Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 14, 7 April 1899 — HE MOOLELO KUPAIANAHA NO Ka Moku Kamahao KA MALOLO. [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPAIANAHA NO Ka Moku Kamahao KA MALOLO.

(Thk Fi.yinu Fish.)

Lele i ka Poiniu'o ka Lewu— Oni i ka Papaku o ka Moana —Hapapa i ka Ui o ka Honua—Hoea i ka Welau Akau —īke i ke luilanakauhale Kahiko o Opira— Haalieo ma na Mauna Himalaia. Kakauia e Henry Collingmod, a unnhiia e Hooulumahiehie »<> ke 11 Kilohana Pookela no ku ĪAilnii Hawaii * MOKUN-A. IV. "X—ha! Ua ike aku nei ka oe ia wahi mea paahana! Ua manao mua 110 ai\, e lilo ana i mea na oukou apau e hoohuoi ai no ke ano oia wahi mea paahana. Nolaila, i mea e hoopauia ae ai kou pohihihi, e kuu hoaloha, e hoolohē mai oe. Oia wahi mea paahann, he ipu hoohanaia e hooponopono aita i ka nee ana ame ka paahana pono ana i ke panana i hiki ai ke hookeleia ka moku nei, ma kela ame keia alahele I makemakeia ai kana nee ana aku. Ke ole au e kuhihewa, ua ike aku nei oe, e Mr. Lutanela, i kela mau kui pine e puka ana a wanaoa mawaho o ka ili poepoe o ke panana, maloko mai 0 kekahi mau pukapuka huinaha, aneane eono iniha ke kowa mawaena o kela ame keia puka huinaha?" 'Kunou mai la ke poo o ka Lutanela, alaila, hoomau aku la ka Porofesa i ke kamailio ana: •» "Ina hoi oe i nana pono loa ma,waho o ke panana, e ike ana oe hē elua mau kui loloa lahilahi i pineia, a aneane pili kokoke loa kahi ame kekahi. O ko laua mau winiwini nae o ko laua mau welau mawaho mai ke kikowaena hoopaa aku maloko o ke panana, ua pili loa laua i kahi ame kahi, a ma ia mau wahi i huiia o ua mau kui la, ua hoopaaia ae la he wahi kui uuku, e huli ana kona maka ilalo, a e nee ae ana hoi la mea ma kekahi poai pi'o. A penei ke ano e paahana ai keia mea: " 'lna paha e makemake ana kakou e nee aku ka moku nei ma ke kukulu hema, alaila, e hookaa. ae ana oe i ka hoeuli o ka moku, elike me ka mea mau, a hiki i ke kau pono ana o ka lima kuhikuhi o ke panana i ka ihu Sau (South—Hema) a ma ia wa hoi e oni ae ai ke pa- o loko o ke panana a kupono i ke kulana ihu i makemakeia. 1 ka wa e hoea pono ae ai ke pa o ke panana ma keia wa a ke kui i kauion'a ai, o kou wa ia e kulai mai ai i kekahi kuai e ku kokoke ana ma kou aoao, alaila. o ka wa auanei ia e oni ai kela mau kui loloa a'u I olelo aku la ia oe a nee ae la ma kela puka huinaha ma ka aoao o ke panana, a holo ae la a paa ae la kekahi o laua i ke kui oioi e wanaoa ae ana malalo o ke panana, oiai hoi kekahi kui manamna i a'e aku ai ma kekahi aoao, a paa iho la. O keia iho la ke ku ana o ke kulana hookele o ke panana no ke kulana i makemakeia e nee aku ka moku. E like me ka mau ana o ka nee ana o ka moku ma ke kukulu hema, pela ka mau

o ke kaohi ana a keia mau kul i ke p;iuana uia la kuiiea. Aka. ma ka. ■a'h aka muku <• ewa ae ai. a hu aku ai paha mai kona kuUuia i makuuake mua ta ui, *.>:a ka wa e ai kekahi o na kui a'u i ho;kt:> aku uW. a imi ae la i kona kuiuua kauiike uia•u:.a o Ue pauaua. Ma ia haaa ana. ua īue ae la k<k:ihi o luua a pa iho la k« : kul oioi i paa a~ ma koua wvlt»u. u kikoni iho '.a hui ia kui oioi i kahi o na kui oioi e ku ae aaa malalo o ke panana. a ma ka hookui a pu aina hoi o keia mau kui flua i kahi aaw kahi, oia ka wa e hooni koke i* alu ai kekahi hoolele uila a»a ke panana aku a loaa ka euegini hoe» uli. A ea keia imi kaullke o keia mau manamuna iahilahi a'u i kamailio aku la e hoohana i ka euegini uiU e hoihoi ;'.e i ke kulaua nee paewa o ka moku. a ke kuiana kaulike i makemakeia ai ia o uee aku.* " Va hooho la ka L.utaurla ame ua hoa e ae elua ona, uo ka no*»au lauaa ole o keia hoakaka a ka Poroft*sa. A pane mai la hoi ka Haku Resina!d: "He mea oiaio loa, ♦» Mr. Porof#sa. he keu oe a ke kanaka hupaianaha. He kupua maoli no paha kou hoa like. Ke hookuku ae au i ka'u mau i ike maka iho nei maluna o keia awku, ame na hoakaka au, e Mr. Pororesa, i hoakaka mai uei no ke auo u na hattii a na mea paahana o keia moku, a» na hana mana i ikeia maloko o na moolelo kaao o Arahia, he oi aku keia o ke kupaianaha i ko ia mau mea apau."

'Wole." wahi a ka £orofesa i pane ae ai. me ka akuaka. "AoU>; aol* 4U he kupua—no—do~uo- aka. ht» ka&aka akeakamai ilihune wale no au. He- m#a oiaio nae. ua oi aku ke kaoiahuo o oa moa i huohuaia mai e ka huhonu o ka naauao, mamua o na mea i ikeia maloko o ua nioolelo kaao Arabia. * Mahope iho o ko iakou hoolilo ana i ka hapa oia manawa aku o ka auina ia, ma ka hooulumahiehie ana ia lakou iho uie na "wai koo liliilllii" maloko o ua kiaha, ua haalele iho !a iakou i ka run»i aina a nee aku ia lakou no ka rumi o na mea kani. iHe keena keia i oi aku kona nui :tme kona mahuahua i ko ka rumi aina. A o keia nohoi ka rumi mahope koke iho o ke keena ina. l'a maikai u ua maemae nohoi na mea i hoonaniia ai o loko 0 keia rumi. Aia maloko o keia rumi, e ku aua ht* piano, ame kekahi mau ohe keleawe. dala ame laau nohoi i hiki aku ka nui 1 ke 50. Ua hoonohonohoia keia mau mea kani ma na papa like loa. a ua loaa he elima papa. l'a like ia me 10 ka nui o na ohe ma ka papa hookahj. Ua hoopaaia lakou a paa ma kekahi pahu nui kiekie, i like ke kiekie me kekahi o na ogana nunui o ua luakini 0 Ladana. Aia hoi ma lalo iho o keia mau mea kani, ka laina i kau u> Aa pahu iiilii, ka pahu- nui, ke kumeba!'i ame ka hao kiia ki-ke-ke. He ku i ka hiehie amt» ka hanohano ke ano o ka hoonohonohoia ana o keia mau mea kani. Aia nohoi maiaio iho o ua mau mea kani la, ma kahi maa mau nohoi o ka papa-ki ogana. e waiho ana he i>apaki oia ano. "Ea," wahi a kahi Lutanela i hooho mai ai, a ninau mai la: "Heaha ka alaala a kela mau ohe e pipili mai la ma kela paia, me he mau nalo la e pili ana i ka paia hale? Owai kanaka na lakou e hookani mai i keia mau olie? Ea; manao au, ua halahu loa kou naauao ma keia ana." "E kli oe, e Mr. Lutanefti, a hoea mai ka wa, alaila. o keia ogana kupaiaoaha auanei ka mea e hoopahaohao aku 1 na kanaka o Uulana nei ma ka po Karikimaka o keia makahiki. E kanl auanei keia mau mea kanl ma ia po, a e manao no lakou, he leo no na anela mai ka poiuiu mai o ka lewa lani ka lakou i lohe ai.

"E hoomaopopo oukou. aole he mau waha no na kanaka, a he mau lima haalulu wale hoi no ia poe. na mea e alakai anai na melodia o keia mea kani kupaianaha; aka, o ka ikaika kamahao o ka uwila, oia ka mea nana e hoeueu i n melodia o loko o keia mau ipu maemae o na leo mele. "Eia ma ka waihona o na leo mele o ko kakou moku nei, na mele kaulana loa a na i>oe haku mele o ke ao nei. mai kahiko mai a hoea mai i keia wa e hele nei. Ma ka. wa e makemake ai kakou e loaa ona mau hoonanea ana ia kakou me na mea kani, ma ka kwa. ma ka ili o ke kai, a malalo o ke kai, e hookauwa inai ana no keia ogana iaia iho no ko kakou pomaikai." Ke ike la hoi na hoa o ua Porofe§a nei i ke ku-ku mai o na ipu pua o kela ame keia ano ma na wahi he lehulehu loa o loko o ua rumi la, a e poha maikai iho ana ka. malamalama o k& la maloko o na rumi la, ma kekahi ipu aniani mai luna iho o ka moku. "E, auhea oukou, e o'u mau hoa," wahi a ua Porofesa nei I pane ae ai, "ke ike nei au aoie i napoo ka la i keia wa; nolaila, makemake au e hoike aku ia oukou i kekahl hiohiona kopaiaaiaha." I kela wa, unu-hi ae la ka Haku Barona i kana wati, a pela nohoi kona mau hoa, a nana iho la lakou i ka lakou mau uwati, a ike iho la lakou, o ka hora 2 no ia o ks auina la. Ua hele aku la ua Porofeaa nei a ma

i*tia t> lokt> o uu rami :u. !au aku 1& kuaa. iiat« i k«*ita.iī> % «, wiU a*> t*. la wi i luiiuii *e t m.tUmaluma »i»l i*>ha *»* :•••-♦«.•» -.. • rumi iu. u ke tuai%£toi&ttid .v»t, ..» ka alua» mhi&iii. Aiaila. - !lf ulaoi'i dku iu Li <p<rl»iaui .V * ,1 a - mok-iiuMiu o iu $*>• ••»• - A U<Kil i k** attv» iii.t 2UAi .V . * - maloko o ka rutui t a .ī;ju_ v.. U b<- mau uaki ittA o au. an.aa-A-a:' Uoku aialuaA a<? o Uikou A|(*tu. \- - ule t>oba m;±i '4 &*i m&lamj.U±&ux . Aoie btus ; Uoiiu, e»iiyiii*k j, iu u auiamaUmii. u iialaJ jru i?t > ka 4 ru i ta wa. i puu .*«* a- <> 0 u& ruau ta i kj, ih-Umlla '■• 1 lolie ole iat« iakon at»iu as.mu4 Mh*» nnw» !**• i*uaii :<h» v sutu Aaii m& puium u l'a ka iho ia k.i ilaku kuaa aaau la«» m* ka \ aAlohiu iu ua t»elodi». nv. x ;• tiuu iha U k:i •, *j. ..i t i koiikaka. mmi ta oa. t"v rt»s,ii U«-L imui a kuOoi mau : u a aao o kdtiidL m*-o. i h&na u. i '£**:. ihu, !u Uht* aku U ud !*»>»•-=f*-*4, x koau mau &-ju ao k»> !akue :ts .-•. pakuhi :hi>. m*- k.i t»«!o ai t AA : .* kou *"Ma ka hura jH»ttui o k.v-cn phaai*l*> iho ui kakou i k.i .i ja«a s«r f !r-ie uku kiikou ika se* k t. kvr kxA hoai* hou. NoiiUi;.!. ttuti kf,di **t aa . aoho uukou Uoko <» ko x*u%o«j &bau mi, » hot»a i ka w* o k<> *uktm j« ahlaili. aidild, ikuukoa hon kakuu ioko o ka rumi iiua- *► «.a *.v > kakou aiaA ahiahi. jia k.t :•>'« ■ *n miauee," l ku ho*>a aaa tuai oia i.i koa hou a* La ka am< * . atau hoa amloka a k rum i<n«t. *. iho la. i ko Likou zxtx± i » , pau aaa. uu booaam<a ■» t < k ,iiiu ;'«t lakou. aia k« kaauūlK* a hiki . . kat:i aa* mai u ka. hApu. iu o fca hx>c II o fce auatvH*. Aoi* 1 kj.aa asi. j. pihoihoi o k«ls* im" k«-a aeM«t *» z hoaloha ekoiu o ka He lte *■- luu hora wal* aa ko«* u ht*eit «4.1 * wa *» ahai t» aku ui Ukoa iloke? .. . lewa. "He hapaluu hon* wai** ao fes» a ».•. kou e kaii ai." wahi a ku ai&i ai. "u ho«t tau: ka wa «? ... ai kakou po* kua;tka <>iu tto kjt =-- wa," Aka. ua iik* iu ha|*aiua ht>ru w* u kahi pul* okou. a lukou <* kaii ai. v keiii {»uit* a»'. * WU* :