Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 16, 21 April 1899 — Page 4

Page PDF (1.41 MB)

This text was transcribed by:  Alexandria
This work is dedicated to:  Na kuu tutukane o ia no o Bennett Akana

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ke Aloha o kuu Makuahine

 

KE ALOHA O KA'U MEA ALOHA AI

 

Ka Mana o ke Aloha.

 

He Moolelo Walohia

 

MOKUNA XV.

 

            Ma ka wa i ike mai ai ka mea banako ia George ame kona hoaloha, ua hooho mahiemahie mai la kana hookipa ana aku ia laua nei. Ua kamaaina nohoi oia ia Robata de Malatere, a ua hauoli lo ia i kona ike ana, oia ke kanaka a George Lamabereta e hoonoho aku ana no ka malama ana i ka Helu Banako Kuikawa a George i hoahu ai malaila.

            Mahope iho hoi o ka pau ana o ka lakou mau kamailio ana ma na mea e pili ana i na buke, ua hoike mai la ka mea malama banako ua hoea aku ilaila he kikoo banako ma ka inoa o Robata de Malatere, aka, e kauoha ana nae ma ke kua o ua kikoo la, e ukuia ka huina dala i makemakeia ma ia kikoo i ka mea e paa aku ana ia bila, a wahi a au mea malama banako nei i oleleo mai ai:

            "Ua hookaa koke ia aku e a'u kela huina dala mai keia waihona aku."

            "Ua pono," wahi a George i pane aku ai, a olelo hou aku la oia imua o ka luna nui o ka banako: "E hooko aku olua i ka hookaa ana i na kikoo apau e hoea mai ana ma ka'u kauoha me ka nana ole i ke ano o ka mea e lawe ana i ke dala mamuli o ia kauoha mai a'u mai."

            Oiai lakou nei e kamailio ana, hoea mai la kahi kauwa nana i lawe ae i ka palapala a Mademoasela Clara Blanche ia Robata, me kekahi palapala ma ka inoa o Robata. Ma ka wa nae a ua palapala @a, ua olelo mai la ia:

            "E kala mai oe ia'u no ko'u hookolo loa ana mai nei ia oe a hoea ia nei me keia palapala. O ke kauoha keia i haawiia mai ia'u, e ko'u haku, a ua hooko au ia kauoha."

            Ia wa@i huli ae ai ua wahi kanaka nei a hoi aku la, a i kela manawa i pane mai ai ka mea malama banako, o na wahi kanaka la ka mea nana i lawe mai i ke kikoo dala ana i hookaa ai.

            Ua wehe ae la o Robata i ka palapala a ike iho la ia i na mea apau a Clara i hoike mai ai. Ua haawi mai la ia i kona mau mahalo kiekie ana no ka makana hiwahiwa i loaa aku iaia, a  e hooia mai ana hoi ia i kona lilo ana i hoa lawehana pu me Robata no ka hooko ana i na mea a Robata i makemake ai e koi aku i ke Kauna.

            Ma ia wa hoi, hoike mai la ka mea banako i ka nui o na aie apau o ke Kauna Berene maloko o na banako o Parisa ame na wahi e ae nohoi o ke kulanakauhala, ua hiki aku i ka hapalua miliona hapaha faranai, ke huipuia me 250,000 hapaha farani ana i aie ai ma ia banako. O ka huina waiwai io hoi apau o kona mau waiwai paa ame ka waiwai lewa he 1,000,000 hapaha farani, elike ana ia me 500,000 hapaha farani ka oi o kona waiwai mamua o kona huina aie. Nolaila, ua hooholo iho la o George e lawe mai i na nota aie apau o au Kauna la, ma ke kuai ana aku ia mau nota ma ke dala kuike, a e houluulu ma ia mau huina aie a pau i kahi hookahi.

            Ua hookoia keia hana, ua pau mai la i ka lilo ma ke kuaiia na nota aie apau o ua Kauna nei, a a ua hanaia hoi he aelike mawaena  o ka banako i ohi mai la i na aie o ua Kauna la me na banako e ae, e lawe lakou i na nota aie apau a ua Kauna la e hoouna akua ai ia lakou no ka huina e oi ole ana mamua o ka hapalua miliona hapaha farani. Oia ka huina aie a ka banako a George i hoahu ai i kana dala i ae ai e kuai mai i na nota aie ma ka inoa o ke Kauna. Ua holo like keia manao me ka maikai mawaena o na hale banako apau, a ua aeia lakou e kikoo ia mau huina i keia banako.

            He elua la mahope iho, ua hoolimalima aku la o Robata i kekahi o na hale keaka kaulana loa o Parisa, a mamuli o kana mau kauoha ua hoomaemaeia ae la ua hale la a hiki i kona lilo ana i hale nani loa i oi ae i ko na hale apau, oia kulana, ma Europa holookoa. Elua pule mahope mai, ua hoolahaia ae la ma na wahi apau o Parisa, a maloko o na nupepa o ua kulanakauhale la he mau olelo hoolaha e haawiia ana kekahi paani hou loa no laua na inoa, "Ka Malu o ka Po," ame "Ka Malu o ke Ao," a i ole, "Ka Hiamoe ame ka Ala ana." Hookahi pule okoa e paaniia ai ka mahele mua, a pela nohoi ka mahele elua. O ka uku komo, he 50 hapaha farani no na noho huikau, he 100 hapaha farani no na noho i hookaawale ia; a no na rumi, he 200, 300, a hiki i ke 1000 hapaha farani no ka rumi hookahi.

            I ka ike ana o Clara i keia hoolaha, ua piha makemake loa ia e hele i keia keaka, a ua koi ikaika loa oia i ke Kauna Berene e loaa mai iaia ka ae ana e hele oia i keia keaka. Ua ae ke Kauna i keia manao o ua wahine nei, aka, me ka ehaeha no nae o kona naau i ka ike ana iho, aohe ana wahi dala kuike ma ka waihona, a he mea pono iaia ke komo hou iloko o ka aie i loaa ai ke dala e hiki ai ke hookoia na makemake o kana mea i aloha ai.

            Nolaila ua hele hou aku la ia i ka hale banako ana i aie ai i ka 250,000 hapaha farani, oia hoi, ka banako e noho nei o Robata de Maltere a aie aku la i 100,000 hapaha farani, ua like ia me 20,000 dala ma ka kakou helu nei. Ua haawiia mai la iaia keia huina e ka luna nui o ka banako, me ka oleloia ana mai au hiki iaia ke loaa ke dala malaila i na wa apau ana i makemake ai ma ia mua mai. Ua lilo keia mea i hoikeia aku imua ona i mea nona e hauoli ai.

            Ua olelo hou mai la nohoi ka luna o ka banako, ua hiki no iaia ke aie a hiki i ka hapalua miliona hapaha farani, ina nae oia e ae ana i kekahi kumu aelike a ka banako e waiho aku ai imua ona ma ka wa elua ana e kii dala hou mai ai ilaila. Ua ae mai la nohoi ua Kauna nei.

            Me keia dala i loaa i ua Kauna nei, ua hoi aku la oia no kona home me ka nui launa ole o kona hauoli. I kona hoea ana aku, e noho mai ana nohoi kana mea i aloha ai, a ia wa i lu aku ai oia i ke dala iaia, elike me ka ninini ia ana o kekahi poi i piha i ka wai. Me keia dala, ua hele aku la o Mademoasela e kuai i na lei momi nani loa e loaa ana ma Parisa, a haawi aku la i ke kauoha i ka hale pookela loa no ka humu ana i na lole o na wahine, a pela hoi me na mea nani e ae he nui. O keia huina lilo apau o ua wahine nei, ua hiki aku la i ka 25,000 hapaha farani. Ua koe iho la he 75,000 hapaha farani ma ka waihona o ke Kauna no ka hoolawa ana ma na wa e ae a Clara e makemake ai.

            Aka, ike iho la ua Kauna nei he lilo nui hewahewa loa keia i hooliloia e kana Clara aloha, a in a pela ka nui e lilo hou aku ai i ka lua o ka po, a i ke kolu o ka po, alaila, o ka pau loa no ia o keia mau hapaha farani he 75,000 i koe iho i ka lilo, aole nae i pau ka pule okoa o ke kikina mua o ka noho ana o keaka.

            "Ta! ta! ta!" wahi a ua Kauna nei i pane ae ai me ka mukiki ana ae, a, olelo ae la, "Eha no po, puehu ka 100,000 hapaha farani!"

            I ka hele ana a hookahi la i koe hoea aku i ke ahiahi e wehe ia ai ke kikina mua, aia hoi, hoolahaia mai ana, aohe rumi kaawale i koe o loko o ka hale keaka, ua pau loa i ka lilo. Aka, e hoike ana ua hoolaha la, hookahi rumi kaawale i koe, oia ka rumi o kekahi, i hookawaleia ai no kekahi keiki Alii Italia, a oiai ua loaa mai ka lohe i ka ona nona ka hale keaka, aole ia e hiki mai ana, nolaila, ua hiki ke kuaiia, ia rumi e ka poe e makemake ana, a oia nohoi ka lua o na keena oi loa o ka maikai ame ka nani o loko o ka hale keaka. Aia nohoi maloko o ua hoolaha la e hoike ana, ua haawi aku kekahi Kauna Rukini he 50,000 hapaha farani no ke kikina mua o ka noho ana o ke keaka, oia hoi i hookahi pule okoa; a ua haawi hoi kekahi keiki Alii Sepania he 65,000 hapaha farani no ua rumi la i ka pule hookahi.

            I ka ike ana o Clara i keia pilikia ua hanini iho la kona mau waimaka ma kona mau papalina, no kona ike ana iho e nele ana ia i ka rumi ole. Nolaila, ua hele aku la ia me na waimaka e haloiloi ana ma kona mau maka a ku apa imua o ke Kauna.

            "Heaha keia mau waimaka, e kuu aloha?" wahi a ke Kauna i ninau mai aia ia Clara.

            "Auwe! e kuu haku," wahi a Clara i pane aku ai, "Aole paha e loaa ana ko'u rumi iloko o ka hale keaka, oiai, hookahi wale no keena kaawale i koe; a eia nae ia keena ma ke kuai kudalaia ana. O ka haawi kiekie loa i keia wa i haawiia no ua keena la, he 65,000 hapaha farani. O keia ka pilikia, e kuu haku Kauna."

            Ua pane mai la ua Kauna nei:

            "E haawi aku no au ia rumi, a o ke keena kuai tikiki nou ia rumi, a o ka'u huina dala e haawi aku ai i 70,000 hapaha farani. I keia wa i kakau iho ai ua Kauna nei he palapala i ke keena kuai tikiki, me ka hoike ana, ua lilo ia keena ia Mademoasela Clara Blanche no ke 70,000 hapaha farani. Ua loaa aku la hoi keia palapala ia Robata de Malatere, a ike iho la ia he 5,000 hapaha farani wale no i koe ma ka waihona o ke Kauna, oiai ua hai mai iaia, ua pau iaia i ka hooliloia he 20,000 hapaha farani; nolaila, ua haawiia aku la ka rumi no Mademoasela Clara Blanche elike me ke kauoha a ke Kauna.

            Ua hoolahaia ae la hoi i ke kakahiaka o kekahi la ae, oia hoi ka la nona ke ahiahi e weheia ai ke keaka, ua lilo ka rumi hookahi i koe o loko o ka hale keaka ia Mademoasela Clara Blanche, no ka huina o 75,000 hapaha farani. A ua hoomaopopo iho la hoi na poe apau i ike i ka aoao palupalu o ke Kauna de Berene, nana i uku kela huina dala nui.

            I ka weheia ana o ke keaka ma ia ahiahi, he me oiaio he ku i ka nani na mea apau. Ua hele aku la nohoi ke Kauna Berene me Mademoasela Clara Blanche i ua po la me ka hanohano nui. Aia keia rumi, ma kekahi aoao aku o ka hale keaka, e huli pono ana i kekahi rumi like loa me ia ke ano ma kekahi aoao mai o ka hale.

            Maloko hoi o ua rumi la e noho ana he wahine i aahuia me kekahi lole eleele, a he uhi maka eleele hoi kona. Aia mahope aku ona e noho ana kekahi keonimana helehelena Italia.

            E kuu makamaka heluhelu, o keia lede au e ike nei me ka aahu eleele maloko o ka rumi like loa o ka nani me ko ka rumi a Kauna Berene e noho ana, oia no o Alice, a o ke keonimana helehelena Italia, oia no o George Lamabereta.

            He mea oiaio, ua ike o Alice i ke Kauna Berene, a ua o Alice i ke Kauna Berene, a ua ike aku la nohoi ia i ka wahine opio i aahuia i ka nani ulumahiehie apau, e noho ana ma ka aoao o ua Kauna nei, a ia wa i huli ae ai o Alice a ninau ae la ia George:

            "Owai kela lede opio e noho pu mai la me ke Kauna de Berene?"

            "O Mademoasela Clara Blanche kela, a oia ka wahine hoopalau a ke Kauna i keia wa; aka, mai noonoo aku oe no laua."

            I keia wa huli ae la o Alice ma o a maanei o na rumi apau o loko o ka hale keaka, ame ka manao e ike aku ia i na helehelena o kona luaui makuahine, eia nae aole oia i ike. A i kona nana ana iho ilalo o ka poai noho malalo a kahi a lakou nei e noho ana, aole no oia i ike iho i kona makuahine, a pela nohoi me kona makuakane. A oiai oia e noke ana i ka nana ma o a maanei, ua kaikai ae la ia i kona lima akau me ka awiwi nui a ikaika nohoi no ka paa ana ae i kona umauma, ia wa i pa ae ai ua lima la i kekahi pihi momi o mua o kona pakana eleele e komo ana, a moku aku la. Ua haule iho la ua wahi pihi la ilalo a kau iho la ma ke alo o kekahi wahine. Ua hoohikilele ia ae la oia no keia mea i haule pono iho mamua pono ona, a hulali ae la imua o kona mau maka.

            Ia wa lalau aku la ia i ua mea hulali la nana i hoopuiwa ae iaia, a i kona nana pono ana iho, ike iho la ia he pohaku momi, i hoopaa ia ma kekahi apo gula. I kona huli ana ae ma ke kua o ua piha la ike iho la ia i ka inoa i kuniia ma ke apo gula i hoopaaia iho ai ka momi i ka inoa "Alice." A lele ae la kona hauli no kana kaikamahine nona ka inoa o Alice. Huli ae la ia iluna a nana ae la me ka manao e ike ae ana ia i na maka o kana kaikamahine aloha - he ole nae ka ike. Haawi ae la ia i ua wahi pihi la i kana kane, oia hoi o Barona Maraceli. Nana iho la nohoi ia i ka inoa Alice ma ua wahi pihi la, a ha@oi ae la no na waimaka ma kona mau maka, huli mai la ia a pane mai la i kana wahine:

            "E, he hao wale hoi keia wahi mea o ka haule ana mai nei a kau pololei iluna ou. O ka inoa o ka mea nona keia pihi oia ka inoa, o ka kaua kamalei aloha - o Alice, aka, o ka kaua Alice ae nei keia? Aole - aole - ua hala ia no kela ao. He Alice okoa keia. Aka, e malama oe i keia wahi pihi kupaianaha a hiki i kou wa e hui hou ai me ke keiki a kaua - me George."

            Ua hoomaka mai la ke kani o na mea kani, a ma ia wa i uuia ae ai ka pale o kahi hoikeike, a ikeia aku la ke kulanakauhale o Brest, me kekahi wahi moku kaua e lana ana ma ke kai. He kii keia ua penaia, a mahope hoea mai la he keiki opio, himeni mai la ia i kekahi mele i kapaia, ke Mele a ke Keiki luina i kana Aloha.

(Aole i pau.)

 

ELUA MAUA I KAUNU, I KOLU I KUU BEBE ALOHA

            Maraki 28, 1899 - Ma ke Calaudina no na wai-eha, hora 5 p.m. haalele i Honolulu na hoaloha.

            Ma keia holo ana, okalakala kunahihi na keiki o Kawiw, hoomanao ae la au i kekahi wahi mele o kuu aina hanau, ku i ke-a ka hale o Kaupo. "I hoohalike i ka hale o kapaa, Paa ole ka hale a ka makani he lauwili," lauwili e.

            Nui ka owala ua mahimahi nei, i luna i lalo, pau pu me ka makou mau waihona ai i ka hoonioniia. Puana like ae la makou i ke mele i maa i ka poe holomoku mai na Iapana, Pukiki, Haole, Paele, a kamaka, e lohe like ai makou.

            O-a, O-a, O-a. Ke kahe nei ka waimaka, ke hakelo la nawai nao, ke lewalewa nei ke alelo, hapala aku, haukae mai, he kunou like ia me he poe hoomana Pope la.

            Komo i ke awa o Lahaina hora 2 a.m. Hooluolu iki, hora 5 a.m. holo no Kahului. Ma keia pii ana, ua hana ino loa na ale o Pailolo ia makou, hui pu me ke kuakualau, pii ka he'a iluna o ka oneki.

Oi loa aku ke mele i kela mele ma luna ae la, hora 7 a.m. komo i ke awa o Kahului. Puana malie ae au i kela himeni:

            "Eia au la ma ke awa,

            Kuu ka heleuma e.

            Opiopi na huluhulu.

            Moe kehau o Milolii.

            Kau ma ke kaa pi'o me kuu leialoha

he moopuna, no ka makani ka-ahaha i ka la'i o Niua, i ka ua hoeha ili o Waihu, hui me na omaka wai a ka lihilihi e hoomanao ae ana ae oia. Kalua na puaa, hookomo ko waho iloko, pau ke poniuniu moku. La 30 pane mai kuu makamaka mai Honolulu mai, a maua e pili nei, e hele e ike i ka anela o ka Ekalesia o ka waikili oopu o Waihee, kau ma na lio hiki i kauhale, o ka ohana wale no, ninau auhea ke Kahu Rev. O. Nawahine? Pane mai ka ohana, aia la i kahakai, i ka lae o ka ia e kali ana o ka pai ia mai e ka makani he unulau, pae mai ka Iao i kaha one, he hapuku wale no, komo iloko o na eke, ola ka ohana.

            Kii kekahi kaikamahine, hoi mai ana eaea kai ke kanaka, ua maholehole wale i ka pahia e ke ehu kai o Kahahawai.

            Paina pu me na kamaaina, ua nahana ke keena aina, lele liilii na wahi kauna pili iho i koe i ka makani, he a-a like ia o na maka o makou iluna, ekolu makou malihini ma keia paina. O ke kumukula o ka makani kaili aloha o kuu aina me maua elua mai Honolulu aku nei, hui me ke kahu o ka Ekalesia, o lakou na hoike oiaio no keia huhu o ka makani i na hoahanau hana ole i ka hale nahaha o lakou. O ka'u e kauoha nei ia oukou e Kaleik@a ma, Maule ma hoi na hoahanau e hana koke oukou i ka hale kahu. A i hana ole oukou e lilo ana ke kahu a oukou i ka Ekaleia o Wailuku, kahi o ka hale i malu i ka la me ka ua. Hewa ia la! He olena wale ae no ka Kiilau, he neenee wale ae no ka Kailiahi. Hoi mai ia ahiahi, moe ma ka home maunaala i ka rose.

             La 31 pane mai nei kuu hoaloha e pii maua e ike i kana mau keiki. hora 10 a.m. haalele i na wai eha, no ka ua ukiukiu o Makawao, haalele ia Kahului hora 11 a.m. Olelo mai nei kuu alakai oiai he keiki holoholo kuaua oia no Makawao, eia o Kanaha me Mauoni.

            Hoomanao ae la au i kau wahi lalani mele a ke kaikamahine kaulana o ka oioi o Maui Hikina. I pilia mai Kanaha me Mauoni, oni ke kula o Kamaomao anapa i ka la. Ke holo nei maua no ka ihu N. E. e waiho kahela mai ana ke kula o Kamaomao ma ko maua aoao me me na mala ko nunui a ka Ona Miliona e pahola ana.

            Hiki maua i kahi i kapa ia o Puunene. Eia Puunene la, eia no ka i kahakai nei o Puunene, kuhiau aia i kahi e ku mai la ka halewili. O ke kula o Kamaomao kela, kahi a ka olohe e hoaleale mai ai i ka wai liula, me he wai maoli la, ua pau nui i ka holo i ka makau i keia mau mea uliuli e pa ia nei e ka makani, nee aku nei maua no mua. Pane mai nei kuu alakai e loaa ana kaua i ka a@ o ka moana. Penei kaua e pakele ai e hooanapau i na wahi lio o kaua, komo pu maua iloko o ke kolamu lepo i owili ia mai e ka makani a miomio. Puka ma keia aoao, aia la. He mau haole Pelekane maua, pela hou aku no a puka ma kela aoao e ki@i aku ai ia Paia, nana aku, nana mai maua ia maua, ula na lihilihi, na pepeiao, na palule keokeo, na kuka paina, hu ae la ka maua aka. O Paia mamua o maua ka mahiko o ka Ona Miliona o Maui. H. P. Balauina. Kupono ke kapaia ana , ka makani hapala lepo o Paia , he ula pu i ka nana aku; mamua aku o maua o Kuau, ka home noho o ka Lunakanawai o Makawao, aole i ike ia maua, ua hala i uka i ka hookolokolo. Nee no mua aku o Hamakuapoko keia, kahi o ka muli o ka wahine a kuu alakai. Hiki i kau hale, pa kahea, me na kuluwaimaka, paina, a maha na wahi kekake o maua, pii no Makawao, loaa mua ia maua ka luakini haole, kahi e noho kahu ia ana e Rev. Bekuiki, hoopiipii hou aku, a hiki i ke ala e huli ai i Kula, hiki i ka home noho o ke kanaka kaulana i hala i kela aoao o ka malu make, John Kalama, ka mea i kapaia ke "Kuahiwi o Haleakala."

            Hui me na keiki me ke aloha, a moe pu. Maanei i hoohalike ai ia maua me he mau Pake, he raiki ka ai.

            Aperila 1.-Ma ke kua aku o ka home o John Kalama, ke kahua o ke Kula o Maunaolu, i pau i ke ahi, kahi o na makuahine o ka lahui e hoomau ana a ka naauao o ka naauao, o ke alina a ke ahi ka maua i ike, e poomuku mai ana na laau, mahope aku o Maunaolu, hookahi-hapaha mile paha, e ku ana ke kula nui o na keikikane, i kapaia o Haleakala. Ua pau na keikikane, a oia ka home noho o na kaikamahine i keia manawa, he oluolu me ke ola maika na kino o na kaikamahine, he oluolu pu me ke kumu poo o ke kula. Ke pelu hope nei maua ma keia wahi, makai mai o ke kahua o Maunaolu, e ku ana ka luakini nani o Potela, i kukuluia e Rev. Gerina, i noho haiolelo ia e John Kalama, a make. A o keia ka luakini a kuu alakai e hele pu nei i noho haiolelo ai a no ka pau loa o ka ohana i Honolulu, waiho i ka hana. Ma ka pa luakini, aoao akau, e ku ana ke kia hoomanao o John Kalama i hoopuniia me na pua nani like ole maluna o ka hale lua.

            He nani ka waikho ana o ka aina mai keia kahua aku, e waiho kahela mai ana na wai eha, e ike ana oe i na kai elua e nukee mai ana o Ulupalakua, i o lilo loa, e oioi mai ana hoi o Puukoae i hikauhi.

            Maanei no i kuhikuhi mai ai kuu alakai i na home noho o na kanaka kaulana i ka mahi palaoa me na haole mahi ko mua loa.

            Aole au i hui me ka Ua Ukiukiu a me ka Ua Ulelena.

            Ua hala, wahi a kuu alakai, i na Koolau i ka makaikai. Ina ka e noho ana, ina ua ohi ka io o ka laau o Piiholo, oki loa aku paha au, he luaahi na ke anu wale. Ke nee hope nei no maua ma ke alanui okoa, o Alelele keia, ke kawa kaulana o Makawao nei.

            Auwe! Kai no he kawa io e kaulana nei, he wahi kio me kahi kumu papali, ua hele a paapu i ka limu me na palahu a ka bibi.

            Kaena ae au maanei, aole e loaa aku o Oheo, ke kawa kaulana o kuu alua i ka Makani Kaili Aloha.

            Ke emi hope mau nei maua, o Kokomo keia emi mai, o kukui keia o Lilikoi.

            Auwe! Ua poohina elike me ko'u lauoho, ua maloo ka hapa nui o ka puu kaulana keia o Kauhikoa, e kau ana no iluna o ke aki.

            Emi mai, e ku ana ka home nani o D. D. Balauina, kumu poo o ke kula o Hamakuapoko, e pala mai ana ka halakahiki, he mau eka i kanu ia e ua keiki kaulana la oia aina.

            Aia la mamua o kona home he alanui pololei a palahalaha e iho ana i kai a hui me ko ka Ona Miliona H. Balauina home. O Haiku kela puu me ka ululaau nuholani (pare biva paha ia oukou). O ka home nani keia o H. Balauina, o ka luakini ae keia o Haiku, nee mai i kai, o ka home keia o E. Helekunihi. Auwe! Hoomanao ae au i kuu hoahanau i hanau like ia i ka ua pee pa pohaku o Kaupo, me ka makani honihoni papalina o ka aina  o maua, aloha no. Kiei maua i ke awaawa o Maliko, na Alekanekero keia ulu niu me na malawaina e ulu nei i lalo o keia awaawa, e malama ia ana e kekahi kanaka, ke iho nei maua i ka pali, ke waiho mai la ke awa ku moku nani. He hookahi wale no kanaka e noho ana me na wahi bebe liilii, honina pulima, aloha na waha, ke malu ae la na pali, ke ko mai nei e ke anu, ke pinana nei na wahi lio ma kela lehelehe o ka pali, o ka hili, o ka peku, ke ho anapuu nei na wahi lio, hiki hou ana i kahi o ka wahine opio a kuu alakai, pau ae la keia mauluulu ana.

            Hoaumoe a@e na kamaaina. Sabati, Aperila 2, he hoike Kula Sabati ma Paia, hora 10 hawi ke aloha me na kamaaina.

            Hoohuli ka ihu o na wahi kekake o maua no na wai eha, ke hehi palua nei ma ke alahele a maua i naue mua ai.

            Hiki i ka luakini o Paia hora 10:30, ua piha oloko i na haumana kula o na apana Kula Sabati elua. Paihiihi, kahi a maua i moe ai, me ko Paia iho no hoi, hui ane na makamaka lulu lima pu.

            Hoomaka na hana ma ka himeni. Ku mai ke Kahu Kula Sabati Nui o Makawao, a Lunalanawai Apana hoi, oia o P. K. Kahokuoluna, hoakaka mai oia i kona manao kuokoa a naauao, e hiki ole ai i ka poe noonoo papau ke hoohoa aku i ka la ino.

            He paipai manao mamua, @mai na kamaaina a na malihini, i ke Kahu Kula Sabati o Haiku ka mua, eleu keia kanaka poohina elike me a'u, no Puna i ka Paia Ala keia keika. A ua nee mai a noho i keia aina, oia kela kanaka i loaa ia maua ilalo o ke awaawa o Maliko. Ku mai kekahi keiki no ke Kula Kahunapule mamua, aole hiki iaia, o ka haa, mamua ka hoike , a mahope paipai manao, i ike i ke Kula Sabati makaukau a lohi paha, noho oia, o ka Levi o ka Ekalesia o Huelo aku, na ka mea kakau, i hoopau i na pohihihi o ka poe hahai ina maa, kuhikuhi aku ka mea kakau i ka mea maa ia Napoliona, o ka hoeueu me ka haiolelo imua o na Hamuku me kona mau Kenerala, no koa, kana hana mua, mahope hele i ke kaua.

            Hoomaka na hoike, ko Paia ka mua, o na pokii me na opio, e noho kumu ia ana e Mrs. P. K. Kanoea. Aole au e hewa ke hooheno ae, kaikamahine keia a ke kanaka kaulana o kuu aina aloha i ka ua kea o Hana, oia o Kahananui, iloko o na pokii o keia kula, he mau pokii Kakolika kekahi, hele na makua Pukiki i ka pule, hele na keiki i ke Kula Sabati. Auwe! ka nani e! Kokoke loa ka mirenio!! Na makua mai, e alakai ia ana e ka Hon. John Kaluna, he hapa haole keia. Pau keia, hoike ke Kula Sabati o Paihiihi, e alakai ia ana e kekahi hapahaole, elike me ke kapa ia ana o na hapahaole he io onioni, pela pu no i onioni ai ka helehelena o na haumana ma na mele me na haawina, oia no oe i ke kai nehe o Paia i ka wa malie. Mahope o ka hoike paipai manao o ke Kahu o Haiku ka mua, o kuu hoa aku i ka unu, o ka mea kakau aku, ka Rev. o ka malu i ke ao mai, ke Kahu Kula Sabati Nui me ke Kahu o ka makani kuehu lepo o Paia ka hope.

            Ma keia wahi, ua lilo ia maua ka hanohano o ka lilo ana i komite nana e haawai ka helu ekahi o na Kula Sabati. Hooholo ke komite he helu ekahi no na Kula Sabati. E haawi maua i ko maua mahalo i ke Kahu Kula Sabati Nui ame kona mau hope.

            Lulu dala no ko lakou mau lilo ponoi iho, mahuahua na kenikeni i loaa, he papaaina i piha me na kohi kelekele a ka puu kohi kai panee ia mai, me na lauoho o na pa ala o kahakai me na opihi kau pali.

            Ke kokoke iho la ka lihilihi o ka la e kikoo i luna o na mauea o Ee@ ke malu ae iho la na pali ke kok@ ae la ka ohu.

            Noi aku i ka oluolu o ke K@ Sabati Nui P. K. Kahokuoluna @ kuu ia maua, he loihi ke alah@ laika, honi na pulima, owaka @ lehe,. He nui na keika lalawai @ koa mai, aole loaa ia'u ka @ ma na lio, huli ka huipa mu@ waha, pekupeku na kuau waw@ anapau me ka pekipeki ka hana a mau wahi lio nei, hele na wahi p@ kino a eha, i ka lulu ia, hiki i ka @ Maunaala, e lelele mai ana kuu n@ puna i ka olioli, oiai, ua noho @ kupuna. Haawi ke aloha me na k@ aina, moe pu hau maua.

            Aperila 8, pane mai nei kuu makamaka, e haalele ana au ia oe, e hoi au ma ke ala pali o Aalaloloa a hiki ka Malu Ulu o Lele, e hui me ia ma keika a me na hoaloha o kaua, a ka aku ma ka mahimahi o na Kona, a hiki hou i Honolulu. Ae aku au ka@ ma na lio no ka Malu i ke Ao, hui ma ka Lunakanawai Kaapuni, ke Pani Wai o Iao, lulu lima pu, hemau kauna oi@ lo. Hui me ke kakauolelo pauha@ nui me Hon. Kaleikau ma ka hale h@ kolokolo, kali iki ma ka hale @ 11 a.m. wehe ka pili a maua, hoo@ ia loko. Kau ma ke kaa pi'o no Lahaina.

            Ahai ka pupuhi ia iaia, ia'u ka ha awe aku i na pa'i ai a maua i Kahulu@.

            Ma keia huakai no Maui nei, ma ka moana, ua hanaino loa ka moku @ makou, ma ka aina nei, ua hana loko ino loa na lio ia maua.

            Aperila 8-Haalele i hope nei ka moopuna me na kupuna au hookah@ au i ka moana ma ke Calaudina @ Honolulu, hui @e ka'u mau keiki me ke aloha.

            I ka Lunahooponopono me na ke@ metanika o ka mikini uila ame h@ noho ua kepau ka mahalo.

            E nana i ke poo maluna.

J. P. IWA.

J. W. NAUKANA.

HENELE IWA

 

Ma ka Poaha nei i haalele mai @ ka mokuahi Australia ia Honolulu @ a huli hoi aku la no Kapalakiko.

 

E hoola koke ia ana me ka hikiw@ ka Exzema, ke poo kepia, @eeau a@ ka meneo o ka ili, o kela ame keia a@o. Laau Hamo a DOAN. Aia no ma kahi o ka mea pe-ipa-i laau. 50 keneca.

 

Mai ka a@

 

he 7,000, he 5,000 i h@ pio ia hoi. O ko na S@ poe i make, a o ko na @.

            Mamuli o keia auh@ Auseturia, ua biki wale @ Tile ke houluulu ae i @ h@ma, he 1,400 poe ko@.

            Ua illo pio mai la i @ he hookahi haneri have@ ame @ niahi he lehulehu. Ua paio hoi o K@ ne@ala Tile me ka wiwoole ame ke koa loa. E ike mau ia ana ia ma @ poo o kona mau koa, a he ekolu ma@ nawa i ku ai oia i ka pu, a hookahi manawa i paa pio ai ola ma ka @ma o kona mau enemi, aka, mahope iho o ka hoouka kaua ana o kona mau koa me ka ikaika loa ua pakele oia. Oiai ma kona wa i paa pio ai i na koa Suedena, ua lele kaua mai la kekahi Kenerala hapa Auseturia nona ka inoa o Cronenberg me 600 poe koa kaua lio, a kaili aku la iaia (Tile) mai ka paa pio ia ana e na koa Suedena.

            Ua oleloia, ua hiolo maoli iho na waimaka ma na papalina o ua Kenerala nei, i kona ike ana i ka luku mainoinoia ana o kona poe koa punaheie. Aole i loaa kekahi hoouka kaua nana i hoohaahaa iaia mamua aku elike me keia. O ka hoouka kaua mua @oa ke@a nana i hookiki i na waimaka a mo@ ma kona mau papalina.

            I ke kakahiaka o kekahi ia ae, ua ikeia aku la ka holo ana mai o ka Moi o na Sakoni a huipu iho la me Gustavus. Haawi mai la ia i kana mau mahalo ana i ka Moi Puuwai Liona o ka Akau; aka, ua lawe mai la ia ia mau oomaikai ana a ua Moi Sakoni nei, oia hoi ka lawe pio ana mai i ke kulanakauhale o Leipasika, oiai hoi ia (Gustavus) i hele aku ai @ lawe pio mai i ke kulanakauhale o Meresburg. Ua lilo pio mai hoi k@ua kulanakauhale iaia me kona pakana o 500 koa. Ua lilo pio ae ia nohoi ke kulanakauhale o Leipasika i na koa Sakoni, a ma ka la 11 o Sepetemaba, he eha la mahope iho o ka hoomaka mua ana mai o ke kaua ana, mawaena o na Auseturia ame na Suedena, ua haawi ae la ka Moi Gustavus e malameia ona hookahakaha nui no kona mau koa apau.

            Ma ka wa i malamaia ai keia hookahakaha nui o kona mau koa, a ma ka wa i hoea mai ai oia imua o na koa Seko@ia o ka Puali Omaom@o, oia hoi ka puali i noho lutanela ai o Mak@mu - ua lele iho la ia (Gustavus) mai luna iho o kono lio, a haiolelo aku la oia imua o na koa ola puali, e haawi ana ia i kona mahalo ia lakou no ko lakou wiwoole ame ko lakou koa ma ka hoouka kaua o Leipasika i hook@ewieia a@ ko lakou mau kulana. Ua hooliloia o Munero i Koneia piha.

(Aole i pau.)