Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 15, 14 April 1899 — Page 2

Page PDF (1.36 MB)

This text was transcribed by:  Jean Howard
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

 

HOOLAHA AINA AUPUNI

                                                                        -------------

 

            Poalua, Mei 16, 1899, ma ka hora 121 awakea, ma ke alo o ka Hale Hookolokolo e kuaiia aku ai ma ke Kudala.  Akea no ke Dala Kuike he Apana Aina ma ka Aina Kula, ma ke Awawa o Waianae, maloko o laila Hookahi (1) Eka.

 

            Kumukuai oi aku manau o $100.

 

            Ma ke Dala Gula o Amerika Huipuia.

 

            No na mea i koe aku e ninau ma ke Keena o na Aina Aupuni, Honolulu.

 

                                                                                                J.F. BROWN

                                                                                    Agena o na Aina Aupuni

                                                                        Aperila 11, 1899                                 2740-4t

                                                                        ----------

 

HOOLAHA KAKAUINOA KOHO BALOTA

-----

 

            E NOHO ANA KA Papa Kakuinoa Koho Balota o Maui, Molokai ame Lanai ma na wahi i hoikeia mahope ae nei, penei:

 

            Poakahi, Aperila 17, 1899, hora 11 a.m. a 1 p.m. ma ka Halekula o Huelo.

 

            Poalua, Aperila 18, 1899, hora 8 a.m. 11 a.m. ma ka Haleleta o Keanae.

 

            Poakolu, Aperila 19, 1899, hora 8 a.m. a 12 m. ma ka Halekuai o Fukuda, Nahiku.

 

            Poaha, Aperila 20, 1899, hora 9 a.m. a 12 m., mai 2 a 4 p.m. ma ka Haleleta o Hana.

 

            Poano, Aperila 22, 9 a.m. a 12 m., mai 2 a 4 p.m., ma ka Wili o Hamoa.

 

            Poakahi, Aperila 24, 1 p.m. a 5 p.m. ma ka Haleleta o Kipahulu.

 

            Poalua, Aperila 25, 1 p.m. a 5 p.m. ma ka Halekula o Kaupo.

 

            Poakolu, Aperila 26, 11 a.m. a 1 p.m. ma ka Halekuai Pake, Makena.

 

            Poakolu, Aperila 26, 2 p.m. a 5 p.m. ma ka Halekula o Ulupalakua.

 

            Poaha, Aperila 27, 10 a.m. a 2 p.m., ma ka Halekula o Kealahu, Kula.

 

            E malamaia ana no na noho ana o ka Papa i ke ahiahi ke hiki.

 

                                                                        FREDERIC W. HARDY, F. WITTROCK,

                                                                        R.C. SEARLE

 

            Papa Kakauinoia Koho Balota no Maui, Molokai ame Lanai             2750-2t

 

                                                                        ---------

 

            I keia la i hookohuia aku ai o Fred Meyer, Esq., i Luna Pa Aupuni ma Waianae ma ka Apana o Waianae, Mokupuni o Oahu, ma kahi o D. Center i waiho mai.

 

                                                                                    J.A. KING

                                                                        Kuhina, Kalaiaina.

                                                            Keena Kalaiaina, Aperila 4, 1899

                                                                                    2749-3t

                                                                        =================

 

KA

Nupepa Kuokoa

 

            No ka Makahiki                                                                                  $2.00

            No Eono Mahina                                                                                 $1.00

 

Kuike Ka Rula

 

Puka                1          2          3          1          2          3          1

                        Pule     Pule     Pule     Mul      Mul      Mul      Mak

Iniha                $1.50   $2.00   $2.50   $3.00   $5.00   $6.25   $12.00

2 Iniha             2.00    2.75    3.50    4.00    7.00    9.00    15.00

3 Iniha             2.50    3.50    4.50    5.00    9.00    12.00   18.00

4 Iniha             3.00    4.00    5.00    6.00    11.00   13.50   21.00

5 Iniha             3.50    4.75    6.00    7.00    12.00   15.00   24.00

6 Iniha             4.00    5.50    7.00    8.00    13.00   16.50   27.00

 

            O na olelo hoolaha a pau e noouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.

                                                                        -------------

 

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

A.W. PEARSON,  Luna Nui

JOSEPH M. POEPOE, Lunahooponopono

Honolulu, Oahu,

===================

            POALIMA                                                                             Aperila 14, 1899

                                                            =====================

 

“KE AHI O WAILUKU”

 

            Ma ka mokuahi Kalaukina i ku mai ai i ke ahiahi o ke Sabati i hala, ua hoea mai la i Honolulu nei ka Hon. J. W. Kalua, Lunakanawai Kaapuni o Maui ame kona mau panalaau.  I holo mai nei oia e hoolohe i kekahi hihia ano nui a koikoi i waiho ia aku imua o kana Aha ma ke Kau Kiure o Dedemaba 1 hala, a mamuli o ka aelike o na aoao elua o ua hihia nei, ua kapae ia ka noho ana imua o ke Kiure a ua hooholo ia e noho imua o ka Lunakanawai wale no.  Nolaila, mamuli o ke noi a na loio i ka Lunakanawai J.W. Kalua, ua ae mai la oia, mamuli o kekahi mau kumu kupono, e holo mai i Honolulu nei, a ia nei oia e hoolohe ai i ua hihia la.

 

            O keia ka hihia a ka Hui Mahiko o Kamaomao e hoopii kipaku nei i ka Hui Alahao o Kahului, i ulu mua ai ka hoomaka ana iloko o kela makahiki i hala, a hoomoe ia ai he alahaka hao iloko o hookahi po e ka poe o ka Hui o ka Ona Miliona e moe ana mai uka mai a ae maluna o ke alahao o Kahului a hoea loa i ka aekai.  Ke olelo nei ka aoao hoopii no lakou ka aina mamuli o ka lilo i ke kuai ia mai ke ‘Lii Keelikolani aku a ia lakou, a nolaila, ua mana lakou e hana e like me ko lakou makemake, a no ke kue o ka aoao hoopii ia a hoole i keia mana, nolaila, ua komo mai la ka hoopii kue e kipaku ana i ka aoao hoopiiia.

 

            Ke olelo nei ka aoao hoopiiia he komohewa a ku i ka powa kela hana a ka aoao hoopii, oiai, ua loaa ia lakou ka mana e paa i kela aina malalo o ke kanawai e haawi ana i kekahi mau aina no na alahao, ame kekahi mau kumu pale lehulehu e ae.  Nolaila, he hihia ano nui keia; no ka mea, ina e ko ka aoao hoopii, he hopena pilikia ko ka Hui Alahao o Kahului, a ina hoi lakou e ko, he hoopii poho no kekahi huina nui kuhewahewa ka hopena.

 

            Ua noho ka Hon. J. W. Kalua e hoolohe i keia hihia ma na weheweha a na Loio Hatawela me Kakela no ka aoao hoopii, a o Kinney, Balu me Makalanahana no ka aoao hoopii ia, ma ka Poakahi, la 10 iho la, a i ka pau ana, ua hoopuka ia ka olelo hooholo e waiho ana i ke kumuhana na ka Aha Kiekie e hoolohe a hooholo, a ua lokahi na loio apau malalo o keia olelo hooholo.

 

            Ia ahiahi no ua huli hoi aku ua “Ahi o Wailuku” nei no kona Paeaina i Maui ma.  Ma ka hoomanao ae, ua puni na mokupuni o Hawaii nei i ka hoohanohanoia e ka Lunakanawai o ke ewe Hawaii a koe paha o Kauai.  Ua holo aku oia i Hawaii no elua manawa e noho kahu ai no ko laila Aha Kaapuni ma na Kau Kiure, aole hoi o Maui ma, o kona paeaina ia, ua noho mawaena o na Lunakanawai Kiekie ma kekahi mau hihia nui, a ua noho iho nei ma kona ano Lunakanawai Kaapuni, a o Kauai koe.  Ke hoea ilaila, o ka puni ana ia o na paemoku, a o ka lua ia o na Kamehameha Na’i Aupuni ma ke kaua ko ka mua, a ma ka hooko maluhia ame ke kaulike hoi ko ianei.

===============

 

KELA LONO MAI SAMOA MAI.

 

            Ina he oiaio ka paa pio ana o ke Kapena o ka mokukaua Geremania “falk” ma Samoa, maluna o ka mokukaua Beritania “Porpoise.”  He hana ano nui loa keia i ikeia, ina nae hoi he oiaio.

            He mea paha keia e hooulu koke ia mai ai he hakoko ikaika mawaena o Enelani ame Geremania, e aneane ai laua e hoala i na ikaika keikikane o laua, ke ole e pau e mamuli o na hooponopono akahele ana.

 

            O ka mea maopopo loa nae ia makou i keia wa, eia ma ka Moana Pakipika nei, mai na ale apiipii e ooloku ana ma ka hema aku nei o kakou a hoea i na huna kai lele pioo o na mokupuni Pilepine ame na aekai o Kina, kahi i lele pioo ai ke ahi hookala kupua o ka hoonioni kaua huliamahi o na Aupuni nui o ka honua nei.

 

            Aia i keia wa ma na aekai o Kina, na aumoku kaua o keia mau Aupuni---Rusia, Enelani, Farani, Geremania ame Italia.  Aia hoi ma na mokupuni Pilepine kekahi ulu moku kaua oi loa o ka ikaika i ikeia ma na kai o ka Poepoe Komohana mai a kakou aku nei, oia hoi, na mokukaua Amerika.

 

            Ma kahi e akoakoa ai na aeto malaila no ka heana.

 

                                                            =====================

 

                        KA PUALI INU WAI A NA KULA SABATI HAWAII

 

            Ma na lono i loaa mai ia makou, eia ka hapa nui o na Kula Sabati o na Ekalesia Eunelio o Honolulu nei ke hooliuliu mai nei ia lakou iho no ke komo ana aku ma ka hana hookahakaha nui e malamaia ana ma ka mahina ae nei o Mei.  Eia na Kula Sabati o ke Kula Kamehameha-Keikikane ame Kaikamahine – ke hoomakaukau mai nei ia lakou iho; pela na Kula Sabati Pukiki, Pake ame Iapana.  He elua mau himeni kuikawa e mele ia ana ma ia la, oia ke mele i hakuia e Mr. P.H. Dodge, no ka Hui “Christian Endeavor Soceity o Hawaii,”  a o k a leo nae, oia o “Hawaii Ponoi”.  E alakaiia ana ke mele ia ana o keia mau himeni e Mr. D.L. Naone, me ke kani ana o na ohe keleawe (cornets) he eha ka nui.

 

            E kai huakai ana na Kula Sabati me k o lakou mau kahiko nani apau, me ko lakou mau hihimanu apau o kela ame keia ano ma ke alo ae o ka Opera House (Hale Mele Hou) oiaimalaila e ku ai ke kahua kuwaena o na hana.

 

            Oiai kela ame keia Kula e nee ae ana ma ia wahi, e poha ana ko lakou mau leo mele i ka lewa.  E himeni ana na Pake, na Iapana, na Pukiki, ka Haole ame ka Hawaii.  Ea, o lilo ana paha keia la i la hoomanao no na olelo lehulehu i hoomaka mua ai ma Babela.

 

            E komo mai ana na Kula Sabati o Kaumakapili ame Kawaiahao.  E lilo ana ke alakai ana i ka Bana puhi ohe o ke Kula Kamehameha.  E lawe ana kela Kula  ame keia Kula i na hae hoailona hooiwahiwa.

 

            O na Komite i maopopo ia makou i keia wa, oia keia:  Komike Papa Hoonohonoho Hana, o Mr. Bowen, paha ka lunahoomalu; Komite Waiwai o Mr. Weedon; Komite Hoohiwahiwa o Mr. Dodge ka lunahoomalu; Komite o ka Huakai Hele, Mr. Coleman ka lunahoomalu.  Hookahi Komite Kuwaena, a ke ole makou e kuhihewa o Mr. Richards ka lunahoomalu.

 

            Ke manao nei makou, he huakai puali inu wai keia a na Kula Sabati, elike me ka hana mau i ikeia mawaena o na Kula Sabati o ka wa kahiko ma Hawaii nei.

 

            KA LUAUI O KEKAHI POE LOIO MAKAUKAU O HAWAII NEI

 

                                                                        -------

 

            Ma ka Poalua nei, iohaalele mai ai o Lunakanawai A.S. Hartwell ia Honolulu nei, maluna o ka mokuahi “coptic,” a hala aku la oia ma ke alahele no Amerika Huipuia.  Ua laulaha ae ka lono, e liuliu loa ana paha keia kaawale ana aku ona mai Hawaii, aku nei.

 

            Ma ka makahiki 1874, haalele aku oia i ka noho ana i hoa lunakanawai no ka Aha Kiekie, a lawelawe ae la oia i ka oihana loio.  Oiai oia i lawelawe ai ma keia oihna, mai ia makahiki mai, ua lehulehu loa ka poe i noho a’o kanawai maloko o kona keena, a ua lilo lakou apau i poe loio makaukau a i poe lunakanawai noeau nohoi.  Ua noho a’o pu me ia na Messrs. W.O. Kamika, J.Jm Maunakea, L.S. Kakina, W.A. Kini, Albert Smith (i make), W.F. Frear, A. Perry, Wm, L. Stanley, Gardner Wilder, Wm. A. Henshall, George de la Vergne ame R.D. Mead.  Ma keia ano, ua hiki no ke oleloia o Loio Hakawela ko lakou luaui ma ke kanawai.

 

                                                                        --------

 

                                                HE MANEWANEWA NO KAIULANI

 

                                                                        ---------

 

            Lele aui ka lani i ka po i na kaloa.

            Lele anoano i kuakahi ka newa ana,

            Ka leina ‘ku nei liuliu ka pawa,

            Liua ka mnawa loku i ka puuwai,

            Pa konihui i ka iwi loku i ka i’o

            Mihala nau i ke aa-koko, newa iloko lilo,

            Kokoni, loloku i ke ake, o ka @e aku, 

I – ke ke kumuhonua, ke kumulipo o Hawaii,

I—ke ke kumuuli, k omolala – ke kumu alii,

Ike ka pohaku, ka poha-poha koelelele,

Ike o Milu, ike na kilo, na kilokilo

Ike o Laamea, ike ka papa kahuna

Ike o Haloa, ike na kakaolelo—ninau keau

Ike o Haloa, ike na kakaolelo—ninau keau

Ike o keaumiki, ike o keauka

Ike o Namakaokahai, ike na kuhikuhipuuone

Ike o Hinanonohiuli, ike o @makaloa,

Ike na Mauna o Hawaii, ike o Kupulupulu,

Ike o Ku, o Kumokuhalii, na ‘lii i Kawao

Ike na Kukini, ike na Elele, ike o lailai

Ike o Keawehaaweua, ike o Kanehekili

Ike o Leimakani, ike o Haakauakokohi

Ike o Kapoikauluwehiwehi, ike o Kuamu,

Ike na wahine kiai makakai, ike o Peapeamakawalu,

O Pipipi, o Unauna, Alealea, o Haukeuke,

Ike o Paiea, o Aama, o Kuhonu, o Honuikimaelaka,

Ike o kupee anuenue, ike ke anuenue o Polohilani,

Ike na kumuwai o Hawaii, na Liimoewai

E Kihawahine me Laiwahine i ka wai,

Ike ia o Nuhi, Kemilia, o Kaneauwai, Kahikapo

Ikeia o lua ka po, o kolu ka po, o ha ka po,

Ikeia o kahi ka la, o lua ka la, o kolu ka la, o h@ka la,

Hele ka pili o ka wohi o ke kumu o Kiha

O ka lala maka o Kekaulike, o Keawehonua,

O ke kaulahea nui – o na moku

O Kahikimaia –ea—o Hawaii a Kane

O Liloa, o Kaukaaha, keiki a Kaahakapu,

O Kalanikauleleiaiwi, o kukui Oiwikauikana,

Ka Naha kapu o Keoua Kuahuula –

Ka pio alii o Kalaniopuu

Moopuna a Kalanikauikaalaneo

Moopuna a Kapaakea me na ‘lii

Poha ka wai—laahia o na kumu alii--

Mihi aku – mihi mai—hoaku i ke ala iki

I ke ala nui a na kupuna – i maa –

I hale no ka leo e noho ai

He hale, he ai, he kanaka,

Pupuweuweu ia Kane me Kanaloa

Kuu haku i ke kihi o ka makani

Me na hale i Kahuailanawai

Me na ia o Kaneloko i Nuuanu

Na aholelhole i Kaholoakeahole

Na awa i Oneawa

Na anae i Leleaanae

I na hala i Kekele, i ke kawelu o Lanihuli

I huna ia’e ka ua Poaihala

Moe no i Kahaluu, luuluu wale

Kuu moopuna i ka maka o ka mahina

Ike i ko kuwaikanaka –e hea

E hele, eia ke ala ou kupuna

E walea ana i na konane

Me na hauoli palena ole

O ko makou aina malamalama

Ka aina uhane a lua ka po

I walea i ka ai moa a Kane

I ulu no a hua a ai no i keanahulu

Pualele, Puailima, Puauhaloa, Puaakuli,

Puamauu, Puahala, Puakukui, Puaakilolo

Puanohu, Puaahiiaka, Puanaunau,

Puakookoolau, Puaneme, Puaaweoweo,

Wale a o Kaiulani ia Maile haiwale

Ia Mailekaluhea, Mailelaulii, Mailepopohe

Ou@mau kupuna wahine aala i kolu ka po

Walea o Kalani ia Kumunuiaiake

Oia kupuna ou nana e hoala na naluhee

E lilo ai ka papa o Kalani i Kalala

Hoi ae i ka muku, uwa kapihe-la

Ou mau kupuna heenalu i Kalehuawehe

E walea ana i kolu ka la; i kolu ka po

I ka puhenehene, ka maika, ke koi, ka panapua

Ka ooihe, ka hana kaula, he kukini

Na hookahakaha ikaika, na hoike alii

Na ‘lii aimoku, ai aupuni, ai kalana

Ike pono oe i ka walea ou mau makua

Me ou mau kupuna i na hana a lakou

Kela aina moeuhane malamalama

Aole huli hoi ana mai o hope nei

Hele oe i Waakaialahia me Puhilala

Ke kialoa o Keawenuiaumi ko kupuna

Hala oe, haule makou i ka hopewaa

Ahu i Kapua ka auwaa panana

E hea no au – e –o – mai oe

Eia mai ke kupuino a hele aku

Pipipi holo kaao i kolu ka po

I kolu ka la; lea kulou i Waiulaula.

 

                                    S.W. MAHELONA

 

 

Ke Kaua ma Pilipine

 

---

 

           

LILO PIO KE KULANAKAUHALE O MALOLOS

 

----

 

Kauhaua ke Komisina Amerika no ka Pono Lahui o na Poe Pilipine.

 

---

KA NEE ANA O NA KOA AMERIKA NO MALOLOS

 

            MANILA, Maraki 29, hora 7:30 ahiahi (p.m.) – Ma ka wa i hoaka loa ae ni ka malamalama o ke ao, ua nee aku la ka mahele koa malalo o Kenerala MacArthur mai Marilao aku, ma ke alahele kaa-ahi e hoea aku ai i Bigoa, aneane 5 mile ka mamao.  Na pualikoa Nebraska, Dakota Hema ame Peniselevenia ma ka eheu akau, a o na pualikoa Kansas ame Montana ame ka Mahele ukaa Ekolu ma ka hema.  O ka Kenerala Wheaton pualikoa hoi, ua lilo ia ia mahele kokua.  Ma keia nee ana, ua halawai aku no na koa.  Amerika me na kaua kihakahaka i hooukaia mai e na Pilipino.

 

            MANILA, Maraki 31, awakea hora 9 me 30 minute o ke ahiahi – Ua komo Ianakila aku la o Mekia Kenerala MacArthur maloko o ke kulanakauhale o Malolos, ke kulanakauhale poo o ke Aupuni Repubalika o na Pilipino.  Ua haalele iho na poe kipi i keia wa, a ua kuemi aku lakou i hope, ma kekahi wahi ma ka akau, kahi i holo aku ai o Aguinaldo ame kona Aha Kuhina he elua la mamua aku.  Ma ka hora 7 o ke kakahiaka nei ka hoomaka ana aku o Kenerala MacArthur e hele kaua aku maluna o Malolos.  Ua ikaika no na pale ame na kue ana mai a na kipi, a ua nui nae ko lakou poino.  O ka mahele koa hoi malao o Kenerala Hall, ua nee aku la ia i ka akau mai ke kahua oihana  wai aku, a hookuemi hope aku la i na kipi ma ka eheu hema.  O khi a na koa Amerika i hoomoana ai i ka po nei, aia no ia ma kahi hookahi mile ame ka hapaha mai Malolos mai.

 

            MANILA, Aperial 2, hora 6:30 p.m. –Eia na koa o Kenerala MacArthur ke hoomaha nei maloko o ke kulanakauhle o Malolos.  Aia na kaua ana ma na wahi e ai mawaho loa aku o ke kulanakauhale, mawaena o kekahi mau mahele koa o na Pilipine ame na mahele koa Amerika malalo o Kenerala Lawton  ame Kenerala Hall.  Ua hahana no keia mau kipu ana mawaena o na aoao elua.  Ua manaoia hoi, mamuli o keia lilo pio ana ne la o Malolos ame ka hoauheeia ana o na Pilipino, mai ia wahi aku, ua ku ke Aupuni Repubalika o ua poe la ma kahi o ka lilo ana aku i kumuhna no ka wa i hala, a pau loa hoi kona noonooia ana.

 

            Ua laulaha ae hoi kekahi lono, e haalele uku ana o Kenerala Pio del Pilar ia Aguinaldo, a e huli mai ana ia a kakoo mai i na Amerika.  O keia Kenerala Pio del Pilar, oia kekahi o na kanaka akamai loa mawaena o ka lahui Pilipino i ke kaua.

 

                        KE KUAHAUA A KE KOMISINA AMERIKA I KA LAHUI PILIPINO

 

            MANILA, Aperila 4 – Ua hoopuka aku nei ke Komisina Amerika ma Pilepine nei, he olelo kuahaua imua o ka lahui Pilipino, a penei ke ano nui o keia olelo kuahaua:

 

            Ua poloaiia aku na noonoo ana a ka lahui Pilipino e haawi mai i ka lakou mau hoomaopopo pono ana maluna o keia mau kumu mahope ae nei, na kumu hoi e hiki ai ke alakaiia na noonoo ana a ke Aupuni o Amerika Huipuia no kana hana e hana aku ai me ia lahui.

 

            Akahi—E kukulu paa ia aku ana ko Ameriak Huipuia mana Aupuni ma na wahi apau o ka Pae Aina, a o ka poe e ku-e ana i keia mana, maluna o lakou iho ko lakou poino.

 

            Alua—E haawiia aku no he kulana hooponopono Aupuni kuloko, lawa pono loa, i ka lahui Pilipino, i mea e pono ai ka lawelawela ana o na hana o ka lehulehu, me ka naauao, ka pono a holo lea hoi, a i kue ole hoi i ka hana poo Aupuni ame na pono lahui o Amerika Huipuia.

 

            Ekolu – E malama makee loa ia no na pono kivila apau o ka lahui Pilipino, pela hoi me ko lakou pono hoomana, a ua like na mea apau imua o ke kanawai.

 

            Eha –Aole loa e hooliloia ka lahui Pilipino i lahui imi pomaikaiia aku e ke Aupuni o Amerika Huiia, a pela hoi ko lakou Pae Aina, oiai, he mau hana ku-e ia i ka hanohano, ka pono ame ka noho hoaloha ana o na lahui elua.  O ka manao nui maoli o ke Aupuni Amerika, oia ka pomaikai ame ka holomua o ka lahui Pilipino.

 

                                                KE MANAO O KA LAHU NO KEIA KUAHAUA

 

            MANILA, Aperila 5, hora 6:20 ahiahi – Ua paiia ae ka olelo kuahaua a ke Komisina Amerika ma Pilipine ma na pepa alanui, ma na olelo Beritania, Paniolo ame Tagolo, i keia la.  Ua hoolahaia aku nohoi keia mau olelo kuahaua ma na kulanakauhale mawaho aku nei o Manila a hoea i Malolos.  Ua ohohia no na Pilipino no keia mau manao, a @a aponoia e ka hapanui loa o na poe Manila Kuonoono o loko nei o ke kulanakauhale.  Ua manao na poe kalepa Pelekane o loko nei o ke kulanakauhale, he keehina keia e loaa ai ka maluhia.

 

                        UA PAU IO ANEI KA MANAOLANA NO AGUINALDO?

 

            MANILA, Aperila 5 hora 6:20 ahiahi. –Ua laulaha ae na lono ikaika loa i keia la, ua lilo ae nei ka noho alakai lahui ana maluna o na Pilipino ia Kenerala Antonio Luna, oia hoi ka Alihikaua Nui o na koa Pilipino, a ua hoopauia ko Aguinaldo noho Peresidena ana.  Ua manao kekahi poe Pilipino, he alahele keia e pau koke ai ke kaua.

 

            UHAI LOLOA O KENERAL MAC ARTHUR I KA PUALIKOA O AGUINALDO

 

            MANILA, Aperila 4 – I keia auina la, i nee aku ai ka pualikoa o Kenerala Mac Arthur mailoko aku o Malolos a nee akau aku la, no ka imi ana i ka pualikoa Pilipino, i hiki ai ke hooukaia kekahi kaua e uhai pu ia ai ko lakou iwikuamoo.  A hoea mai i keia wa, aole loaa iki o ua pualikoa la.  He mau hoolele poka ki hakahaka wale no kai halawai mai me na Ameriak mai na powa mai.

 

            Eia na kanaka Pilipino ke komo nui mai nei iloko nei o ke kulanakauhale.  He lehulehu loa o lakou he poe koa kipi.  He wahi wawae koa ko kekahi, aohe wahi kuka; he wahi kuka koa hoi ko kekahi, aohe nae he wahi wawae.  Wahi a ka lakou olelo mai, ua pau lakou i ka pololi.  Aole i kana mai ko lakou piha pahaohao i ka ike ana i ko lakou hookipa maikai ia ana e na Amerika.  A na keia poe i hai mai i kekahi mau moolelo weliweli e pili ana i na hana hoomainoino a na koa Pilipine i na wahine ame ka hana ino ana i na waiwai o na kanaka ma na wahi apau.

 

                        HOULUULU HOU IA NA P=KIPI MA CALUMPIT

 

            MANILA, Aperila 5, hora 9:35 kakahiaka – Aia na kipi ke houluulu la i pualikoa ikaika ma ka akau aku o Calumpit, aneane elima ame ka hapalua mile ma ke komohana akau aku o Malolos, a ma ka ikeia ana aku e na koa Amerika e hele kiu ana ma ia wahi, ua eli iho la lakou he mau auwaha eli mawaho mai o kahi a lakou i hoomoana ai.

 

                                                            --------------------------------

 

                                                            NUHOU O NA AINA E

                       

                                                                        ----------

 

HE MARE HANOHANO LOA

 

            NU IOKA, Aperila 4 – Ma keia la i mareia ai o Miss Virgina Fair me William K. Vanderbilt, Jr.  A na Rev. Thomas F. Murphy o ka Halepule o ka Puuwai Hemolele i mare ia laua.  O kekahi mare hanohano loa keia i mareia ma keia kulanakauhale. Eia ma keia mare ana i ikeia ai kekahi poe.  Ona Miliona o Amerika nei, elike me Mrs. W. Rockefeller, nona ka huina waiwai i hiki aku i ka $150,000,000; C. Vanderbilt, $125,000,000; Wm. K. Vanderbilt, $100,000,000; Geo W. Vanderbilt, $50,000,000; F.W. Vanderbilt, $@0,000,000; W.D. Sloane, $50,000,000; Dr. W. Seward Webb, $50,000,000; Elliot F. Shepard, $30,000.000; Eldridge T. Gerry, $25,000,000; Moses Taylor, $25,000,000; H. McK. Twombly, $25,000,000; C. H. Mackay, $25,000,000; H.P. Whitney, $15,000,000; O.H.P. Belmont, $15,000,000; Henry Cleros, $10,000,000; H.O. Havemeyer, Jr., $5,000,000; Samual F. Barge, $5,000,000; Col. Wm. Jay, $5,000,000; Wm. P. Thompson, $5,000,000; Ogden Mills, $5,000,000; John A. Hurden, Jr., $5,000,000, ame kekahi poe e ae, i hiki ko lakou mau huina waiwai apau i ka $30,000,000.  Ua hiki ka huina waiwai apau o keia poe i akoakoa ma kela mare ana i ka $840,000,000.

 

                                                            UA AE O BERITANIA NUI

 

            WASINETONA, Aperila 4,-- la ae ka Haku Salisebure i ke kumuhana a Geremania i waiho aku ni no ka hooponopono ana i ka pilikia i ikeia ma Samoa, oia hoi, e kohoia i Komisina o ekolu lala.  Ua ae nohoi o Amerika Huipuia i keia manao.

 

                                    NOHO MANA HOU PAHA AUANEI O LI HUNG CHANG

 

            WASINETONA, Aperila 5 – Ua manao loa ia, mamuli o ke ano maikai o na noonoo o ka Emepera wahine o Kina no Li Hung Chang, e hoihoi hou ia ae ana ia ma ka noho mana ana ma kekahi hana o ke Aupuni.  Aole nae i maopono loa ka oiaio o keia lono.  O ke kumu nui nana e akeakea i ka holo pono ana o keia hoi hou ana ae o ua kilo Aupuni noeau nei o Kina, elike me kona wa mamua, oia ke kuee mawaena o Enelani ame Rusia.  He makamaka maikai loa o Li Hung Chang no Rusia, a ua lilo ia i enemi no Enelani, a no keia kumu i hooneleia ai oia i ka mana ma Kina, aka, i keia wa nae, ua ano akakau mai ko Enelani manao maikai ole iaia.

 

                                    ANONINONI NO KE KULANA OLA O KA POPE

 

LADANA, Aperila 4 – E hoike ana kekahi lono mai Roma mai, ua loohia iho la ka Pope i ka ma’i kauhola poniuniu, a ua hopohopoia ka hopena.

 

            Ke hooikaika loa nei o Ka@@@ Rampolia, Kakanolelo o ka Oihana P@pe, e huna i ka mea oiaio maoli @ pili ana i ke kulana o ka Pope.  O @ manao maoli ma keia hana ana, @ paleia aku ai ke komo ana @@ @@ mana Aupuni o ke ao nei e manae i ua hana o ke koho ana i panihaka@@ nona, mamua o ka wa e akoakoa na ai ka Aha Kadineia Koho Pope.  @ ua maopopo no nae keia kulana @@ kii o ka Pope i na mana nui o Karo@@ a eia no lakou ke hana malu @@ @ ka akoakoa ana mai o na Kad@

 

                                                            --------------------

 

                                    HEAHA KEKAHI MAU KULEANA MAOPOPO

                           I HANAIA NO KA PONO O KA PALAPALA HEMOLE?

 

            Penei: 1. Kona polol@i a p@@ ole. 2.  Kona ano oiaio maoli.  @ hana uluhiaia i ka mana o ka @ Hemolele.  4.  Kona mana hoomaia.

 

                                                            NO KONA MAU ANO

 

            Iloko o ka Palapala Hemolele @ eha no mau ano i lawe like ole ia @  ia ka manawa hookahi, a ma lak@  hoike ae i kona kaokoa mai na @@ e ae apau.

 

            Ua kakauia ka Palapala Hemole@ ma na wa, iloko o na makahik@   e na mea kakau moolelo he ka@@ a oi, ma na aina like ole, a ilok@ o na olelo like ole.

 

            Iloko ona ka moolelo, ke @  kuauhau, ka mooleio pili kina @ kanaka, ka ike e pili ana i ka @  uhane, na episetole ame na mea @  He 66 buke, kakauia e na mea @  he kanakolu, iloko o na ke@ek@  umikumamaono.  Ua helu papa @  Baibala he 2000 a oi mau wahi @@  au kahiko loa i hala; e laa na @ na muliwai, na kai, na mauna, @@ lanakauhale liilii, na kauhale, na @ hawai, a pela ‘ku; eia nae, aole @ wahi hookahi i kau hewa ia e ka P@ pala Hemolele.

 

            O ka hana mana mua, oia ka i @ lo i na nahesa i mea ole aa m@@ e hoomanaia ai iwaena o ka poe @  pika.

 

            O ka hana mana elua, oia ka @ nana i ku-e ikaika aku i ka m@  o Nile, ko lakou muliwai laa he@

 

            O ke kolu, oia ka i hoolilo i @ ole i ko lakou manaoio iloko oia ma wai, me he la, he akua.  Ua hoo@@ ku no hoi ia he lehulehu o na @ pela iho la i haukae ai ko lakou mau akua-ki@.

 

            O ka ha, ua kau mai ia i ma @ maluna o ke kanaka ame ka holo@ lona.  Wahi a Glieg, “ina i hoomanae ia ano, oia hoi, aole e hiki i ke@ ke hookokoke imua o na kuahu @ A @@ pika, oiai maluna ona ka uku i @ e kaawale loa aku ai kau wahi @ o ke ano haumia ua kue ikaika l@ na kahuna ia mau mea ma ke k@ ana i na aahu lilina wale @o, kahi @@ lakou mau poo a hemo, @ ua @ i kela ame keia la, @ kela ame keia @ e like me ka Herodotus papakuhikui a o ke ano oolea loa ku o keia @ mana me he la i ka manao ana, he @ pai kaumaha e kau ana maluna @ hoomana o Aikupika.  I ka pa@ ua hana o ka hoomana aohe mea hiki ke hookoia.

 

            O ka lima, ua hoopi@  a no ka ho@ lilo ana i ka manao pauleie o @ ka @ ka ia Belezibuba i mea ole a i @ i ke akua-lele, @ hooma@  aku @ me he la, he hoopake@ no lak@ @ n nalo hae he lehulehu.

 

            O ke ono, ka hana maua hoi i lua nui ia ai na pipi, oia no ka i ! poino a holilo i ka papa hoonoho@ holookoa o ka hoomana hauk@ i maole.

 

            O ka ehiku o na hana mana @ mohai aku ka poe Aikupika i @ i ko lakou wa e makemake ai @ olu aku ia Zyphon, me @ la @ kumu o ka ino.  O ka lehu-ahu @ mau kanaka i mohalia, ua hoili@ na kahuna mohai, a houlei@ iloko o ke ea, i mea pale aku i ka ino @ na wahi apau a ka huna @ mokaki ana. Pelu o M @ i hana @ kau aku na mai-hehe ame na puha ma luna o na kanaka o ka aina.

 

            O ka eiwa, ua ku-e ia i ka huo@ a Serapia, ka  @ hoi i ulelula @ i hoopakele i ka aina mai ka piha @ i na uhini.

 

            O ka ewalu ame ka umi, ua ku-e @ i ka hoomana a @ me @, @ me ka muliwai o Nile.  Ua @h  la kahi mua loa iloko o ka papa hoike e ka lakou hoomana wahah@  O @ akua-kii o lakou na hoike, he@ no ka la ame ka mahina.

 

                                                                        -------

 

            Aole e kaia i lo@ mai ai la @ keia kumumahao mai a Miss Mary @ Green mai, aka mumuli o kekahi @ ua ka’ulua iki ka puka ana ‘ke a hoea ma ko makou pepa o keia ia.  L.H.

 

                                                                        -------------

 

            Manao au, e holo pupule ana au @ kekahi eha i loaa ia’u, ina aole @ au Hano a Kamah@ “i ka@  mai @ o Mr. W.H. Stapleton, Herminia, Pa.  “Ua loaa au i ka ma’i rumantika ne hokahi mau makahiki he @, a ma @ nohoi i na laau i pau ole i ka heluia aka, @ ka Laau Hamo a Ke@  @  maikai loa.”  Hookahi no @  o ka oluolu ao ia o ke eha.  @ o Benson Smith & Co., Kang@ ia, na Agena Kuhi Kukaa.