Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 22, 2 June 1899 — Page 2
| This text was transcribed by: | Hauolilani Hiers |
| This work is dedicated to: | Ko'u Kupuna 'Oli |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Oiai e haule ana ka La Kamehameha, hine 11, 1899, ma ka la Saba@i, e malamaia ana ka Poakahi, Iune @2,1899, I La Kulaia Aupuni, a e pani @a ana na Keena Aupuni apau a pinu ma mokupuni, ma ia la.
S. M. DAMON,
Kuhina Kalaiaina no ka manawa. K@@na Kalaiaina, Mei 29, 1899.
2756-2t.
I keia la I hookohuia aku ai o L. M. Baldwin. Esq. ame E. B. Carley, Esq, I mau Moa no ka Papa Nana Holoho@@@a no ke Awa o Kahului, Mokupuni o Maui. Eia na Hoa o ka Papa I keia @@.
L L M. ZUMWALT,
Luna Nui Hooko.
L. M. BALDWIN,
E. B. CARLEY.
S. M. DAMON,
Kuhina Kalaiaina no ka Manawa.
Keena Kalaiaina, Mei 30,1899
2756-3t.
HOOLAHA LUNA PA AUPUNI.
@ keia la I hookohuia aku ai o Robt. Papoko I Luna Pa Aupuni no ka Pa A@puni ma Hanalei, Kauai, ma kahi o @@@ Louis I waiho mai.
S. M. DAMON,
Kuhina Kalaiaina no ka Manawa. Keena Kalaiaina, Mei 23,1899.
2756-3t.
HOOLAHA I NA AGENA HOOIAIO
PALAPALA HOOPAA HANA.
Ke poloai ia aku nein a poe Agena Hooiaio Palapala Hoopaa Hana Aelike e hoomaopopo pono I keia mau olelo i laweia no loko mai o na Kanawai e pili ana I ka lakou mau hana:
Kanawai Hoopai Karaima 1897, Pauku 1371 O kela ame keia Luna Hooiaio Palapala Hoopaa Hana malalo o keia Kanawai nana I hooiaio I kekahi Palapala Hoopaa Hana i kau oleia na hoailona pai apau I ku pono, e K@@ia no maluna ona ka hoopai uku dala aole e oi aku I ke kanalima dala, ke ku ka hewa no ia mea imua o kekahi Lunakanawai Apana.
Na Kanawai Kivila o 1897, Pauku @41, Papa Hoike. Na Auhau Hoailona Pai:
Na Aelike mawaena o na Haku amen a kauwa hana. $1.00
@na, no ka makahiki hookah a oi aku, alaila, no kela ame keia makahiki, a hakina paha o ka makahiki mahope aku o ka mua $1.00
( E kakiia ana keia auhau maluna o ka palapala kumu ame na kope palua, kanalima kenata maluna o ke kope hookahi no ka makahiki hookahi, a o ka hakina paha o ka makahiki, iloko @ ka Manawa I paa o ka makahiki, iloko @ ka Manawa I paa ai ma ka aelike, a e ukuia hoi ia mea e ka Haku hana. )
S. M. DAMON.
Kuhina Kalaiaina no ka Manawa.
Keena Kalaiaina. Mei 19, 1899.
2756
RULA HOOPNOPONO A KA PAPA
HOOPAE LIMAHANA.
Oiai mamuli o ka loaa ana mai o na @oike a ka Luna Nana Limahana no ke kulana maikai ole o ke ola kino o na wahi e nohoia ana e na limahana, a pela hoi me ka malama ia ana o na limahana, e hoikeia aku ana na kope oia mau mea I na Agena o na mahiko, me ka olelo hoolaha ia lakou, aole no e noonooia ana na noi hou mai no na palapala ae limahana, a hiki i ka wa e hooponoponoia ai na hemahema I hoikeia ae la, a hiki i ka wa e apono @a @i e ka Papa. Hoopae Limahana ame ka Aha Kuhina.
S. M. DAMON.
Kuhina Kalaiaina no ka Manawa ame ka Peresidena o ka Papa Hoopae Limahana.
Honolulu, Mei 13, 1899. 2755-3t
HOOLAHA AINA AUPUNI.
Ma ka la 22 o Iune, 1899, ma ka hora 10 A. M. ma ke Keena Oihana o E. D. Baldwin, Hilo, Hawaii , e kuai kudalaia aku ai, malalo o na kumu aelike kuikawa no na hookaa dala ana, ame @a hana hou maluna o ka aina.
Kahuku, Hilo, Apana 13, Ili 19.65 Eka. Uku oi aku $117.90.
Kaohe, Puna, Apana 13, Ili 89.43 Eka.
Uku oi aku $447.15.
No na mea I koe, e loaa no ma ke Keena Oihana o E. D. Baldwin, hilo, A I ole ia, ma ke Keena Aina Aupuni, Honolulu.
J. F. BROWN.
Agena o na Aina Aupuni.
Mei 17, 1899. 2755-3t
Ma ka Poa@olu nei, i uku ia ai ka @@ka o hookahi me hapa pa-keneta. i kela ame keia mea paa mahele o ka Hui Mahiko o Ookala, Hawaii.
Ka Nupepa Kuokoa
No ka Makahiki $2.
No Eono Mahina 1.
O na Olelo Hoolaha a pau e noouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ia.
HAWAIIAN GAZETTE CO.
- W. PEARSON, Luna Nui.
JOSEPH M. POEPOE, Lunahoo
pono@ono.
Honolulu, Oahu.
POALIMA, IUNE 2, 1899
KE AUMEUME MANA MA SAMOA.
Aole paha he kumu alakai makai e ae a makou e k@@o aku ai ko makoa lime, a kuhikuhi aku I na koena Roialiti paakiki ikoe o Hawaii nei. Ma kea no oia ka mea alakai, e hoopauia ae ai na manao hoopaakiki wale, elike la me na hana aumeume mana e lawelaweia mai nei e Arika Huipuia, En@lani ame Geremania, ma ka pae Aina o Samoa, na pae moku hoi I oleloia ai e kekahi poe kakau moolelo kahiko o Hawaii nei, oia kahi I weli mai ai lo Hawaii nei lahuikanaka.
Aole makou I poina iki I ka hoomanao ana ae ina olelo kuio a na Roialiti o Hawaii nei I na la I aui wale ae nei. Aia ka pono I pelekane, aia ka pono I Geremania, a pela aku, a pela aku. Aka, o keia mau hookaukoo manao ana o ua mahele nei ia I mea akaaka hoohenehene wale ia e na Hawaii Repubalika, mamuli o ka ike maopoia ana o ka Enelani ame ka Geremania mau hana hooponopono ma Samoa.
He mea oiaio, ua mahae lua na noonoo ana a ka lahui Samoa no kea no o ke kulana aupuni a lakou e haawi aku ai I na hoolohe ana. Aia kekahi poe o lakou mahope o Mataafa, ke alii Samoa I lohe wale ia ma@ I o kakou nei, he wahi lihi makemakeia kona e na kanaka Geremania; a o kekahi hapa hoi o ka lahui Samoa, aia lakou mahop o ke Alii Malietoa, ke alii I kakooia e na Aupuni o Amerika Huipuia ame Enelani.
Ma ka hoomaopopo ana, ua kakooia ke aupuni Samoa e noho mana ia ana e kekahi alii hanau maoli a ka aina, e na elau pu a na koa Amerika ame Beritania. A o ke alii oiwi hoi o ka aina I oleloia, ua kakooia kona ikaika e na Geremania, oia o Mataafa, ua kaua kipi aku la oia ia Tamasese, a lanakila oia maluna ona ma ka makahiki 1888, a lilo oia I Moi no Samoa, a no ka lahui Samoa hoi. Aka, mamuli o ka aelike ana o Amerika, Enelani ame Geremania, ua olokaaia aku la ia mai@una aku o ka nohoalii o Samoa, a hooliloia ae la o Malietoa I moi. Ma ka makahiki 1893, kipi hou keia Mataafa I ke aupuni e nohoaliiia ana e Malitoa, nolaila, ua kiapkuia oia I ka aina e; a I kona hoi hou ana ae I ke one hanau, ua hooulu hou oia I ka haunaele, no ka aumeume mana aupuni no, me he mea la ma ka nana aku, aia no ke kakoo @a la kona hope e kekahi mana aupuni e ae.
O ka mea maopopo, aia nap u a na Amerika amen a Pelekane ke kiai makaala loa la nona, a ma ka wa ana ame kona poe kanaka e aa ai e kue mai I keia mau mana elua e loaa koke no ia lakou na hopena weliweli o na hana a ia mau pu. Aole o Pelekane I nana I ke alii ana o Mataafa no na Samoa, I kahi wa I hala ae, a haawi aku oia I ke kakoo ana iaia. Pela no hoi o Amerika Huipuia. Aka, o ka luna aupinu kiekie loa, a ma kekahi olelo ana, o ke Poo Aupuni I aelike ia ma kekahi kuikahi hui I hanaia mawaena o na mana nui, Amerika, Enelani ame Geremania, oia ka Enelani e kakoo la me kona ikaika apau, me ka nana ole ae I ka Geremania hoololoiahili mahope aku nei.
E nana au ma na palapala I kukaiia mawaena o Mataafa ame ka Adimarala Aerika am eke Kapena o ka Moke Pelekane, e ikeia mau luna aupuni elua I na Samoa hoopaakiki no ko lakou mau pono nohoalii o ka wa I hala ae. Aka, aia nae he naauao oi aku I loaa I kela poe Samoa, mamua o ka mea I loaa I na Roialiti oiwi o Hawaii nei, oia hoi, aole o lakou kuhikuhi ae, aia ko lakou pono I koe ia Rusia, Iapana amen a aupuni e ae o ka honua nei, elike la me ka hana a na koena Roialiti o Hawaii nei.
O ke aupuni e palekana ai ka waiwai o ka poe waiwai o ka aina, ina he ili-ulaula a he ili-keokeo ken oho ana ma kona poo, oia ke kulana ken oho ana ma kona poo, oia ke kulana aupuni e kakooia ana e Amerika ame Enelani; aole o ke aupuni e ulu mau mai ai na haunaele kuloko I kela ame keia elua a ekolu makahiki paha.
O ke komo ae o na Roialiti I koe ma ke alahele o ke koho balota, oia ka hana naauao loa a lakou e hana ai I oi aku I ka na Samoa Mataafa I hoa pua ia aku la, me he puulu holoholona ahi@ la, e nap u Pelekane ame Amerika.
HE OLELEO HOOHOLO ANO NUI.
Mawaena o na olelo hooholo ano nui loa I hoopukaia mai e ka Aha Kiekie, oia keia pule iho la, oia no ka olelo hooholo e pili ana I ka hihia hoohalahala a ka Hui Nupepa Hoku, ma ka hoopii a H. B. Saylor I ua Hui la. Ma ka hookoloia ana a ua hihia la imua o ka Aka Kiure ma ke kau I hala, ua haawi ke Kiure I ka pono koi poho no ka mea hoopii, no ka huina o $500. A ua hoohalahala loa ia keia olelo hooholo e ka aoao hoopii imua o ka Banako, ma k@ ano he hoopii kuhikuhi hewa (in error) mawaena o na kumu hoohalahala, oia ka paa ole ana o ka olelo hooholo a na Kiure eiwa wale no ma na hiahia kivila, a ua kue hoi ia I ka Hoololi Ehiku o ke Kumukanawai o Amerika Huipuia. Ma ka olelo hooholo I hoopukaia mai nei e ka Aha Kiekie, ua paa no ia olelo hooholo, me ka nana ole ia o ka Hoololi Ehiku o ke Kumukanawai o Amerika Huipuia.
HOEA MAI O KENERALA GRANT.
Ma ka Poalua nei, Mei 30, I ku mai ai ka moku lawe koa “Sherma,n” mai Kapalakiko mai no Honolulu nei, a maluna ona o Birigadia Kenerala Ferederika Grant (Kalani) ke keiki hiapo a Feresidena Kalani o Amerika Huipuia, a o kekahi hoi o na alihikaua kaulana o ke Kaua Kivila o Amerika.
Ua like loan a helehelena am eke kulana o keia keiki me na helehelna o kona luaui makuakane. Ua komo pu no oia me kona makuakane ma ke Kaua Kivila o Amerika, a he elima mau hoouka kaua I aloia e ia, mamua ae o kona hoea ana aku I ka umikumamakolu o kona mau makahiki. Ma ka makahiki 1873, ua komo aku la ia ma kea no, oia kekahi o na ‘liikoa ukali o Kenerala Sherman, ma ke kulana Lutanela Konela; a ma ia kulana no hoi I hele kaua aku ai oia ma na wa hoouka kaua apau mawaena o na Amerika ame na Ilikini. Ua hele oia me kona luaui makuakane ma ka huakai kaapuni honua, ma ka makahiki 1879, a ma ka wa I make ai kona luaui makuakane, ua lilo oia I Komisina no ka Oihana Makai o Nu loka, a he elele Kuhina hoi I Viena.
Ua hoohihi loa o Kenerala Kalani I ka ui o Honolulu nei, a ua olelo ae ia, aohe mea like ma Porto Rico me ka nani ana I ike ai ma Honolulu nei.
Mai Hoohemahema wale I n@i mea he Uha-Hemo.
Malia he wahi mea ia e Ulu aku a@a a Mahuahua.
(Mai ka Nupepa Sydney Herald mai.)
I ka wa e maopopo ai I na mea apau o na ma’I weliweli apapu, e@ike me ka popo o ka uha, ka uleule ma ke kumu o ka uha, ka nakaka, a pela aku, he mau hoomaka mua ana ia o ka loaa ana I ka uha heo, e oaa auanei ia lakou ka naauao o ka lapaau koke an@ I na mai I hoea mai ma keia wahi. E ola ana ka ma;I uha hemo o kela ame keia ano, elaa ka maneo , ka pakeko, ka pehu ana mai o ka uha, a o ka upehupehu ana ae paha o ka uha. He mau haneri o na ola I hoopakeleia mamuli o ke kauia ana o keia laau kumukuai kaakaa, a laau ola nae, ina e hoomakaia kona kauia ana mai kinohi aku o ka hoomaka ana mai o ka ma’i. Ina ma keia wa e hoomaka aku ai ke kau ana I ka laau alaiala, hookah no poho laau o ke a@o no ia; aka, ma na ma’I I loiji ka wa o ka ai ana ame ka ka pili ana I ke kenaka, e hakalia ana no ke ola I ke poho laau hookah, aka, e pau ana he mau poho lehulehu mamua o le ola ana. Ela ka moolelo o kekahi mai o keia ano:
Ua kakau mai o Mr. William Gilliver o ka Hui o Gilliver & Curtis, he poe hana alahao amen a hana e ae, a no lakou ka inoa o “Avoca” Bankstown, I kekahi palapala, a oia ka makou e hoolaha piha aku nei:
Messrs. Foster-McClellan Co.,
76Pitt St.,Sydney, N.S. W.,
Feberuaru 14, 1899.
Aloha oukou:
No ko oukou pono a no ka pono no hoi o na kanaka I hoopoinoia, ke kakau aku nei au, ua loohia au I ka ma’I uha hemo no 22 makahihi. Ua hoao a’u I na kauka he nui amen a laau lapaau nohoi apau I hana mua ia a paa iloko o na omole, na opeope amen a poho, eia nae, no kahi Manawa pokole wale no ka oluoulu I loaa mau ia’u. I ko’u ike ana I ka hoolahaia ana ae o ka oukou laau lapaau, ua kuai aku la au I poho laau, a, aole hoi I pau ka hapalua okoa oia poho, ua ola loa ae la au, a o ka eono mahina keia e hele nei. E hana aku oe I keia elike mekau I manao ai he pono.
Me ka haahaa,
WILLIAM GILLIVER.
HE mea makehewa ke kuapapanui ana aku e ola ana I ka laau Hamo a Doan. E ola loa ana ia mau ano ma’i I keia laau. Aka, mai paulele wale oukou I na olelo a ka mea nana I hana I keia laau; e pono no e ninau aku ia Mr. Gilliver, oia ka mea I ike pono, oia kona laau I ola ai; a aia ma Bankstown, he wahi ia he aneane 12 mile mai Sidane aku. Aole anei keia he mea hoike makai loa? He mea anei kekahi I oi ae mamua o keia?
E kuaiia ana ka Laau Hamo a Doan e na poe kuai laau lapaau apau ma ke 50 keneta, a I ‘ole, e hoounaia aku ana ma ke Eke Leta ke loaa mai ke kumu kuai ia Hollister Drug Co., Honolulu, na agena no ko Hawaii Pae Aina.
NUHOU O NA AINA E
HULI HOI O ADIMARALA DUE, ME
KA ULUMAHIEHIE, NO AMERIKA.
MANILA, Mei 20, Ma ka ho@a 4 o keia auina la I haalele iho ai ka mokukaua Olimepia” me Adimarala Due (Dewey) maluna ona, ma ke alahele huli hoi no Amerika Huipuia. Oiai ka Olimepia e hoopuka ana mailoko aku nei o ke awa, oia ka wa I uina nakolokolo ae ai nap u o na mokukaua Oregona, Malatimoa ame Concord, no na ki aloha ana I ka Adimarala. Ma ka wa nohoi I kani ai ka pu aloha mua loa, oia ka wa I ulele ae ai ka bana puhi ohe o ka moku Olimepia I ka hookani ana I na leo mele, a lulumi ae la na luina ma ka palekai a ma na kaula likini me ka haawi ana mai I na leo huro.
Ma ka wa hoi I kaalo ae ai ka Olimepia ma ka aoao o ka mokukaua Oregona, ua huro ae la na luina o ka Oregona, he eiwa Manawa no ko hoohanohano ono I ko lakou mau hoa o ka shuehu a ke kaua. I lekela wa hoi, o na luina keia o ka Polimepia, mamuli o ko lakou hauoli loa, ua huro ae la nohoi lakou me ke kiola ana ae I ko lakou mau papale iloko o ka lewa, a mau mokaki aku la he heluna lehulehu loa o ia mau papale lamune o na oluku alw o ka moanakai o Manila.
E nakolokolo ana na leo pukuniahi, e olowalu ana na leo kani uheuhene o na oeoe o na waapa mokuahi, ame ka lai po-lua a ka uahi poepoe o nap u kuniahi, Loheia ae la ka leo mele “Home, Sweet Home,” mai ka puali puhiohe mai o ka mokukaua Baltimore. E pinai ana nohoi na iho ana iho amen a pii ana ae o kona hae aloha “Good-by” I ka moku Olimepia e ahai la ia Adimatala Due. Ma ka wa I koea aku ai ka nee ana a ka mokuaua Olimepia ma kahi e ku ae ana ka mokukau Beritania “Powerful” ( Ka Manaloa) ua haawi ae la ia moku I kana mau kipu aloha ae la ia moku I kana mau kipu aloha ana I ka hae o Adimarala Due, a ia wa I hookani ae ai ka bana puhiohe o ka Olimepia I ka leo mele, “E ola ka Moiwahine I ke Akua” ( God Save the Queen). O ka leo mele hope loa I loheia aku e kani mai ana mai ka bana puhiohe mai o ka Olimepia, oia no o “Auld Lang Syne.” Ke ikeia aku la hoi na uwahi poepoe o na pu kuniahi o na papu ma Cavite a ma Monterey, e lele ae ana ma ka ilikai o ke kai kuono o Manila. No ka mamao loa o keia mau papu mai ke kulanakauhale aku o Manila, ia koliuliu loa ka loheia ana aku o ko lakou nakolokolo, a o na uwahi ka mea ikeia aku. Oiai hoi ka mokukaua Olimepia e kaalo koliuli ae ana ma ka mokupuni o Corregidor, oia ka wa i kani aku ai na pu o ka batari pukaa ma kea alo ponoi iho o ke kulanakauhale pa pohaku puni o manila, a o keia nap u aloha hope ia Adimarala Due.
Ma ka la o ka Adimarala I haale’e iho ai ia Manila nei, a mamua ae hoi o ka holo ana aku o ka mokukaua olimepia, ua hookipa aloha aku oia I ka poe apau I hele aku e ike iaia maluna o ka oneki o ka mokkukaua olimepia. O ka waapa mokuahi o Kenerala otis ka waapa mua loa I hoea aku I ka mokukaua Olumepia, ma ka hora 7 o keia kakahiaka. Ma hope mai, u allele mai la ka Aimarala I uka nei o ka aina, a hele ai la ia e ike I ka Mekia Kenerala am eke Komisina Amerika no Pilepine. Ia hoike mai o Adimarala Due I kona hauoli no ka hule hoi aku I Amerika Huipuia. A ma kona wa I hoomahuiia aku ai no na hoohiwa e paholaia mai ana imuaona e kona mau hoa makaainana Amerika, ua hoike mai la no ia I kona Mahalo no ia mau mea, aka, aole nae ona makemake I ka mea I oi aku mamua o kahi mea kupono ke hanaia. Ua makemake loa ia, ma kona wa e hoea aku ai I ka aina, e hoi polileo loa aku oia no kona home ma Montpelier, Veremona, a malaila oia e noho ai no ke koena o kona mau la.
I kone wa hoi I oleloia aku ai, no ka makemake loa o na kanaka Amerika e hoi aku oia ma ke alahele aku o Kaleponi, a mai laila aku oia e hoi ai a hoea I ka hikina, ua pane mai la ia:
“ina he kanaka opio au, a he 20 hoi o’u mau makahiki I emi iho I ko na makahiki a’u e haawe nei I keia wa, a ua loaa hoi ia’u na manao piikoi no na hana kalaiaina, aole no la au e hoohaha ae I ka hana ana pela.”
No ka me hoi e pili ana no ke kulana ma Manila nei, ua olelo mai la ia:
“Manao au eia kakou ke kokoke aku nei I ka hopena. Eia ka poe kipi ke nahaha liilii loa aku nei me ka hikiwawe. O ka hoouna hou ana mnei o la helu ekolu o na Komisina hooponopono kulana aupuni ma Manila nei e ke Aupuni o Amerika Huipuia, ke manao nei ua poe kipi la, he hana kamalii ole ka Amerika I makemake ai e hana maanei.”
O Kapena Walker hoi keia ka mokukaua Concord, ke kaena hookai hoi i koe o loko o ka houka kaua moana I ulupaia ai na mokikaua Sepania, ua hele aku la ia a olelo aku la ia Adimarala Due: “ Mai haalele mai @e ia’u e noho hookah mahope nei. “ No keia noi a ua kapena la, ua aeia oia e hoi I ka home, a ua kau pu aku la oia me ka Adimarala maluna o ka Olimepia.
WASINETONA, Mei 20. Ua telegarapa mai o Adimarala Due I ka Oihana Kaua Moana, ua haalele aku oia ia Manila, maluna o ka mokukaua Olimepia no Hongkong. Ua hoike mai no hoi ke Keena Kaua Moana, aole I maopopo ke ano o ka huakai hele a ka Adimarala, ma keia ala huli hoi mai a pae a ma Nu Ioka. Ua hoike mai no nae ka Adimarala, e hoi mai ana ia ma ke alahele ma Sueza mai, a aole maopopo ka loihi o ka Manawa e hala ana iaia ma keia hoi ana mai. Ua hoea mai hoi he lono telegarama mai a Kapena Barke mai o Manila, e hoike ana penei: “Olimepia, Hongkong. Lawe ae au i ka noha hoomalu ana.”
Ua manaoia ma ke Keena Kaua Moana e noho ana o Adimarala Due he elua pule ma Hongkong oiai e hoomaemae hou ia ana ka Olimepia, a e pena keokeo ia ana kona kino, a hoopa@ loa ia kona pena uwahi, ka hooluu o ke kahua kaua.
KA HAAHEO A DUE.
MANILA, Mei 20. Mamua o ka haahele ana iho o Adimarala Due in Manila nei no Hongking I keia la, ua olelo ae la oia:
“ E haalele iho ana au ia Manila I keia la. Ke haalele nei au ia ianei, me ka uuku o ko’u manao kaumaha, nokamea, ua manaoio loa au, eia ka poe kipi I ka aneane e pau loa ka lakou o@i ana. O ka hoea man ana mai o na eele mai ka poe kipi mai ma ko makou mau wahi hoomoana, hookah no manao nui oia hana ana pela, oia hoi, ua kokoke e hoea mai ka hopena.
“ Ano, ina au I kukakuka pu me kuu haaheo, ina paha ua hoololohe loa a@ kukulu paa ia ka maluhia. Aka, he nui na mea ano nui e ae a ke kanka e nana ai mawaho ae o kona haaheo. O ko’u wahi ola kino iho, oia kahi mea nui a’u e nana ai, oiai, ua ike au I keia wa, aia no ia ma ke kulana omilo a maikai ole, mamuli o na haawe koikoi I lukau iho maluna ona: a o kekahi nohoi, ke aoha o ka home.
“Mawaena o na hana hoohiwahiwahiwa I upuia e paholaia mai no’u nei, aoe paha he mea I hauoli loa ai ko’u @oonoo, elike me ke kukuluia ana ona kii hoomanao no’u nei ma ko’u mokuaina ponoi iho, ma ka Hale Aupuni hoi ma Montpelier, a e ku ana hoi ia ma kahi e ku la ke kii hoohauohano o Ethau Allan. He lehulehu oa na Manawa o ko’u mau la opio I nana aku ai au maluna ana a ko’u uhanel Ke ole hoi au e poina me he mea la, eia na huaole’o I kakauia iho malalo o ua kii la: “E haawi pio mai ma ka inoa o lehova Kamahao ame ka Ahaolelo Nui o America Huipuia?” Manao au, aohe makana hiwahiwa e ae e haawiia mai ana no ka hoohanohano ana mai ia’u elike iho la me ke kukuluia ana aku o ke kii o Ethan Allen.”
NA KUKAI PALAPALA MAWAENA O MATAAFA AME NA ALII MOKU KIEKIE MA SAMOA.
Ke hoolaha aku nei makou I na kukai palapala I hoolaunaia mawaena o ke Alii Samoa, Mataafa, amen a Alii Moku Kiekie o na mokukaua Amerika ame Beritania ma na kai o Samoa.
Apia, Samoa, Aperila 23, 1899.
I ke Alii Kiekie, Mataafa, amen a Lii e ae apapu e hana pu ana me ia:
Oiai, ua loaa mai nei ia maua he hoike pili Aupuni mai ko maua mau Aupuni mai, e haalele aku ana ia Kapalakiko no Apia nei, iloko o na la pokole wale no, he Komisina, I noho@a e hookahi hoa mai kela a mai ke@a mai o na Mana Ekolu I paa I ka Aelike, a he mana hoi ko lakou no ka hooponopono ana I na hihia ma Samoa nei, nolaila, no ka pono o nei mea he nohona maluhia, ke kauoha aku nei maua ia oe ame kou poe kanaka e noho aku mawaho o ke@a mau palena, penei:
E holo ana he laina mai Feleula mai, ma ka palena komohana, e holo hema ana hoi a hoea I Tuasivi, a ma ka Hikina hoi, he laina e holo ana mai Laulii aku, ma ke kukulu Hema a hoea I Tuasivi.
Mamuli o kou ho@ko ana I keia k@@oha, e kapae ae auanei oe I ka hooukaia ana o kekah hakoko mawaena o kou poe ame ko makou mau koa. @a makemake loa ia kou hooko hikiwawe ana aku elike me keia kauoha.
Ke kali nei maua I kau pane.
ALBERT KA@TZ
Ria Adimarala o ke Aumokuk@aa Amerika.
Alihikaua Nui o na Koa Moana ma ke Kahua ho@lu@u na ka Pakipika.
LESLIE C. STUART
Kapena Aumoku R@@@@@.
Alii Kiekie o ke ka Moiwahine Mokukaua Tauranga, a Aliik@@ Nui hoi.
Ua haawiia keia palapala ia Rev. Makua Forrestire ame Hoahanau Pilip o ka Papa Kahuna Ka@@lika paia ka Papa Kahuna Maris@ Na laua I lawe aku I keia palapala a haawi aku la ia Ma@aala ponoi: a ua hoikemai no ua poe la I ko lakou makemake loa e h@@ko I na mea @ haiia aku ia lakou, koe wale no ke kakauinoa ole ia ana o la palap[ala e na luna Aupuni o na Aupuni ekolu I hana kuikahi. Nolaila, ua @@@una hou ia aku la he palapala hou, a na Hoahanau Pilip I lawe aku ia palapala a haawi aku ia Mataafa, ma ka hora 8 o ke kakahiaka Peakolu. Ma ka wa I loaa aku ai keia palapala, ua ae iho la na kanaka o Maraafae nee aku mawaho o na palena I hoike mua ia aku ia lakou, a malaila lakou e kali ai no ka olelo hooholo a na Komisi@a.
Eia iho kea no nui o ka palapala pane I loaa mai a Mataafa mai:
Tuasivi, 24, Aperila, 1899.
I ka Mea Kiekie, ka Aimarala a Alihikana Nui o Amerika Huipuia ma ke Kahua Hoomoana ma ka Pakipika.
I ka Mea Kiekie, ka Alihika@@ Nui o na koa Beritania.
Ua hauoli ai, a ke hoomaikai nui loa aku nei au ia olua, no ka olelo a’o I loaa mai nei ia’u mai ko olua Kiekie mai, maloko o ka palapala I loaa mai nei ia’u I keia la, ma o Tumua ma Pule Ituau Alataua Aiga, ma le Vaa o Fonoti.
Nolai’a ke kakau aku nei au me ka haahaa I ko olua Kiekie. Makemake au e hooko aku I ka olua olelo a’o elike iho la me keia. Aka, e kala mai nae olua ia’u, aole au e kue aku ina e hooia mai ana na luna Aupuni o na Mana Hana Aelike Ekolu, o olua pu kekahi me lakou, oia hoi, me na Kanikela Amerika, Beritania ame Geremani, a pela pu hoi me na Kapena o na mokukana o na Mana Hana Aelike Ekolu.
E ola mau l@@ olua, e na Mea Kiekie.
Owau iho no o
MATAAFA.
Apia, Samoa, Aperila 25, 1899.
I ke Alii Nui Mataafa, amen a Lii e hana pu ana me oe:
Ua loaa mai ia maua kau palapala o ka la inehinei, a ua mamine loa maua I kou hoomaopopo ole ana I ka manao lokomaikai I hoikeia aku imua ou, a ma ia ano ua koi mai oe e hana aku maua ma ka ikaika.
Ano, ke haawi aku nei maua I ka Iohe ia oe, ina e kaa ole aku oe ame kou poe kanaka mawaho aku o na palena I hoikeia ma ka maua palapala o ka la 23 aku nei, alaila, e kipoka aku no maua maluna o kou mau puali koa, ma kela ame keia wahi e loaa aku ai lakou ma Samoa nei, mahope iho o ka hora 8 a. m. o Aperila 26.
ALBERT KA@TZ.
Ria Adimarala o ke Aumokukua Amerika. Alihikaua Nui o na Koa Moana o @@rika ma ke Kahua Hoom@@@ ka Pakipika.
LESLIE @ ST@@@
KEpena, Aumo@kuk@@@
Alii Kiekie o ko ka M@@wah@@
Kukana Taura@g@ a N@@
Eia ka pane. A Ma@@@@ @@
Lapala ae la
Tuasiv@@ 25 Aperila
I ka Mea Kiekie ka Adimarala hikaua Nui O Amerika @@ ke Ka@aa H@@m@@@@ @@ @ pika.
I ka Mea Kiekie ka Adimarala na Ko@ Her@@@@
Ke Kakau aku @@@@@@
I ko ua k@@kie @ @@ @u ia olua no ka @@@@@@ mai nei olua ia’u I kela ia.
Oiai, aole I huipa na k@@@ me olua elike m@ @@u @@ ai ma ka la inehinei aka n@@ aku ana au I kela ia @@k a olua makemake no ka p@@ @@ maluhia o Samoa.
E hoomaka au@ @@@ @ @@ @ hiaka e nee aku makoa a p@@ aku @awaho o na pa@@ni @@ mai oia hoi o Fale@l@ ame @@
Ke manao nei au e kala m@ olua ke kaulua iki ma@@@ a h@@ kaka@aka o ka ia apopo, aole pono ka makou mau hoom@kauk@ ka noe ana aku no ke @@@@ o kekahi poe o makou a h@k@l@ io@@ ana o ka loheia lakou.
E ua Mea Kiekie he mana@@n@ m@ kai ko makou aole e ala hou m@@ @ he mau pikilia ma ke@a mua a@@.
E ola mau loa olua e na M@@ @.
Owau @@ @@ @.
MATAAFA
KE KAUA MA MANILA
Ma ke ki ana mai a ka mo@@ “G@e@@” no Honolulu nei mai K@@@ kiko mai, ma ka P@a@@ nei I mai ai ia makou na mea hou kaua hoopau koala @ @ @@ P @@ na Amerika.
MANILA MEI 21 @ @@ P M @ @wa I huki ho@ mai @ @ E@@@ mau Pa@ o ka Mahele ko@ @@@@@@@@ @elu ek@ lu ame olua p@a@@ o ka Mahele 22 m@ Sana Migue@@ ma @ @@@@@ @ @@ nohoi na puali h@@@ @ k@ M@@l@ K@@ o Keneraia Law@@ @@ @@@@w@ ma la lakou me kekahi @ e K@p@ @ @l@@@ kou ae ma ia wahi o ka aina a h@@ ukala iho la kekau kana m@@ @@ o lakou @@ia p@@ Hookahi @m@ @@ka I make a he @@ poe I h@@@ ua lilo pio mai I ka poe Amerika @ 20 poe pio a he @@ pu @@ela Aka ma ke@a la nae, ua @ke@ @e @ poe Amerika I make m@@@ui o ke poholo @@@@oko o ka wai, ma ka wa I k@h@@ @ ka mea hoola@@ h@lih@lii na kea @ ka Regimena @@ ma Pasiga. H@@ ka nui o ka poe kipi I make @ @@@ I hoehaka.
Ua hoea mai @ Kenerala @@@ @ Malolos. Ua he@eia mai e kona po koa na mile he 120 loko o 20 @ @ hooukala e lakou he 22 mau ka@@ pio mai ia lakou he 23 poe k@@@ kauhale, pau I ka l@@@ @ lakou 300,000 bu@e@@ @@@ @@ @ @@@@ @@@ p@@ kanaka I makou a be @@ @@ I h@@haia. Ua m@@@ nui @ Ke@@@ L@@@, na m@@@ I kona poe @@@ @@@ poe kipi, a he @@@ oia poe @ @ eha e lakou.
Ke huli hoi mai n@ @@ @@@@@ Oregan ame Minesota Manila.
Nu Ioka Mel @4 E h@@ke ana k@ m@a kakau kuika@@ o @@ @@p@p@ @@ nal mai Wain@@ @@ @@. Ua lo@ m@ I ka Peresidena I kela @ he m@@ p@ lapala mai a Ken@@@ O@@ m@ m Prof. Schurrnan, Peresidena o ke Kumisina Pilepine, a o ka mea ano n@ ola ko K@n@@@@ O @ m@n@ @@@ e hoomania aku ke ka@ @ @@ @@@ @@ e haawi pio maoli mai ai e @ P@@p@@ a o ka Prof. Schun@@@ ma@@ hoi @ hanaia ia hani ma @@@ ia @@ amen a kuka ana mawa@@ na @@@ elua.
O ka mea I ho@m@@@ a e ka Aha Kuhina. Olu ke@a Ka mau @@@ aku o Keneria O@@ I ke k@@@ @@@ elike ma kana I m@@@@ a@ he pono, @ ka ikaika ame ka @leu loa ka loa hoao ia me ka ikaika e hoo@h@@ ak@ imua o ka @hui Pi@pino na kumu alike no k@ naluhia I aeia e ka p@@sidena a ma @@ a@ @@@ ai ia @@ka maluhia.
Iloko o elua pule e home@ia ak@ @ ke kaua e Kenerala Otia ma na @@ apau, me ke kiai makaala loa ia @@ no nae o ke alahao e holo ana @ @ akau a e honoho aka hoi I na k!!! e noho puukiuki ana ma @a mau w@ malolo o na homalu ana a na Amerika. Ke pau keia hana I ka hana@@ a ma ka wa e hoea mai ai ka k@@@ ule ku-a-na o ka aina e pono @ @ kuluia ona mau hale malumalu e no ai na koa, ma na wa@i holulu ka@@ e lilo pio mai I na Amerika.
“Aole ma eleo mai lakou e p@p@ no lakou ia lakou @@ @@@ @@@ au I ka aelike a m@@ @@ lakou.”