Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 22, 2 June 1899 — KE AUMEUME MANA MA SAMOA. [ARTICLE]

KE AUMEUME MANA MA SAMOA.

Aole paha he kunm alakai maikai e ae a makou e l\».vo aku ai ko makou lima, a kuhikuhi aku i na koena Roialiti paakiki ikoe o Hawaii nei, ma ke ano oia ka mea alakai, e hoopauia ae ai na manao hoopaakiki wale, elike la me na hana aumeume mana e.lawelaweia mai nei e Amerika Huipuia, Enelani ame Geremania. ma ka Pae Aina 0 Samoa, na pae moku hoi i oleloia ai e kekahi poe kakau moolelo kahiko o Hawaii nei, oia kahi i weli mai ai ko Hawaii nei lahuikanaka. Aole makou i poina iki i ka hoomanao ana ae ina olelo kuio a na Roialiti o Hawaii nei i na la i aui wale ae nei. Aia ka pono i Pelekane, aia ka pono i Geremania. a pela aku. a pela aku. Aka, o keia mau hookaukoo manao ana o ua mahele nei o ko Hawaii lahui oiwi, ke lilo' nei ia i mea akaaka hoohenehene wale ia e na Hawaii o ka ike maopopoia ana o ka Enelani ame ka Geremania mau hana hooponopono ma Samoa. He mea oiaio, ua mahae lua na noonoo ana a ka lahui Samoa no ke ano o ke kulana aupuni a lakou e haawi aku ai i na hoolohe ana. Aia kekahi poe o lakou mahope o Mataafa. ke alii Samoa i lohe wale ia mai i o kakou nei. he wahi lihi manemakeia kona e na kanaka Geremania: a o kekahi hapa hoi o ka lahui Samoa,\aia lakou mahope o ke Alii Malietoa. ke alii i kakooia e na Anpuni o Amerika Huipuia ame Enelani. Ma ka hoomaopopo «na. ua kakooia ke aupuni Samoa e noho mana ia ana e kekahi alii hanau maoli o ka aina, e na elau pu a na koa Amerika ame Beritania. A o ke alii oiwi hoi o ka aina 1 oleloia, ua kakooia kona ikaika e na Geremania, oia o Mataafa, ua kaua kipi aku la oia ia Tamasese, a lanakila oia maluna ona ma ka makahiki 1888, a lilo oia i Moi no Samoa, a no ka la- j hui Samoa hoi. Aka, mamuli o ka aelike ana o Amerika, Enelani ame Geremania, ua olokaaia aku la ia mai funa aku o ka nohoalii o Samoa, a hooliloia ae la o Malietoa i moi. Ma ka makahiki 1593. kipi hou keia Mataafa i ke aupuni e nohoaliiia ana e MaHetoa, nolaila. ua kiapkuia oia i ka aina e; a i kona hoi hou ana ae i» ke one hanau, ua hooulu hou oia i ka haunaele, no ka aumeume mana aupuni no, me he mea la ma ka nana aku, aia no 'ke la kona hope e kekahi mana aupuni e ae. O ka mea maopopo, aia na pu a na Amerika ame na Pelekane ke kiai makaalā loa la nona, a ma ka, wa ana ame kona poe kanaka e aa ai e kue mai i keiu mau mana elua e loaa koke nb ia lakou na hopena weliweli o na hana a ia mau pu. Aole o Pelekane i ! nana i i ke alii ana o Mataafa no na Samoa, i kahi wa i hala ae, a haawi aku oia i ke kakoo ana iaia. Pela no hoi o Amerika Huipuia. Aka, o ka luna 'aupuni kiekie loa, a ma kekahi olelo ana, o ke Poo Aupnni i aelike ia ma kekahi kuikahi hui i hanaia mai waena o na mana nui, Amerika, Enei lani ame Geremania, oia ka Enelani e kakoo Ia me kona ikaika apau, me ka nana ole ae i ka Geremania hoololoiahili mahope aku nei. E nana ae ma na palapala i kukaiia mawaena o Mataafa ame ka Adimara- | la Amerika ame ke Kapena o ka Moku I Pelekane. e ikeia ana ka hoomailani ole ana aku a keia mau luna aupuni elua i na Sam<sa hoopaakiki no ko lakou mau pono nohoalii o ka wa i.hala ae. Aka, aia nae he naauao oi aku i loaa i kela poe Samoa,» mamua o ka mea i loaa i na Roialiti oiwi o Hawaii nei, oia hoi, aole o lakou kuhi-

kuhi ae, aia ko lakou pono i koe ia Rusia, lapana ame na aupuni e ae o ka honua nei, elike la me ka hana a na koena Roialiti o Hawaii nei. O ke aupuni e pale4iana ai ka waiwai o ka poe waiwai o ka aina, ina he ili-ulaula a he ili-keokeo ke noho ana ma kona poo, oia ke kuiana aupuni e kakooia ana e Amenka ame Enelani; aole o ke aupuni e ulu mau mai ai na haunaele kuloko i kela am? keia elua a e'kolu makahiki palia. O ke komo ae o na Roialiti i koe ma ke o ke koho balota. oia ka hana naauao loa a lakou e hana ai i oi aku i ka na Samoa Mataafa i ho-a pu-a ia aku la, me he puulu holoholona ahiir la. e na pu Pelekane ame Amenka.