Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 19, 12 May 1899 — KA PAPA KUHIKUHI PUUOHE A "KA MAKAAINANA." [ARTICLE]

KA PAPA KUHIKUHI PUUOHE A "KA MAKAAINANA."

ka nupepa "Ka Makaainana" o ka la S nei, i ike iho ai makou i kekahi manao alakai oia makamaka, malalo o ke poo "Aole Manaolana ma o." O ke kahua nui i ku ai keia manao, oia ka paipai ana i ka "lahui Roialiti" e lawe i ka hoohiki e kakoo i ke Aupuni "Repubalika o Hawaii." Ua kuikahi like ko makou manao me ko ua makamaka la ma keia alakai ana.

Mai oi loa aku ka pono ame ka «maemae o ua manao alakai la, ina i 'kakauia he olelo hoakaka mua e hoike ana imua o ka "lahui Roialiti," ma ke ano e like me keia, no ko makou ike ana, ua alakai hewa m-akou ia oukou e ka lahui Hawaii (Roialiti) no kekahi mau makahiki eha a oi i hala ae nei, nolaila, ke nonoi aku nei makou i ka oukou kala ana mai ia makou; a ke ike nei. makou, o ka ihana pono a kakou e āiana ai ia wa i hala, oia 'ka hoohiki a<na malalo o ke Aupuni Refpuba.lika o Hawaii; a oiai, aole i hala ka wa pono no kakou e hana ai ia hana i keia wa, nolaila, e hele kakou e hohiki Eia la, ua pau makou i ka hoohikiia. > .

Pela io anei? Ua hoohiki anei ka "Ona, Luna Nui a Lunahooponopono" o "Ka Makaainana?"

Aia a liana ka Lunaliooponopono a Haku o ua hoaloha nupepa la ia liana hoohiki, alaila, waiwai io ke ao ana ame ka lioonaauao ana aku ia hai, aka, aole nae makou e olelo ana, he hana waiwai ole ka hoohiki ana o ke kanavka Roialiti malalo oka hoōhiki a "Ka Makaainana" e kuhikuhi nei i keia wa, ina no e hookoia aku ana ia hana e ua kanaka Roialiti la; ine ke kau'kai ole ana, aia a lawe mua ka Ona, Luna Nui a Lunahooponopono o Ka MakaainanaAole pela. Aka, 4te olelo nei makou, ina makemake ka "Haku" o i "Ka Makaainana" e lilo kana mau a'o ana ame kana mau 'hoonaauao ana i j ka lahui Roialiti i hoohiki ole i keia wa : malalo o ke Aupuni Repubalika o Hawaii, alaila, e pono ia e lawe mua i ua hoohiki la, a foike aku imua o ka lahui ia mea. Oia ka manaoio i hoopili pu ia me ka hana. 0 ka manaoio i nele i ka hana, he manaoio aha la hoi ia? He manaoio make. A eia makou, ke hoopwka aku nei i kela manao alakai o ua haaloha nu«pepa nei, ma ko makou pepa o keia la, me ko makou mau manao hoakaka ponoi 'iho ma kekahi mau wahi o ua manao la. Oia na manao i hoikeia maloko o na kaha apo. Makemake makou i na Hawaii maoli apau i lawe ole i ka hoohiki i keia wa, e i awe lakou i ua hoohiki kakoo aupuni la o Hawaii, elike no me ka makou i hoonaauao mau aku ai imua o ke akea, a e kakoo hapa ia nei hoi e ka "Ona a Lunahooponopono" o ka hoaloha nupepa "Ka Makaainana." Ma keia wahi ke koi nei makou i ka Lunahoopenopono o ka nupepa "Ka Makaainana," e hele oia e hoohiki i ka hoohiki kumukanawai e koi a«na iaia e kakoo i ke Aupuni Repubalika o Hawaii. E noike i ke aloha ma ka hana, a i ka manaoio nohoi ma ka hooko ana i ka hana i manaoioia ad, i lilo ai i aloha oiaio a i manaoio ola hoi.

"Ke puk-a aku nei miakou i nei helu me ka hoike a oielo maopopo aku — aohe a kakou mea e manaolana ai ma

o aku, oia hoi, e pili ana no ko kakou kulana kalaiaina, koe wale no a na Amerika Huipuia maoli no e hooulu mai. (Pololei.) He lalau hoi na hooulu manaolana wale aku no a kahi poe, a makou e kuhi aku nei, ua nelo lakou me ka noonoo, e hiki ole ai ke ike iho, ua hala a ua pio loa ka manawa, no ka manaolana (Pololei) a eia hoi imua o 'kakou kekahi kulana loli maopopo loa o ka noho ana, a kakou hoi i makemake o!e (makemake no nae na Repubalika Hawaii) a i kokua ole ai (kokua no nae na Repubalika Hawaii) e hookau a e hookumuia mai kakou, me ko kakou makemake a holhoi ole loa. (Hoihoi no na Repubalika Hawaii). Eia nae hoi, ua hookoia mai ia ano noho ana, o keaha ana ka kakou mea e liana aku ai? (E hoolohe i ke ao a ke Kuokoa). /

"Ina kakou e ae ana ua hoohuiia mai ko kakou aina nei e Anierika Huipuia, ina no me ka hewa a pono ole ma ko kakou manao ana, heaha kakou e nanaia omai ai, no ka mea, ua lawa na hana no ko kakon hoomaopopo ole ia, (hoomaopopoia no ke ao kanaka mai oukou), ina nae hoi ua hiki ia kakou ke ike, a oi aku i ua ihu o kakou. (O ka honi no ka mea e ike ai). Mai ka wa mai o ka loli ana o na hae i Augate 12, 1898, mai ia wa mai i pio loa ai ko makou manaolana no kahl mea ma ke kua aku. (Oiaio). A oia hoi, eia no ia hae ke "welo nei maluna ae o ko kakou Haleaiii lolani mua, owai iwaena o kakou e aa ana e kii aku e uu iho ilalo, (o na Hawaii hupo apau), a i ole ia, o ke aupuni hea la o ke ao nei ke kokua mai ana ia kakou ma ia hana? (Ke aupuni o na hupo). Ua makehewa loa ia kakou ke hilinai aku ia hai, no ka mea, ua hooko o Beritania Nui a-me Farani i ka laua i oleio paa ai aole kahi o laua e lilo i mea e kinai mai ai i ko Hawaii nei kuokoa, eia nae, ua lilo a na kahi mea a kakou i hilinai loa ai he hoa'loha oiaio oia e kinai -mai i ke kulana noho'na kuokoa a kakou i makee ai me ka hiipoi. (O na hana naaupo ke kumu o keia lilo ana oke kuokoa Monakia) A ke hilinai nei no hoi makou, e like uo me ka makou i olelo kahiko ai, ina kakou i komo e hoohiki i kinohi, me n€i ke mau nei no ko kakou kulana kuokoa. (he anoai paha ia, o ka hoohiki ole ana ka ii«wa. Ana oukou no nae i iheopaakiki i na kanaka. E koi aku ana ke Kuokoa e hotfhiki, he kuha mai ka na alakai Roialiti) aohe e hui (he kumuhana kumukanawai ia) koe a lalau okoa ia mai mamuii o ka ikaika oi a ma ke kaua. (He ao hewa no keia) Aole anei 'hoi pela ka mea polei a oiaio maoli? (Aole).

No kahi mau helu i hoaiai mau aku ai makou no ka kakou mea pono e noonoo mai ai no ke kiomo ae e koho balota, a o la ana no ka makou e paipai hou aku nei, me ka maopopo loa nae hoi—e komo ae kakou e kaana a e laulea pu. B i na mea eae a pau •maloko a na ka hua o ka. hana e lioike

mai i ka puana, ina ua pono a. ua pono ole paha ia hana ana. Ma ka aoao kue mai i ko makou manaio, ua olelo ia mai I aha ai ka lawe ana i ka hooihiki e like me ia mamua, oia hoi, nia kahi e olelo ana "aole au ma kekahi ano e kokua ma ka haihoi liou ana paiia i Aupuni Moi ma ko Hawaii Paeaina."

(Manao makou he mahele waiwai ole keia o ka 'hoohiki.) Ina no ia ka mea e ehaeha ai, ke uwalo aku nei makou e i umi iho no maloko a ma.hope aku nio & 'hooponopono aku ai, B ihe>wa anei lioi ia? (Heaha ka hewa o ka onea pono?) Ma ko makou manao >maho e o ka noonoo pono 'ana, o keia ka wa pono, aoihe wa e aku e waele ai i ke pulu o 110 neia, a imai no a hoopaneenee aku, o hala loā auanei. (He uhane ike a naauao keia).

O na houpuupu ana a kalii poe noonoo inoowmi, papau a paakiki iwaena 0 kakou (ka poe hooieihe o.e i na ao a»a a ke Kuokoa, mamua a i keia wa hoi) aia no lie mea mahope aku mamuli o keia hooniki kue "Aupunā Moi,' he hoo. ulu ana ia i na manaolana lalau, wai•wai ole a. loaa hope ole ihai no hoi, no ka m-ea, aohe oiaio o ia mau houpuupu ana. E ho.omana.oia ua hoohui ia mai ko kakou aina;aka, eia no ke Aupuni mua ke mau nei ka lawelawe a hopko ana i na hana, a aoihe hoi o Amerika Huipuia i pahola mai i kona <mau kanawai no kakou nei, koe wale no ka hoohiki oihana o _pa luna Aupiini ame kalhi hoololi -hōi* o ka hoohiki mua a kakou i iini loa ole ai a e (hookoia nei hoi i nei wa. Nolaila <hoi, o ka hana hoopaa ihoa i kauohaia a e lawelaweia nei nd ke. kau koho balota e hiki mai ana, We hookoia inei no ia imalalo o ke kumuleanawai ame ke kanawai koho balota o keia au oehaa, (na ; ka poe e ao ole a\aa e hoohilei na kanaka e olelo pela) a n oia mai no hoi ; kela hoohiki, o ke ano mua no.' Aohe na Amerika Huipuia nei hana i kauoha j mai, nolaila, aohe no a kakou hoohiki 1 aku iaia mawaho ae o ka hoololi i hanoia iho nei, e pakui pu ana i kona kumukanawai iiiamua tho o ko Hawaii nēi. He kau koho balota keia i kauoha ' ia ma ke kumukanawai me na kanawai o ka Repubalika Hawaii i make, (h« make no ke kalo, ola no i ka naio) he wehi ola akawale ihono ka mea ikoe, no!e hoi na America inai, a he hooko ■ wale ana no hoi nei e like me ka mea j i kauoha maopopoia. Ke ikea mal la no anei hōi? Aohe inea mahope aku, ' aka ua kauoha mua a maoli ia mai pela e "hana ai me ka maopopo a

moakaka loa, aohe wahi e aloia ae ai. Mai 110 kakou a kunlfna, aka, e pono kakou e komo ae iloko o ka malumalu. i loaa mai :ū hoi he poiu> oi ae mahape aku. (Alaila, ua pono ka na Repulralika hooikaika ana e -hoolhuiia 0 Hawaii rae Amerika.> Aiu ma ka olelo hooholo hui o kakou nei i hoohuiia mai ai, (ua hui io kakou maht!o \ oia olelo hooholo liui. aote mamuli o ! ka ikaika kaua elike «se ka mea i hoike mua ia ae nei,) u:i oleloia e lilo i no na makaainana o k.i Repubalika Hawaii i i>oe kupi» a makaainaua Amerlka. He mea oiaio loa he ihk» oiwi kakou noHawaii nei. eia nae, aole 1 olelo ia o ka lahui Hawaii ke lilo i poe Amerika malalo eia oleio hooholo oka hoohui ana mai. Aia wale no xo kakou lilo a komo aku i nel wa. a no ia hoi makou e paipai nei me ka uwalo a hooikaika aku. o hala auanei ka wa pono, ke kuhihewa ole nae hoi makou. lla hilinai makou he poe Amerlka waie no kakou i nei wa ®aa ka olelo ana.no ka mea, no ka aina nei kakou; «ia nae hoi, aolie o kakou kulana ma lte kanawai, a noialla hoi. he poe Hawaii no kakou i neLe i ke Aopuni ame ka aina ole, a he kuewa maopopo loa lipl ka olelo ana. E kala kahiko i hoike aku ai ke Kuokoa i kela inanao) Peihea ia, aole anei !hoi pela ka niea oiaio a pololei maoii? (Pela i'o no)

O ka hoohuiia ana mai o ko kakou aina, ua pau pu aku no tm« na mea a p»u o luna iho. (o ka lahui oiwi keknhi poe o luna iho o ka aina, pau pu aku la ma keia hoohui ana) koe nae Jioi na poe o waho mai a i hookama a i hoopuka ole ia Ke kuai kekahi i kekaihi moa,« mea hoohaiLke eae pana, a i oteia, aiihue The hana keia i ihanaia i ke aio ponoi o ihihi ame kekahi) paha e like me ko Hawaii nei hanaia ana' mai. e pau pu ana niai loko a waho, mai ka i'o a ka hulu. Nolaila lioi, ke kananaia no ka ai iho, e laweia ae ana no ma na mea i no ka ai a kioia aku hoi i na mea 1 kupono oie. Ina hoi kakou e (hoopili mai i Jceia hoaiai hoohalike ia kakou, e ikeia mai ana uo 0 kakou ka hiilu, ((he ohu ka 'hulu maikai, he mea kahiko no ke kino, ke hooluuia i ka wai, hooluu ' ka hoohiki e nani aunnei) he mea kiolaia, no ka mea, aohe kakou i komo aku me lakou nei ma ea. Ma ko Hawaii nei hoohui ia ana mai, aohe i hoomaopopoia mai ka ka lahui knmu kue aku, eia nae, o ka uwalo a na aihue pakaiha ka ikeia mai, no k«a mea, ua ianakila lakou a ava mau u paa hoi kulaiia, a p-ela ihoi i oieloia ai he «mana 'ke kipi i lanakila, oia hoi, "o ke kipi i !anaki!a, ??o!.® ia he kipi." Ina ka'kou i ike mua i nei, me neia aohe e nui ka hana. A i hewa no Iko kakou noonoo moowini. (Na oukou iy> i hoomoawini i ka noonioo o ka iahui Roialiti, ma ka olelo mau ana, he thana aihue keia, he ihana pakaha, he ihana ihao waie, a pela aiku. Pau pu a Lanfti.)

Ano hoi, u;i ikeia mai Ja anei lioi na kumu o ko makou paipai a hoeueu aku ia kakou, ■e hooulu apa hoi i ko kakou noonoo koke mai oiai ka • wa •pono? Pela pu no hoi no ko makou kumu o ka liopohopo, i hoikeia ma kela helu aku nei, o ihooneleia mai kakou? K-e hele a palupalu ma.i na poe manao paakiki (i paakiki hoi i ko oukou 'hoolalie mua ole i na ao ana, na alakai ana ake Kuokoa. Mai kuhi aku ke ala ma Puuioa, eia iho no i ke kaha o Kau:pea,) iwaena o kakou, alaila, o ka hoea ,mai no ia o ke alaula no kakou a pau e pono ai. (E ka.la kahiko i aoia aku ai ka lahui Roialiti e hoea mai ana he wa e Pono ai. Aole keia he wanana Juou.) He mea ole ka ihoohiki ia 'makou i nei wa,ina ia he mea no kakou e pono ai; eia nae, aia no ka waiwai a komo aluka ae kakou me ka lokalii, oia lioi,o na poe i <hookupono ia lakou iho no ke koho ba>lota ma ka :hookaa pau ana i na auhau e like me ka mea i kauolia maopopo ia mai ai. Nolaila hoi.no kakou ka inanawa, i hakalia wale no i ko kakou noonoo iho a holo ka manao, komo ae. Aole anei hoi he mau mea kupono keia ao la na kakou a pau e noonoo inai ai? Mai no a hookui'he, aka, e komo aku no kakou.