Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 10, 10 March 1899 — PAUMAKO. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

PAUMAKO.

Ano i keia la, ke Paumako nei ka lahui, a ke kanikau nei hoi me kawalohia. Ua oleloia, ua loohia oia i ka ma'i rumatika, aneane eha mahina i kaa hope ae nei. A ua hekau mai maluna

ona keia ma'i ma ka wa ana i hele aku ai ma kekahi huakai hele ma uka ae nei o kekahi o na oawa o kakou nei. a ua loaa pu oia i ke anu a ke kilihune ua. No kela mea, ua aoia oia e holo hooluolu aku no Waimea, Hawaii. Ua holo io aku la oia no ia wahi me kona mau ukali. A i ka hala ana o kekahi wa o kona noho ana malaila, ua loaa mai la ka lono hoohauoli i Honolulu nei ua loaa iaia ka oluolu ame ka maha, a ua olino mai na manaolana no kona palekana; aka. mamuli o kekahi ulia, ua komo hou aku la ia iloko o ka pilikia, mamuli o kona loaa hou ana i ke anu a no ia mea ua hawele hou mai la na haaweawe a ke kaumaha maluna. Aole hoi o kahi kaumaha ae nei a loaa aku i ka mahamaha aloha. eia ka, o ke poi no ia a lilo a hala ke "Aiii" ma o. Minamina a manaonao wale. He lima kokua ke Alii Wohi Opio no na hana kokua aloha a ka poe naauao o loko o keia kulanakauhale a no kona eleu, mikiala a oluolu, ua nui kona minamina ia e na hoa oia mau hui aloha ana i komo aku ai, a ua puia nohoi kona makamaeia e ka lahui holookoa. Ma ka Poalua nei i wailio akea ia ae ai kona kinowailua no ka ikeia ana aku e na makaainana. Ua ku kiai ae na Aloha Aina—kane ame wahine— ame ka Hui Kalaiaina ame kekahi poe makee a minamina alii e ae. He nui ke kaumaha, ka luuluu ame ka walohia o ko ke kulanakauhale nei no ke Alii Opio i "Maemae ka pua o ka hala I ka po ia e ke ehu-kai. Kai no he kai a ao kanaka mai O ua kai po'i po ka. o ua aina nei Aloha. __ KELA r 'AME KEIA. Ma lea wa i lohea maopopoia ae ai ka mako.ana o ke Alii, ma ke kakahiaka Poakahi, ua hoonaue pioo ia ko ke kulanakauhale nei apau. na haole ame na kanaka. E loheia ana na leo 'kanikau o kekahi poe Hawaii ma na alanui. E loheia ana lea huaolelo "Minamina!" ma na waha o kekahi poe. l'a nui maoli ka ehaeha. ame ka luuīuu i ikeia mawaena o na mea apau. Ma ia kakahiaka no, ua ikeia aku la na kaa o kekalii poe maka hanohano o ke kulanakauhale nei e nee ana no Ainahau, Waikiki. E ikeia aku ana na papahi pua ame na owili lel a ke aloha walohia e paa ia ana ma na lima 0 ka lehulehu e holo ana no kahi i waiho ai ke kinowailua o ke Wohi Alii Opio. Ao'he olelo e ae mawaena o na kanaka, o ke aloha ame ka minaminal wale no i ke Alii. ' | IMa ka Poalua nei, ua hapa iho la nuj hae o na pahu hae o 'Honolulu nti. ol ka liele ia o keia uwe kanikau ana '»| na hae a hoea iluna o na molui. l'aj hoike ae na keena'leanikela o ko n.\l Aina E maanei nei i ko lakou n\anl kumakena ana, a kanikau ana ma ka| hoohapa'ana i 'ko lakou mau hae. 01 lee Aupuni Hawaii nohoi, ke Aupuni a* \ia Alii Opio la i kakoo hookahi ai.l 1 lua i kona malaiahine Moi, "Kapio-? lani," ua hoike mai la n'o ia i k-ona" uwe ana nona. m H Ua malaina koke ka Peresidena o ke j TAupuni ame kona Aha Kuhina i kekahij Kuhina, ma ke kakahiaka ol fka Poalua nei, ma ka hale noho o k.ij f Peresirtena. / Ua 'liiki ae ma ia 'halawaij f ana na Kuhina Damon, Smith' amej ®King. Ma ka noonoo ana oia hala-1 Iwai ua hoohola koke ia, e haaw r i akuj |no ke Aupuni i,na makaukau apau i |loaa iaia i ka luaui o ke Aiii Opio, ma' mea e pill ana i ka hoomakaukau fana no ka hoolewa o ke Alii. Ua lawe-] |ia aku la keia olelo hooholo a ka Aha |Kuhina e Kuhina Damon imua o Kia|a\na Cleghorn (Ake). A me na wai|maka e liiolo ana ma na papalina o ka I makua i haaweia e ka luuluu, apo mai' |la ia me ka haalulu aloha i ka makana !*hiwahiwa Aupuni. Ma ia wa hoo-j kahi noloi, ua hoike mai oia imua o ,ke Kuhina, aolie ana hoonohono'ho f huakai hoolewa e ae i maopopo no ka | laweiawe ana aku, o ka huakai hoo-j Slewa wale no o 'ka Moiwahine Etama Kaleleonalani. Nolaila, ua hoomaopopoia e waiho i # ke "kino\frailua" o ke Alii, ma ke kulana hiwahiwa. no ka ikela ana o ka |iehuleliu, mai ka hora 10 kakahiaKa' o Poakolu a ka !hora 4 o kel fe abiahj. A ma ka ia apopo noh.oi (Poa-f ōno) maloko o ka luakini o Kawala-1 > i

lha<'. >- IK'- iiuii ia ai k.i h'»ru l«l iinai •' \\ V v hu-.M t n<>no:, 9 Mai ka laakini akn u K.iwaiahao «» iu>t»)Kika ai ka liu «kai houU'wa, iua k:i auina iu Sabari. a kamoe poloiei aku nu uka u ka Pa liina Atii ma M.umaala. Maeuuu'. la'iiaaaia he- iiulo piu ooa::i i h'OOhiwahiwaia me na kahahana kanlkau. kai kukuluia maloko o k» rumi nui o ika halo noho ma Malalo ih > * ) keia hale pio ooma kahi i waiho a: i') ke "kiiuni'ailua" o ke Aiii. Aia ma ko poo o keia wahi. e ku aua he maii aiiikoa o loko o ka \n\ali o ua aliw kua ukali o ka lVresulena, me ko mau aalui piha. Aia hoi ma koki anJP' koia aoao o ka "uim alii iuw." e ku ana lio eha poe wahim? i wae pono ia, i aahuia 1110 ke kanikau piha. m«? na kapa ahu ula ma ko lakou inau hokna. 1110 na kahiii nia ko lakou mau i:ma. oia ua poe ku kahili. Aia ma ka puka pa komo dku a: iloko u ka pa e ku ana na maki. Au nohoi ma ka puka komo. he i£ai. K ikoia aku ana na poe.hookipa iloku 0 ko lakou mau aahu kanikuu. l'u hounaniia hui o loko o ke ke**na e waiho iiua ke "Alii" me na luhiehu o k**' kanikau. a pau pu me na ]io:+Uona a!i: kahiko. "No oukou ke kukui a i ke awakei. Nu Iwikanikaua. ua kukui a : ko ao." Il'a uhiia iho na maka o ke Alii e kekahi uiii iahilahi keokeo. A mi'uaa iiio hui o ka uhi o ka nuu i kau ai Al:i, ua paa i>ono i ka wfbi o na pua l'a hoea aku ilaila na aliikoa aiaa anie moaua, o ka oihana kaua o Anwrika ma aHwaii nei, na 'liikoa nohoi o ki\ Pualikoa K\uv Aupwni. O na |>oe k-ai nui ka ar;ao o kt- Aupuni. oia o Konela Scper. Mekiu Potter, Akukana Pra(t aiiK' Kape»a C:u-ten!v;rg\ L'a hoea aku maiaila na hoa hanoh.iiio o ka Hui Alolia Aiaa, oie ko lakou uuui aahu piha o ke kaaikau. 1 kaeiia me na lipine keokeo mai mua a' liope, pehi nohoi ka Hui Kalaiaina. k;\ H*\i Kea Uiaula, ka Hui Kapiolani Home. ka Hui Halemai Moiwahiue anue kekahi mau luii e ae. Mai ka hora 2 a ka hora 4 o ke ahiahi Poakolu nei i haawi ai ka Baua Puhi Ohe Aupuni i na. leo mele kanikau a haipu'e nohoi. l T a puia ka lewa ina leo uwe kanikau o na kahu o ke Alii—Ua lohiia zlr leo liimeni kanikau —Ua loheia na l«o mele hai kupuna. Ua manaoia, o kekahi ana keia o na. hoolewa oi loa o ka nui i ikeia ma Honolulu nel mai 'kahlko mai.

iKA HL'AKAi HOOLh'WA. Hora L' o ka auin i ia e oiaiamaia ann maloko .» k.i iuaieiai o Kawaiahao, malalo o na lawelawe ana a Eihopa Wii!is, me na liaipule o ka Ep;k(?ra!«-'. E kokuaia aaa hoi ia na R«?v. A!ex. Maekiaioah. Vinceut H. Kitr.ii. J. F. Lane ame E. H. Van Deerlin. E hookaniia ana ka ogana o Kawaiahao e Mr. Wrav Taylor, ka mea hookani ogana o ka halepule o Sana Anaru, a o ke meie ana e liookani ai, oia 0 "In Memoriam." He -mele ki?ia 1 haku ponoi Iho a i paani mua la hoi 'ma ka la i hootewai& ai ke Ailiwahin» Lākelike, luaui i hala aku o ke Alit Wohi Opio i imi aku la no iaia. fl Alaila, e hlmeni m&i ana k& Papa HHimeni o na Kelklkane he kanaha ka nui me na aahu keokeo i k& Haiehi 39. Alaila, himeni mai'ka Papa Hlmeni o Kawaiahao i ke mele i ka Wmeni "Pokole a Paa ole kuu noho maanei." Ia Rev. H. H. Pareka an& ka haiolelo. E nee ana ka huakai malalo o ka noho Ilamuku Nui ana a Mekia Geo. C. . Potter maf ka halepule aku. & • Alanui Mol, pli roa. Alanui Alakeā a hoea i Alanui Oki hou (Vineyard) uka iho o kahi o Rata Keeiikolani a hoea i ke alanui Nuuanu, a pil pololel no ka pa ilina.»

& Ai.i.h\ Vu"v<>ui \ \Ni'