Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 8, 24 February 1899 — Ka Liona o ka Akau He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus. [ARTICLE]

Ka Liona o ka Akau

He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus.

Kakauia e G. A. Henty a unuhiia e leeleahi mea unuhi mooleloo ke Kuohoa. Oiai na koa Imepenela e nee mai «ana me ka awiwi nui no ke kulanaiauhale, aia hoi, na kanaka o ke kulanakauhale ke ki la i ka lakou mau pu maluna o lakou me ka awiwi ame alapine loa hoi, aka, aole nae i hoo•leuemi hope ia aku ua poe koa Imeperlela la. Ua nee mai la no lakou me ka uhaiu ole a hiki wale i ko lakou hoea ana anai i ka pa pohaku e hoopuni ana i ke kulanakauhaie, a kukulu mai la nohoi i ko lakou mau alapii e kau mai ai ilakou iluna o ka pa. Hoao mai la noioi lakou, me ka makau ole ame ka •wiwo oie e pii mai ma ua mau alapii la, aka, ma kela ame keia wahi a lakou i pii mai ai, e haiawai mai ana no Jakou >me ka make e hooleleia aku ana •e ka poe o ke kulanakau'hale. Iloko o keia hoao ana a ua poe Auseturia nei, ua pau iho la he kanalima o lakou i ka make, a 'he lehulehu loa nohoi ka poe I hoehaia. Ua ikeia hoi ko l&kou kuemi ana i hope me ka pupuahulu nui. "Ano, e loaa ana ia kakou he wa e hooma'ha ai," wahi a Makamu i pane ae ai i ke Kauna Manasefela. "Ina -eoie he poe hou aku o lakou ma kahl kokoke mai i keia wahi, alaila, e haalele i'ho ana lakou ia nei, a nee aku lakou no kekahi wahi e ae. Aka, ina :he poe e ae kekahi o lakou ma na kaiauUi o nei wahi aku nei, he mea maopopo loa, e 'hoea. mai ana lakou no ka lele kaua ana mai maiuna o kak'ou, a oia auanei ko kakou wa piiikia loa." Mai keia wa i kuemi hope aku ai na koa Imeperiela a hoea wale i ke ahiahi ana, aole no i ike hou ia aku lakou e nee mai ana no ke kuianakauhale, nolaila, ua noho iho la nohoi ko ie kulanakauhale me ka lai-ku. I ka iiele ana a hoea i kekahi la ae, aole no i hoeu mai ua poe Auseturia nei i lele hou ana mai maluna o ke ku3anakauhale. Eia nae, ua komo iho la ka hoohuoi iloko o Makamu no ka noho paa* loa no o ua poe koa Auseturia nei ma 'kahi a lak'ou i ! hoomoana ai. ! Manao iho la no o Makamu, e kali ana ua poe la o ka hiki mai o kekahi poe hou mai kahi e mai. I ka hele ana a aui ka la, ia wa i ikeia aku ai e ko ■ke kulanakauhale ke ku ana mai o ka ehu o ka lepo ma ke alahele e hoea mai ai i kahi o na koa Auseturia i lele kaua maii ai maluna o ke kulanakauhale. 0 ka nui o keia poe, he 400 a he mau pnkuniahi hoi kekahi a lakou, ekolu ka Hui. Ua lilo leeia i mea e hookunanaia ai na manao o na kanaka o ke kulanakauhale, a maopopo ole iho la ia lakou Ka lakou mea e hana aku ai, e hooiiau aku pa'ha lakoir i ka paio ana, a i ole, e haawi pio aku paha la-kou ia lakou iho iloko ena lima o ko lakou poe enemi. He kakaikahi loa o }akou i makemake no e paio aku me nā enemi, a 0 ka 'hapa nui loa o lakou, aole ae e kaua, oiai, wahi a lakou i oieio mai ai, aole loa e hikijia lakou 'ke paio aku 1 Jka •pualikoa nui hewahewa o na Auseturia i lako pono i na mea kaua. O ka ;hana pono ia lakou e hana ai, oia ko lakou hoao ana e loaa ona aelike m« na Auseturia e hooki i ke kaua, a mA ke dala- ame ka waiwai lakou e uku aku ai, i mea no lakou e pakele ai. No keia manao o ka 'hapanui o na •kanaka o ke kuianakauhale, a-ia hoi, na hoakoakoa .maoli ia ae la he aha«lelo o na kanaka waiwai a kuonoono 0 loko o ke kulanakauhale. A ma ka aioho ana o keia aiia a noonoo, no ko lakou haawi pio aku ia lakou iho ma na lima o ka poe Auseturia, ua hooiholoia iho la e hoouna aku lakou i ieka'hi elele i ka poe Auseturia, no ka ninau ana no na kumu aelike e ae ai lakou e lele kaua ole mai maluna o ke kulanakauhale. Ma ka wa i hoea aku ai ka elele mai ke kulanakauhale aku imua o ke Koāela o na koa Auseturia, a 'hoike aku la hoi imua ona i ka manao nui i hoea aku ai ia ilaila, ua pane mai la ua Konela nei: "B hoi oe, a hai aku i kela pioe kipi, aohe a makou aelike. e hana aku ai ane lakou. 0 -ka- makou aelike wale no e hana aku ai me lakou, oia no aa mea e kakauia ana e ka uwa-hi o ka pauda ame ka oi o ka pahikaua. Ua maopopo loa ia makou, eia kela kulakipi iloko o ko inakou mau •Hma. E hana aku no aiiānei makou 1 na hana maluna o 'kela ame kona poe'kanaka elike me ka makou i ike ai he pono. Aka, e 'hai aku no nae oe ia Kauna Manasafela, ina ia e haawi pio mai ana i ka hale-ka-kela a pela hoi me ke kulanakauhale i keia la, ma ka poho o kuu iima, i mea ioi e kapaeia ae ai ka hookahe koko i ana, alaila, e lilo no i kumuhana na'u ame ko'u poe aliikoa e noonoo ai no ka j aaea e pili ana iaia ame na kanaka o ke kulanakauhale." 1 ka 'hoi -ana .mai o ka elele, ua hoake mai la oia i keia mau olelo apau āmua o lia aha 'halawai. I ka lohe ana 0 Kauna Manasefela i keia mau olelo, ua pane ae la ia imua o ka ahaolelo ho•lookoa: "Aole o'u ae i keia noi i hookahuaia thoi maluna o ke kulana aelike elike me keia. Aole i haawiia mai ma keia aelike, he olelo hooia no ko kakou palekana, Aole au e ae, e haawi aku 1 kuu hale kakela maluna o ka aelike elike me keia 'ke ano. Aka, aole nae o'u kuleana e kaohi aku ai i ko ka iehulehu manao e ! hana aku i ka mea a lakou i makemake ai.e hana aku. Ina nae e aa ana na kanaka o ke kulanakauhale nei e ku a hoomau aku i ka lakou paio ana no ka palekana o ko lakou mau īKsno iho, i mea hoi e hao ole ia- aku ai o ko lakou mau «waiwai e kela poe enemi ia kakou ma ke ano 'hoomana, alaila, ke aa nei au e ku a paio me lakou, ma ke kue ana iaku i na enemi, a hiki i ko'u sekona hope loa; aka hoi, ina makemake lakou e haawi pio āku ia lakou iho .ma na -Hma o ko lakou poe enemi, me la-

kou no ia. 0 ka poe hoi apau. e haawi pio ole ana ia lakou iho, aeaa ana e paio aku i ko lakou poe enemi a hoea i ka hopena, o lakou ke noho pu me a'u Loāo nei o ka haie kakela, a haawi aku hoi i na 'hilinai ana i na olelo oiaio oie a na iliohae a Kenerala T .e. Ke manaoio nei au, ua lawa no ka ikaika ame ka paa o ko'u hale kakela e pale aku i na leie kaua ana mal a kela poe Auseturia omo-koko, a hala kek hi wa loiiii loa. Nolaila, aole loa au e 'haawi pio ia'u iho." Ua kukakuka ihp ia hoi na poe e ae i akoakoa ma keia haiawai ana, a ua heie loa aku la ka lakou mau kukakuka ana iloko o na paio oleio ikaika ana mawaena o iakou iho. Ua lilo k£ia 'hoopaapaa ana a ua poe ia i mea no Makamu e uluhua loa ai, a ia wa i pane ma.i ai oia.: "Ua hehenaia anei oukou, a i ole, he poe hupo maoii no paha oukou? He aha la ko oukou ano? Aole anei he ike aku o ko oukou mau maka i kela mau punohu uwahi 'e pohina mai la ■ma na wahi he lehulehu- o ka aina e waiho mai nei imua o kakou? Aole anei o oukou hoomanao i ka hopena weliweli i hauiehia iho maluna 0 Madeburg, Brandenburg Hou, ame na kulanakauihale e ae i lukuia e kela poe? Ma ka la i nehinei i homaka ai ko oukou kanu ana i ka anoano o ka inaina poina ole o ka poe Auseturia maiuna o oukou. Ua nui ka poino o keia poe ia oukou ma ka la inehiinei a pehea la oukou e ae ne>i, e 'haawi pio aku ia oukou iho, me ko oukou manao ana e loaa mai ia oukou ke alohaia ana e kela poe, mahope iho o ko oukeu haawi ana aku i ka poino nui. 0 ka la aku la no inehinei ka la kupono loa a kakou e haawi pio ai, Ina ma ka wa a oukou i lohe mua ioa ai e lele kaua ia mai ana oukou e na koa Imepe-, riela, a i haaleleia ihoi e oukou ke kulanakauhale nei, a waiho hamama oukou i kona mau puka pa, ina' paha e a'ho ia. Ua aneane kanalima a kanaono poe koa Auseturia i make ia eukou. Peliea e manalo ai ia poe o iakou i malee ma keia haawi pio wale ana aku, eiike me ka'u e hoomaopopo aku nei ia oukou e hoopaapaa mai nei? Ua hookuemi hope ia aku lakou e oukou mai kahi aku a lakou.i manao ai, oia kahi maaiahi ioi >e hiki ai ia iakou ke komo mai ilowo nei o ke kuianakauhaie. līa hookikinaia kela poe e kii aku i poe koa kokua hou no lakou. Ua loaa mai ia lakou 'he poe pu kuniahi. Mahope iho o keia mau mea apau i hanaia ai e oukou, eia oukou ke manao nei ,e haawi pio aku, me ka loaa mua ole ana mai hoi o kekahi olelo hooia kupono mai kela poe mai, e loaa no ia oukou ko oukou hoopakeleia ana. He keū keia o ka ihana 'hupo loa a oukou e 'hana nei. Nolaila, ina no oukou e p'au ana i lia lukuia e nat Auseturia, alaila, o iia no ka* uku o ko oukou hupo." Ua pane aku ia o Makamu i keia mau huaolelo me ke oolea ame ke kuoo, a ua lilo keia mau oielo ika.ika a wiwo ole a Makamu i mea hoololi hou ia ae ai na noonoo ana o ua poe kanaka la, a no ia mea, ua kukakuka hou iho la lakou, a hala kekahi wa, ua hoohoio lokahi iho ia lakou, e haāwi. no lakou ia iakou iiho malalo o na alakai ana a ke Kuna, a e hoolohe nohoi lakou i kana mau kauoha. I keia wa i pane mai ai ke Kauna: "Aohe a'u mau kauoha. Ua lokahi Joa ko'u manao me ko ke koa Sekotia nei, he mea makehewa wale no ia kakou ke pale aku i na enemi mai ko iakou komo ana mai iloko nei o ke kulanakauhale. E hiki no paha ia kakou ke hookuemi h(W aku i ko ka'kou maai enemi, no kekaihi mau manawa o ko lakou leie leaua ana ma;i, aka, o ka hopena no nae, e komo mai ana rio laieou iloko nei o ke kulanakauhale imamuli o ka nahaha ana mai o ka pa nō na -kipoka ia ana mai e ka laleou niau pukuniahi. Nolaila, he 'hana - makehewa wale no ka paio ana aku i n Auseturia. Manao au o ka hana pono wale no a kakou e hana ai, oia ko kakou noho ana iloko o ka hale kakela, a e lilo no ia wahi i puuhonua no kakou, a ihi'ki nohoi ia kakou ke kaua aku ia iakou." I lawa no a pau na olelo a ke Kauna, o ka wa no ia i kani nakolokolo mai ai kekahi pukuniahi mai na koa Auseturia mai, a eia nohoi ka mua loa o na pu i ki ia mai e la'kou. Kawewe owaowa ae la na nee ana o kona poka ma kekahi hale e ku kokoke mai ana i ka 'hale a ua poe nei e 'halaWai ana, a na ia mea i hooeleu loa ae i ka laleou kukakuka ana. Ku hou mai la ke Kauna Manasefela a kamailio mai la: "Aohe nui o ka ai i hoaiiuia iloko o ka hale kakela, aka, manao nae au, aoie e loihi loa ana na la e kaua kue mai ai keia poe i kakou, aka, he mea pono no nae ia kakou ke hoomakaukau i<a kaikou iho i lawa pono loa ai kakou i ka ai. Ke ole au e ;kivhihewa, aia he 700 o ka oukou poe wa'hine maloko o ka hale kakela i keia wa, me na keiki.a lakou. Manao au, <y ka hapalua 0 ko kakou poe kanaka e hoomau aiku no lakou i ke kaua ana me ko kakou poe enemi, oiai >hoi kekahi poe o kakou e hoomau ana i ka lawe ana i ka ai ame na pono e ae i ka hale kakela. O ke kumu o ko'u manao ana e hoomau aku ka hapalua okoa o ko kakou poe kanaka ma ka hoikeike ana ia lakou iho maluna o ka pa, me ke ki ana aku nohoi i k lakou mau pu, ma ka wa kupono a lakou e ike ana, i ole ai e hiki 1 na enemi ke pii mai ma ka pa, a 'hlki i ka wa e hoo'hioloia ai kekahi mau wahi ona e na poka pukuniahii, alaila, he mea hoi da e loaa ai ihe wa lawa pono loa ia kakou, no ka hoopiha ana ia loko o ka hale-kakela ine na mea apau a kakou i makemake ai.no ko kakou palekana. .0 na hale i haaleleia aku e na wahine, 'he mea pono me ulupaia kela mau hale a lilo i mea ole; alaila, o na mea e koe aku ana mai a kakou aku, na ko kakou poe enemi hoi ia. Cfna lako poka, pauda ame na lako e ae o loko nei o ke kulanakauhale, e lilo no ia mau mea no ka lehulehu, peia me ka ai ame ka waina. E maheleia hoi ko kakou poe kanaka iloko o na maiaele elua. Hookahi mahele no ke kiai ana maluna o ka pa pohaku, a o ka lua o ka mahele, no ka huli ana aku i ka ai, ka ia, ka palaoa ame na lako ai apau e loaa ana; pela 'hoi me ka pauda ame na lako e ae, a lawe aku ia mau mea noloko o ka haie kakela. Iloko hoi o kela ame keia ekolu hora e"hoololiia ai na poe kiai o luna o ka pa." Ua ae lokahiia keia manao o ua Kauna Manasefela nei, a ua hooko koke ia aku Ia ms ke kaulua ole. Aia ka hale kakela o ke Kauna Manasefela maluna o kekahi puu leiekie, a

i keia wahi i moe aiiu ai kakv,o a na wahine, na kamaai ame na eieaia/iuie mai loko a'KU o K.e KU*anaK4Udidie. La hoao iK.aih.a hoi na Koa imeper.eia e Kaoni ī Keia moKuhia ana aau o pa Kana*.a no ka KaKeia, uae, a-yhe h.K.. ba hoomau mad pohoi na poka pukuniahi i ka lele ana ma na wahi he lehuiehu o Ka pa, maā ke a he eiua wahi o Ka pa i na•haha, a o ka puka pa hoi keia, ua pau iho ia ī ka nahaha. I ka hoea ana nae i keia wa, ua nui ka ai i .hoolakoia iioko o ka hale kakela. Ma ka wa hoi i akoakoa ai na mahele ekolu o na koa Im£periela no ka lele kaua hui ana mai ilo'ko o ke kulanakauhale, oia ka wa i haawi ae ai o Makamu i ke kauoha i ka mea puhi o-le o kona wahi pualikoa uuku e kahea ana i na kanaka o ke kulanakauhale i hoono'hoia ma ka pa pohaku e haaiele iho i ko lakou mau kuiana, a e komo koke iloko o ka hale kakela. Me na leo huro o ka hauoli komo mai la na koa Imeperiela iloko o ke kulanakauhale, a dke iho la lakou me ke pihoihoi nui, ua neoneo o loko o ke kulanakauhale, aohe kanaka. Ua wawahi ae la lakou i ko lakou mau laina koa, a maau 'hele aku la lakou iloko o na kauhalē e kuku ana, i pau ole hoi i ka .hoohioloia, no ka hanu ana i na mea e loaa al\i ana ia lakou. Ua ho-a ae la nohoi lakou i na puu ahi hoomalamalama, ma ke ano he ho-ikena-no ko lakou hauoli, ma ka lilo pio ana o ke kulanakauhale ia lakou. Oiai hoi ka malamalama o keia mau puu ahi e wena ana mawaena o ke kulanakauhale, oia ka wa i haluku mai a'i na kipu ana a ka poe o loko o ka hale kakela, a ua nui maoli ka poe o lakou i make mamuli o keia keehina hana hupo i hanaia e lakou. Ua haawi ae la hoi ko lakou aliikoa kiekie e hoopio a ke kinai koke ia na puu a'hi hoomalamalama apau a lakou i hana ai. Ua haawi pu ae la nohoi ia he kauoha $aa i kona poe koa, o ka mea o lakou e ho-a ana i kekahi ahi ma ia po e 'li ia no oia a niake. (Aole i pau.) 4