_____

Kakaauia e G.A. Henty a unuhiia e kekahi mea unuhi mooleloo ke Kuokoa.

_____

Oiai na koa Imeperiela e nee mai ana me ka awiwi nui no ke kulanakauhale, aia hoi, na kanaka makauhale ke ki la i ka lakou mau pu maluna o lakou me ka awiwiwi ame ka alapine loa hoi, aka, aole nae i hookuemi hope ia aku ua poe koa Imeperiela la.

Ua ne mai la no lakou me ka uhalu ole a hiki wale i ko lakou hoea ana mai i ka pa pohaku e hoopuni ana i ke kulanakauhale, a kukulu mai la nohoi i ko lakou mau alapii e kau mai ai lakou iluna o ka pa. Hoao mai la nohoi lakou, meka makau ole ame ka wiwo ole e pii mai ma ua mau alapii la, aka, ma kela ame keia wahi a lakou i pii mai ai, e halawai mai ana no lakou me ka make e hooleleia aku ana e ka poe o ke kulanakauhale. Iloko o keia hoao ana a ua poe Auseturia nei, ua pau iho la he kanalima o lakou i ka make, a he lehulehu loa nohoi ka poe i ihoehaia. Ua ikeia hoi ko lakou kuemi ana i hope me ka pupuahulu nui.

"Ano, e loaa ana ia kakou he wa e hoomaka ai," wahi a Makamu i pane ae ai i ke Kauna Manasefela. "Ina aole he poe hou aku o lakou ma kahi kokoke mai i keia wahi, alaila, e aalele iho ana lakou ia nei, a nee aku lakou no kekahi wahi e ae. Aka, ina he poe e ae kekahi o lakou ma na kaiaulu o nei wahi aku nei, he mea maopopo loa, e hoea ma ana lakou no ka lele kaua ana maia maluna o kakou, a oia auanei ko kakou wa pilikia loa."

Mai keia wa i kuemi hope aku ai na koa Imeperiela a hoea wale i ke ahiahi ana, aolel no i ike hou ia akau lakou e nee mai ana no ke kulanakauhale, nolaila, ua noho iho la nohoi ko ke kulanakauhale me ka lai-ku. I ka hele ana a hoea i kekahi la ae, aole no i hoeu mai ua poe Auseturia nei i ka lele hou ana mai maluna o ke kulanakauhale. Eia nae, ua komo iho la ka hoohuoi iloko o Makamu no ka noho paa loa no o ua poe koa Auseturia nei ma kahi a lakou i hoomoana ai.

Manao iho la no o Makamu, e kali ana ua poe la o ka hiki mai o kekahi poe hou omai kahi e mai. I ka hele ana a aui ka la, ia wa i ikeia aku ai e ko ke kulanakauhale ke ku ana mai o ka ehu o ka alepo ma ke alahele e hoea mai ai i kahi o na koa Auseturia e lele kaua mai aia maluna o ke kulanakauhale.

O ka nui o keia poe, he 400 a he mau pukuniahi hoi kekahi a lakou, ekolu ka nui. ua lilo keia i mea e hookunanaia ai na manao o na kanaka o ke kulanakauhale, a maopopo ole iho la ia lakou ka lakou mea e hana aku ai, e hoomau aku paha lakou i ka paoio ana, a i ole, e haawi pio aku paha lakou ia lakou iho iloko o na lima o ko lakou i make make no e paio aku me na enemi, a o kahapa nui loa o lakou, aole ae e kaua, oiaia, wahi a lakou i olelo mai ai, aole loa e hiki ia lakou ke paio aku i ka pualikoa nu hewahewa o na Auseturia i lako pono i n amea kaua. o ka hana pono ia lakou e hana ai, oia ko lakou hoao ana e loaa ona aelike me na Auseturia e hooki i ke kaua, a ma ke dala ame ka waiwai lakou e uku aku ai, i mea no lakou e pakele ai.

No keia manao o ka hapanui o na kanaka o ke kulanakauhale, aia hoi, ua hoakoakoa maoli ia ae la he ahaolelo o na kanaka waiwai a akuonoono o loko o ke kulanakauhale. A ma ka noho ana o keia aha a noonoo, no ko lakou haawi pio aku ia lakou iho ma na lima o ka poe Auseturia, ua hooholooia iho la e hoouna aku lakou i kekahi elele i ka poe Auseturia, no ka ninau ana no na kumu aelike eae ai lakou e lele kaua olle mai maluna o ke kulanakahale.

Ma ka wa i hoea aku ai ka elele mai ke kulanakauhale aku imua o ke Konela o na koa Auseturia, a hoike aku la hoi imua ona i ka manao nui i h oea ak ai ia ilaila, ua pane mai la ua Konela nei:

"E hoi oe, a hai aku i kela poe kipi, aohe e makou aelike e hana aku ai me lakou. O ka makou aelike wale no e hana aku ai me lakou, oia no na mea e kakauia ana e kauwahi o ka pauda ame ka oi o ka pahikaua. Ua maopopo loa ia makou, eia kela kulanakauhale kipi iloko o ko makou ma lima. E hana aku n oauanei makou e na hana maluna o kela kulanakauhale ame kona poe kanaka elike me ka makou i ike ai he pono. Aka, e hai aku no nnae oe ia Kauna Manasefela, ina ia e haawi pio mai ana i ka hale-ka-kela a pela hoi me ke kulanakauhale i keia lal, ma ka poho o kuu lia, i mea hoi e kapaeia ae ai ka hookahe koko ana, alaila, e ilo no i kumuhana na'u ame ko'u poe aliikoa e noonoo ai no ka mea e pili ana iaia ame na kanaka o ke kulanakauhale."

I ka hoi ana mai o kaelele, ua hoike mai la oia i keia mau olelo apau imua o ka aha halawai. I ka lohe ana o Kauna Manasefela i keia mau olelo, ua pane ae la ia imua o ka ahaolelo holookoa:

"Aole o'u ae i keia noi i hookahuaia hoi maluna o ke kulana aelike elike me keia. Aole i haawiia mai ma keia aelike, he olelo hooia no ko kakou palekana. Aole au e ae, e haawi aku i kuu hale kakela maluna o ka aelike elike me kiea ke ano. Aka, aole nae o'u kueana e kaohi aku ai i ko ka lehulehu manao e hana aku i ka mea a lakou i makemake ai e hana aku. Inna nae e aa ana na kanaka o ke kulanakauhale nei e ku a hoomau aku i ka lakou paio ana no ka palekana o ko lakou mau pono iho, i me ahoi e hao ole ia aku ai o ko lakou mau waiwai e kela poe enemi ia kakou ma ke ano hoomana, alaila, ke aa nei au e ku a paio me lakou, ma ke kue ana aku i na enemi, a hiki i ko'u sekona hope loa; aka hoi, ina makemake lakou e haawi pio aku ia lakou iho ma na lima o ko lakou poe enemi, me lakou no ia. O kapoe hoi apau e haawi pio ole ana ia lakou iho, a e aa ana e paio aku i ko lakou poe enemi a hoea i ka hopena, o lakou he noho pu me a'u iloko nei o ka hle kakela, a haawi aku hoi i na hiinai ana i na olelo oiaio ole a na iliohae a Keneala T@e. Ke manaoio ne au, ua lawa no ka ikaika ame ka paa o ko'u hale kakela e pale aku i nalele kaua an mai a kela poe Auseturia omokoko, a hala kekahi wa loihi loa. Nolaila, aole loa au e haawi pio ia'u iho."

U kukakuka iho la hooi na poe e ae i kaoakoa na keia halawai ana, a ua hele loa aku la ka lakou mau kukakuka ana iloko o na paio olelo ikaika ana mawaena o lakou iho. Ua lilo kiea hoopaapaa ana a ua poe la i mea no Makamu e uluhua loa ai, a ia wa i pane mai ai oia:

"Ua hehenaia anei oukou, a i ole, he poe hupo maoli no paha oukou? He aha la ko oukou ano? Aole naei he ike aku o ko oukou mau maka i kela mau punohu uwahi e pohina mai la ma na wahi he lehulehu o kaaina e waiho mai nei imua o kakou? Aole anei o oukou hoomanao i ka hoepna weliweli i haulehia iho maluna o Madeburg, Brandenburg Hou, ame na kulanakauhale e ae i lukuia e kela poe? Ma ka la i nehinei i homaka ai ko oukou kanu ana i ka aonano o ka ina ina poina ole o ka poe Auseturia maluna o oukou. Ua nui ka poino o keia poe ia oukou ma ka la inehinei a pehea la oukou e ae nei, e haawi pio aku ia oukou iho, me ko oukou manao ana e loaa mai ia oukou ke alohaia ana e ela poe, mahope iho o ko oukou haawi ana aku i ka poino nui. O ka la aku la no inehinei ka la kupono loa a kakou e haawi pio ai. In maka wa a oukou i lohe mua loa ai e lele kaua ia mai ana oukou e na koa Imeperiela, a i haaleleia hoi e oukou ke kulanakauhale nei, a waiho hamama oukou i kona au puka pa, ina paha e aho ia. Ua aneane kanalima a kanaono poe koa Auseturia i make ia oukou. Pehea e manalo ai ia ipoe o lakou i ake a keia haawi pio wale ana aku, elike me ka'u e hoomaopopo aku nei ia oukou e hoopaapaa mai nei? Ua hookuemi hope ia aku lakou e oukou mai kahi aku a lakou i manao ai, oia kahi maalahi loa e hiki ai ia lakou ke komo mai iloko nei o ke kuianakauhale. Ua hookikinaia hela poe e kii aku i poe koa koku ahou no lakou. Ua loaa mai ia lakou he poe pu kuniahi. Mahope iho o keia mau mea apau i hanaia ai e oukou, eia oukou ke manao nei ie haawi pio aku, me ka loaa mua ole ana mai hoi o kekahi olelo hooia kupono mai kela poe mai, e loaa no ia oukou ko oukou hoopakeleia ana. he keu keia o ka hana hupo loa a oukou e hana nei. Nolaila, ina no oukou e pau ana i ka lukuia e na Auseturia, alaila, o ia no ka uku kupono o ko oukou hupo."

Ua pane aku la o Makamu i keia mau huaaolelo me ke oolea ame ke kuoo, a ua lilo keia mau olelo ikaika a wiwo ole a Makamu i mea hoololi hou ia ae ai na noonoo ana o ua poe kanaka la, a no ia mea, ua kukakuka hou iho la lakou, a hala kekahi wa, ua hooholo lokahi iho la lakou, e haawi no lakou ia lakou iho malalo o na alakai ana a ke Kuna, a e hoolohe nohoi lakou i kana mau kauoha.

I keia wa i pane mai ai ke Kauna: "Aohe a'u ma kauoha. Ua lokahi loa ko'u manao me ko ke koa Sekotia nei, he mea makehewa wale no ia kakou ke pale aku i na enemi mai ko lakou komo ana mai iloko nei o ke kulanakauhale. E hiki ana no paha ia kakou ke hookuemi hope aku i ko kakou mau enemi, no kekahi mau manawa o ko lakou lele kaua ana mai, aka, o ka hopena no nae, e komo mai ana no lakou iloko nei o ke kulanakauhale mamuli o ka nahaha ana mai o ka pa no na kipoka ia ana mai e ka lakou mau pukuniahi. Nolaila, he hana makehewa wale no ka apio ana akau i ia Auseturia. Manao au o ka hana pono wale no a kakou e hana ai, oia ko kakou noho ana iloko o ka hale kakela, a e lilo ana no ia wahi i puuhonua no kakou, a hiki nohoi ia kakou ke kaua aku ia lakou."

I lawa no a pau na olelo a ke Kauna, o ka wa no ia i kani nakolokolo mai ai kekahi pukuniahi mai na koa Auseturia mai, a oia nnohoi ka mu loa o na pu i ki ia mai e lakou. Kawewe owaowa ae la na nee ana o kona poka ma kekahi hale e ku kokoke mai ana i ka hale a ua poe nei e halawai ana, a na ia mea i hooeleu loa ae i ka lakou kukakuka ana.

Ku hou mai la ke Kauna Manasefela a kamailio mai la:

"Aohe nui o ka ai i hoauia iloko o ka hale kakela, aka, manao nae au, aole e loihi loa ana na la e kaua kue mai ai keia poe i kakou, aka, he mea pono no nae ia kakou ke hoomakaukau ia kakou iho i lawa pono loa ai kakou i ka ai. ke ole au e kuhihews, aia he 700 o ka oukou poe wahine maloko o ka hale kakela i keia wa, me na keiki a lakou. manao au, o ka hapalua o ko kakou poe kanaka e hooma uaku no lakou i kekaua ana me ko kakou poe enemi, oiai hoi kekahi poe i kakou e hoomau ana i ka lawe ana i ka ai ame na pono e ae i ka hale kakela. O ke kumu o ko'u manao ana e hoomaau aku ka halaplua okoa o ka kaou poe kanaka ma ka hoikeike ana ia lakou iho maluna o ka kpa, me ke ki ana aku nohoi i ka lakou mau pu, ma ka wa kupono a lakou e ike ana, i ole ai e hiki i na enemi ke pii mai ma ka pa, a hiki i ka wa e hooohioloia ai kekahi mau wahi ona e na poka pukuniahi, alaila, he mea hoi ia e lloaa ai he wa lawa pono loa ia kakou, no ka hoopiha ana ia loko o ka hale-kakela me nan mea apau a kakou i makemake ai no ko kakou palekana. O na hale i haaleleia aku e na wahine he mea pono me ulupaia kela mau hale a lilo i mea ole; alaila, o na mea e koe aku ana mai a kakou aku, na ko kakou poe aenemi hoi ia. O na lako poka, pauda ame na lako ae ae o loko nei o ke kulanakauhale, e lilo no ia mau mea no ka lehulehu pela me ka ai ame ka waina. E maheleia hoi ko kakou poe kanaka iloko o na mahele elua. Hookahi mahele no ke kiai ana maluna o ka pa pohaku, a o ka lua o ka mahele, no ka huli ana aku i ka ai, ka ia, ka palaoa ame na lako ai apau e loaa ana; pela hoi me ka pauda ame na lako e ae, a lawae aku ua mau mea noloko o ka hale kakela. Iloko hoi o kela ame keia ekolu hora e hoololiia ai na poe kiai o luna o ka pa."

Ua ae lokahiia keia manao o ua Kauna Manasefela nei, a ua hooko koke ia aku ia me ke kaulua ole.

Aia ka hale kakela o ke kauna Manasefela maluna o kekahi puu kiekie, a i keia wahi i moe aku ai kak@o a na wahine, na kama@ ame na elemakule mai loko aku o ke kulanakauhale. ua hoao ikaika hoi na koa Imeperiela e kaohi i keia mokuhia ana aku o na kanaka no ka hale kaeia, eia nae, aohe hiki. Ua hoomau mai ia nohoi na poka pukuniahi i ka lele ana ma na wahi he lehulehu o ka pa, mai ke kakakahiaka a ahiahi, he leua wahi o ka pa i nahaha, a o ka puka pa hoi keia, ua pau iho ia i ka nahah.

I ka hoea ana nae i keia wa, ua nui ka ai i hoolakoia iloko o ka hale kakela. Ma ka wa hoi i akoakoa ai na mahele ekolu o na koa Imeperilea no ka lele kaua hui ana mai iloko o ke kulanakauhale oia ka wa i haawi ae ai o Makamu i ke kauoha i ka mea puhi o-le o konna wahi pualikoa uuku e kahea ana i na kanaka o ke kulanakauhale i hoonohooia ma ka pa pohaku e haalele iho i ko lakou mau kulana, a e komo koke iloko o ka halae kakela.

Me na leo huro o ka hauoli komo mai la na koa Imeperilea iloko o ke kulanakauhale, a ike io la lakou me ke pihoihoi nui, ua neoneo o loko o ke kulanakauhale, aoke kanaka.

Ua wahwai ae la kakou i ko lakou mau laina koa, a maau hele aku la lakou iloko o na kauhale e kuku ana, i pau olel hoi i ka hoohioloia, no ka hanu ana i na mea e loaa aaku ana ia lakou. Ua ho-a ae la nohoi lakou i na puu ahi hoomalalmalama, ma ke ano he hoikena no ko lakou hauoli, ma ka alilo pio ana o ke kulanakauhale ia lakou. Oiai hoi ka malamalama o keia mau puu ai e wena ana mawaena o ke kulanakauhale, oia ka wa i haluku mai ai na kipu ana a ka poe o loko o ka hale kakela, a ua nui maoli ka poe o lakou i make mamuli o keia keehina hana hupo i hanaia e lakou. Ua haawi ae la hoi ko lakou aliikoa kiekie a hoopio a ke kinai koke ia na puu ahi hoomalamalama apau a lakou i hana ai. Ua haawi pu ae la nohoi ia he kauoha paa i kona poe koa, o aka mea o lakou e h-a ana i kekahi ahi ma ia po e@li ia no oia a make.

(Aole i pau.)

______

NA LETA.

______

NUHOU! NUHOU! NUHOU!

______

HAUNAELE NUI MA PAHALA MAWAENA O NNA MAKAI O KA HUI O PAHALA, KAU--MA KA APUA KE OLA O NA MAKAI--PAA PIO HE 76 POE KUE E KAHANA A KA MAKAI--O KA PILIWAIWAI KE KUMU IA O KA HEWA.

_____

E Mr. Lunahooponopono:--E oluolu oe e hookomo iho i kei mau hunahuna mea hou, e kauae la maluna, maka kaua waha olelko poio ile i ka makani kauaula.

Penei: M ka po o ka la 11 i keia mahina, mawaena paha o ka hora 10 ame 11, ua ulu ae la he haunaele nui mawaena ona makai o keia apana ame na Pake hana o ka Hui o Pahala nei,ma kahopu ia anao kakahi poe Pake no ka hewapiliwaiwai,oiai aue nohoana ilokooka rumi e piliwaiwaiia ana e hoonanaea ana hoi i ke sahio oa ke konohi, a na keiki o kaAina Pua, me ka palamimo, na makai komo ana ilokoo ka rumi e piiwaiwai ia ana. He ike ana aku ka'u ikaio ana iho o nalima ekolu, e lalau ana i ke dala ame ka pepa, oia no oe la na alelo ahimanamana o diabolo. Ke ike ono nei au ia mau hapa pulima, oia no o J. Naluai, J.M. Kamikina me Wm. Kua: a o L.J. Kawaha, ma ka puka ame H.Ikaaka, Kapena Makai. I keia wa ua like o loko o ka arumi me ka upena i piha i ka manini, na nakulu, aole i kana mai, e hooke ana io ia nei, me ka manao o keia poe Pake e puka i waho, aole nae e hiki, ua paa mai la ka puka i ke Kapena Makai ae L.J. Kawaha; a e lohe ana au i ka leo o ko lakou kapena e hea ana i kona mau makai aole e hooku i hookahi "manini." I keia wa no ua komo mai la ka makai po haole, me ke ano huhu a ninau ana, "Heaha ko oukou kuleana o ke komo aua i, i na puka naiani, na puka komol Ua nahaha a pau loa ia iloko nei o keia Hale?" A ua pane ia aku e ke Kapena Makai: "aole e hiki ia'u ke hoike ia oe i keia wa, nokamea, aole i pau pono k a'u hana me kuu mau makai, no keia poe Piliwaiwai. A mahope au oike aku ia oe." Ia wa ua hemo koke aku oia i waho, a i kona wa no i hemo aku ai mai loko aku o ka umi, oia no ka wa o na Pake o waho i paki mai ai i ka pohaku, i na puka aniani, na puka komo. Ua nahaha a pau loa ia mau mean, ak e komo nei na phaku iloko; ka ho, pahi oiki ko, o kela an keia ano, eloaa ana i ka Pake, a oia no ka wa i holo moku mai ai na pake oloko i waho.

Mokamea, he 11 Pake i paa i ka aho, a he nui ae na Pake i koe aole i hoopaa ia ka nao. I keia wa a u e ike aku n ei, he ku i ka weliweili na hana, a ka Pake, o ka'u wahi ai i k o'u opu, ua pii mai a ke kanipuu, ke hoao nei au e hemo i waho, aole nae e hiki, no ka mea, owau kekahi i hopu pu ia me keia poe Pake, a ma ka'u nana aku, h ekeu aku no ka ikaika o na makai, nokamea, aohe a lakou mau mea eha e ae, aka, o na newa wale no, aka, na na pake nae e hoolako aku nei lakou me na pohaku, na ho, na pahi, o kela a me lela ano. Ma keia akaua ana a lakou, aole hookahi makai i eha, nokamea, e ike ana au i ke Kapena Makai i ka ikaika lua ole i ka no i ka pohaku i waho, am L.J. K., a ua kupono maoli no k noonoho ia ana o keia kanaka i Kapena Makai, he lawa maoli no. He hoomanao ko'ui ina no aole he pouli oia po manao a he mau haneli ka keia poe makai e luku ai, aka, o ka me nana i keakea ma ia lakou, oia ka nui oka pouli, aoe ike pono ia aku o whao, a he apalua hora pah keia kaa ana, hiki ma na o C.M. Walton, ka haku o kiea nui, ame L.Chong, a ua kamailio aku ke Kapena Makai ia C.N. Walton e hoomalu ae i keia haunaele. O ka pane i loaa mai: " Heaha kau makemake ia'u?" alaila, pau ka pono i na makai, ia wa ua ahemo mai na makai, ma ka lanai o ka r umi piliwaiwai, auamo ia mai an ahe Pake, ua hena ke poo i ka omole, ia ike ana i na Pake i keia Pake i eha, pii hou ka haunaele, aole o kana, ia wa au i ike aku ai he ku i ka manaonao, a ke nana aku i na hana a ka Pake, eoki ana, ehili anan, epaki ana i na pohaku, i na makai, aole au i manao e ola ana lakou apau, aka, ua hooikaika kela ame keia makai nona iho, i ko'u ike ana i keia hana@ ua holo aku au i ko'u mau ho kanaka, me kaolelo aku e hele e kokua i na makai. he ole nae ke u ia mai, a pau aku laalkou i ka holo. A ia'u e noio hele ana i o a ia nei, e kae ana au ae loaa ona kokua i n amakai, ia wa ike aku nei au e pupupu an kekahi poe Pake, ke ike u nei i ko lakou hui ana me ka ho, ,aau, a oia ka'u i ninau iho ia iloko o'u, owai la akiea makia e oki ia mai nei i ka ho i ko'u hookokoke ana aku ike aku nei au eia ka o K.Naluahi, ia wa hiki mai nei o @ Chong, nana i kokua a pakele ai kona ola, a i ke ao ana ae oia po, lohe ia aku la na makai i eha, o Wm. Kua, ua eha kona lima; J. Naluahi, kokoke e make; o L.K. Kawaha, eha kona poo ame kona lima J.M.K., manuheu kona lima; J. Ikaaka, Kaena Makai, he wahi eha kona ma ka papalina. A ua hiki mai ka Makai Nui, L.A. Andrews, ma ka Poakahi ae, a Poakolu ae, ua hopu ia he 15 Pake, Poalima ae, hopu hou ia he 54 Pake, a i keia la ho p u hou ia 4 Pake me elua haole, oia o G.W. Paty ame H.J. Istes, a ua manao ia na keia kiaipo i hooulu keia haunaele. A ke lana nei ko'u manao e kopiia ana no kei ahaole, ke maopopo na hoike, aka, ke lohe nei au ua nui n ahoike, i hoike i ko lakou ike imua o ka Makai Nui Analu. O keia ka moolelo pololei o keia kaua ana, a e noho ana ka aha i ka la apopo, a e hoike hou aku ana au ia oe i ka molelo o ka hoopai o keia poe kue kanawai. A ua lawa a u maanei, a ne ma-u mau mea hou keia o Manila nei. Aloha na keiki oniu huila o kau papa pai.

Owau no me ka haahaa.

ALEKANA HOOPII.

Pahala, Kau, Hawaii, Feb. 19, 1899.

_______

(Mahalo loa ke Kuokoa ia oe e ka makamaka no keia mea hou anao nui au i hoouna mai nei. E oluolu oe, e ka makamaka, e hoouna mai i ka moolelo pololei o kahookolokoloia ana o kela poe, elike me ka mea hiki ia oe. L.H.)

______

KE KEENA HELUHELU O HOOKENA

______

Ua weheia ae nei he Keena Heluhelu ma Hookena nei no ka pomaikia o na me apau e kipa ma ana, oia kekahi keena mahope o ke Keena Leta ame ke Keena Oihana Auhau o Hookena nei.

Ua kukulu ia keia Keena e ka mea nona ka inoa malalo iho nei mamuli o ka hoeueu amd ke kakoo ana mai o ka mea i mahaloia, Theo. Richards, kkumupp o Kamehameha mamua aku nei, a me ke kokua ana mai a na Keonimana malalo iho nei ma ka hoop;aa ana mai ikalakou mau kokua i kela ame leia mahina no ka uku ana i na lilo mau no ka mea nana e kiai i ke keena; a no lakou au e haawi aku nei i na mahalo kiekie no ko lakou mau puuwai lokomaikai a plea pu hoi i ka mea mahaloia Mr. Theo. Richards ka me nana e hoolako mai i kekahi mau nupepa heluhelu ame na moolele hoonanea a hoonaauao.

Ua hookumuia keia keena no ka pomaikai o ka lehulehu elike me ia malalo iho nei:

1. No ka pomaikai o na Opio e aea wale ana mako hai ipuka hale i ka po me na manao kolohe no ka nele i kahi e hoohala manawa ai mahope o ka pau ana o ka lakou mau hana mau o ka la. E lilo kiea wahi e hoonea ai, heluhelu a nana kii paha, alaila, ua kakohi ia na manao hoohaukae.

2. H ewahi e hoonaauao ai ma ka heluhelu nui ana i na moolelo, na buke hoonaauao, n buke oihana, na buke akeakamai, na manao kalaiaina, ua nuhou, a pela aku.

3. O ka akoakoa ana o na buke like ole lma ke keena hokahi, he kumu hoemi lilo ia no ke kanaka e ake ana e ike i na ike apau mailoko mai o na buke a me na nupepa.

4. O kekeena heluhelu he kokua pokole ia no na poe me oihana loio, kumukulla, kahunapule, mahiai, kalepa, a pela aku.

5. He hoopomaikai i n apoe lilhune, hiki ole ia lakou ke hoolako me na buke ame na nupepa.

Elike me kamana o ka wela o ke ahi, o ka akoakoa ana o na lanahu ahi, a momoku ahi paha ma kahi hookahi, pela ka nui o na pomaikai o ka akoakoa ana o na buke ame na nupepa ma ke keena hookahi, ina waiho kaawale lakou ma o a maa nei, aohe o lalkou pomaikai.

O na keonimana na lakou e haawi mai nei i na lima kokua no kakoo ana i kiea hana hoonaauao no keia makahiki 1899 e nee ne oia keia:

N mea mahaloia Judge Thos. H. Wright, $6.00; Deputy Sheriff S. Lazaro, $6.00; O.M. Kekuewa, $6.00; H.J. Ahu, $6.00; Wm. J. Wright, $6.00; T.N. Hahe, $6.00 G. Kauhaihao, $3.00; Jos. K. Kaupu, $8.00; John Nahinu, $3.00; Geo. P. Kamauoha, $3.00; Mrs. A. Miller, $2.00; John S. Kauwe, $3.00.

O lakou nei na poe puuwai hamama i haawi mai i na kokua mamua o ka wehe ia na o kekeena heluhelu. aohe i manaoia no lakou wale no na puuwai i hoopihaia me keia haawina o ka lokomaikai ame ke aloha lahui, aka, he manaoio nei au he nui ak ma keia wahi taona uuku, ma na apana a mai na mokupouni mawaho mai.

Ke manaoio ne au, ina e lohe aku ana ka mea i mahaloia Wm. C. Achi no keia hana hoonaauao, e hoouna mia auanei oia i kana mau nupepa apau i keia keena mahope iho o kapau ana o kona heluhelu ana, aole o na naupepa wale no, aka, o na buke pu kekahi.

I ka makahiki 1897 aku nei, ua hoouna mai ka Mea Hanohano Wm. D. Alekanekkelo he iwakalua ma buke hoonaauao me na moolelo hoonanea no na kamalii a e hoihoi ia mai ana lakou i loko o keia keena no ka pomaikai ua wehe e ia ka puuwai o kekahi mea he koko e kona aole no keia kahui, pehea la e hoonel ia ai na kokua alona ana mai no Puuwai Hawaii ponoi mai ka iwi o na iwi, a me ka io o na io, a nokamea, no lakou na pomaikai o ka hookumu ia ana o keia keena heluhelu.

Ke manaoio ne no au, e hoea mai ana na kokua ame na hoowina manailea a ke aloha no ke kakoo ana i keia keena eluhelu mai na apana a mai na mokupuni e mai ma na buke, na nupepa a ma kahi hunahuna dala paha i mea e hiki ai ke hoolako ponoia na hemhema o keia keena heluhelu. Oia na ipukukui, aila, pakaukau, noho, pahu waiho buke, ka mea kiai ame na mea e ae eoluolu ai ka mea kipa.

Me ka manaolana, e lilo keia i keena e hoopomaikai ai i ka lehulehu.

Me ka mahalo.

T.K.R. AMALU.

Hookena, Feberuari 13, 1899.

NINAU I KE "KAHUKULA EUANELIO NUI O KA HOOMANA NAAUAO."

_______

Ia oe e ka Nupepa Kuokoa. Kuu wahi aloha maikai. E oluolu oe e lawe i keia mau wahi ninau Baibala malalo iho, a haawi aku imua o "Ke kahukula Euanelio nui o ka Hoomana Naauao." Oiai ma ka nupapa "Ka Loea Kalaiaina" o Dekemaba 24, 1898, helu 50, ua ike iho la au i kana kauoha i ma lala o ka hoomana, e naue aku i ka "Hoike Kula Euanelio o ka Hoomana naauao," ma Honolulu, Oahu, i noho poo ia e J. Kekipi. maka hope o kana kanoha e hookuke ana i ka p[oe hooiloilo, e akena ana no ka oiaio o "Ka HOomana Naauao," aohe mea nana e kulai ua mole kekumu, ua kolo ka ke aa. (Ea! e weli paha auanei ka lahui la.) Oia kau ana kaka hoomana o ka lahui a puni ka aina.

huro ae la oia. Oia nae hoi ka'u i makemake ai e uwehe mai hoi oia i kei amau wahi ninau Baibalba i ke akea. I maopopo ai hoi ke kulana ame ke kahua, kahi hoi i kukukuia ai o "ka Hoomana Naauao," i pau ai hoi ka pohihi o ko'u wahi lunaikehala, plea no paha me kekahi poe o keia apana. Eia iho ua mau wahi ninau nei:

1. Mahea ia oi ka pauku o ka Baibabala e i ana: U kamailio pu o Iesu me J. Kekipi no ke kukulu i ekalesia?

2. Mahea hoi ka pauku o ka Baibala e i ana: Ua kukuluia ka ekalesia maluna o H. Kekipi.

3. Mahea ka pauku o ka Baibala e ia ana: Ke haawi aku nei au ia H.Kekipi i na ki o ke aupuni o ka lani?

4. Mahea ka pauku o ka Baibala e i ana: Ke haawi aku nei au ia J. Kekipi i ka mana hoopaa me ka wehe?

5. Mahea ka pauku o ka Baibala e ia ana: O ka hewa o na mea apau a J. Kekipi e kala aku ai ma ka honua nei, ua kalaia ma ka lani: o ka hewa o na mea a J. Kekipi e kala ole aku ai ma ka honua nei, aole ia e kalia ma ka lani?

6. mahea ka puaku o ka Baibala e i ana: Ua kono aku o Iesu ia H. Kekipi e pii pu me ia ma kekahi mauna kiekie?

7. Mahea ka puaku o ka Baibala e i ana: He kanaka lawaia o J. Kekipi a i ka ike ana ia Iesu, hahai aku la oia iaia?

8. Mahea ka puaku o ka Baibala e i ana: Ua kii aku o H.Kekipi e huki mai i kaupena, ua hei na ia he nui?

9. Mahea ka pauku o ka Baibala e i ana: He nui mai anei ke aloha o J. Kekipi i a'u mamua o keia poe?

10. Mahea ka pauku o ka Baibala e i ana: Ua kauoha pakolu o Iesu ia J. Kekipi, e hanai i na hipa me na keikihipa?

11. Mahea kapauku o ka Baibala e olelo ana: U awaeia o J. Kekipi i na la mamua o lohe ko na aina e i ka olelo maikia ma kona waha, a e manaoio mai?

13. Mahea kapauku o ka Baibala e olelo ana: O.J. Kekipi (ma ka hoohalike ana) he pohaku?

14. Mahea ka pauku o ka Baibala e olelo ana: Ua kau ia ka inoa o J. Kekipi iloko o kekahi pauku o ka palapala hemolele?

15. Mahea ka pauku o ka Baibala e olelo ana: No loko mai o ka poe 12 o J. Kekipi?

16. Mahea ka puaku o ka Baibala e olelo ana: Ina e kukulu o J.Kekipi i elalesia hou, he elalesia oiaio ia.

17. Mahea ka pauku o ka Baibala e olelo ana: Heekaleis oiaio "ka Hoomana Naauao?"

18. Mahea ka pauku o ka Baibala e olelo ana: N Iesu iho i kukulu i ua ekaleisa nei?

19. Mahea ka pauku o ka Baibala e olelo ana: E hele oe, e J. Kekipi, e hoohaumana aku i n alahuikanaka a pau, e Bapatema aku ia lakou iloko o ka inoa o ka Makua, ame ke Keiki ame ka Uhane Hemolele?

20. Mahea ka pauku o ka Baibala e olelo ana: O ka ekalesia Hoomana Naauao, oia ke kia ame ka honua o ka olelo oiaio?

21. Mahea ka pauku o ka Baibala ua olelo ana: E noho pu no au me J. Kekipi a hiki i ka hope o keia ao?

E ke "Kahukula Euanelio Nui o ka Hoomana Naauao." E haawi iho oe i ka haina o keia mau wahi ninau, i "Ka Nupepa Kuokoa," me ka hoike oiaio he Baibala, a nana ia e kuu pau ae ae i ke akea.

Na'u na.

K. MIKAELE.

N. Kohala, Hawaii, Feb. 17, 1899

________________

EAHA KA POINO NUI O HAWAII NEI.

_____

He ninau keia na ke Kahu o ka Ekalesia o Kaua-loku-o-Hanalei.

O kana haina, "He hoomanakii." Ua loaa no ka hoi, waiho imua o ka lehulehu kalaiaina o Hawaii nei, hana nui elike ole ai na haina. O ka'u haina, "Aohe poino nui o Hawaii nei". No keia kumu, "he ninau laula keia, pela no e loaa ole ai na haina oiaio. Ina paha o ka ninau penei. "Heaha ka poino o Hawaii Aupuni?" E lokaa ana ka haina oiaio, a, no keia mau kumu, e pono e hooponopono hou ke Kahu o Ka-ua-loku-o-Hanalei, a waiho mai imua o ke akea, a i laila, eike ia ai na puniu kalaiaina o Hawaii aloha. A e puana iho ana i ka haina oiaio.

O ka haina a ke Kahu o Hanalei, "hoomanakii," he wahi manaopili wale no ia. Ua like no me kamalii hele i kaha one o Mahamoku a pakika i ka limu kaha-kanaka-o-Manuakepa kikii ke alo iluna, he auwe ka hana. Aole i loaa ke kumu o ka pakika ana, aia aku ka ninau me ka maopopo, e loaa ka mana oiaio.

1. Eia ka niu mua.

2. Eia ke kulolo elua.

3. Eia ka palau ekolu.

4. Eia ka ahina aeha.

5. Eia ka haina hope.

He oiaio elima kumu nui i poino ai o Hawaii.

Ke loaa pono ka ninau.

Kou aoiaio,

J. P. KAUA-PILI-PA POHAKU O KAUPO.

______

Ua loaa mai nei na lono ia nei, maluna mai o ka mokuahi lawe lanahu Brutus o ke Aupuni Amerika, ma kona ku ana mai i Honolulu nei, ma ka po Poaono aku nei, mai ka mokupuni ma o Guama, ua hoea aku ka mokukaua Benineetona no ia wahi, a ua pilikia ia nae kekahi o kona mau nea paahana, a no ia kumu e hiki ole ai iaia ke nee aku mai ia wahi aku.

"Manao au, e holo pupule ana @@ kekahi eha i loaa ia'u, ina aole ka au Hano a Kamalena, i kakau ua o Mr. W.H. Stapleton, Hermin@@. "Ua loaa aau i ka ma'i rumatika a kahi mau makahiki he nui a ua nohoi i na laau i pau ole i ka hiaka, o ka lau Hamo a Malamena laau maikai loa." Hookahi no kaa o ka oluolu n ia o ka eha. E @@ ana e Benson Smith & Co., Kaupo ia, na Agena Kuai Kukaa

Hoolaha Kumau.

Ka Ayer Laau

Hoomaemae Koko.

(SARSAPARILLA)

* * *

E hoomaemae oe i kou koko me Ayer Laau Hoomaemae Koko (Sarsaparilla), o keia ka laau pahu a @@ kona ikaika hola. Kupono maoli @ laau no ka ma'i Alaala ma'i @@@ Puha, ma'i Aai, ma'i Kuapuha@ Puupuu oolohu, ma'i Kane @@@ ame na ma'i no apau e ulu mai mailoko mai o ke koko ino. @@ pono loa nohoi keia LAAU HOOMAEMAE KOKO A AYER no ka ma@@@ lulu (catarrh), rumatika ame ka maika pehu.

ma ke ano he laau hooikaika @@ ia aohe ona lua. E kokua e ana ia @@ mea paahana o ka opu ma ka h@@w ana i ka ai, hooikaika i ka hana a@ a ke ake-paa nawaliwali, hooikaika hoi i na aa-lolo a hooikaika pu hoi ke kino i hele a nawaliwali mamua ka luhi ame ka hoomailo ana a ma'i. Ua ike na kauak lapaau a wahi apua, he Laau maikai l@@ laau Hoomaemae Koko a Ayers laau keia i loaa no loko maipa'ipa'i ame ke kawili a hoo@@@ naauao ia na o ua laau hoom@@@ koko a hooikaika kino @@@@ @@ Aohe laau hoomaemae koko @ @@ @ keia, a i makemake nui ia noho @@ me keia.

Ka Ayer

Sarsaparilla

Hoomakaukauia e

DR. J.C. AYER & CO

Lowell, Mass. U.S.A.

_________

Oia ka Ma'i Awa

awahia o ka Pou i na Huaale a Ayer

_____

No Keaha I HOOKAWELEW@

LE LOA AKU

OE I KELA

ANU, KUNU

AME

PUU EHA?

_____

Ua kaulana loa ka LAAU KUNU AYER (Ayer's Cherry Pectorale @@@ o na makahiki he aneane 60, ma ka hoola ana i na Ma'i o ka Puu ame @ Akemama, ke Anu, ke Kunu, ka Ma'i La Grippe, ame ka Ma'i Mala o ka pa@@ Akemama. he ono keia laau ma ka inu ana, a he oiaio ke oia.

AYER'S CHERRY PECTORAL

_____

Na Medal Gula mai na Hoikeike Nui o ke @

Mai lawe i n laau Emmi i Hoohakikeia me ke@@

_____

Hollister Drug Co. Ltd.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii

KAKELA ME KUKE

KAUPALENAIA

-----

Poe Kalepa ma ke Komisiina

A HE

Poe Lawelawe Kopaa

____

AGENA.

2736-tf

Metropolitan Meat Co

(Hui Kuai Pipi Metropolitan.)

G.J. Waller, (Wala) - Luna na 108 Alanui Moi.

____

Poe Kuai Hoolako i na Moi

Na I'o Pipi, Hipa a pela'ku

____

E loaa mau ana na Manu ame na @ mano i hoohu'ihi'lia iloko o ka Hau

Makepono ke Kuai i na I'o Pipi @@nei.

TELEPONA HELU - -