Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 12, 24 March 1899 — HE MOOLELO KUPAIANAHA NO Ka Moku Kamahao KA MALOLO. [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPAIANAHA NO Ka Moku Kamahao KA MALOLO.

(The Flying Fish.) Lele*i ka Poiuiu o ka Lewa Oni i ka Papaku o ka Moana —Hapapa i ka Ili o ka Honua —Hoea i ka Welau Akau —īke i ke Kulanakauhale Kahiko o Opira—Haaheo ma na Mauna Hinialaia.

Kakauia e llenry Collingwood, a unnhiia e Hooulumahiehie no ke "Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii MOKUNA' IV. Ua hooholo iho la, ka Porofesa ame Ica Barona ma ke po o kekahi la Safbati mai, e hoomaka ai ka lele ana o 9ia Malalo no kana hualkai iiele ma ka moana lewa i ka poiuiu. Ma ke kakahiaka oia la e hele mai ai laua me ko laua mau hoa, no ke komo ana iloko o ka opu o Ka Malolo. Ua hai mai la hoi ka Porotfesa i ka Haku Baxona, e lilo ana ka pule 'holookoa mahope mai, i -wa nona ame ikana wahi kauwa, e ho%mak<aukau ai i na lako mea ai e poao ai lakou raa ka lakou huakai. Me keia mau mea, ua hoi aku la ka Haku Barona ino koua home, me ka nui o !koaia hauoli, oiai hoi, ka Porofesa i hoi aku ai i kona liale no ka hooluolu ana toa ia po iho. Mia ka oPakalii ae, ua hoomaka aku la ua Pooefesa nei ,me George, kana kauwa, e hoopiha i na keena o luna o ka moku me na mea ai o <kela ame keia ano, peia hoi me na imea inu maikai loa. I ka -hele ana a hoea 'i ka Poaono iia huipu ae ia ka Porofeaa, ka Haku Barona, Cyril Lethbridge ame LuLanela EJdward Mildmay ma ka Hale Hui. Ua kamailio iho la lakou no ka lakou huakai lele poai lewa, maluma o ka moku i moeuhaneia ai e ka Porofesa hookahi makaliiki a oi i kaa'hope ae. E lioomaka ana hoi ia huakai ma kekahi la ae. Ua hooholoia iho la hoi e lakou, mia ke kakahiaka 'Sabati e akoakoa ai lakou ma ia. wahi, a mai laila aku lakou e hele like ai no kahi o ko laikou moku kupaianaha. J I ka hoea ana mai o ke kakahiaka j Sabati, ua eleu Itke mai la lakou apau no ka Hale Hui, a mai laila aku, hele akn la lakou no kahi i ku -ai o ka naoku kamahao "Ka Malolo." Ei'a na inoa "hope "ke liele nei me ka •nui o na pioo ana o ko laua mau noonoo. E1 aumeume ana hoi ke kanalua iloko o laua, a oiai lakou e hele ana, pane ae la o Konela Cyril >Leth,bridge i kona hoa: "Ehia ka hoi mea aloha o ka hauoli o keia no'ho ana. He pono paha nei beie ana a kaua, he pono ole paha? Auhea kaua i ike mua i nei moku opu makani e manaoia nei o ko kaua wahi ia 6 hoolele naaupo ia alku ai me he lupe la. B aho nae palia ka lupe, he paa ia i ke aho i ka honua nei, he oki loa keia. O ka lele no paha auanei keia pau ke oia. 'EOiia ka hoi mea aloha, aole au i kokoke akn i ko'u mau la e wali ol« ai kahi kuala ono o nei ola aua." Ua loihe mai la ka Barona i keia mau hookilihehe olelo a ua wahi Konela puni hoomakeaka ,nei, a pane jnai j la ia: ! "E kuu hoaloha, e hoamanawanui koi kakou a hoea aku kakou i kahi o ka halelana o kakou, alaila, pau kou k«hihewa." :Aika, luliluli ae la no k'e poo o ua wahi Konela nei, a olelo mai la ia: "Aole o'u manaoio i ka hiki i kekahi I moku ke lele iloko o ka lewa. Aka, | •ua hiki nae ia'u ke olelo ae me ka | oiaio loa, ua heluhelu au ikekahi moolelo no ka lele 'ana o kekahi wahine wawae muf?muu me ka huhui paipu a komo iloko o ka mahina. H!e moolelo oiaio keia i paanaau i ka poe i hele pu me Kapena Kuke i ka Pae Aina i kapaia o na Mokupuni o Haku Sandwieh, oia hoi, ka Pae Aina o Ha-waii. Aka, no ka lele ana o kekaM moku elike me keia a kakou e hele aku nei e nana i ka nele ame ka Jtioka, aole loa o'u manaoio iki." I nei wa lohe mai la ka Porcfesa, a paaie mai la ia: " "Aole no i manaoio iki o Toma, ua lele hou mai ka uhime o ka Haku i hele aku ai i ka Limbo, a hui hou me kona kino materia, e waiho ana ma ka opu o ka luakupapau, a lanakila ae la ka Liona o ka ohana a luda maJuna o ka mana o ka make ame ka luakupapau, aia wale no kona manaoio ana, a ike maka oia me kona maq ma:ka i ka oiwi kino o ka Haku, a hou kooa manamanalima ina na puka o kona kino laahia, akahi no oia a manaoio."

"Kahuihu! E Mr. Porofesa, aohe paha mea a kaua e hoopaapaa ai ma ia mea, oiai, he moolelo ia i kona oiaio. Aka, aole pela keia. He okoa loa keia. Koe wale no nae paha keia, o na loina akeaikamai au i hoike waha mai ai ia makou, oia na mea hooia iki e hiki ai ia'u ke manaoio iho e iele io ana au i ka iani elike me ka hiki i ka lepelepe-o-hina hanau hou." Ua hu ae la ka loku nei aka no keia mau oielo a ua walii Kooela nei. O ka Porofesa pu kekahi i hoonakuluia e ka akaaka. A- liala kekahi wa o ka lakou nei hele ana, ua hoea aku la lakou ma ka muliwai Teima, a kau .ma ka waapa, a lioea aku la i kahi e ku ana"Ka Malolo." I ka ike ana aJku o kahi Konela ame ka Lutaneia i ke kino liulali kupaianaha o ka Malolo, aole i kana mai ko laua piha pahaohao. "Kahuhu! Aole no i kana mai o ka nui o keia auka dala i hanaia ai i mea hoomaunauna wale. Pehea e lele io ana no keia pauku dala?" "E hoea mai ama ka wa e pau ai kou pohihihi, e kuu ioaloha," wahi a ka Haku Barona i pane mai ai. I nei wa i pii aku ai lakou nei ma 'ke alapii, ellke no ine ka pii ania a ka Porofesa ame ka Haku Barona, ma ka la Sabati i kaa hope ae. I ka hoea ana iluna, a komo aku la lakou ma na keena mua loa o ka m'oleu, ua la,we pololei aku la ka Porofesa ia lakou noloko o ka rumi hookipa. t Ma 'keia wahi, 'huli mai la ka Porofesa a olelo mai la i ka Haku Barona: "Ea, i kela la Sabati aku nei owau kou kamaaina nana i hoomakaikai ia l oe ilo'ko o na rumi paahana o luna nei 0 ka moku i lilo i waiwai nou i keia | wa; nolaila, i keia ia Saba.ti hoi, e liio oe i kamaaina no laua nei, ma ka hele hoomakaikai ana aku ia laua ia luna nei o ka moku, elike nohoi me ka'u i kuihikuhi aku ai ia oe, oiai hoi au e hoomakaukau ana me fiēorge i na mea e pono ai ko kakou aina awakea o nei la. Ke -lolie oukou i ka leo o ka bele uwrla e kani ana, e manao oukou o ka wa ai ia." I kela wa *i :hele alkn ai ka Barona me ke Konela ame ka Lutanela, a elike no me na mea i hoikeia ma na helu 1 kaa hope ae nei, pela no keia huakai makaikai a ke Konela ame ka Lutanela i hele aku ai, malalo o na hookamaaina ana a ka Barona, ika hakii a ona hoi o ka moku. He mea oiaio, ma keia hele makaikai ama, ua hoohehee nui ia na manao hoopohola a hoopauha o kahi Konela. I ko lakou hele ana nohoi a hoea ko lakou puka ana ilalo, ua ku iho la kahi Konela ame ka Lutanela a nana mai la lana i ka Haku Barona, me na onohi maka i piha i ka haohao, a ninau mai la kahi Konela: "Ea, heaha ke ano o keia Porofesa? He mana kupua anei kai loko o keia kanaka? Kupanaha o. na kupaianaha, aole paha he kupanaha hou aku elike mekeia!" >Ia wa lohe ae la lakou i ke leani onu hoolai mai a kekahi mea mailuna mai 0 ka moku, a ia wa i hoomanao ae ai lakou o ka aina awakea ia. I ko lakou nana ana ihoi ka lakou mau wati, ike iho la lakou o ka hora 12 ponoi ia. Ha wa hel'e ae la lakou a ma ke alapii, alaila, pii hou aku 'la lakou noluna o ka moku. I ko lakou hoea ana aku iluina, e ku ana kahi George, ke /kuene o ka moku, e kali mai ana ia lakou nei: \ "Gentlemen," wahi a ua wahi George nei, "come .t'his way and follow me." ('E na Keonimana, maanei mai e hele mai ai, a e hahai mai ia'u). Aole i liuliu !ka lakou nei.hele ana aku, ia wa hoea aku la ia;kou iloko o kekahi keena nani loa, a o keia ka rumi aina. 0 ka veleveita e 'halii ana 1 ka papahele, he lua-ole ka nani. He nolu pu wale no ia ma ka wa e hehi aku ai ka wawae. He keena keia, he 30 ikapuai huinahalike, a he aneane 10 kapuai kona kiekie, e pili ana hoi i ka niao o ka papa pale iho o luna. O na paia keia o ua rumi nei, ua hanaia no me ka maiau loa. A he nui na mea hoonanl o loko o ua keeina la. Aia ke ku la iwaena pono o ua rumi la he pakaukau i hele a piha pono i na mea ai o kela ano ame keia ano. Ua uluaia mai na ono apau a muu mokaki ma ua pakaukau la. E noho mai ana ka Porofesa ma kekahi poo o ke pakaukau, a kuhikuhi aku la ia i ka Haku Barona e noho ma kekahi poo o ke pakaukau. A o ko laua mau kokoolua nohoi, ua noho iho la laua ma kela ame keia aoao o ke pakaukau. "He Nani." "He Maemae." "He Ui." Oia na huaolelo i hoohoia ae e kahi Konela ame kahi Lutanela. O ka Haku Barona nohoi kekahi i komohia pu mai iloko o keia mau hoomaikai ana. Mahope iho o na huaolelo pule i puana mama ia ae e ka Porofesa, ua kena 'mai la ia i kona mau hoa e ai. Me ka puai leo hou ole ana mai, mai ua Porofesa nei, kakahele ihio la kana paiii ame ke ko maluna o na mea ai i hoonuanuaia Ao maluna o kana pa. He n-ui a lehulehu loa na wa a. kahi Konela i makemake ai e kamailio aku

i ka Porofesa, aka, ua pololi loa ia ua Porofesa nei, nolaila, lilo loa ia i ka hoonuu i na mea ai, a loaa ole iaia he wa e haawi ae ai i kamakama lio ana i kona mau hoa. No keia hakanu i hoikeia mai ai e ka Porofesa, ua manao iho la kalii Konela, he hana naauao ma kona aoao, ka hoolilo ana ae i kona mana'wa ma ka hoonuu ana i na mea ai ono. He inea oiaio, ua hoea like aku la lakou apau i kahi i pau nui ai o Hanale ma, Kapololi ma i ke kipaku.a e lakou, a noho mai la o Keoni Bulu ma, Kamaona ma, Ololaika ma me lakou. Mahope ilio o ke kaana maikai ia ana o na mea ai kupono na nih.o e koowali, ua hooneeia mai la maluna o ke pakaukau na mea inu mama. Pua ae la ka uwahi, a hooulumahiehie mai la hoi na apu wai koo-lihilihi. A i kela wa i makaukau ai ka Porofeisa e lumai iaia iho ma ka.au ana iloko o ka moanakai o na hooiilu inoonoo, ma ka wa e ninauia mai ai oia e kona mau hoa. O ka mea mua loa i kamailio mai ia wa, oia o Lutanela MiMmay: "E Mr. Porofesa, he wahi hoohuoi ko'u, a ua makemake au e hoopau mai oe i ko'u kanalua, a oia keia: Ua ike aku nei au i ka papa hoike o ke panana o ka moku nei, lie mau kuiooi liilii , oia hoi, aia ma ka ili hualala owaho o ua papa hoike la, ma kela ame keia hapaha paina (point) e ku ae ana he walii kui, a pela aku ana ia 'hapa'ha paina a puni ke papa-lioike. Ua hoike mai nei ka Haku Barona ia maua i na mea apaai i ikeia aku nei e ko maua mau maka, aua koe ole : he pohihihi iloko o maua— owau no nae ika'w i ike —a koe keia wahi mea a'u i hoike aku la ia oe. Heaha la ka manano o ka hanāia ana o keia papa hoike me keia ke ano? Heaha la ka manao o keia mau kui liilii i ikeia ma kela ame keia hapaha paina o kela poai?" E kali oe a keia puie ae, alaila, pane aku ka Porofesa o ka Akeakamai o na Mea Huna Po'hihiW. (Aole i lele.) 1