Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 9, 3 March 1899 — Page 4
| This text was transcribed by: | L. A. Marchildon |
| This work is dedicated to: | Any Canadians calling Hawaii home...I'm so envious !! |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
HE MOOLELO KUPAIANAHA
--:NO:--
KA MALOLO.
(THE FLYING FISH.)
Lele i ka Poiuiu o ka Lewa— Oni i ka Papaku o ka Moana--Hapapa i ka Ili o ka Honua—Hoea i ka Welau Akau—Ike i ke Kulanakauhale Kahiko o Opira—Haaheo ma na Mauna Himalai.
Kakauia e Henry Collingwood, a unnhiia e Hooulumahiehie no ke "Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii."
"O keia mau mea ," wahi a ka Porofesa i pane mai ai imua o ka Barona, iaia hoi i kuhikuhi mai ai i kekahi mau kuau i kapiliia iho me na papa hoike maluna o lakou apau, "he mau kuau ia no ka wehe ana ame ke pani ana i na pale o na ipu hoopaa ea a wai nohoi. O keia hoi,: wahi ana i hoomau mai ai i ke kamailio ana, me ke kuhikuhi ana aku o kona lima i kekahi wahi pahu uuku, me kekahi wahi pihi poepoe maluna iho, "he ipu paahana keia no ka hoonee ame ka hoolele ana i ke topido mai loko aku nei oia nei."
Nana mai la nohoi ka Haku Baroneta maluna o ua Porofesa nei me na maka piha pahaohao, a mahope mai, olelo mai la ia:
"Auhea la ke topido o luna nei o ka Malolo?"
"Aole oe e ike ana ia mea i keia wa, aka, e hoike aku no nae au ia oe ma keia wahi no, me ko'u lawe ole ana aku a ma kahi i waihoia ai o ia mea, kahi hoi a'u i olelo ai, he keena topido. Penei: O ka ihu oioi o keia moku, ua hanaia kela wahi a paa loa. Aole hoi oia wale no, aka, e hiki ana ia wahi ke nee mai iloko nei o ke kino o ka moku, a hoi hou aku iwaho elike me ka makemake o @a mea hookele moku maloko nei o keia hale pailata. Ma na wahi hoi apau i makemake ole ia ai kana mau hoohana ana, alaila, e mau ana no kona paa ana ma kona wahi.
"Aka, ma ka wa e makemakeia ai e ki ia aku kekahi topido mai loko aku nei o ka moku, alaila, e hooneeia mai ana ua iho oloi la o ka Malolo iloko nei o ka moku. E hoholo mai ana ia me ka pahee maikai loa maloko o kekahi ohe i opakaia ae o loko ona. Ma keia wa a ka ihu e kuemi hope mai nei iloko nei, oia no ka wa a ke topido e nee aku la nowaho maloko aku o kona auwaha hooholo, no ke alahele oili aku ma kana misiona.
"I ka hele ana hoi o ka ihu a pili i kona wahi e nee hou ole mai ai iloko nei o ka moku, oia ka wa e haalele iho ai ke topido i kona auwaha me ka hikiwawe loa, a ma ia wa hookahi no i hooholo hou aku ai ka ihu oioi o ka moku a ku hou ma kona kulana mua.
"Mawaho ae o keia mea paahana topido, he mau pu nunui kekahi o luna nei, a he eono mau pu kani pinai alapine o ke ano hou loa. O keia mau pu, ua hanaia lakou e Mr. Maxim, ke pookela loa o na kanaka akamai o ke ao nei, ma ka hana ana i na pu maikai loa. O na wahi pu kani pinai nae, me he mea la he mau wahi mea paahana lua ole ia o ke kamahao ame ke kupaianaha. Ma ka wa e kiia ai laua, mai ia wa aku ka nee ana o ko laua ikaika hoolele poka i na sekona apau me ka hoomaha ole. E hiki ana i ke@a ame keia mea pakahi o laua ke hoolele i 600 poka i ka minute hookahi. O kau wahi wale no e makaala ai ma ka wa e hoohanaia ai keia mau pu, oia ka owili poka. Aia a hoea aku kaua i kahi i waiho ai o ua mau wahi pu la, alaila, hoakaka piha aku au ia oe i ke-ano o ka hoohanaia ana o ia mau mea.
"Ua hoolako nohoi au ia luna nei o ka moku me na pu raifela liilii, na pahi loloa a pahi pokopoko nohoi, na ihe o, na pu-panapana ame na mea na apau e pono ai na hana ki manu, o ia, pepehi kohola, a pela aku. O keia mau wahi pihi poepoe au e ike nei, o keiaa na ki e loaa ai ka uwila hoomalamalama o ka ipu kukui maluna ae nei o ka hale pailata, a pela hoi na ipukukui mahope a mamua o ka moku. O ka pau keia o ka'u mau mea e hoike aku ai ia oe ma keia wahi, a e iho kaua e nana i na mikini."
Ia wa haalele iho la laua i ka hale pailata, a iho aku la ma ke alapii.
I ko laua nei hoea ana aku ilalo o na alapii la, ike iho la ka Haku Barona e ku ana laua ma kekahi papahele i haliiia a uhiia iho me ka moena veleveta nani, a e hoomalamalamaia ana hoi ia wahi e na puka aniani ma na aoao elua o ka moku. Mai ke kumu aku hoi o ke alapii, e nee ana i hope, @o ke ka-wa o 12 kapuai, e ku ana he paku pale keena o ke ano nani loa o ka hanaia ana. A e moe ana ia paku pale, mai kahi aoao a kahi aoao o ka moku.
Ua hanaia keia pale, ma ke ano paukuku huinaha, i molina ia me ka maiau loa, a i hanaia nohoi me ka loea ame ke akamai loa. E kakau mai ana nohoi ma kekahi mau wahi o ua paku pale la, he mau mea kau ipu hoonni. Ma kela ame keia pauku huinaha o ua paku la, e moali mai ana na molina wai gula. Aia nae ma kekahi mau wahi kaawale like o keia paku pale ke ike aku la ka Barona he mau pani puka ekolu, i hanaia noloko mai o ka eteriuma.
Haalele iho la laua nei i kahi a laua i hoea aku ai, a i ike aku ai hoi ka Barona i ka paku pale nani a kona mau onohi maka i kuluma ole ai i ka nana ana. Kaalo ae la laua ma ke kua o ke alapii, hoea aku la laua ma ke poo o kekahi alapii hou.
He alapii poepoe keia, e wili poai ana mawaho ae o kekahi kia nui poepoe, e ku ana mai lalo ae a hoea iluna. Ma keia wahi, olelo mai la ka Porofesa i ka Haku Barona:
"O keia kia poepoe au e ike nei, ke holo nei ia mai lalo mai o ka rumi enegini a hoea i ka rumi pailata."
Alaila iho aku la laua nei ma ke alapii poepoe, a hiki i ko laua hoea ana aku ilalo. Hele aku la laua a hoea ma kekahi pani puka i kauia ae maluna ona kekahi papa hoailona, "Engine Room" (Rumi Enegini).
Ia wa wehe aku la ka Porofesa i ka puka, a komo aku la laua nei iloko. Ua manao mua ka Haku Barona, e ike ana oia i kekahi mau mikini nunui maloko o keia rumi. A ua like nohoi ko ua Barona noonoo la ia wa, no na mea e pili ana i na mikini, me ka noonoo e loaa ana i kahi kanaka e ae, ina ia e ike ana i ke kino nui hookala-kupua o Ka Malolo. He mea oiaio, e komo ana keia manao iloko o ua kanaka la, he moku nui keia, a lele ana ia iloko o ka lewa, a e luu ana hoi iloko o ka opu lipolipo o ka hohonu, alaila, he mea pono ke loaa iaia na mea paahana nunui a ikaika i hookoia ai na kanawai, i makemakeia ai kana mau hooko ana.
Aka, i ka ike ana aku o ka Barona i na mea paahana o loko o ua keena la, oia hoi na mikini, aole i kanamai ka nui o kona kahaha ame ka piha haohao. Nana aku ia ia, ike aku la ia i kekahi mau mea hulali e opuupuu ae ana ma na wahi he lehulehu loa o loko o ua keena la.
Kuhikuhi mai la ka Porofesa iaia i ka enegini nui o loko o ua keena la, oia hoi, ka enegini nana e hookaa i na mea paahana e ae o ka moku. He mikini keia o ekolu pauku olokaa poepoe i pu-olu ia ko lakou hoonohoia ana. A oia mau mea apau, ua hanaia noloko wale mai no o ka eteriuma. Ua like no ka nui o keia enegini me ko na enegini maa mau o luna o na waapa mahu liilii, e holoholo ana ma ka muliwai Teima (Thames).
Hoakaka mai la ka Porofesa i ua Haku Barona nei, ma ka wa e hoohanaia ai u enegini la, alaila, e komo ana ka eu hoeueu ikaika maloko o kekahi ohe kaomi ea ikaika, a nona hoi ka ikaika kaomi ea, he 5000 paona ma ka iniha kuea hookahi, a e hiki ana i keia ikaika ke hookaa ae i na enegini hookaa huila, ma ka niniu ana i 50 lele poai ana i ka minute, a ua lawa loa hoi ka ikaika oia kaa ana, e hoonee i ka huila epaepa o ka moku, i 1000 manawa e niniu ai i ka minute hookahi, ma ka wa malie maikai iloko o ka lewa.
"Alaila, pehea pep loaa ai ia oe keia ikaka hoopii ea?"
"Aohe ia he hana pohihihi," wahi a ka Porofesa i pane mai ai. "O ka mea nui wale no ma keia hana, oia ka ike, ka makaukau ame ka maopopo maoli ana o ke ano e paipai ai oe i ka materia a'u i hoikeike aku ai ia oe ame kou hoa, maloko o ka hale hui Kulukehau, he makahiki paha a oi i hala ae nei, me kekahi wai asida i hanaia nohoi e a'u. Elike auanei me ka ratio, kaulike o ke kuaniti o kela ame keia, o keia mau mea elua a'u i hoike aku la ia oe, ma ko laua wa e pa'ipa'i ia ai a hui like, pela no ka loaa ana o ka ea hoopii kupono e hiki ai ke kaomiia maloko o ka ipu kaomi ea, a loaa he ikaika hoonee."
"A pehea oe e pa'ipa'i ai i keia mau mea?" wahi a ka Haku Barona i ninau mai ai.
"E hele kaua ma o," wahi a ua Porofesa nei i pane aku ai i ka Barona, me ke kuhikuhi pu ana aku hoi o kona lima i kekahi wahi ipu poepoe hulali, elike me ka alohi hinuhinu o ke dala.
"O keia," wahi a ua Porofesa nei, "ka ipu hoopunana ea. E hookomo ana au i na materia ano paakai a'u i olelo ae nei maloko o kela wahi ipu, a o ka wai asida hoi maloko o keia wahi ipu, alaila, e holo mai ana ka materia mai kela wahi mai, maloko o kekahi ohe a hoea i kekahi ipu malalo pono o keia ipu nui a kaua e ike nei; a pela nohoi ka wai asida mai loko aku o keia ipu, e kahe aku ana no ia ma kona paipu a hoea i ka ipu kawili, oia hoi, kahi i komo mai ai o ka materia. Ua hanaia na ipu e holo mai ai ka materia, a e kahe aku ai hoi ka asida, ma ke ano ratio o ko laua nunui i kahi ame kahi, elike me ka ratio i makemakeia ai ke kuauiti o ka materia ame ka asida e komo iloko o ka ipu kawili, i loaa ai ke kaulike maikai ana o na kuaniti elua, e loaa hoi ka punohu ea kupono i makemakeia. O keia ea, e loaa ana iaia ka ikaika hoonee o 5000 pona. E nana oe, e kuu haku, i wa ohe hoike no ke ana ikaika o ka ea. Ke hoike mai nei ia ua loaa i ka ea i keia wa, he ikaika kaomi, a i ole, he ikaika hoonee o 5000 paona i ka iniha kuea hookahi."
Me ka helehelena kunahihi hooho ae la ka Barona:
"Kahuhu! E hai nani ana anei oe ia'u, e Mr. Porofesa, ua piha keia ipu i ka ea hoonee i hiki aku kona ikaika k@omi i ka 5000 paona i ka iniha kuea hookahi? Ua like ia me elua tona a oi ke kaumaha. Pehea, ina e pa-hu ae ana, pehea iho la kaua?"
"E pau ana kaua i ka a ia e ke ahi, mamuli o ka hemo ana mai o ka ea o loko o keia ipu iwaho nei. Aka, e kuu Haku Barona, mai makau a hopohopo oe no keia mea. Aole loa keia ipu e pahu ina o keia iho la ka ikaika kaomi o ka ea. Ua makaala loa ia e a'u ka hanaia ana o keia ipu, a ua hoolawaia e a'u kona ikaika omo ea a hoopaa ea, a hoea i ke kuaniti i oi aku mamua o keia a kaua e ike nei. O ko ia nei palena kiekie loa o ka ikaika ma ka puliki paa ana i ka ea i hoomahuahuaia kona kaomi ana, aia aku no ia i ke kanakolu-kumamalima tona ka ikaika kaomi ma ka iniha kuea hookahi. Nolaila, he 30 tona a oi ka ikaika kaomi i koe o ka ea, a hoea aku kaua i kahi e hiki ai ke haawiia na kiai makaala loa ia ana o na hana hoohapai a hoohanau ea maloko, a mailoko aku hoi o keia ipu.
No keia mau hoakaka a ka Porofesa, ua hoopauia ae la ka pioo o ka Haku Barona. Alaila, hoomau aku la laua i ka hele makaikai ana i na mea paahana e ae. Aole no nae ia he mea ano nui loa.
Mai i keia wahi aku, hele aku la laua e nana i na rumi moe o loko o ka moe. Ike aku la ua Haku Barona nei, maluna ae o kekahi keena, i ka inoa, "Sir Reginald Elphinstone." Alaila, ninau ae la i ka Porofesa:
"O ko'u rumi ka paha keia au i hana ai?"
"Ae; o kou rumi ia a'u i hana ai."
I ko ua Haku aBrona nei nana ana aku nohoi ia loko o ua keena la, aole i kana mai o ka nani. Alaila, hele aku la laua, a he keena ua kakauia no me ka inoa, "Konela Leitabirita;" a he keena aku ana nohoi, o "Lutanela Mildmay," ka inoa o ke kau ana, a o ke keena hope loa, oia ko ka Porofesa, "Von Salakenabuga."
Mahope iho o ko laua makaikai ana i na keena moe, hele aku la laua a hoea i kekahi rumi i hoailonaia, "Keena Luu." Aia hoi ma na aoao o keia keena, he mau keena liilii i hoailonaia me na inoa i hoikeia ae nei ma na keena moe.
Maanei hoakaka mai la ka Porofesa imua o ka Haku Barona:
"O keia ko kaua keena komo kapa au-kai, ma ko kaua wa e makemake ai e hele holoholo aku ma ka papaku o ka moana."
Alaila, wehe mai la ua Porofesa nei i ke pani o kekahi keena, a ike aku la ka Haku Barona i na aahu auaukai ame kekahi mau mea e ae.
Ike aku la hoi ka Barona, me ke pahaohao loa, i kekahi aahu ano e loa iloko o ka rumi. He aahu opea lio (india rubber) ia, me elua nae mau opeope maluna iho—hookahi mamua a hookahi mahope, a ike pu aku la ia he aahu kila, elike me ko na Naita o ka wa kahiko, alaila, huli mai la ia a ninau mai la i ka Porofesa?
"Ea, pehea hoi kela mau aahu ano e a'u e ike aku la? E hele ana anei kaua ma ka papaku o ka moana mawaena hoi o na i'a o ke kai, me he mau Naita la no ka wa kahiko?"
(Aole i pau)
KAPAEIA KE KUAIIA ANA O KA MOKUAHI COLUMEBIA.
Ma ka Poaono aku nei i hoolohe ia ai ka hoopii kue a hoohalahala a na Loio Kini, Balu ame McClanahan, no ka lilo ana o ka mokuahi Columebia ia Capt. Harry Evans, ma ke kuai kudala ia ana e ka Ilamuku, ma ka Poalua aku, no ka huina wale no o $1,500. Ua koi na loio kue i keia kuai ana, ina aole i haule ku-a-ua ia ma kela awakea, a ma ka wa hoi i malamaia ai ke kudala, ina na lehulehu loa ka poe e koho ana i ua mokuahi @a no ka huina kumukuai e oi ana maluna o $1,500. Ua kue ikaika loa hoi na Loio Geo. A. Davis ame Lyle A. Dickey i keia noi, a ua hooia laua, ma ko laua aoao no ka pono o ko laua haku, oia o Harry Evans, o ke kumukuai i haawiia ai e ko laua haku ma ka wa i kudalala ai ka moku, ua lawa loa ia no ke kulana o ka moku e ku nei i keia wa.
Aka, ua hooholo nae o Lunakanawai Pere, aole i lawa keia kumukuai no ka waiwaai io o ka mokuahi. A ina he wa maikai ka wa i malamaia ai ke kudalaia ana, ina no ua loaa he kumukuai maikai. Ma ia Poaono nohoi, ua waihoia aku imua o ka Aha, he mau bila kikoo dala, o $3,000 no ka bila hookahi, mai a H. Waterhouse & Co., aku, a mai a Loio A. S. Humphries aku nohoi, ma ke ano oia na huina dala i haawiia no ua moku la, ke kudala hou ia ka moku.
Ua kauoha ka Aha Kaapuni, ma o Lunakanawai Pere la, e malama hou ia ke kudalaia ana o ua moku la ma ka Poalua nei. Aka, mamuli o ka hoohalahalaia ana o kana olelo hooholo e ka aoao o Capt. H. Evans, ua lawe la ia kela hihia imua o ka Banako, a ua kaohiia ke kuaiia ana a hoea i ka la 11 o keia mahina (Maraki), 1899, hora 12 awakea.
MAKE O MRS. ANNE L. JONES.
Ma ka la 12 o ka malama o Feberuari aku nei (1899) i haalele mai ai i keia ola ana o Mrs. Anne L. Jones, ma ko laua wahi noho me kana kane, ma Kaleponi ae nei. O keia ka wahine a Rev. W. L. Jones i noho Peresidena ai no ke Kula Nui o Punahou ae nei, mai ka makahiki 1876 mai a ka makahiki 1881.
MAKE O VIRIGINE ALAIDA.
Ma ka hora 5 a oi o ke kakahiaka o ka Poaha o kela pule aku nei, make iho la o Virigine Alaida o ke Kula Virigine Katolika Roma o Honolulu nei. Ua hoea mua mai oia i Honolulu nei ma ka makahiki 1859, a ua aneane e piha iaia na makahiki he 40 o ka noho kulaiwi ana ia Hawaii nei. O keia ke kumua'o mele o ke Kula Virigine, a ua noho oia ma ia kulana no na makahiki he 40.
KUMULAAU HOOLA MA'I LEPERA.
Aia ma ka pa kanu laau a ka Hui Mahiko, mawaho ae nei o Makiki, ua kanuia e Dr. Maxwell, he iwakaluakumamalima kipoho o kekahi kumulaau i kapaia he laau hoola a kinai ma'i lepera. Ua loaa mai keia laau mai ke Keen Hooulu Laau mai o Wasinetona. O keia poe laau nae e ulu nei, ua hoounaia ae ia i Wasinetona mai Venezuela ae.
THEO. F. LANSING KE SENATOA.
Ma ka Poalima o kela pule aku nei i kohoia ai o Mr. Theo. F. Lansing i Senatoa no ka mokupuni o Oahu nei, ma kahi o W. H. Schmidt. O ka nui o na balota i haawiia nona ma keia koho ana, he 79, mailoko mai o ka huina o 150 poe i paa no ke koho ana ma ia la. Ma ka Mahele Eha, he 45 ka nui; ma ka Mahele Elima, he 34 ka nui. Aohe mea koho balota ma Koolauloa, @a pela nohoi ma Waianae.
HEMO LAELAE O J. KALANA.
Ma ke kakahiaka Poakahi nei i hooku@ia ai o Joe Kalana e Lunakanawai Wilcox imua o ka Aha Apana o Honolulu nei. O keia ka mea nona ke kaa i oleloia ai, ua holo nui kona lio me ua kaa la, a make ai kekahi koa Amerika, nona ka inoa o Herrington, i kahi wa i hala ae nei. O ke kumu nui o ka hookuuia ana e ka Lunakanawai, oia ka loaa ole ana o na olelo hoike ma ka aoao o ke Aupuni, oiai ua haalele iho na hoike i pili i keia hihia ia Hawaii nei.
HOOKUUIA O KIULE ITKAMU.
Mahope iho o ka hala ana o kekahi mau la o ka ninaninauia ana o na hoike ma ka aoao o ke Aupuni kue ia Kiule Tikamu (Jules Titcomb) o Kauai, imua o Lunakanawai Stanley, a ma ka auina la o ka Poalua nei, ua hoopau wale ia ua hihia la e ka Lunakanawai, mallo o ke kumu, aohe i lawa na olelo hoike ma ka aoao o ke Aupuni e paa ai ka hihia no ka waiho ana 'ku i ka mea hoopiiia imua o ke Kiure.
Ua hoike ae hoi ke Kauka Iapana nana i nana a i huli pono i ke kino make o ka mea i make, aole oia i ike i kekahi mau hoailona ano e maluna o ke kino o ua mea la i make, oiai na wahi a na@hoike mua aku i hoike ai, ua ike lakou i na ouli ame na hoailona maewaewa maluna o ke kino o ka mea i make.
MAKE I ALOHA NUI IA.
Ma ke ahiahi o ka Poalua nei, i make ai o Daniel F. Sanford ma Honolulu nei. He haole keia i kamaaina loa ia Hawaii nei. Me he mea la, ua noho mua oia ma Wailuku, Maui, a ma ka wa i hoalaia ai ka halekula kaikamahine o Kohala, e o nei ka inoa i keia wa o Kalahikiola, oia ka wa i hoea ai i Kohala, a noho oia me kona ohana ma Kaiopihi. A nana i hoala a kukulu i kela halekula e ku nei i keia wa. Mahope iho, ua hoi aku oia me kona ohana a noho ma Hamakua, a malaila oia i lawelawe ai i ka oinana hope makai nui. A mahope loa mai nei ua hoi mai oia a noho ma Honolulu nei. Me he mea la o kana hana hope loa i lawelawe iho nei maanei a hala wale aku la, oia ke a'o ana i na haumana o ke Kula Hoopololei i ka ike kamana.
Ua oleloia, ua hoea mua loa mai oia ia nei ma ka makahiki 1845, a ua piha iaia na makahiki he 50 a oi o ka noho ana i Hawaii nei. Ua haalele iho oia ma keia ao he ekolu mau keikikane ame, ekolu mau kaikamahine ame na moopuna lehulehu loa. Aia kana wahine nana mai keia mau keiki i Hamakua, Hawaii, a pela pu hoi me kekahi mau keikikane ana, ame hookahi moopuna.
KALO PAA O WAIAHOLE, HOOKAHI HANERI DALA KA WIAWAI IO.
Ma ka Poalima o kela pule aku nei, ua ulu ae la he wahi okaikai mawaena o kekahi loio haole o loko nei o ke kulanakauhale, oia o Mr. Humphries, ame Mr. Davey, ka haole pai kii o ka hale paikii ma ka aoao mauka o ke Alanui Hotele, maluna ae o ka halekuai mea ai o "Voelier," mawaho mai o ke Keena hookolokolo o ka Aha Kaapuni, ma ka eheu hikina o Aliiolani Hale. Mahope iho o ka pau ana o ka Mr. Davey hoike ana imua o ka Aha, ma ia la, ma ka aoao o ke Aupuni, ma ka hihia hana dala apuka kue ia Mr. Aldrich, ua hahai mai la ka Loio i ka hoike a mawaho o ka holo (hall) e puka loa mai ai i waho nei o ke alahele laula e iho mai ai mai luna mai oia wahi, ua olapa koke aku la na huaolelo oolea mai ka loio aku a i ka hoike. Ua hoea aku la na olelo awiwi a ka Loio i kona olelo ana aku i ka hoike, he kanaka hoopunipuni @a. A ua pane mai hoi ka hoike, o oe nohoi kahi hoopunipuni. O keia ka wa i awala aku ai ka loio i hookahi puupuu, a ku paha ma ka maka. Aole nae i ku'i mai ka hoike i ua loio la.
No keia maauauwa ana a ka loio i keia kalo paa o Waiahole a poha ana i na maka o ka mea pai kii, ua kaomi malie mai ka Aha maluna o ka loio "maauauwa kuala paa," he $100 (ala paa o Kaueleau) no ka nana ole ana aku o ka Loio i ka nene ihi kapu o ka Aha Hookolokolo. Ua ku'i a ua ku, a ua poha like nae na auwe o na aoao elua. Owai la ka loio kanaka Hawaii maoli i wawahi i ka nene ihi kapu o ka Aha elike iho la me keia ke ano?
RUMATIKA MALA.
Mai ka Nupepa Lawrence Plaiu Dealer mai o Canton, N. Y.
O ka ehaeha ana no kekahi mau makahiki, mamuli o kekahi ma'i ehaeha loa, i hoopuhili aku hoi i ke akamai ame ka noeau o ka poe ike lapaau, a i ola hoi i kekahi wahi laau noho kauhale mama loa, oia ka mea i ikeia e Mrs. George L. Rogers, o Alanui Komohana (West mai Street) Canton, N. Y.
"He umikumamakolu makahiki i hala ae nei," wahi a Mrs. Rogers i kekahi mea kakau nepepa, "ua loohia ia iho la au i kekahi rumatika mala ame na ma'i huikau e ae. E ike pono auanei oe i ka nui o na ehaeha i loaa ia'u, ke nana mai oe i keia mau lima o'u. Ua peluia kei@a mau amnamana o'u, a ua pehu nohoi. O kuu kapuai wawae hoi kekahi, ua hele a pau ke ano wawae. Ua kau ae la ka manamana nui maluna o na manamana e ae, a ua pa aku la hoi ke poo o ua manamana la i kahi manamana iki.
"He 65 o'u makahiki, he home maikai hoi ko'u, a ua loaa no hoi ia'u na mea apau e oluolu ai ke ola ana, aka, ua like nae ke ola ana ia'u me heaha ala la. Aohe wahi oluolu iki i loaa ia'u. Ua lilo na mea apau i mau mea ole wale no ma ka wa ka hoi e maikai ole ai kou ola kino. Hoao au i na kauka he nui, aole nae loaa o ka oluolu.
"I kela Maraki aku nei, hoao iho la au i na Huaale Akala a Dr. Williams no na Kanaka Nanakea, a mamua o ka pau loa ana o na huaale o ke poho mua, ike iho la au i ka loaa ana o kahi pono ia'u. Hoomau aku la au i ka ai ana ia mau mea, a pii ae la ka maikai o ko'u ola.
"He umikumamakolu ka nui o na poho i pau na huaale i ka ai la e aa'u, a i keia la ua loaa ia'u ke ola kino oi aku o ka maikai i ko ka mea i ikeia e a'u iloko o 15 makahiki i kaa hope ae nei.
"He hoahanau au no ka Ekalesia Metodita no na makahiki he lehulehu, aka, no eono makahiki i kaa hope ae nei, aole hiki ia'u ke hele i ka pule. I keia wa nae, ua hiki ia'u ke hele aku i ka pule, a ua nui ko'u hauoli no keia mea. Ke manao nei au, he laau lapaau kupaianaha maoli na Huaale Akala a Dr. Williams no na Kanaka Nananakea, a ua maopopo loa ia'u, aohe laau e ae e hiki ke kaawi mai ia'u i keia ola kamahao ana elike la me keia laau."
U hanaia na Huaale Akala a Dr. Williams no na Kanaka Nananakea noloko mai o na laau ulu, i loaa ka ikaika hoomaemae koko a hooikaika hou i ke koko, a pela e hiki ai ke hoola i na ma'i he nui.
LE-I O KOHALA EIA I KA NUKU NA MUUMUU.
E ka Nupepa Kuokoa e, Aloha kakahiaka oe:--Eia hou mai no keia wahi mea ono a kaua me na wahi omuumuu lima i koe: ua hala ka pono ka pilina a ka nihoniho (pulima.)
Ma halewili o Niulii, Feberuari 17, oiai o Geo. Alika, Jr., e kapili hawai ana me Lukua a hiki i ka pau ana o ka hana, ua iho ka ia keia Lukua i kahakai me ka manao hoihoi, a moeuhane mua ole he poino ke hiki mai ana. Aia ma kona lima e iho nei he wahi mea kani (giana). Iaia nae i hiki ai i kahakai, ua hoomaka iho la oia e lawe lawe i keia apana hana weliweli me ka manaonao: hopu iho la i ke giana a paa ma kona lima hema, lalau hoi ka akau a paa i ke ahi-koe, a hoomaka ae nei e kuni i ka uiki o ke giana, iaia no e mili ana me ia aole nae i a pono ae nei: nolaila koe hou ae nei i ahi no ka lua o ka manawa a kuni ae nei i ka uiki, me ka mau no o na lima a i elua i ka pukui i kahi hookahi: oia no ka wa i kani ae ai o ke giana a lele liilii ana na peahi lima a i elua; me na wahi pala-pu no nae ma kona a-i ame na papalina, a koe ae ka maka kahi o ka ike. I ka wa i laweia mai ai o keia lono kaumaha a lohe kona hoahanau oia o Kauhane: me ka weheweheia mai i na mea apau o keia poino, oia no ka wa i pane aku ai keia hoahanau me ka olelo aku i ko lakou papa: "A heaha iho la kana pono i koe?" Pane mai la ko laua papa, "Heaha hoi." Pane hou aku la no kela keiki i ka huaolelo a ke aloha ole: "Heaha nohoi kona mea i lele ole aku ai i ka pali a make aku ia?" Pane mai ko laua papa, "Aloha ole no oe." I kela wa pane hou aku no keia keiki me ke ano huhu, "E aho paha ia mamua o kona hoomainoino wale no me @a, a hooluhi mai ia kakou ma na mea apau e pono ai ia." A hiki mai i keia la ke maikai loa ae la, mamuli o ke okiia ana o na wahi i poino e Dr. B. D. Bond, me ka hoomaemae a malama kupono ia. Waia o Kohala ua nui na meomeo.
KINO MAKE I HOOHUOIIA.
Ma keia wahi no i hai ia ae la maluna, a malalo o na ha-wai o keia Hui i loaa aku ai he kino make no kekahi kanaka i maopopo ole kona mau helehelena, olai ua inoino kahiko kona ea, a loaa aku la ia Liena me ka laua keiki: oiai laua e lawaia oopu ana honi ana i ka hohono o keia oopu; i nana ae ka hie eia ka he kanaka. Aole lole o kona kino mai luna a lalo, he olohelohe wale no. Ua manao wale ia o Makakoa o Haena, a kaikoeke ponoi hoi o Kalamau, no ka mea, he lolo ame ke opulepule kona ma'i e noho a@a a nalowale iho la, a i ole ia, he Pake paha, he Kepani paha.
MOE I KE ALANUI.
Ma ka po Sabati, hora 10 a oi o ka la 19 iho nei o Feberuari, loaa mai la i na Pake he kanaka e moe ana iloko o kekahi kiowai lepo ma ke ano ua ona; hoi ae nei keia Pake nona ka inoa o Akaihina a olelo ia Puleimoku ame ka ohana me ka manao ia o Hanale Hook; nolaila, kii ia aku nei a loaa maluna aku o Kapua pili me Puehuehu. I ka wa a keia poe i hoea aku ai e kiai ana no na ilio ma kona aoao; ma ka nana ana iho eia ka o ke kumu hulahula haole C. K. Punahoa no, nolaila, ua hapai ia ae la a ku i luna, loaa ae la hoi he kuini pa-kana hou oia o Hariata; he laiia o ka wili ana me ke hoa la: oiai ua palaina ia ke alanui a maemae e ka ua, aohe iuhi o ke kino i ka wili ana, he poloka wale no. Mamuli o ka waipahe o kela Hariata @a @ hoi loa ia no ka hale o D. P. K@ makule ma la op. Kakahiaka @ ana no kona home, me kahi puolo @ kai i ka lima. E kuu hoa e, mai @a hou aku pela.
E aloha auanei e Mr. Lunahoop@ pono: ke kiko pu nei au i ko'u a@ na keiki o ka papa-pai. Good-bye kou apau, me ke aloha.
kapualeh@
Honomakau, Feberuari 24, 1899
(Mahalo @a oe, e ka makamaka keia mau wahi mea hou. L. H.)
Hoolaha Kumau.
Ka Ayer
Laau Kumu
No ke Anu, Kunu, Ma'i ma ka Pu@ Puu Eha, Anu ame ka Ma'i Ai Ake @ maka hou. Aohe lua e loaa ai ka Laau Kunu a Ayer. O ke@a ka @ kunu kaulana loa i ik@la ka hololea na lapaau ana maloko o ka Oihana L@ paau, a ua apono loa na Kauka lapa@ ma kela ame keia wahi. E hooma@ ana ia i ka @ai ana i ka pale lahila@ i pili aku ai ka ma'i, wawahi i ka ma@ paakiki e kunukunu a e man@o ai ka puu, hoopau i ke kunu ana, a loaa @ ka oluolu. Ma ke ano laau pale pili@ kokoke loa noloko o ka ohana o ka AYER LAAU KUNU ka helu eka@ Aohe lua o keia laau no ka hoola aea @ ke Kunu Ho, Kunu Kalea, Puu E@a ame na ma'i apau o ke Ake-mama loohia mau ai ka poe opiopio. Ao@ ohana i paleka@a, ke ole e loaa la @ kou
KA AYER LAAU HUNU
--OIA HOI—
KA AYER
CHERRY
PECTORAL,
I homakaukauia @
DR. J. C. AYER & CO.
Lowell, Mass., U. S. A.
E makaala loa no na laau hoohalik@ like kumukuai emi. Ka inoa o k@ laau, oia ka AYER CHERRY PECTORAL. E ikeia ana keia inoa mawaho o ka wa-hi, a maloko nohoi o k@ kino o kela ame keia omole.
Ke pookela o na laau no ka malama ana, ka hooulu ana me ka hoonani ana i ka lauoho, o@a ka
Ayer Laau
Hooulu Lauoho.
Aole e kepia ke poo, oia na ma'i puupuu, aole hoi helelei ka lauoho. In@ maloohaha mai ka lauoho, @inawenawe a ano hina mai, alaila, na ke@ laau e ho'iho'i hou ae a kona ano mua a hooulu lupalupa ae la i ka lauo@. Ma na wahi apau, o keia Laau Hoo@ Lauoho a Ayer ke pookela, a ua @ ia i punahele a i hoopili no na l@ ame na keonimana.
Ayer's Hair Vigor
I homakaukauia @
DR. J. C. AYER, Lowell, Mass., U. S. A.
Na Medala Gula mai na Hoikeike Nui o ke A@
Hollister Drug Co. Lt.
Na Agena ma ka P@ Hawaii.
KAKELA ME KUKE
(KAUPALENAIA.)
Poe Kalepa ma ke Komisina,
A HE
Poe Lawelawe Kopaa.
AGENA.
2736-tf
Metropolitan Meat Co
(Hui Kuai Pipi Metropolitan.)
G. J. WALLER, (Wala) – Luna N@
108 Alanui Moi.
Poe Kuai a Hoolako i na Moke
ME
Na Io Pipi, Hipa a pela'k@
E loaa mau ana na Manu ame na A@ mano i hoohu'ihu'@ia @oko o ka Hau.
Makepono ke Kuai i na I'o Pipi @nei.
TELEPONA HELU @