Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 12, 24 March 1899 — Ka Liona o ka Akau He Mooolelo no ke Au Manawa O Gustavus Adolphus. [ARTICLE]

Ka Liona o ka Akau

He Mooolelo no ke Au Manawa O Gustavus Adolphus.

tC(i keiuia c 0. xi. līai ty ei luiuliiui e kekahi mea unuhi mooleloo ke Kuokoa. Ua eliia kekahi lua knpaipau nui mawaho o ka pa poha'ku o ke kulanakauhale, a maloko o keia lua i kanuia ai na kino >make o ka poe Auseturia. Aole no i nui loa ika ipoe o loko o ke kulanakauhale i hake, aka, he lehulehu o lakou i hoehaia ine 'ke kukonukonu. Mamuli o ika manao ana o Kauna Manasefela e hoi hou mai ana na 'koa Imeperieia e hoouka kaua hou mai ma.luna o lakou, ua kauoha aku la ia i na kanaka o loko o ke ikulahakauhale e hele lakou e hana 'koke a i>aa na wahi 0 ka pa i nahaha a i hoohioloia. He mea oiaio, ua eleu.&oke aku la <keia <poe a hana aku la i na wahi o ko lakou pa i nahaha a hiki i ka paa ana. Ua nui ika hauoli o na kanaka o ke kulanakauhale no ka pau oie ana o ko lakou mau hale i ke puhiia i ke ahi e na (koa Auseturia. Ua hoi mai la hoi na wahine ame na ohana apau o loko o ke 'kulanakauhale i ipau ai i holo no ke kuahiwi, a hui iho la ka wahine me ke kane, ke keiki me na makua, ke kupuna me na moopuna, a peia aku. Ua hele mai la hoi na kane, na wahine ame na kamalii o ioko o ua wahi kulanakauhale ia, a haawj. onai la i na hoomaikai ana ia aka, ua hooie aku la nae ia imua o lakou apau, me ka olelo ana aku, aole i oi aku ka mea i hanaia e ia ame kona mau "hoa Sekotia mamua o na mea i hanaia e na kamaaina o loko o ke kulanakauhale ma ka hoouka kaua ana aiku i na koa Imeperiela. Aka, ua ipane mai la nae ke Kauna nona iho a no na kanaka hoi o loko o ke kulanakauhale, penei: "E kuu hoaloha opio. Aole ma.kou 1 lilo i poe aie kaa ole ia oe, no kou. paio ana ma ko makou nei aoao, a pela hoi me kou mau hoa Sekotia, aika, ua aie makou ia oe no ka nui o kou naauao ame kou wiwo ole ma ke alakai aua ia makou e hana aku i na hana e lanakila ai makou maluna o ko makou poe enemi. E1 ke hoi me kou wiwo ole ame kou maka'u ole pela no kou poe*kanaka, a na ia mau haawina i loaa ia oukou i kaohi paa i na kanaka o loko nei o ke kulanakauhale e ku a e paio aku me ko lakou poe enemi. 0 kau mau oleloa'o ia makou, he waiwai nui loa ia i loaa mai ia ma.kou, oiai ma ko'u manao maoli, ina aole -6e i kupaa ma ka aoao kue mau aku i ko makou poe enemi, ina no ua haule makou he poe pio na kela poe Auseturia i ka hou ana mai o na koa Auseturia hou a lele kaua mai ai maluna o makou. 0 ke'a pomaikai nui i loaa mai ia makou, mamuli no ia o

kau mau oleloa'o naauao. 0 ka mea oiaio, he poe aie kaa ole makou i kou lokomaikai. No'u iho, ua aie loa au ia oe no ka pakele ana o ka'u wahine a me ka'u kaikamahine, a eiike aunei me ka loihi o na la o ko'u ola ana ma keia ili honua, pela no ka loihi o ko'u noho aie ana nau." I kekahi la ae, haalele aku la o Makamu ame kona inau hoa i kahi kauhale o Manasefela, a huli hoi aku la lakou >ma ke alahele e a'e hou aku ai lakou i na kualuwi a hoea aku i kahi kauhale o Glogan, kahi a iakou i waiho ai i kahi kaa o lakou ame ka hapa nui 0 na wahi opeope o lakou. ! Mamua o ko Makamu haalele ana iho i ke Kauna me kona ohana, ua haaiwi makana aku la ua Kauna la he aahu kila maikai loa ia Makamu, a o ka makana hoi a v ke Kaunawaliine i haawi aku ai, he kaula lei gula kumukuai nui. Ua loaa aku nohoi he <makana maikai ia Kakiana Sinclair, a he 50 dala i kela ame keia koa 3ekotia. MOKU'NA IX. Ka Hoouka Kaua o Breitenfeld. I ko lakou nei hoea ana aku i kahi kauhale o Glogan, ua nui ka hauoli o ko laila poe no ko lakou nei koea liou ana aku me 'ka palekana a-me ka inaikai. Ua hoaumoe iho la lakou ilaila ia po. Ma ke kakahiaka o leekahi la ae, ua haalele iho la lakou ia wahi me ko la- I kou lako aipau. Ua haawi «mai la lioi na kanaka o ua wahi kauhale la ia lakou i na hua-ai ame na lako ai e po-no-ai lakou ma ke alahele. Mahope iho o ka hala ana o na la j elua o ko lakou hele ana, lohe iho la| laikou, ua 'hala aku la ka pualikaua • Suedena no Werben, a ua uhui aku la j hoi ka pualikaua o Tilly maliope o na Suedena a hoea ilaila. I ka loaa ana mai o keia kmo iu Makamu, ua hoeueu aku la oia i kona mau -hoa, e pono lakou e aiwLwi i ka hele ana i Ihoea aku ai lakou ī ke kahua hoomoana o ko lakou pualikaua ma -ka wa pono. Nolaila, na hoeleu loa ia ka nee ana o ua wahi pualikoa Sekotia nei. Mahope iho o ko iakou nee ana iloko o ka ulunahele, iho ana i na oawa, pii ana i na ipali,* ajne ke au ana 1 ka wai o na anuliwai ame na kahawi, i mea e halawai ole ai lakou ane na koa Auseturia malalo o irvenerala Tilly, ua hoea palekana aku la lakou i kalii i hoomoana ai o ka \pualikaua Suedena. ' Ua maki pololei a'ku la hoi o Makamu i kona poe koa no ke kahua i hoomoana ai ka Moi Gustavus. I ka ike ana mai hoi o na lioa Aliikoa o ua walii Makamu nei iaia, ua hele <mai la lakou me ka hauoli a lululima pu iho la me ia. "Ua lilo keia noho ana ou, e Makamu, ma na kuahiwi i mea e loaa ai ia oe ke ola kino maikai," Wahi a Nigela Gerema i 'pane mai ai imua o Maka>mu. "Ke ike nei au, ua loaa pu keia haawina maikai i kou mau hoa aipau. He mea oiaio, ma ka la a oukou i haalele iho ai i kahi a kakou i hoomoana ai, he poe oukou i 'hele na wahi kino a laukuakupa.pau, aka, i keia wa, aole i kana mai ko oukou ui ame ka puipui maikai o ko oukou mau kino. Ma ko'u hoomaopopo •aiku ia oukou i keia wa, me he mea Ia q ko oukou ihoea ana mai nel no ia mai Sekotia mai. A'ka, e komo paha oe maloko o ko makou hale pea nei, e ai ai, oiai, o ke kani ana mai nei no ia o ka o-le kahea no ka aina ahiahi. E kali ana makou o ka hoea mai o Konela Munero. Eia oia i keia wa ma ka Ahakmka. koa a ka Moi, oia ame Hep'hum ame kekahi mau aliikoa koikoi he nui o ka pualikaua nei." Ia wa no i hoea mal ai o Konela Munero maluna o kona lio. Halo mai la ia, a i kona l§le ana iho ilalo, ike j mai la ia ia Makamu, a ia wa i haa-1 wi mai ai oia i kona aloha iaia me ; ka hauoli nui. Poloai mai la nohoi oia ! iaia nei e komo pu me ia aime kona mau hoa aliiikoa iloko o ka hale-pea no . ka paina ana. Oiai hoi lakou e hele ana, ua ninau ! aku la o Makamu ia Nigela, ina ipaha e hoouka koke ia ana kekahi kaua mawaena o na pualikaua elua, ko na Au-, seturia ame ko na Suedena, I Ua p'ane mai la hoi o Nigela: , "Aole o'u manao e hooukaia ana i keia wa. Eia makou ke kali aku nei 0 ka hoea ma.i o na koa hou. Ua hiki hoi ia oe ke hoomaopopo iho, ua maikai ko kakou kulana e hoomoana nei ma keia wahi. Ua paa pono ko kakou mau aoao aipau i ka hoonohonohoia me na mea e hiki ai ke pale aku 1 na enemi, ina e manao ana lakou e lele kaua mai maluna o kakou; nolaila, aohe o kakou hopohopo ana no ko kali ana a hoea hou mai c:a poe koa no kakou. Inehinei aku la, ua hoao mai la o Kenerala Tile e hoouka kaua mai maluna o makou, aka, aole nae i ae ka Moi Gustavus i na leo he lehulehu/loa o kona mau alihikaua e. ae aku e lele kaua aku maluna o na Auseturia; ua ike ka Moi ua oi pa- . lua aku ka nui o na Auseturia mamua o kona poe kanaka. Owau kahi i hoohalahala loa i keia hooka'ulua ana o ka Moi, nokamea, ua like keia me ka hoike ana aku o ko kakou aoao nei imua o na Auseturia he poe hohe a maka'u wale kakou,\aka, ua ike no nae ka Moi i ka hopena o kana mea

i hana ai. Ua hoomaopopo no au, ua pololei ka Moi ma keia keehina ana i hooholo ai. Manaolana nae au, aole e liuliu loa ka ka<kou kali ana, a hoea mai no ka la e hooko.a ai ka makemake o na Auseturia, a pela pu hoi me ko kakou. E«, he nuhou anei kekahi e Konela??" walii a Nigela, i huli ae ai a ninau ae la ia Konala Munero. "Aoh© mea hou ano uui loa, wahi a ke Konela i pane mai ai, "aka, o kalii inea hou wale no o ke alo alii, oia ko ka Moi piha pahaohao loa no kekahi lono i loaa mai iaia. 1 keia la iho la no, ua laweia ae la kekahi koa kaua lio o ka poe Auseturia, ma ke ano be 'pio, imua o ka Moi, a na keia. wahi kanaka i holke mai, ua hoauheeia kekahl mahele koa lieiewawae ame kaua lio 0 ka poe Auseturia ma ke kulanakauhale o Manasefeia. He poe koa Suedena ka poe na lakou i hoauhee i keia poe Auseturia. Ua hooia mai oia i ka oiaio o keia mea, oiai oia pu kekahi. wahi ana ma keia hoouka kaua ana, a ma ka la iho la no inehinei kona hoea ana mai ia nei me kona mau hoa i hoauheeia ai ma kela hoouka kaua ana ma Manasefela. He mea oiaio, aole hiki ia kakou ke manaoio I keia lono, oiai aole poe koa Suedena ma ia mau kaiaulu." I nei wa i aka ae ai o Makauiu me ka leo nui, a ua lilo keia aka ana a ua koa opio nei i mea e .pukwa ai kona mau hoa aiiikoa apau, a nana mai la lakou «maluna ona me ka piha haohao. Oleio aku la o Makamu iniua o lakou: "Auhea oe, e kuu Konela. O kuu wahi pualikoa uuku paha ka mea nana 1 hana I nei hana a na Auseturia i kuhihewa ai, he puaiikaua ho]ookoa maoli o na Suedena kai hoouka kaua aku maluna o kela poe Auseturia ma ke kulanakauhale o Manasefela." "Pehea keia au e oielo mai nei, e I&akamu?" i ninau mai ai ke Konela ia 'Makaunu, me ke ano hoomaopopo ole i na mea a iMakamu i kamaiiio aku ai iaia. Ia wa hoike aku la o Makamu I iia mea apau e pili ana i ka ana o na koa Auseturia ma ke kulanakauhale o Manāsefela, elike nohoi me na mea i ikeia ma na helu i 'hala ae nei. I ka pau ana o ka Makamu olelo ana, ia wa i hu ai ka aka a na mea. apau e noho pu ana me Makamu ma ka papaaina, a ia wa i pane mai ai o Konela Munero: "Ua pono loa keia hana ana au. Makamu, a ua lilo keia hana hiwahiwa a kaulana au i hana ai, i mea e loaa ai he pomaikai nui i ka aoao a kakou e kakoo nei, ma keia tmau hoouka kaua pili hoomana ma Europa nei, oiai mamuii o keia iono i loaa mai ia \lvenerala Tiily, ua hoouna aku ia ia he 5000 o kona poe koa e hele huli aku a loaa kela puaiikoa i manao wale ia ai e na Auseturia he onahele koa nui o na Suedena; a ke halawai aku keia poe Auseturia 5000 i hoounaia aku la, nie kela poe Suedena, e 'haawi koke aku lakou i kekahi hoouka ikaua ikaika loa. O keia kekahi mea i hoikeia anai imua o ka Mol e kela wahi koa kaua lio. Aka, maimuli o kau hoike maopopo aua mai nei imua o makou, e Makamu, i ka mea oiaio maoli, «kahi no a pau ae la keia pohihihi. Ua hooia mai no keia wahi koa kaua-lio, ua ike pono ia i ka pualikoa Sekotia o ka Mahele Omaomao, a ua lohe ipono hoi oia i ka hooho ana ae o kela poe koa Sekotia i ka inoa o Hepibury. «e mea pono ia'u ke hele koke aku e ike i ka Moi me keia nuhou hauoli." "O Hepburn nohoi kekahi, ua nui launa ole kona haohao no keia mau olelo a kahi kanaka Auseturia. A ua manao hoomakeaka wale iho no ia, ina he mea oiaio ka ua wahi koa kaua lio la i hoike mai ai, alaila, he pualikoa Sekotia kela i alakaiia e na uhane kinowailua o na 'liikoa Sekotia i make ma ke kahua kaua o Bradenburg hou. 0 ka mea maa keia mawaena o kakou o na Sekotia, oia hoi, ina aole maopopo ia kakou *ke kumu oiaio o ka hoea ana mai o kekahi hana ano nul loa, alaila, e olelo ana kakou ua hana ia na liana oia ano e na mana ano kupua. O ka mea keia i ikeia maloko 0 na moolelo. kahiko loa o ko kakou aina hanau. Q keia ka mea i ikeia ma ka moolelo o Wiwo Ole, ame na ,-koa kaulana e ae he nui o Sekotia. E Makamu, e hai mai oe ia'u 1 ka moolelo piha o keia hoouka kaua ana? Aka, e kala mai oe ia'u. e Makamu, e hai mua aku au ia oe, i keia wa, he lutanela kou kulana iloko o ka pualikoa, ma kahi o Lutanela Foulis i make mamuli o ka ma'i fiva. E inu kakou apau no kou hooklekieia ana ae ma keia kulana." (Aole i pau.) "Manao au, e holo pupule ana au no kekahi eha i loaa ia'u, ina aole ka Laau Hano a Kamalena," i kakau mai al o Mr. W. H. Stapleton, Hennlnle, Pa. "Ua loaa au i ka ma'i rumattka no kekahi mau makahiki he nui, a ua hoao nohoi i na laau 1 pau ole i ka heluia, aka, o ka Laau Hamo a Kamalena ka laau malkal loa." Hookahi no kau ana, j o ka oiuolu no la o ka eiha. t E kuaiia aoa e Benson Smith & Co., Kaupaiena- ; ia, na Agena Kuai Kukaa ♦