Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 21, 26 May 1899 — Ka Liona o ka Akau He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus. [ARTICLE]

Ka Liona o ka Akau

He Mooolelo no ke Au Manawa o Gustavus Adolphus.

Kakūuia e G. A. Henty a unuhiia e kekahi mea unuhi mooleloo ke Kuokoa. MOKUNA XI.

KA LAWEPIOIA ANA OOPENAHEIMA.

Ua lilo keia kipu ana mai a ka ene-: mi maluna o na koa Sekotia i mea | hoopilikiia nui loa ia mai ai lakou, a •he nui hoi o laikou i pau i ka make. X)iai hoi o He,pburn ame Munero e noho uanea ana, ua halahi ae la kekahi poka. pukuniahi maluna pono ae o ko laiia mau poo. Ma kela wa hoi. aia ka Mod Gusi.avus ke hoonee kaua la maluna o ke kaleela, a ma ia wa i nee aku ai na koa Sekotia malalo o Hepburn no mua no Jca3ii hahana loa o ke kaua. Ma wa nae he mea pono i na koa o Hepbtirn (ke ae aku maluna o na waapa a kau aku ma kela aoao o ka mnliwai. Aia hoi i kela manawa, ua iomo aku 1a ka regimana malalo o Sir James Ramsey iloko o ke kulanakauiale. A o ka poe hoi na lakou e paa ' ana. ka hale kakela a ka Moi Gustavus e lioonee aku ana i »ke kaua. he poe Sepaaia ame na Italia. Ia wa, e lana ana hookahi wahi waapa ma ke alo ponoi mai o ka papu a na koa Sekotia e ku kiai ana. "E Kapena Gerema," wahi a 'Hepb«rn .i huli mai ai a kamailio mai la ia Ma3camu, "E lawe aku oe me oe i elua lutane l la ame'iwakalua koa maloko o kela wahi waapa. a e holo aku oukou no kela aoao o ka inuliwai nei. A e hai a(ku hoi oe i ka Moi ma o kekahi elele au e hoouna aku ai i ona la, uā haawi; pib< iho nei keia papii ia kakou. E aku hoi oe iaia, ua make- . make loa au e kau aku' ma kela kapa o ka muliwai, a he mea pono ke hooTinala mai kela poe waapa e lana mai la ma kela aoao o ka muliwai e koko>k€ la, ma kapa o ke kulanakauhale. •Elike me ke kauOha a Hepburn, pela no o Makamu i hooko aku ai. Mahope iho o kona hoouna ana aku i ke aliikoa ana i hoouna aku ai imua o ka Moi, a hoouna aku la nohoi iaia e lawe aku i na waapa <a Hepburn i kauoha mai ai iaia, ua hele loa aku. la ia iloko o ke kulanakauhale no ka ninaninau ana i na aliikoa o ka mahele koa o Ramsey no ke ano o ka nee ana o na hana. I kona hoea ana aku iloko o ke kulanakauhaie, e ku ana na koa me ka ma- | kaukau. "Auwe, o oe mai la ka ia e Makamu Gerema," wahi a ke aliikoa Mekia i pane inai ai imua oia nei, me ka hoo- j mau ana mai hoi i ke kamailio ana, | "Laki maoli fea hoi kou hiki ana mai i nel i keia wa, oiai, o ko makou wa keia e nee <aku ai no kekahi hana lua ole o ke leoa. He mea pono ia oe ke komo _pū mai me makou ma keia hana." "Ua makaukau loa au," wahi a Makamu i pane aku ai, me kona ninau ana aku boi, "Heaha ka kakou e hana aku air' "E uee aku ana kakou 110 ka lawepio aua mai i ka hale kakela," i pane mai al ka mekia. Ua mino aka iho la hoi o Makamu 110 keia olelo a ka mekia i mai ai imua ona, oiai i kona haLliu ana aku i ka hal<e kakela, a*nana iho la hoi i ka

nui o na wahi koa o ua mekia nei he 200 wale no ko .lakou nui. aole hiki iaia ke ike ua lawa ia mau koa no ka lawe pio ana mai i ka hale kakela. Ia wa pane aku !a o Makamu i ua aliikoa la:t » "E pani mai ana paha oe ia'u? Pehea oe i manao ai e hiki ana i (keia ppe koa 200' wale no ke lawe pio mai i kela hale kakela?" "Aole pela, aole keia he olelo paani wale, aka. he mea oiaio loa keia. Ua loaa aku nei i kekahi o ko'u mau kanaka he ala hele huna mai ka hale aku nei o k« Kiaaina a hoea i kahi e ku mai la kela hale kakela. Aia nonoi kahi e hoea aku ai ma ka puka ponoi 0 ka pa ,pohaku e hopuni la i ka hale kakela. A ke ike mai la no hoi oe, eia me māifbu kekahi mau alapii i mea e hiiki ai ia kakou ke a'e aku maluna o k-a pa pohaku. E lilo ana ko kakou hoea ana aku i keia wahi i mea e puiwa loa ai lakou, oiai aia ka lakou mau hoonee kaua ana i keia wa me ka ikaika maluna o na koa o ka Moi. E lilo ana ia kakou ka lanakila o keia kaua ana. M lna pela, alaila, e liele aku ana au me ouk(fu," wahi a Makamu i pane aku ai, aka, ma ia wa no n<ae ua komo iho la no iloko ona ka manao kanalua no keia hana pupuahulu loa ana a ka M«kia. Ua oi loa aku ka pono. wahi ana i noonoo iho ai, ina i kali iwMekia 1-a a loaa hou mai ona poe koa hou, aka, aole nae he wa hou aku ana e kali ai, oiai, ua kokoke mai la ka wa no ka nee ana aku. I keia wa, ua ku iho la ia mahope koke iho o ke aliikoa Sekotia a hoomaka aku la ko lakou nee ana ma ke al|ihele huna e hoea aku ai i kahi i makemakeia. Mahope iho o ka hala ana o kekahi wa loihi « ko lakou hele ana malalo o ka honua, aia hoi. hoea aku la lakou ma kekahi ala .anuu e pii ana iluna e oili ae ai lakou iluna o ka ilihonu'a. He mea oiaio hoi, mahope iho o ko lakou pii ana aku me ke akahele loa, ma ua ala anuu nei, a hoea i ia wa e hele aku ai lakou me ke akahele loa a hoea i ka pa pohaku. a kukuiu aku la i ka lakou mau alapii. I nei wa 1 ike mai ai na koa Italia me ke pahaohao loa i' Ueia puulu koa e pinana aku ana maluna o ka pa. a o ko lakou wa La i hoomaka mai ai e lele kaua mai maluna o na koa Sekotia. Aka, hc makehewa wale nae ka lele kaua ana 32ai a ua poe Itaiia nei, oiai ua kan pono aku la*na koa Sekotia malun i o ka hokua o ka pa, a aia lakou ke hoonee la i ka lakou mau mea kaua me ka ikaika loa. Ua haule aku iakou ma kela toao o ka pa, a Hoomaka aku la !fkou € nee no mua me ka hoauhee ana i n"s |>oa Imeperiela. Pela no ka lakou naonee kaua ana aku a hiki wale i ko lakou komo ana 'ku i ka lua o na papohaku, a kau aku la hoi lakou Aaluna o ka uwapo huki o ka hale kakela. Ua hanaia keia mau mea'apau me ka awiwi nui e na koa Sekotia, a mamua ae hoi o ka ioaa ana he wa pono i n-a koa Imeperiela e huki hou ai i'-ka uwa,po iluna. Ma keia wa i alakai aku ai kekahi mau koa Sekotia ma ka paio ana me na enemi me ka ikaika loa. Ua ike mai la na koa Imeperiela i ka uuku launa ole mai o na koa Sekotia i komo aku no loko o ka pa o ka hale kakela, aia wa i lele pu mai ai lakou maluna o lieia wahi puulu kea. He umikumamalua haneri ka. nui o na koa Imeperiela i lele kaua mai maluea o na koa Sekotia. Ua paio aku la na koa Sekotia i ko lakou mau enemi me ka ikaika loa. Aia o Makamu ke kuu pau la -i kona ikaika apau imua o kela mea e halawai mai aua-me ia a ke poha mau la hoi kona leo kauoha i kona poe kanaka e nee aku imua'me lea makau ole. Ma keia wa, o ke kaua ana, aole i malamaia na rula maa mau o ke kaua, aka, ua paio aku la kela ame keia i 'kona paio elike me ka ikaika ame ke akamai kaua i loaa iaia iho, aia ka pono o ka la<nakila maluna o ka enemi. E wawalo ana na leo hooho hiena o

na kanaka o kela ame keia aoao, a e nakolo ana hoi na leo o na pukuniahi ma na wahi apau o ka hale kakela. E paapaaina ana ke kani a na pu kaupoohiwi. a e o ana na koele ahiu ana a na pahikaua i heokui ae i kekahi ame kekahi. 0 kela he-luna nui hewahewa o na koa Imeperieia ua lilo iho la i mea uhaiu i ka nui launa ole mai o ka makau ole ame ka wiwo ole o na kanaka Sekotia, i ahai pu ia hoi ko lakou ikaika e hookeleia ana e ke akamai ame ka makaukau kaua. He lehulehu lea o na koa Lmepmela i pau i ka lukuia. He nui loa hoi o ko lakou mau aiiikoa i pau i ka make i na koa "Sekotia. A ke ikeia aku la ke kuemi hope ana aku o ua poe koa Imeperiela la. Aohe hoi i liuliu ka hoomau ana mai o ua qoe koa Imepeiiela la i ke kaua ana i na Sekotia, aia hoi. ua puhee aku la lakou me ka holo pioo ana ma o a maanei o loko o ka hale kakela. Lele aku la kekahi poe o lakou maluna o na pa o ka hale kakeia. Ma ka wa hoi i hookokoke mai ai ka Moi Gustavus me kona poe koa i na pa o ka hale kakela, a pela piu hoi me na koa o Hepburn, ua hoopiha loa ia lakou i ke pahaohao i ka lohe ana mai i na leo pu kaupoohiwi ame na hooho leo kaua lanakila maloko ponoi o ka hale kakela. Aole hoi i liuliu. ua hemo mai la na pani o k-a puka pa e h6opuni ana i ka hale kakela, a ia wa i komo aku ai ka Moi Gustavus ma ke poo o kona mau koa me ka hanohano nui. E ukaliia ana hoi ua Moi la e kona mau alii ukali.' 1 kela wa, aia na wahi koa o Sakotia 0 tßamsey ke ku mai la ma ka laina hoohanohano i ka Moi, oiai hoi kekahi poe o lakou i kiheahaia ai me ke koko ame na alina e ae o nei mea he kahua kaua. Me he mea la o ka nu'i o lakou 1 keia wa, he hookahi haneri ,wale no ia. 0 ka liapanui o keia poe apau e kakau mai ana na alina manaonao o 1 nei mea he hakoko weliweli. A ma ka. wa a ka Moi i komo aku ai, ua haawi mai la lakou i ke aloha iāia me ka haaheo nui. Me ka hauoli hoi ame ka ulumahiehie, pane aku La ka Moi Gustavus imua o lakou: -"E kuu poe hoaloha Se-kotia, ua eo au ia oukou. Ua oi loa aku ko oukou hikiwawe mamua-o ko ke alii nei mau pualikoa." 0 loko keia o ka pahale o ua hale kakela la, ua hele a muu mokakiia e na heana kino make, ame ka poe i hoehaia. Ua hiki aku ka nui o na koa Imeperie!a i pau i ka make i ka 500 mamua o ka wa i haawi pio mai ai kekahi poe o lakou, a pau aku hoi kakahi poe o-J<akou i ke auhee. O kekal>i • keia o na hoouka kaua i kaulana loa ai na koa Sekotia iloko oia kaua ana mawaena o na Hoolepope ame na Katolika. Ua lilo pio m&i la he eha hae. hookahi hoi oia mau hae mai ka regi- j mana mai o na koa Sepania, a o kei& , paha ka hae mua loa oia poe koa i lilo | pio ia Gustavus mai ka wa i hooaiaka mai ai ke kaua. Ua komo aku la ua Moi nei iloko o ka 'nale kakela a makaikai aku la i kona kulana, ike iho la ia. ina i hoouka ia ke kaua e like me ka n\ea maa niau o na hoouka kaua no ka iawe pio ana i kekahi papu jja maopopo iaia aoie loa kela papu e IHo pio ana, koe wale no <ke alahele makau ole ame ka wiwo ole i hanaia e na koa ame na aliikoa o Ramsay, nolaila, ua hoouna aku la oia e hele mai imua ona na aliikoa o Ramsay i h'iki ai iaia ke haawi aku ina hooaiaikai ana ia lakou no ka hana a lakou i hana ai me ke koa loa i na enemi. Oiai na Sekotia e lawelawe ana ma na hana e loaa ai ia lakou ka makaukau o ka lele kaua anji aku maluna o na enemi, aia no na pu ke ki lioomaha ole mai la maluna o lakoii'mai ko lakou poe enemi mai, aka, ua lilo nae keia mau kipu ana -a ia poe he wai auau wale no no ka poe Seko , tia. I ka hoea ana mai hoi o ke kakahiaka, u> kuene pono loa ae la na koa Sekotia ma kekahi kulana maikai 'loa, ua kaa peno mai la lakou mahope o kekahi kuapa lepo, a ua lilo hoi ia niea i papu paie no lakou. Ua hoomau aku la no na Sekotia i ka heonee ana i ka Sakou mau hana imua. oiai hoi na batari pukaa a na koa Imeperiela e hoomau mai ana no i ke ; ki ana maluna o na koa Sekotia. 1 kekahi la ae hoi, i ka ike ana mai o ke Kiaaina Imeperiela o ua' wahi la, ua lehulehu loa na batavi pukaa i kukuiu ia ae e na koa Suedena, <a e hoomakaukau ana hpi ka Pualikoa Omaomao o na Sekotia no 'ka lele kaua ana aku v nia'luna o na koa Imeperiela, ua hooholo iho la ua Kiaaina la e haawi pio mai i ke kulanakauhale iloko o na lima o ka poe Suedena ame na Sekotia. Ua hoikeia mai la keia manao o,ua Kiaaina la imua o ka Moi Gustavus. a ua aeia aku la oia ame kona mau koa e haalele iho i ka pakaua, me elua pukuniahi. Ua haule pio niai la iloko o na lima o Gustavus he kanawalu ka nui o na pukuniahi, a ua loaa pu mai la hoi iaia he heluna«dala mahuahua loa mai oaa kanaka mai o loko o ke kulanakauhale i mea e hoopaleeleia ai ko lakou kulanakauhale mai ka hana ino ia mai e na koa Suedena. Ua lt>aa mai la no hoi mai na kanaka ludaio mai oloko o ua kulanakauhale la he puu dala nui hewahewa i mea e hana ino ole ia ai -ko iakou mau wahi i noho ai. ! Ma ka la 14 o Dekemaba, 1631, oia nohoi ko Gustavus la hanaii, a ipa ia

la hoi i piba ai kona mau mak*hiki he kanakolukumamahikn. ua kor.io aku la ia iloko o ke kulaua kauiiaio me k t hanohano nui. ' Aole hoi i kana mai kona piiia hao- ' hao i ka ike ana .rai in e ku j aku an-a imua ona., I "Auwe, eia k-a oo i.i noi. A Mak.\- | ;nu G9rema. Ha, hsaha kau han.i ma i•nei?" "Ua komo niai au ifak3 o kei.i puaiikoa ma ke ano kinKawa wj!e n.i, " w.ihi a Makāmu i pane :iku ai imua o ka Moi, me ka hoon::va ana i ke kamailio ana uku: "l'a inai au ma keia aoao maiaio o k?kaM kuieiia a ko'u aliikoa kiekie no ke kii ana mai i niau waapa no ka law? an.i mai i kom mau kea ma keia aoao o ka muliwai, a i ka loaa ana o ka mea a ko'u a'.ii i kauoha' mai ai ia'u, ua manao iho la au. ua pau -■ka'u hana m?i ia wahi. a i ko'u ik a ana aohe a'u hana. ua manao .'ho ia .tu he mea maikai no'u ka imi ana i hana na'u; nolaila, i ko'u ike ana i na koa o Ramsav nei e homaka ana lakou e hana i kekahi hana waiwai! nui, ua' hooholo iho la au i ko'u manao e hui au .Te kona mau koa. Mamuli o ka as ana mai o Ramsay ia'u e lilo au i koa pualu 110 loko o kona puali, ua komo aku la au,- a hele mai la i keia wahi malalo o kana kauoha." I keia wa hoi i hoike mai ai o Ramsay imua o ka Moi no n i hana wiwo ole i hanaia ai e Makamu Gerema, a ua nui ka mahalo o ka Moi ia Makamu. Mai keia wahi aku hoi i nee aku ai na koa o Gustavus no kekahi wahi e ae. Mahope kokeMho no o ka haule pio ana mai o ke kulanakauhale o Openahe'ima. ua nee aku la lakou no Maintz. E paaia ana keia wahi e na koa Sepania he elua tausani ko lakou nui malalo o Don Pilipi ele Siha, a he wahi oolea loa hoi keia i paaia e ua poe Sepania la. Ua hoomakaukau koke aku la o Gustavus i ka hoonee kaua ana rfku maluna o keia. kulanakauhale. Ua eliia | ae ia na auwaha a puni ke kahua hoo-j moanā o na koa. Elike no hoi nie ka mea mau, ua lilo iho la no i ka Pualikoa Omaomao o na Sekotia ke kulana e haiiu pono ana imua o na | Maloko o keia kulanakauhale i ma-1 lama ai oia i ka hauoli Karikimaka, a j ua hoopihaia mai la kona alo alii e na j alii koikoi apau o Geremania mawaena o ka poe Hoolepope. Mawaena nae o keia poe hanohano he eono o lakou he poe alii poo no Geremania a he umikumainalua poe Kuhina Elele mai kekahi mau aupuni e mai. j Mawaena nohoi o na'lii o ka aina, | o Kauna Manasefeia kekahi, me kana j wahine ame ka laua kaikamahine. He ekolu la uiamua ae o ka īnalamaia ana o ka aliaaina ma keia la Karikimaka, ua hooneeia mai la ka pualikoa Omaoj mao o na Sekotia mai ka hoomoana | ana mawaho aku o ke kulanakauhale a iloko ponoi o ke kulanakauhale. A ma ka wa i hoea mai ai o Kauna Manasefela ame kona ohana no ua wahi la, ua hele koke aku la ia e ninau i ke Konela ame na aliikoa no ka hiki iaia ke ike a ke huipu me Makamu. Ua pane ia mai la hoi oia e ka mea ana i ninau aku ai no Makamu Gerema: f "13 loaa no in oe o Kapena Gerema maloko o keia hale lole." » Aka. me ke ana pahaohao pane aku la ua Kauna Manasefela nei: "Aole o Kapena Gerema ka'u mea i makemake ai e ike; aka, o Makamu Gerema, he kanaka opiopio loa oia." Alaila, pane hou mai la ke koa kiai imua o ke.Kauna me ka mino aka ana Iho: "Alaila, o ua kanaka la no ia a'u i hoike aku nei ia oe. O ke Kapena koa no ia o makou. He wahi keiki wale no kona ano ke nana aku, ,aka, iloko nae o ka pualikoa holookoa apau, aole kekalii aliikoa \ oi aku kona wiwo ole mamua o keia aliikoa opio. Aole no i oi aku ka makau ole ame ka wiwo ole o ke Konela mamua o kona.' 1 kela wa hoi i huli ae ai ua wahi koa nei a kamailio aku la i kekahi koa e ae, ma ka olelo ana aku: "E Donala, e oluolu oe e hele aku a hai aku ia Kapena Gerema, ua makemake ia oia e keia keonimana." Aole nohoi i liuliu iho oili ana o M&kamu mailoko mai o ka hale lole a ku ana imua ponoi o ke Kauna. "A, o oe io:no ka keia e kuu hoaloha opio," wahi a ke Kauna i hooho āe ai. "Ka, he keu ko'u haohao loa i ka olelo ana mai nei a keia koa iau no Kapena Gerema. Aoie loa au i mahao ua lilo aenei oe i Kapena koa. Aka, ke ike nei nae au, aia oe ma ia kulana i keia wa. Ke haawi aku nei au i ka'u mau mahalo ana ia oe no keia hanohano kiekie i loaa ia oe i keia wa opipio wale no o kou kino. E hai aku au ia oe, ua haea mai la au me ka'u wa. hine i keia wahi no ke kaana ana i na hauoli e paholaia mai ana e kela Moi Piiuwai Wiwo Ole o Suedena. Ea, e hiki ana anei oe ke liele pu mai me a'u no kekahi wahi wa pokole wale no? Ua makemake loa ke Kauna wahine e ike ia oe, a e hauoli auanei oia ke ike ua pakele oe mailoko mai o ka poino. O ka maua kaikamahine pu mai nei no kekahi i hoea mai nei no onei. Aole ona wahV manaka iki i ka ninau mau mai nou, a no ke kamailio no hoi kekahi no kau mau hana koa loa i ileeia maloko o na nupepa. E hai aku nae au ia oe, oiai ua loaa ia oe ke kulana Kapena'koa i keia wa, he mea pono iaia ke kuoo ma ke ano o kana niau kamailio ana mai ia oe." (Aole i pau.)