Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 10, 10 March 1899 — Page 3

Page PDF (1.41 MB)

This text was transcribed by:  Ryan Thomas
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Hui Alahao me Aina o Oahu

MAI A MAHOPE AKU O JUNE 13, 1898

Manawa Holo

@

NU HOU HAWAII

@ ana ae i na hoolaha e puka aku @ei ana ko makou pepa o keia la.

Ma ko makou helu o kela pule aku moi @a komo hewa o Feberuari 3, o ka pololoi o Maraki 3.

E @awiia ana he Aha Mele nui maloko o ka luakini o Kaumakapili, ma ke ahiahi Poalua, Maraki 21.

Ma ka Poakolu nei, ua lili aku la ka mahele hookahi o ka mahiko o Makaweli Kauai, no elua haneri dala.

E @ohaia aku ana o W. A. Kini, ka loio o na Mahiko o Hawaii nei ma Wasinelona e hoy mai, aohe ana alaala i koe o laila.

Kulanakauhale o Pekina kai ku mai no Honolulu nei ma ka Poakolu nei, a ma ka hora 10 oia ahiahi hala aku la ia no Kina me Iapana.

Ua waiho aku nei o Konela J. H. Fisher i knoa hookohu aliikoa kiekie o ka @egimana Mua o na Koa Kiai Ha@ ma ka Poakahi nei.

E hoola koke ia ana me ka hikiwawe ka Eczema, ke poo kepia, meeau ame ka meneo o ka ili, o kela ame keia ano. @au Hamo a DOAN. Aia no ma kahi o ka mea pa-ipa-i laau. 50 keneta.

Ma kekahi ahaaina i haawiia ma Bo@lona no ka hanohano o Presidena Makiaile, o Mr. W. R. Kakela kekahi @ noho ma la papa ahaaina. Aole, i aoina o MaKinile ia Hawaii.

Eia na haole o Honolulu nei ke paa@ana mai nei i ka lakou mau enegini@manu pili kalaiaina no keia mua aku, @lai na Repubalika Hawaii e moe ana no me ka lohi mai, Kaapa ma ame Ha@awa ma.

Ua laweia mai nei no Honolulu nei i kela pule aku nei, maluna mai@ ka mokuahi Maunaloa, kela Iapana@makoko i loaa mai nei i ka Hope Makai @azaro ma uka o Kainaliu, Kona Hema, Hawaii, a eia oia i Honolulu nei i kei awa.

E haiolelo ana kela loio Afro-American nona ka inoa o Mr. T. McCants Stewart, ma ke ahiahi o ka la 17 o keia malama maloko o ka Hale Y. M. @ A. O kana kumumanao, “Ka namunama ame ka poe namunama.” @Grumbling and Grumblers).

Me ke ahiahi Sabati aku nei i pau a@ kekahi hale o keoni Kolobana i ke ahi mauka ae nei o Manoa. Aole I maopopo ka nui o ka poino. Aole I hoea aku no ia wahi na auwaa kinai ahi no ka wai ole oia wahi e hiki ai ke hahaoia ae iloko o na ohe ki-wai.

He 10 poe kanaka Hawaii e holo aku ana maluna o ka mokuahi Kina e haalele iho ana ia nei I kēia ia no Kaleponi. E hele loa ana keia poe Hawaii no Un Ioka, me kekahi haole nona ka inoa nei no ka hoikeike hana keaka ana Un Ioka.

“Manao au, e holo pupule ana au no kekahi eha i loaa ia’u ina aole ka Lao@ Hano a Kamalena,” i kakau mai ai @ Mr. W. H. Stapleton, Herminie, Pa Ua loaa au i ka ma’i rumatika no kekahi mau makahiki he nui, a ua hoao @hoi i na laau i pau ole i ka heluia, @, o ka Laau Hamo a Kamalena ka @ maikai no ia o ka eha. E kuaiia ana e Benson Smith & Co., Kaupalena@ @ Agena Kuai Kukaa.

HE KUPAIANAHA.

 

I IKEIA E KEKAHI KANAKA O HOLLY, UN IOKA.

 

Ua hooia Pono ia keia Mea.

Mokuaina o Un Ioka, Maheke Aina o Erie, ss@

Owau, o Fredrick B. Fisher o Holly, Un Ioka, ua hoohiki mua ia, ke olelo nei, owau no ke kanaka i hoikeia a i kakauinoa hoy i ka olelo hoike mahope ae nei, a he oiaio ia mau olelo, a he oiaio ia mau mea, elike me ko’u ike pono ma na mea apau. (Kakauinoaia)

FREDRICK B. FRISBIE

Kakauinoaia a hoohikiia imua o’u, Mei 31, 1895.

FRANK GIBBONS.

Notere no ka Lehulehu, Erie Co., N. Y.

 

He aneane 10 makahiki mai ka wa mua loa mai a’u i ike ai i na umii ana mai a ka ma’i nana i hoʻomailo i ko’u ola. O ka pilikia mua loa i loaa mai ia’u, oia ka paa ana o ka mimi. Ua hele aku au i kekahi mauka, a ua olelo mai oia ia’u ina e loli ole ae ana ke kulana o ko’u mimi a hala elua hora, aole au e ola ana. Ua pehu ae ia kuu opu, a hiki’ole ia’u ke noho iho ilala, a ku pololei ae hoy iluna. Mamuli o na lawelawe hopohopo ole ana a knu kauka, ua hoomaka aku la ka palahehe ame ke koko. Mahope iho, ua loli ae la ko’u kulana. Aole i kana ka hele pinepine mai o ka mimi, me ka piha i ka uuluhaku. Aole hiki ia’u ke hoopaa i keia hele a wai a ka mimi. O ka moolelo e pili ana ia’u, ma kela wa, ua piha no ia i ka ehaeha ame ka pōpilikia. Ua pau ko’u manaolana e loaa hou ana ia’u he pono, a ua make ko’u manao no kahi e huli ae i kahi e loaa ai ke ola. He nui na kauka a’u i kii aku ai. He like ole ka lakou mau ike no ke ano o ko’u ma’i. Olelo kekahi he ma’i Incipient Diabetes ko’u; olelo hoi kekahi ua Mala ia kuu Pun@mmi, a o ka kekahi hoi, eia au i na anuu mua a ka Bright’s disease, aka o ka lākou mau hoao ana āpau e ola au. Ua lilo i mea ma’i: He eha ma ke kua, ono ole ka ai, aohe hiki ke hiamoe, molohai ke kino; e ake no e mimi, pōwehiwehi mai la na maka, a o ka hope, e paupauho maoli ae ana no, a me he mea la e make ana. Aole i kana mai ko’u kua, aole hiki ia’u ke hele. Aole hiki ke hiamoe. Pau ka manaʻolana o na kauka no’u. Ua hoomaopopo ko’u mau hoaloha ame na makamaka i ko’u kulana pilikia. a ua hoomakaukau iho la au no’u iho ame na mea e pili ana i ko’u mau wahi pono, me ka mākaukau loa e halawai aku me ka hopena weliweli e hoea mai ana, oia ka make. Lohe iho la no nae au no na Huaale a Doan no na Kikala Hanenee me na Puupaa, oiai hoy au maloko o ka halekuai laau Milliner ma Holly. Ua mahalo mai o Mr. Milliner i keia mauhuaale, nolaila, hoomaka iho la au e ai i nei mau huaale. Ekolu o’u la o ka ai ana, a ike iho la au i ko’u pono. He eono no a’u poho o ka ai ana, a ua ola loa au i keia la. Mahope iho o ko’u noho ana iloko o ka ehaeha nui no na makahiki he umi, mahope iho o ka lawelawe lapaau ana a na kauka ia’u ame ka ai ana i na laau @apaau i hoolahaia no ke ola, ua oia @au i na Huaale a Doan no ke Kikala Hanene ame na Puupaa, ma la wa he 65 o’u mau makahiki, a he kanaka ikaika au i kei awa. Ua pau ka eha ma kuu kua, a pela @ohoi ka eha ma kuu mau puupaa. Maikai ko’u hiamoe ana. Ua loaa @

Ke Aloha o kuu Makuahine

 

KE ALOHA O KA’U MEA I ALOHA AI.

 

Ka Mana o ke Aloha.

 

He Moolelo Walohia

 

Haalele iho la ia i ka hele tela lole o na wahine, a hele aku la ia i kekahi hale kuai lole o na kane, a haawi aku la ia i kana kauoha no na mea i makemake ia eia. Mahope iho hoy o ka pau ana o kana mea i makemake ai ma keia hale, ua kauohe ae la ia i ke kahu kaa e kalaiwa pololei aku iaia no kona home.

“Aole oe e haalele hou mai ana ia’u e kuu keiki,” wahi ana i pane mai ai, me kona apo ana mai hoi i kana keiki, a honi mai la iaia.

Ua honi aku la nohoi o George i kona luaui makuahine me ka hoike pu ana aku o kona mau helehelena i ka hauoli, a ua ike mai la no hoi kona makuahine ia mea, aku, ua komo no nae ke ano kanalua iloko o ua Madame Lamabereta nei no keia ano oho oho a ulumāhiehie maikai o kana keiki, oiai, ua manao iho la no oia he hana hoeepa wale no keia a ua keiki la ana elike no me kana i hana mai ai iaia i na wa mamua iho, a no ia mea, pane mai la ia:

“E George-e kuu keiki, ka pulakaumaka hoi o kuu mau onohi maka eia hou no oe ke aahu mai nei i na helehelena ulumāhiehie o ka hauoli, eia nae, he hana hoomalae hoopihoihoi wale no nae keia au e hana mai nei imua o kou makuahine nei. E George, heaha keia mea hou au e hana aku ana? Ea, e hai mai oe ia’u?”

“E mama, heaha la ke kumu o kou hopohopo no’u?” wahi a Gearge i ninau alu ai i kona makuahine me ka olino ana ae nohoi o kona mau onohi aku la no i kana kamailio ana, “E mama, e nana pono mai oe ia’u. Aole anei ou ike mai i ka hauoli ma ka helehelena nei apau o kau keiki? Aole anei ou hoomaopopo mai, e kuu mama aloha, he helehelena hou ko kau keiki nei i kei awa, oia hoy he helehelena no ke kanaka i hoopihaia kona uhane e na haawina o ka hauoli?”

“He mea oiaio ia, e kuu keiki, aka, aole no nae ia he mea e hoopauia ae ai o ke kanalua iloko nei o kou makuahine nou, oiai ua hoonaauaoia mai hoi au e kau mau hana mamua aku nei. He oiaio, ke ike aku nei au i ka hauoli ma kou mau helehelena a ma kou mau onohi maka nohoi, eia nae he mea hoike wale no keia no kekahi ino nui e hoea mai ana. He malie kalae ka la i kahi wa, aka no nae, e ukali koke ia mai ana ia malie e kekahi ino nui. Oia paha ke ano o nei hauoli au, e kuu keiki e hoike mai nei imuao kou makuahine?”

I ka nana pono loa hou ana mai hoi o ua Madame Lamabereta nei maluna o kana keiki, ua kuemi hope aku la ia me ke ano hikilele, a olelo mai la:

“E kuu keiki, he oiaio he hana hoomalae wale no keia au e hana mai nei. Ke ike hou aku nei au ma kou mau @.

au e kakoo oe i kou houpo i kela wa a paa pono i na kaula kāliki o ka hoʻomanawanui, a i ole hoi ia mea, alaila, o ka ikaika. O ke kumu o ko’u makemake ana e hana oe i kēia hana he mea hou ka’u e hoike aku ana ia oe. Pehea, ua mākaukau iho la anei oe e apo mai i ka nūhou a’u e hoike aku ana ia oe?”

“Ae,” wahi a Madame Lamabereta i pane mai ai me ke ano haohao no nae.

“Auhea oe, e mama, i hoi mai la au e ike ia oe, a haalele iho ia oe amepapa. E hele ana au ma kekahi huakai loihi.”

“E George, e George, i hoy mai nei anei oe i ka hale nei e lawe aku i ke ola mai kou luaui makuahine aku nei? O, George, e haalele mai ana anei oe ia māua? Aole, aole, e kuu keiki. Aia hoi paha la, aole i pau kou ano hehena? Ua pupule maoli ia no oe?”

“E mama, mai hoole oe i keia a’u e hoike aku nei ia oe, oiai he hana ia e hoolawa pono loa la ai ka mea e piha ai ke kiaha o kuu hauoli. Au’a oe ia’u, alaila, ua kiola aku oe i ka hauoli mai a’u aku, a he mea makehewa no’u ke ola ana me keia @ honua, nolaila, mai au’a oe ia’u.”

“Nolaila, e pono au e hele pu me oe, e kuu keiki. Ua hiki no ia’u ke hele pu me oe i kei awa, a mahope ae nei nohoi o papa.”

“E mama, he mea io no no’u e hauoli ai ke hele pu oe me a’u olai ua ike no oe i ka nui o ko’u aloha ia oe, aka, no keia huakai nae, aole o’u manao ua kūpono oe ke hele pu me a’u. E aho a ae mai no oe, owau hookahi no ke hele ma keiahuakai.”

“Auwe no ka hoy. Nokeaha iho la hoy ko’u mea e kupono ole ai ke hele me oe, e kuu keiki? Heaha ka pilikia o ko’u hele pu ana me oe?”

“O keia hoi ka mea hiki ole ia’u ke hai aku ia oe. O ka mea huna pohihihi hoi kēia o loko o kēia huakai hele a’u e makemake nai e hele aku.”

“Nolaila, kuu keiki, he oiaio anei aia io he mea huna iloko o keia huakai hele au e makemake nei e hele aku, i kupono ole ai hoi au nei kou makuahine ke hele pu me oe?”

“Ae. Aia @o no he mea huna ma keia huakai hele a’u e hele aku nei i hiki ole la’u ke hai aku ia oe i kela wa, aka, ala no nae he manawa e hiki mai ana e ike ai oe i na mea apau e pili ana i keia mea huna a kau keiki nei.”

“Alaila, i hea la oe e hele aku ai? “Aole i maopopo loa ia’u i kei awa kahi a’u e hele aku ai, aka no keia no nae, me he mea la aole no au e mamao loa aku ana mai a oe mai. He nui na wahi a’u i manao ai e hele aku. Ua manao au e hele aku i Sepania, i Enelani nohoi, i Geremania nohoi, a o kekahi manao ou o Italia paha kahi kupono loa au’u e hele aku ai, aole nae i maopopo ia’u i kēia wa. Ina nae au e hele ana e hoike mai ana no au ia oe, e mama no kahi a’u e hele aku ai. Me he mea la e hiki ana no ia’u ke kakau palapala mai ia oe i kela ame keia pule, a e hoike ae nohoi oe ia’u i na mea hou apau o Parisa nei.”

“Pehea la, e loihi ana nae paha keia hele ana au?”

“Aole nohoi i maopopo ia’u pehea la ka loihi o keia huakai hele a’u e manao nei. E hoomanao no nae oe e mama, e hele mai ana no au e ike la oe, aka, ma kela ame kei awa au, e mama, e makemake ai ia’u, me hookahi huaolelo wale no, oia hoy ‘Come’ a e hiki mai no au imua ou. Aole au e hoole i kou leo, e kuu mama.”

“Pehea la; aole anei e hiki ia’u ke hele aku e ike ia oe i kakahi wa?”

“E hoike mai ana no au ia oe, e

Ua like keia me na dala he eha @ausani ma ke dala Amerika.

“Uuku maoli kela mau dala. e mama. Ua makemake au e loaa ka huina o kanakolu tausani hapahā-farani. Me keia huina dala, ua hiki maikai ia’u ke haalele iho ia Parisa nei, a ua lawa nohoi ia no ko’u mau lilo ma ke alahele.”

I kei awa i nana, ai kona luaui makuahine iaia me ka piha pahaohao loa o kona mau maka.

Ua oane hou aku la nohoi o George imua o kona makuahine: “O kekahi hapa keia o kuu mea huna pohihihi. Me he mea la o ka lawa kupono maoli o ko’u makemake, he hookahi haneritausani hapahā-farani.”

“O ka mea pilikia, aole he huina dala oia ano iloko nei o ka hale i kei awa. Pehea la auanei e loaa ai ia’u ia huina nui au i nonoi mai la e kuu keiki?”

“He nui nohoi ka olua mau bila ame no notan’aie e waiho mai nei. Ua oi loa aku na dala o loko o kela mau nota aie ia la olua mamua o ka hunia dala a’u e nonoi aku ia oe.”

“He oialo no ia, aole nae na’u ia mau kikoo. Ina oe e kali ana a hoy mai o papa, alaila, oia ka wa kupuna e loaa aiia oe ka hunia dala au e makemake loa nei. No keia wa la aole e loaa.”

“He mea oiaio ia au i hoike mai la e kuu mama, aka, e hai aku au ia oe, ua makemake loa au e loaa keia hunia dala i ka la apopo.”

“E George, o kala hunia dala au i nonoi mai la, oia hoy he hookahi haneri tausani hapaha-farani, he huina dala nui hewahewa loa ia. I hea la auanei e loaa ai ia’u keia dala?”

“E hele aku nohoi oe e ale.”

“@a wai ananei au e aie aku ai?”

“Ua hiki no @a oe ke hele aku e aie i ka hale baneko o papa.”

“Manao no anei oe, e kuu keiki, e ae mai ana ka baneko e aie dala au malaila?”

“Ua kamaaina nohoi oia ia oe. Nokeaha kona mea e hoole mai ai ia oe. Manao au, ina no oe e nonoi aku iaia i hookahi miliona hapaha-faraui e haawi mai ana no keia ia oe me ka nalua ole.”         (Aole i pau)

He keu a ka mea lapuwale nui wale, oia hoy, ka meeau ame ka maneo, e aai ana i ka ili. E hoopau i keia mea poino. Ola i ka aila hamo a Doan. Loaa ma na halekuai laau lapaau apau.

Aloha wale no ka hoi ke Alii Wohi a kakou i niau palanehe aku la, i na kukulu kapu o Nuumealani, i ka moe haalipo kulipo a na makua me na kupuna i hala e aku. Aloha no. Nou no ka ia ahí lapalapa pohaku uina wawalo i loheaia ai e ou mau makaainana.

Aohe laau lapaau maikai e ae no na bebe elike la me ka Laau Kunu a Kamalena. O ka ono o keia laau ma ka wa e inu aku ai, oia kona mea i ilio ai i laau makemake loa ia e na makuahine ame na kamalii, a pela pu nohoi me ka hikiwawe o ke ola. E ola koke ana ko lakou mau kunu ame ke anu, a hoopauia hoy ka loohia ana i ka ma’i numonia, a mau mai e ukali ana i nei mea he anu ame ke kunu. E ola ana ka ma’i kunu ho, a u@ inu ia keia laau e na poe ma’i he umi tausuni ka nui o keia ano ma’i, aole he ma’i i nele i ke ola, wahi a ko makou hoomaopopo. Aole nohoi e hiki wale ana no i keia laau ke hoola i ka ma’i kunu ho, aka, ma ka wa e haawi mua loa @a ai keia laau i ka wa o ka hoomaka ana mai o ua ano kunu la, e kaohi koke ia ana kona kuene pono ana mai. Ma na ma’i kunu-kalea hoy, e hoopalupalu ana keia

1.       Apana aina i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 3128. Kuleana Helu 3548 no Naheana ili 5 7-10 eka, oi aku a emi mai paha.

2.       Elua apana aina i hoakakala ma ka Palapala Sila Nui Helu 1145 no Naheana, huiana o ka ili 19-100 eka, oi aku e emi mai paha.

3.       Ekolu apana aina i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 3123, Kuleana Helu 3508 no Kuheleloa, huina o kaili3 21-100 eka, oi aku a emi mai peha.

4.       Apana aina i hoakakaia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1517 no Kuheleloa, ili 31-100 eka, oi aku a emi mai paha.

Aia keia mau apana aina iloko o-kalii o Ohia, ma Waikapu, Mokupuni o Maui. No ka Hui Mahiko o Wailuku ka elua-hapakolu o kela mau ana, ho aina kalo a he aina kula. Ua lawa kela mau aina i ka ponowai, a no ke kokoke loa i ke alanui aupuni, ua @uponona apana aina maloo no ke kukulu ana i mau halenoho. O na ilio palapala me ka poe koho no ia, a aia ka mana o keia kuai ana a hooholoia pela e ka Aha. Dala kuike ka rula, daia @ula o Amerika Huipuia. No na mea e ae, o ninau ia Hon. A. N. Kepoikai, ke lolo o ke kahu malama waiwai.

AKUHUNA

Malama Waiwai o Hana, keiki oo ola

HOOLAHA HOOPONOPONO WAIWAI

 

O ka mea nona ka inoa malaleiho, lunahooko o ka palapala kauoha hopa loa o Kekapa Robinson. O Honolele, Oahu, ame Kona, Hawaii, i mako, ma keia ke hoike aku nei oia i ka @ i na poe apau i aie aku i ka waiwai o ka mea i make, ina he mau koi iloko o na mahina eono, o hoole loa la @ nei. A o ka poe i ale i ka wai @ o hookaa koke mai.

Honolulu, Oahu, Feberuari @, @

M. P. ROBINSON

Lunahooko Palapaia Kauoha @

Loa o ka mea i Make.

2743-5t

 

OLELO HOOLAHA.

 

Ua hookohula mai ka mea n@ ka inoa malalo iho nei i Lunahooponopono Waiwai no ka Waiwai o W. @. Kauwe, i make, no Lihue, i Ka@, @ hoolahala aku nei ma keia, i ka poe āpau i aie ia aku ai e ka mea @ ua waiwai la, e waiho mai i ka lakou mau koi, me na palapala hoo@a, A kona keena oihana ma Lihue, Kauai. iloko o eono mahiua mai ka la aku o kēia, a i ole ia, e hoole mau loa ka aku no lākou.

Lihue, Kauai, Feberuari 15, 189@.

M. F. PROSSE@

Lunahooponopono o ka Waiwai o

W. I. Kauwe. 2742-@

Hookaha Hooko Moraki

KA HOOLAHA MAKEMAKE HOOKO

A KA MEA PAA MORAKA

Ke hoolahaia aku nei ma kēia, @muli o ka mana kuai i paa ma@ko o kekahi Moraki i hanaia maka la 27 o December, A. @. 1892, i hanala o Emma A. Kempster. O Kohala Akau, Mokupuni o Hawaii, ia Theo. H. Davies. T. R. Walker ame F. M. Swanzy, o lakou apau no Honolulu, Mokupuni o Oahu, he poe hoahui e lawelawe hana pu ana malalo o ka inoa hui O Theo. H. Davies & Company, a i onaiahoi e Theo. H. Davies & Co., i kaupalenaia, a ke makemake nei hoy o Theo. H. Davies & Co., i kaupalenaia, e hooko aku i ua moraki la no ka uhakiia ana o @a kumu aelike i pa@ maloko o ua moraki la. Oia hoi: Ka hookaa ole ia ana o ke kumupaa ame ka uku-panee.

Ke hoolahaia aku nei nohoi ma keia o na aina apau, na pono ame na mea apau i pili i ua aina la i paa maloko o ua palapala moraki la, a i hoakakaia hoy maloko olaila, e kuai kudala ia aku no ma ke akea maloko o ke Kee@ Kudala o James F. Morgan ma Alanui Moiwahine, maloko o Honolulu i oleloia ae nei. ma ka Poakahi, la 10 o Aperila, 1899, ma ka hora 12 awakea o ua la ‘la.

O ka aina i paa maloko o ua moraki la, oia no keia apana aina e waiho la ma Ohanaula, ma Kohala i oleloia ae