Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 19, 12 May 1899 — HE MOOLELO KUPAIANAHA NO Ka Moku Kamahao KA MALOLO. [ARTICLE]

HE MOOLELO KUPAIANAHA NO Ka Moku Kamahao KA MALOLO.

(The Flying Fish.)

Lele i ka Poiuiu o ka Lewa — Oni i ka Papaku o ka Moana —Hapapa i ka Ui o ka Honua —Hoea i ka —Ike i ke Kulanakauhale Kahiko o Op,ira —Haaheo ma na Mauna Himalaia. Kakauia e Henry Collingwood, a unnhiia e Hooulumahiehie no ke "Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii." MOKUNA' IV. "Ae," wahi a ka Porofesa 1 pane aku ai. "Ua ike mua au i keia -mea. x 0 ke Inimu o ko'u hoomaopopo ana i keia, mamuli ia o ko'u ike ana i kekahi pu■uhi i'a e muia ana i kekalhi la ma ka .nmliwai Teima (THames) ma kahi he aneane elua paha kapuai malalo iho ka ilikai. I ko'u noke ana i ka hioopohapoha ae i kuu lima, ,ma ka pa'ipa'i ama ae, aole au i ike i ka holo ana aku

0 ua puulu ī'a la. Loihi loa ia wa o, ko'u hana ana pela, aole no i halo iki ■ua puulu i'a ia. Aia wale no ko -laou nalowa.le ana mai ka'u ike ana aku, a malu kuu aka maluna o kahi a lakou e onuia ana. Nolaila, i .hooholo ai au i ko'u manao aohe (hiki pono o ke kani ana o kekahi meii kani, aoke kani paha o ka leo kanaka ke holopono iloko o. ka wai. 0 keia ke kumu o ko'u hana ana i k-eia mau ohe apo leo ma na papale o kakou." Ia wa puka mua aku la ka mai loko aku o ka moku, a mahope aku hoi kona mau hoa ekolu. I ka pa ana o ko lakou mau kapuai 1 ka papaku o ka moana, ia wa lakoii i ih&le a<e ai mamua o ka moku. I ko la3tou hoea pono ana i ka ihu o ka meku, ua kauoha ae la ka Porofesa i kona anau hoa e hoo-pio i na ipukukui o ko lakou mau papale. Ike iho la lakou (he aiai maikai no lee kulana o ke kai ia wa, a he kana!wa anana- ka hohonu oia wahi. Ike -a/e la nohoi lakou i ka o ana iho o na kukuna maamaama o ka uwila ma ka ihu iho o ka moku. Ua o ae la nolioi ua mau kukuna la ma o a maanei o ka moku. 0 keia no ke ano •hookahi o ka anaiamalama mahope o ka mioku. "0 ko kakou mau malamalama alakai keia," wahi a ka Porofesa I pane ae ai imua o kona mau hoa. "He moa pono ia kakou ke nalowale ole aku mai "keia mau malamalama aku, oia hoi, aole e pono e hoea kakou i k£thi o lea papaku o ka moana nei e hlki ole ai ia kakou ke ike mai i keia malamalama. He hana nui auanei na kakou © hana ai ka huli ana mai no kahi e loaa ai ka moku nei, ke ole mai kakou 1 keia malamalama. Pehea la oukou' aohe anei o oukou ano e mai? E lioomanao oukou, eia kakou ma ka 540 kapuai ka hohonu malalo mai o ka ilikal a i ole, ma kahi he 336 kapuai mai ka"hi i hoea ai ke kanaka luu kaulana loa o ke ao nei. 0 ko kakou h,oea ana iho la i keia wahi o ka opu lipolipo o ka moana nei, oia no kekahi o na hana pookela loa i hanaia e kakou. iDa no aohe mea e ae a kakou e hana aku ana ma huakai Oiele. Ano, e na keonimana, o keia wahi a kakou * ku nei, he ohuku pali ia o keleah! awawa inoana «hohonu ma keia

wahi. He niau anana wale no mai keia wahi aku, a hoea aku kakou ma kahi e hoomaka aku ai kakou e iho ilalo o-keia awawa moana. A ma ko'u manao, ke hoea aku kakou ilalo o keia awawa e lehulehu ana na mea kupaianaha a kamahao loa e ikeia ana b kakou. Nolaila e ukali mai oukou mahope o'u. E hele komohana ana kakou, aole e liuliu ka kakou 'hele ana aku, a hoea aku no kakiou i leahi e hoomaka ai kakou i ka iho aku i ke awawa,".

Ia wa hele aku la lakou nei. Oi ano 'hilikau mai na keehina wawae o lakou nei i ka hele ana, a .hoea loa i ko lakou maamaalea loa ana i ka hele. A hala kekahi wa oihi o ko lakou nei hele ana aku, aia hoi, hoea aku lakou nei i kekaihi kae e iho ka moe ana ilalo o ke kai.

Mam.ua ae ihoi o ko lakou hoomaka ana e iho aku ilalo, ua huli hope ae la lakou apau a nana aku la i ka malamalama Uwila o ka moku. Ike maopopo aku la no lakou i ka poha mai a na kukuna malamalamu o ka uwila, aohe nae o laou nei ike aku i ke kino o ka moku, ua nalowai'e aku ia raai na lena ike aku a ko lakou mau maka. Ma keia wahi, kamailio hou mai la ka Forofesa i teona \mavi hcra. "Ke ole au e aole keia kamoe o nei wnhi a kakou e ike nei oia maoli ke kulana o ka moe ana o keia aoao pali o nei awawa. Ma ko'u mainao, he wahi pokole waile no kahi a nei kamoe ana a kakou « ike nei, a hoea aku kaikou i kahi e*4tonoia ai kakou e luu poo maoli akui iloko o kekahi puhaha akea launa ole mal o ka naele. Nolaila, eia ka'u kauoha ia aukou, i iho aku kakou ma keia wa'hi, a ihoea aku kakou i kahi a'u i olelo aku la ia oukou, alaila, o ko kakou wahi aa e haao ai i ka lele kawa, oia hoi, kakou e hoholo-a-ia aku ai ia kakou iho no lalo o ke kino ponoi oke awawa moana. O ka'u auanei e hana ai o ka oukou mai no hoi ia e Ihana ai.' Ua hole like loa ae Ia keia manāo o ua Porofesa nei i kona mau boa. Alaila, iho aku la lakou nei ilalo o ka ihona. Oko lakou nei hele ntfhoi ia a hoea i ka ahuleu pali a ka Porofesa i kamai' s o m"a mai ai, ku iho la lakou. Ma keia wahi l«le aku la ka Porofesa imai ke kae aku o ka pali a lakou i ku ai elike no me ka lele kawa maoli ana, a nee koke aku lti ia ilalo. Mahope aku ona kona ma-u hoa, a hookahi ko iakou iho ana iloko o ke awawa anoana. He elima a he eono ra-ha minute o ko lakou nei nee ana ilalo, pa aku la ko lakou mau kapuai maluna o kekaih» mau ahua.

I I ko lakou nei nana ana iho i kahi a ; lakou i .hekau'" iho ai, ike ihio la lakou i ka hihipea o na laau inoku—ame | kela ame keia ano laolao oi>ala pili i ■ na moku. ! E wanaioa mui ana na kia moku, hihipea ana hoi' na kaula li'kini, a pela aku. Ua ulu ka limu malma o kekahi imau laau, na pioeoe hoi ma kekahi maoi aoao o na moku a maluna nenhoi o na kia ame na i-a. } Ike aku la lakou nei i ka iwi kaele 0 kekahi moku, ua hele, a paa pu i ka limu, a e pi'li mai ana hoi ka opihi, aole i kana mai ka nunui. Hele aku Ia ka Haku Banona a nana pono Iho la 1 ka opihi nui loa e kau ana ma ka aoao o ka moku, a ike iho la ia, ua like me elua kapoiai ke anawaena o kahi o kona kino e piīi ana i ka moku, ke anaia mai kel-ahi lihi a kekahi lihi o kona iwi. Mamua nae o ka hookokoke ana aku o ka Haku Barona ma ia wahi, ua kikiki mai la he wai mai ua opihi nei, a ua like ka ikaika oia kikiki ana mai me he wai la, mailoko mai o kekahi paipu wai he ekolu-hapaha iniha ke anawaena. A ua hoopuiwa loa ia ae !a ua H®ku Barona nei. "He keu kā hoi keia a ka papaua

hoolele wai kupaianaha nui wale." Manuao au, ina hookahi .manawa a na haneri papaua elike me keia ke ano e hooiele mai ai i na wai mailoko mai o lakou elike me keia ke ano, e hina maoli ana ke kanaka, a i ole, e make ana no," wahi a ua Haku Barona nei i namunamu ae ai iaia iho. Aia hoi ka Profesa ame kona mau hoa ke mino aka mai la mahope ona. I ka pa>u ana o kana nana ana i keia kupueu o na opihi, ua huli hoi ae la ia, a ia wa oia i ike ai i ke ko ia ana aku o ke kai ma kahi ana e hoi mai ana, a miloia ae la, me he wiliau ana la na kekahi lua mimilo. A ia wa hoi i iohe ae ai ia i ka owe a ke kai ma kekaM aoao mai o ka moku. ''Look out, my Lord!" (E malama oe, e kuu haku) wa'hi a ka Profesa i kahea mai ai me -ke leo n.ui, oia hoi i unuhi ae ai i kana pahi pukaha.

"E wehe i kau pahi, e kuu haku, a e hou aku ma ke poo o kela puhi uwila! E wiki, e wiki! Mai lohi!" I kela wa i unuhi ae ai ua Barona nei i kana pahi puhaka a paa ae la ma kona lima, oiai hoi ia i huli ae ai .ma kahi ana i iohe ai i ka owe a ke kai, ame kahi 110 lioi e wiUau aku ana ke kai. Ia wa ua 'Haku <Barona nei i ike aku ai i ka oili ana mai o ke poo nui weiiweli o kekahi hoiohoiona ana i hoohalike loa ai me he moo deragona la. A mamua o ka puka kau pono loa ana mai o kona kino iwa'ho, ua .hoea mai la ka Profesa ame na hoa e ae o iaua, a e T>aa ana lakou apau i ka lakou mau pahi puhaka. Pane mai ia ka Profesa me ka awiwi nui:

"E paio ana kakou me keia kup>ueu ino o ka moana. Ina he lehulehu keia ano holoholona a kakou e hakaka ai, alaila, e Mlo maoli ana kesa."wa}h\ i kahua kaua no kakou. E hoao ana, kakou i ka ikaika o ka uwila i hoo*huaia mai e ka noeau o ke kamka ame ka uwila maoli e hooneeia ana e ke k-ipo o ka puhi uwila. Ho! Ho! Aia la! Go at it now, boye!!! There!!! Ta!!!

la wa i olapa ae ai ka pahi puhaka a ua Profesa nei a lele aku ia oia no mua, ma kahi a ka puhi e hookx\ ī>oloiei ana iaia iho me ke pelu ana o kona huelo, ma ke kulana lele mai imua a uhau mai i kona hiu i-heie a piha 4ka uwila. Aka, mamua oka hiki ana i ua puhi la ke hoonee mai daia Iho, no ke kiki ana mai i ka Haku ©arona, tta halawai e aku la ka maka pahi eleu loa a ka Profesa ma ke poo o ua puhi la, a ma ia wa hoi l huUa ae ai kekaM mala.m.alama ahi ma ke poo o ua piAi la. Aole i liuliu ua lalapaia ae ia kona kino holookoa e kekahi ahi. "Aha! .Lanakila ka'u uwila maluna o kana uwila."

Ia wa no. ua oili hou mai Ia he ekolu mau puhi hou, a hookahi o lakou ae kona nui mamua o kona mau kokooiua "Ua pane mai ia KaM īuiauela: "Ho, Profesa! Waiho malie kou ike pepehi puhi i keia wa. 0 makou hoi ke paio ae me keia mau olaii o ka hohonu. There you go, hāna noeau ka

uwila!" , , , o O ka ia nui, oia kai leie pololei ae ma kahi a ua lutanela nei i ku ai, a uhau ae la i kona hi'u, aka, aole i hoopoino ia ke kapa eteriuma e ka uwil-a i oili jnai loko mai o ua P3&i 1*« Ma ia wa hoi, ua kapoo pu aku la ka pahi uwila a ua lutanela nei .ma ke poo o kona hoa paio, a hookani ae la oia me ka lioihoi nui: "Wili ko a-i ia'u e nei kolohe o ka moana. You pau—you no more." 0 ka loihi o kela puhi i make ai ī kahi lutanela he 80 kapuai, a o ke ana puni o kona. kino he aneane ekolu kapuai. Mahope iho o ka make ana o keia mau puhi, aole i hoea iiou mai he mau kupueu elike me na mea i make iho la ia lakou, nolaila, ua olelo ae la ka Profesa i kona mau lioa e hoi lakou iluna o ke awawa kai 'hohonu. Olelo mai la ia i kona mau hoa: t "E, auhea oukou, mamuli o ke ka.umaha o ka ea il<Jko o ko lakou mau aahu i loaa ai ia kakou ke koikoi o ka iho ana mai nei ilalo nei. Nolaila, e hookuu kakou.i kekahi ea o kakou, a hi:ki i ka lilo ana okaea hanu o loko nei o na kapa o kakou i mea mama loa, alaila, hoolana hou kakou iluna, me ko kakou hooikaika ana nae e loaa ka lihi pali a kakou i lele kaw.a mai nei, a ke kau kakou ilaila o ko kakpu palekana no ia, aia 'hoi a hoea kakow iluna o ka .moku, alaila, hoike aku au ia oukou i kekahi mea ano nui i loaa mai ia'u ma keia hoomaka kaua a kakou i kaua iho la. He mea ano mdi loa keia. He nanehai hohonu pili 1 ko ke ao nel noho ana. 0! he mea pohihihi i lilo i mea pohihihi ole." 1 ka mama iki ana ae o ka ea iloko o ko lakou mau aahu, ua ane puaialewa ae la ko lakou hanu ana; a ia wa i pane 'hou mai ai ka Profesa:

"Ea, e aho keia walii kulana ea mama i loaa ia kakou. Pela kakou e lioomanawanui ai a hoea aku lioomaliuahua hou kakou i na paona ea hanu kupono no kakou." 0 ko kakou nei hoolana ae la no ia, a lana ans iluna. Pii ae la lakou me ka liooikaika nui ana i ke kupaka i o a ia nei a pāa ana ko lakou >mau lima i ka niao o ke kuemaka paii o ka ihona a lakou i lele mai ai. I ke kau ana iluna, ua hoopiha hou iho la lakou nei i e a hou iloko o na aahu o lakou. Alaila, huli hoi aku la iakou no ka moku. 1 ko lakou nei hoea ana iluna o ka mōku, a mahope iho o ko lakou hoo-

makaukau pono ana ia lakou iho no aina awakea, ua hele aku la lakou no ka papaaina. A, ia lakou e noiio ana ma k-a papaaina, ua lilo iho ia i moolelo lealea loa na lakou e kaao ai na mea a lakou i ike ai maloko o ka opu 0 ka hohonu, ame ko lakou hoouka kaua kupaianaha me na puhi uwila o ke kai. Ma keia wahi, \ hoomaka mai ai ka Profesa e kamailio no ka nanehai ana 1 ae mua ai i kona .mau hoa e holke mai ana oia imua o lakou, m ako lakou wa e hoea hou ai iluna o ka moku. (Aole i pau).