Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 10, 10 March 1899 — KE KUMAKENA. [ARTICLE]

KE KUMAKENA.

Ma ka Poakahi nei, i hooukaia mai ai maluna o keia lahui he aatyi ekele o ke kumakena. ame na.kahikahana "o-u 'holowai" o ke kanikau, mamuli 0 ka laweia ana aku o ke aho, ka hanu ola o ke Kaipaliiwahine Wohi Kawekiu Kaiulani Lunalilo Kalaninui-a'hi-lapa-lapa, ma ka hora 2 o ka wanaao. Ua hala, ua newa a ua hina ia pou ha-na o ka halau haie alii o Hawaii. Ua lanakila ka make. a ua leaīli aku la ia i kana me ka nana ole mai 1 ko keia ao mau au'a ana aku. He'haawina kaumaha, he haawe koikoi keia i kau iho.maluna o 'ka lahui. Ke opu nei ano ke kanaka me ka houpo»i pepeia e ka paumako, ka minamina ame ka walohia, kumakena me ka ehaeha. Ke aau nei ke kanaka e •ike hou aku i wohi alii hou e hanohaweo ai ka hulu aiii o Hawaii iloko o na hiipoi ana a na Hawaii oiwi o ka aina, ua nele no. Koe wale no na iehua 1 Luiuupaii. Ke ku nei makou a 'hoike aku i ko makou owili pu ia ana iloko o keia kumakena a kanikau ana o ka lahui 110 ko k&kou a\ii opio i hala e aku. He Alii opio keia i piha me na haawina lamalama o 'ka ike ame ka naauao. A mamuli o na lono i pae mai 1 o makou nei no kona ano mawaena o ka poe i pili a i kamaaina pu me ia, he puuwai kona i hoonenehiwaia me ka ame ka waipahe. Aole nae oia i wawahi iki i na loina ame na niia e pulama ana i ke kulana aiii, ma kona haawi ana i na aiana o kona lokomaikai alii, ma ke kamailio ana ine kona mau pilikana, na aialo, na hoaloha ame kekahi o kona mau makaainana. l T a malama no ia ike kapu ame ka hano liaweo o ka aha alii. . A no ka nui o kona paa rula ame ka mikioi o kana mau lawelawe ia I mau mea, ua hekau aku la maluna ona ■ na mahalo ana a ke ao naauao. ' [ He Wohi AHi Opio oia i mahaio nui | ia e ko na aina e, oia hoi, ma na V,'ahi a kona oiwi kino opio i maalo aku ai. Ua mahaloia kona kulana, mahaloia kona paa rula, a mahaloia ka noiau o kana mau hookaau olelo ana. Ma ia ano, ua halihali oia maluna o 'kona hokua alii, i ka mahalo ana a ko ke ao nei, i "maka lehua" o kona one hanau, oia hoi, he Hawaii a no Hawaii Ika makua i loaa ai ke kama. Ua mahaloia o Hawaii ma ona hn. A i keia la, ke kumakena nei o Hawaii i mahaloia ma ona la. no kona "haalele ana mai iaia. Aka. e hoomaha kakoii ka lahui i na luuluu ame na kaumaha iloko o ko ke Akua aloha. I ka-hoomanao ana ae i ke Alii Opio, aole i kana mai ka loloku eha o ka nooooo. He wahine i hoopihaia me na makaukau apau o ka ike ame. ka naauao, aka, emoole nae, ua muo koke ia ae .la kona ola. a hala aku la ia, hala pu no me kona inau haawina maikai apaii. Aloha no! Hoea mai oia d keia ao i ka la 16 o Okatoba. 1875, ma ka makahiki 1889, | haalele oia ia Hawaii nei no Enelani, | a ma ka la 9 o Ofcatoba, 1897, hoea. hou oia i ka aina hanan, a ma'ka hora | 2 0 k<a wanaao Poakahi aku la,

pua o a-ku la kona aho ma o. ma kela ao. Minamina wale! He haawina pookela o ka hiwahiwa ka keia Alii Opio i hoike mai ai i kona lahui oiwi iho, oia hoi f mai ka wa īnai i hehi hou āi kona mau leapuai ia Houolulu nei, ua uoho oia ma ke ano he •'alii makaainana" no ke Aupuni hou o kona aina hanau. Aole i lohea kona ]eo ohumu. hoohalahala, inaina a huhu hoi i ke ko ana o ke au e nee nei, aka, elike me ke ano inau o ka ipu i piha i ka uhane malamalama ame ka ike, aia hoi, ua alo ae la īa i na la o kona ola ana, me ka ike ana i ke Aupuni, elike me ka ike ana a ka Hoola o ke Ao ia Kaisara, e like me ka olelo: 'E haawi aku ia Kaisara i ka Kaisara, a i ka ke Akua hoi i ke Ak]iia." He wa pokole wale no i hala ae nei. ua oho like ae la kekahi poe kuonoono o loko nei o ke kulanakauhale a wai'ho aku la i ke Aupuni Makua ma Wasinetona he palapaia noi e loaa ona haa■wina dala nona. He hoike keia uo kona manao nui ia ana e na poe kuonoonp o ka aina nei. Ua hilinai lakou iaia, ,a ua aloha lakou iaia, a i keia la, ke hiolo a ke hanini maoli nei.ko lakou mau waimaka nona. Paumako wale no ka 'hoi! A i lio makou hooki ana i keia manao hoikena o ko makou manewanewa no lea Wohi Alii Opio a ka lahui, i oielo ae makou, "E ma'ha na luuluu apau iloko o ko ke Akua alpha." .