Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 23, 9 June 1899 — Page 4

Page PDF (1.40 MB)

This text was transcribed by:  Lynn Nakagawa
This work is dedicated to:  For Robert Sugita, my grandfather. He is still remembered and loved.

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Liona o ka Akau

 

Ile Moolelo no ke Au Manawa

 

Gustavus Adolphus.

 

Kakauia e G. A. Henty a unuhiia e kekahi mea unihi mooleloo ke Kuokoa.

 

MOKUNA XII.

 

         Ua loaa nohoi na lanakila hanohano i na Kenerala e ae o ka Moi Gustavus ma na wahi e ae o Geremania. Ua hoauheeia e Kenerala Horn na koa Imeperiela ma Heidelabuga ame Heilebona. Ua holopaa aku la hoi o Lowenahausena ma na kapa kahakai o ke kai Baletika, a ua hookikina ia aku la e ia o Konela Gerehama, ke alakai o na koa Imeperiela ma ia wahi e haawi pio mai i ke kulanakauhale o Hanse. He mea oiaio, ua haalele  iho la o Konela Gerehama ia wahi me na koa Imeperiela he 3000, a nee aku la lakou no Silesia. Aka, ua hanaia nae e ua alihikaua Imeperiela la kekahi hana maikai ole, a he hana hoi ia i kue i ka aelike i hooholoia ai mawaena ona ame Kenerala Lowena Hausena.

         Ua kikiia iho la na puka ame na waha o na pukuniahi i haaleleia iho e ia iloko o ke kulanakauhale i lilo pio aku i na koa Suedena, a hao ia iho la e ia na waiwai o kekahi mau moku e ku  ana ma ia mau aekai, a pepehiia no hoi e ia kekahi lutanela Suedena.

         No keia mau hana maikai ole a ua alihikaua Imeperiela nei, ua uhai aku la o Kenerala Lowenahasena mahope ona, a i ko laua halawai ana he alo a he alo, ua hooukaia iho la kekahi kaua ikaika loa mawaena o laua, a ma ia kaua ana, ua make he 500 poe koa o Gerehama, a ua lawe pio ia mai la ua Konela Imeperiela la ame 2000 ona poe koa.

         O Kenerala Ottendolt hoi keia o na koa Suedena, ua anai aku la oia me kona mau koa he 14,000 ma ka Elbe. Na keia poe koa i alaapapa ka okana aina o Makelenebuga, a ua lawe pio ia mai e ia na kulanakauhale apau oia okana aina.

         O Paterika Rutehavena hoi keia, kekahi o na olali malalo o ka Moi Gustavus, ua nee aku la ia ma na kapa o ka lokowai o Conekane, me kona hoauhee ana aku i na koa Imeperiela a hoea i na kalana aina o ke Tiroia. He nui nohoi na wai e ae i lilo pio mai i na alihikaua o Gustavus.

         O keia iho la ke kulana hoonee kaua i ikeia ma ka makahiki 1632 ma ka aoao o ka Moi Liona o ka Akau.

         Ma ka la 5 o Maraki, ua nee aku la ka Pualikoa Omaomao i Asafenbuga, a he aneane kanakolu mile o keia wahi i heleia e lakou. Ma keia nee ana a keia mahele koa, e hiki ai ke hoomaopopoia ka ikaika o na kino o na kanaka Sekotia, ke hoomanaoia ka nui o ke kaumaha e haawe  iho ana maluna o kela ame keia koa i hele ma keia huakai. Ua oi palua aku ka nui o ke kaumaha e haawe ana maluna o ke kanaka hookahi mamua o na mea e ikeia nei maluna o na koa o keia mau la e hele nei

         Ma keia wahi i paukau hanohanoia ai keia pualikoa e ka Moi Gustavus. Ma ka la 10 mai, ua houluuluia ae la na koa he 23,000 ka nui ma Wainseheima, a nee aku la no Bavaria, me ka hoauhee ana aku i na koa Imperiela malalo o Kauna de Bukuio. Ua hoonohoia aku hoi o Okenaheina ma kekahi pualikoa ikaika loa no ke kiai ana i na wahi o ka Rina i lilo pio mai ia Gustavus.

         Aole hoi i liuliu mahope iho o ka halaana aku o Gustavus, aia hoi a’e mai la na koa Sepania ma keia aoao o ka muliwai Mosela. A ia wa i nee ku ai o Okenaheima ame ke Duke o Weimar e kaua aku i na koa Sepania.

         Ma keia hoouka kaua ana, ua hoauheeia na koa malalo o Okenaheima, oia hoi na koa olelo-e, e na koa Sepania, a koe wale no na koa Sekotia malalo o Sir Roderika Leslie, a malalo nohoi o Sir John Rutehavena. O keia poe koa kai lele kaua aku maluna o na Sepania, a hoauhee aku la ia lakou.

         Ma ka la 23, a Maraki, hoea aku la o Gustavus i ke kulanakauhale o Donauworeta. O keia ke kulanakauhale i kapaia ke ki no ia o Suabia. Eia keia kulanakauhale ma ka muliwai Danuba, a e kiaiia ana ia e na koa Imeperiela malalo o ke Duke o Saxe-Lauenburg, a o ka nui o na koa malalo ona he 2500.

         Ua lawe ae la o Gustavus i kona kulana hoonee kaua maluna o kekahi kiekiena kiekie e kiei aku ana i ke kulanakauhale. Ikeia aku la ia wa e hana mai ana na koa Bavaria i na auwaha  ele mawaho o ke kulanakauhale, a i keia wa i lele kaua aku ai na koa o Gustavus, aka, ua hookuemi hope ia mai la nae lakou e na koa Bavaria.

         Mai ke kumu aku hoi o ka puu i lehauia ae ai e na koa o Gustavus, he wahi kauhale uuku, a maloko o na hale o keia wahi i noho aku ai he 500 poe ki-pu kaupoohiwi, me ka makaukau loa e ki aku i ka lakou mau pu maluna o na Bavaria ke hoao lakou e nee mai ma ia wahi. O na koa hoi keia maluna o ke kiekiena, ua hoomau aku la no lakou i ka hana ana a hiki i ka wa i makaukau loa ai ko lakou kulana hoonee kaua, a i ka hoea ana mai o ka wanaao o ka la 27, ua paa ae la ka papu a ua poe nei i hana i. Ua kau ae la ma ia wahi he iwakalua mau pukuniahi.

         Ma keia wahi i hoonohoia ai kekahi pualikoa helewawae ikaika a oolea malalo o Kapena Semple, he kanaka Sekotia. Ua kau pono loa aku la na hoohana ana a keia mau papu i kukuluia iho ai e Gustavus maluna aku o ke kalanakauhale, a e kupololei ana hoi ia ma ke ano kau kea i kekahi uwapo e kau ana maluna o ka muliwai, a he mea maopopo he kulana pilikia loa keia no na Roialiti. Aka, aole no nae i ae ke Duke o Saxe-Lauenbuga i ke noi ana aku a Gustavus a haawi pio mai. A no ia mea ua hoomaka aku la kekahi halepule pohaku e nohoia ana e na koa Imeperiela, alaila, hooleleia aku la na poka pukuhiahi iloko o ke kulanakauhale ponoi.

         Ua hoomauia keia kipu ana a hoea i ke ahiahi ana, a komo lilo no i ka po, a ma ia wa i puka mai ai mailoko mai o ke kulanakauhale kekahi pualikaua lio o na Bavaria malalo o Konela Korenabuga, a komo mai la mawaena o na koa Suedena a holo aku la a pii aku la iluna o ka puu e nohoia mai ana e na koa pukaa o Gustavus maluna o ka puu a hoolili iho la ia lakou i poe palupalu. Ua kikiia iho la na puka hoohana o na pu.

         Ua huli hoi mai la no keia poe koa kaua lio mailuna mai o ka puu me ke oki ana no i alahele no lakou mawaena o na koa Suedena iloko o kahi kauhale, a komo hou aku la lakoou iloko o ke kulanakauhale a lakou i puka mai ai. He hana koa lua ole keia i hanaia e na koa Bavaria, a ua lilo hoi keia hana i mea kamailio nui ia mawaena o na pualikoa apau o Gustavus.

         Mamuli o keia hana koa loa i hanaia e na Bavaria, ua hoopuhiliia iho la na hoolala kaua a ka Moi Gustavus. Nolaila, i kekahi la ae, ua hele makaikai hou aku la ua Moi Liona nei o ka Akau mawaho o ke kulanakauhale, me kona ukaliia ana e Sir John Hepburn. A mamuli hoi o na hoolala ana a keia alihikaua Sekotia i hoonoho hou ia ai ke kaua. Oia hoi, ua kuhikuhi keia aliikoa, he mea pono i na koa o ka Moi ke lawe ae i ke kulana hoonee kaua ma ka huina o na muliwai Weremita ame ke Danube, ma ke komohana o ke kulanakauhale, a oia ke kahua e loaa ai ka noho manaana aku maluna o ka uwapo mai ke kulanakauhale mai o Donauworeta mai a hoea i Bavaria, a ma ia ano e oki pu ia ai ke alahele e loaa ai ka pakele ana i na koa Bavaria, nele pu hoi lakou i ka loaa ana mai o na kokua mai Bavaria ponoi mai.

         I ke aponoia ana o keia hoolala ana a Hepburn, ua maki aku la oia i kona mau koa pukaa no elima mile i uka o ka muliwai Danuba. Ae ae la lakou ma keia aoao o ka muliwai maluna o kekahi uwapo ma Hasefuta, a iho mai mai la i kai o ka muliwai a hoea pono i kona kupololei ana i ke kulanakauhale o Donauworeta. Ua hoea aku oia i keia wahi i ke aumoe. Kukulu iho la ia i kona mau puali pukaa, a hoonoho aku la i kona mau koa pukaupoohiwi maloko o na mahinaai a maloko nohoi o na hale oia wahi.

         O na koa laau ihe hoi, ua kukuluia iho la lakou mahope ponoi o na koa pukaa. A o ke kulana hoi o na pukaa, aia no ia ma ke poo o ka uwapo.

         I ke kakahiaka ana ae, ike iho la ke Duke o Saxe-Lauenabuga ua panikuia mai la kona alahele, ua lilo ia i mea hookuia nui loa mai i kona noonoo, aka, ike iho la ia aohe ana hana pono e ae e hana ai o ka alo wale no i ka ehuehu a ka poka, nolaila, haalele aku la ia i ke kulanakauhale me 800 poe koa  pukaupoohiwi a nee aku la no kahi e panikuia mai ana e na koa Sekotia. Oiai hoi lakou i nee aku ai no mua, oia ka wa i kani mai ai na pu kaupoohiwi a na koa Sekotia, a luai mai la hoi na pukuniahi i ka lakou mau ukana weliweli. Ua nui ka poino i loaa i na koa bavaria ma keia lele kaua ana, a iloko o keia uluao ana o na aoao elua, ua pakele aku la ke Duke a o kona poe koa hoi i koe iho, ua kuemi aku la lakou i hope me ka pupuahulu nui.

         Me keia auhee hope ana o na koa Bavaria, ua nee aku la na koa Sekotia no loko o ke kulanakauhale me ka awiwi nui, malalo o ke alakai ana a Hepburn. Mamuli hoi o ka pioo loa o ke auhee ana aku a na koa Bavaria no loko o ke kulanahale, ua poina iho la lakou i ka pane ana i na ipuka, a ma ia mau ipuka no i komo aku ai na koa Sekotia. I ke kiekie loa ana ae o ka la, ua ikeia iho la he 500 poe Bavaria i make, a ke huipuia hoi me na koa i make ai ma ka uwapo ma ke lele kaua mua ana a na aoao elua, ua hiki aku la na poe bavaria i pau i ka make i ka 900. O ke koena hoi o ua poe koa Bavaria nei, ua pau aku la i ke auhee. O kekahi poe o lakou, ua pau i ke piholo iloko o ka muliwai Danuba, a o ke koena iho o lakou, ua lawe uio ia ae la e na koa Sekotia. He nui na waiwai i lili pio mai i na Sekotia, a o lakou hoi kai nohoalii mua iloko o ke kulanakauhale mamua o ke komo ana mai o Gustavus me kona poe koa Suedena iloko o ke kulanakauhale.

         Ma ka wa hoi i komo mai ai ka Moi Gustavus me kona poe koa iloko o ke kulanakauhale, ua haalele iho la o Hepburn i ua kulanakauhale la me kona poe koa a hoi hou aku la ma kela aoao o ka muliwai Danuba, maluna aku o ka uwapo. I ka hoea ana o Hepburn me kona poe koa ma ia wahi, ua hoomaka koke iho la ia i ke kukulu ana i na papu pale ame ka eli ana i na auwaha eli. O ke kumu o keia kuemi hope ana o Hepburn me kona poe koa Sekotia, a hana iho la i na auwaha eli, mamuli ia o ka loheia ana e hoea mai ana o Kenerala Tile ma ia wahi.

         Ua loaa mai la hoi ka lono, ua hoauheeia mai la e ua Kenerala Tile nei o Ilamuku Horn. O ka nui o na koa malalo o Ilamaku Horn he 9,000 no ia, aka, ma kona wa i halawai ai me Kenerala Tile, me kona mau koa he 16,000, ua hookauliiia kona mau koa ma kela ame keia wahi o ka aina o Bamebuga, no ke kinai ana i na hoala kipi ana a na kanaka.

         O kekahi kolamu koa keia malalo o Bauditzen, ua lele kaua ia mai la e na koa kaua lio o Kenerala Tile, a ua uhai a holo ia mai la lakou a hoea i ka uwapo e holo ana a komo iloko o ke kualanakauhale. Ua nee mai la hoi ke kino kuwaena o na koa o Tile a hoea i kekahi wahi mawaena o Rain, oia kahi e komo aku ana ka muliwai Lech i loko o ka muliwai Danuba, ame Augsburg, aneane umikumamaono mile ka mamo. Ua hui mai la me na koa o Tile na koa o Makimiliana o Bavaria a nolaila, ua hiki aku i ke 40,000 ka nui o na koa apau o ua Kenerala Tile nei.

         O ka nui hoi o na wahi koa o ka Moi Gustavus e noho ana ma ke kulanakauhale o Donauworeta he 32,000. Ua haawi ua Moi Liona nei o ka Akau he aha mau la e hoomaha ai kona mau koa, mamua o ko lakou nee ana aku e halawai pu me na koa o Kenerala Tile. Ma ka wa hoi i nee aku ai na koa o Gustavus, ua hoouna e ia aku la na koa i kapaia na daraguna, a na lakou i hoike mai, ua pau na uwapo i ka wawahiia. Ua hoao iho la ua Moi nei e ae aku ma kela kapa o ka muliwai Danuba ma kahi kokoke i Raina, aka, mamuli o ka ikaika loa o na kipu ana mai a na koa o Tile, ua haalele iho la oia i kona manao e ae aku ma ia wahi. Hoao iho la hohoi ia e hele huli aku ma na wahi kikeekee apau o ka muliwai i wahi kupono e kau aku ai ia ame kona poe koa ma kela kapa, aka, ua paa wale no ia mau wahi apau i ke kiaiia e na koa o Tile. Aka, aia nae ma kekahi wahi uakee o ka muliwai i manao ai ua Moi nei, oia kana wahi e hoao ai e kau aku ma kela aoao o ua muliwai la.

         Ma keia wahi i hoonoho iho ai oia i kekahi poe koa ona, oiai hoi ka hapanui o kona mau koa i hoonohoia ai maloko o kahi kulanakauhale o Noredehaima. Kukulu iho la ia he ekolu mau batari pukaa a ua kau iho la oia maluna o keia mau batari he 72 mau pu. Aia hoi ma kela aoao mai o ka muliwai, kahi hoi ana e kaulona aku nei i na pu he 72, he wahi kuono ia. Hookahi o na batari pu, ua kualona pololei aku la kona mau pu i ke kuono, a ma kela ame keia lae hoi o ua wahi kuono nei, hookahi batari pukaa e kupololei ana ilaila. O kahi hoi i ku ai keia mau batari pu ekolu, he wahi ia i oi ae ke kiekie i ko kela aoao mai. Oiai o Gustavus e hana ana i keia mau hoonohonoho ana, ua hoomakaukau mai la nohoi na koa o Tile ma kela aoao mai no ko lakou kulana hakaka. Ma ka wa hoi i hoomaka ai na kipu ana o na batari pukaa mai ko Gustavus aoao aku, ua lele pololei aku la na poka oia mau pu a komo pono ma ka ponaha ma kela aoao mai o ka muliwai.

         He mea oiaio nohoi, ua kipu mai la no na koa o Tile mai kela kapa mai o ka muliwai, a ua haele -- haele iho la na hoolele kipu ana a na aoao elua maluna o kahi ame kekahi. He aha mau la i hoomauia ai ka nee ana o keia mau kipu ana, a iloko o keia mau la eha, aia na koa o Gustavus maloko o kahi kulanakauhale o Oberndorf e hana ana i na loko no ka hoomoe ana aku i kekahi uwapo, ma kekahi wahi oawa e pili kokoke mai ana i ua wahi kulanakauhale nei. I ka makaukau pono ana o keia mau mea apau, a ma ke ahiahi molehulehu iho o ka ha o ka la, ua haawi ae la ka Moi Gustavus i ke kauoha e hoa-a ia ona ahi nui launa ole mai ma kahi kokoke i ka muliwai. A o ka wahie i ho-a ia aku ai keia ahi, he mau laalaau hapa maloo no ia. Ua nui ka uwahi i hanaia e keia ahi, a mamuli o ka pa ana mai o ke kehau kuahiwi ma ke kukulu a na koa o Gustavus e hoomoana ana, ua huli aku la ka nee ana a ka uwahi ma kela kapa o ka muliwai, oia hoi kahi a na koa o Tile o hoomoana mai ana. Ia wa, ua haawi ae la o Gustavus i ke kauoha i kona poe kanaka e kapili koke ia ka uwapo lana ma kahi o ka muliwai i ikea ia he haiki. O ke ano maoli paha o keia uwapo nee, he ano waapa lana maoli no ia, i kapiliia iho na holo papa loloa maluna iho.

         Oiai hoi e nee ana ka hanaia ana o keia uwapo lana, aia no na mahele koa ke nee aku la mahope me ko lakou mau makaukau apau. I ka hele ana a hoea i ka wanaao o kekahi la ae, oia ka la 5 o Aperila, aia hoi ua ae aku la kekahi mahele koa nui o Gustavus ma kela kapa o ka muliwai, a e nee aku ana nohoi kekahi poe maluna o na uwapo lana, a o kekahi poe aia no ke hoomakuakau mai la i ka nee ana.

 

(Aole i pau.)

 

HE ULIA POIMO.

 

         Ma ka Poaha o ka pule i hala, Mei 18, ua loohia iho la kekahi ulia poino i ke keiki hiapo a J. Puahi ame Mrs. L. Kainana Puahi, mamuli o ka a hewa ana ae o kekahi mau papaa ahi koe iloko o ka pakeke o ke kuka o ua keiki la. Ua paa-wela kekahi wahi o ka umauma a pela nohoi me na maka. Aole no nae i kukonukonu loa kela poino i loaa iaia, aole nohoi i manao mua ia e loaa ana he poino. Ua hana nohoi na makua i na mea apau e paleia ae ai na haawin poino a ka pauahi maluna ona; aka, i kekahi kakahiaka ae, oia ka Poalima, Mei 19, ua loaa iho la ua keiki nei i ka ma’i huki a na ia mea i hookalilo aku i ke ola o ke kamalei opio a hala loa ma kela kapa o ka muliwai eleele o keia ola ana.

         Ua hoihoi loa ia mai ke konowailua o ua opio nei mai uka mai o Kalihi a hoea i Koiuiu, Kapalama. Ma ka auina la Sabati nei ua maneleia aku la ia no ka Pal Ilina o Maemae, mai ka luakini aku o Malie-o-ka-Malu, malalo o na lawelawe ana a ka Makua Makia. O Mr. E. A. Wiliama ka mea nana i hoomakaukau na pono o ka hoolewa ana.

 

OLA KONA KUNU.

 

         Ua loohia au i kekahi kunu no na makahiki he lehulehu, a ma ke kau haule lau i hala aku nei loaa no au i ke kunu i oi loa aku ke ikaika i ko ka wa mamua. Ua lehulehu nohoi ka’u mau laau e lawelawe ai, aole nae he loaa o ka oluolu, a ua hai mai la kekahi hoaloha ia’u e hoao au i ka Laau Kunu a Kamalena, a ua haawi mai keia hoaloha ia’u i omole o keia laau, oiai ua ike oia he wahinekanemake ilihune au. Ua hoao iho la au i ua laau la, a ua ike au i ka loaa ana o ka maha ia’u I ka omole mua loaa no ia’u ka maha, a i ka lua o ka omole, o ko’u ola loa no ia. Aole i loaa ia’u he ola kino maikai iloko o 20 makahiki i kaa hope ae nei elike ma keia. Ke haawi nei au i keia hooia ana me ke kono oleia ana mai, aka, mamuli wale no o ko’u makee ana no ke ola i loaa mai ia’u. Me ka mahalo. Mrs. Mary A. Beard, Claremore, N. K. E kuaiia ana e BENSON SMITH & CO., na Agena Kuai Kukaa o ko Hawaii Pae Aina, ame na poe hana laau apau, a kuai laau nohoi.

 

HE MOOLELO KUPAIANAHA

 

NO

Ka Moku Kamahao

 

KA MALOLO.

(The Flying Fish.)

 

Lele i ka Poiuiu o ka Lewa -- Oni i ka Papaku o ka Moana -- Hapapa i ka Ili o ka Honua -- Hoea i ka Welau Akau -- Ike i ke Kulanakauhale Kahiko o Opira -- Haaheo ma na Mauna Himalaia.

 

Kakauia e Henry Collingwood, a unnhiia e Hooulumahiehie no ke “Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.”

 

MOKUNA IV.

        

         Mahope iho o na hookaau olelo ana a ua poe nei ma na mea e ae, ua huli mai la ka Porofesa a pane mai l imua o kona mau hoa:

         “Auhea oukou, he elua mau kulana hoohana a’u e makemake nei e hoao ia aku ka ikaika holo o ka maoku nei o kakou; a ke ike kakou i ka holo lea ana o ia mau mea elua, alaila ua hiki ia kakou apau ke hooia iho, ua lawa pono o ka Malolo i na nee ana apau i makemakeia. O ka mua o ka kakou mea e hoao aku ai, oia kona ikaika nee iloko o ke kai, ma ka holo ana ma ka lama pololei; a o ka lua, o kona kulana ma ke ano moku maoli e holo ana maluna o ka ilikai. A ke manao nei au o na mea mua keia a kakou e hoao aku ai, ke ae mai nae oe e Sir Reginald i keia manao.”

         Ua ae laelae aku la hoi ka barona i ke noi a ka Porofesa; a ua hooholoia iho la, ma kekahi ia ae e hookoia aku ai ia mau hana a ka porofesa i makemake ai.

         Ma ka hora 7 ponoi o kekahi la ae, ua ala ae la na mea apau, a ma ka hora 8 paina iho la lakou i ko lakou aina kakahiaka. I ka hoea ana aku i ka hora 9, ua pau ka lakou paina ana a hoi aku la lakou no ka hale pailata.

         Oiai lakou e noho ana ma keia wahi ua kamailio mai la ka Porofesa imua o kona mau hoa: “E, auhea oukou, ua manao au, o ke kanaka akamai o kakou i ka holomoku ana, oia ke kapena nana e hoholo aku i ka moku o kakou; a ke manao nei au, ua kupono keia hana ia Kapena Mildmay; nolaila, ke haawi aku nei au ia oe, e Lutanela Mildmay,” i huli pono ae ai a kamailio aku la i ua Lutanela la, me ka hoomau ana aku hoi i ke kamailio ana:

         “Oiai, o oe o kakou ke kanaka akamai i ka holo moku, a o kau oihana nohoi ia, nolailaa, me ka ae ana mai hoi o Sir Reginald, ke haawi aku nei au i ka noho kapena ana no ka moku nei iloko o ka poho o kou mau lima.”

         I kela wa hoi, lalau ae la oia i kekahi palapala aina nui, a hohola mai la imua o kona mau hoa. Lalau ae la ia i kana penikala, a hoohele iho la maluna o ka palapala aina.

         “O keia wahi la,” i kukulu iho ai ua Porofesa nei i kana peni, me ka olelo ana ae hoi: “I keia wa, eia kakou ma keia wahi; a ma kela wahi hoi” kaha ae la no ia me kana peni maluna o ka palapala aina, a olelo mai la:” O keia kahi a’u i makemake ai e holo aku kakou, a ia nei kou ike hookele moku e kia aku ai.”

         “Ua pono,” i pane aku ai ka Lutanela. “E lawelawe aku ana au ia hana me ka hauoli loa. Aka, mamua na’e o kou lawelawe ana aku i keia hana, makemake au e hana pu me oe i kekahi aelike, oia hoi, he mea pono ia oe ke hoopii ae i ka moku iluna o ka ilikai, i hiki ai ia’u ke nana i ke kulana o ka la ame na mea kino lani apau i ole ai e paewa kau imi ana i na lonitu ame na latitu o keia wahi a kakou e holo aku ai.”

         “Pela no,” wahi a ka Porofesa i pane aku ai, “Ano, ua makaukau anei kakou no ka holo ana aku?”

         I ka loaa ana mai o na hooia mai na hoa aku ona, o ka wa no ia o ua Porofesa nei i hoonee ae ai i ke kuau o ka mikini hapai heleuma. I ke komo ana o na heleuma ma ko lakou mau wahi, ua wehe ae la ia i na panai e hoohui ana i na keena ea ame na keena wai a mamuli o ke omo ia ana o ka wai e ke ea, ua oili aku la ka wai mailoko aku o ko lakou mau keena i hopihaia ai, a hoomaka ae la ka moku e pii iluna.

         “E pii ae kakou a hiki i ka hoea ana o ka hale ipukukui o ka moku nei, ma kahi he eono anana ka hule malalo iho o ka ilikai, a he hohonu hoi ia a’u e manao nei, ua lawa ia no ko kakou kaalo ana ae mallo o na maoku nunui apau e lana hele ana maluna o kakou; a ma ia hohonu nohoi o kakou mai ka ilikai mai, ua lawa loa ka hiki ana ia kakou e ike ae i na mea e lana ana maluna o kakou.”

         Ma ia wa huli ae la ua Porofesa nei i ka mea ana ea, a panae ae la ia:

         “I keia wa, aia kakou ma kahi he eono anana ka hohonu mai ka ilikai mai. Nolaila, e Kapena Mildmay, ua makaukau anei oe no kau hana?”

         “Makaukau. Ke manao nei au, o ka holo ana he eono haneri ame kanalima mile, ma ka ihu we-sau-we (west-south-west) e hoea aku ana kakou i kahi au i makemake ai, e Mr. Porofesa.”

         “Alaila,” wahi a ka Porofesa i pane mai ai, “he elima ame ka hapa wale no hora a kakou e holo aku ai malalo o k ilikai, a hoea i laila, ina nae e like ana ka hikiwawe o ko kakou nee ana maloko aku nei o ka wai, me ka nee ana maluna o ka ilikai. Aka, manao mae au, e oi aku ana ka holo o keia nee ana aku a kakou. He mea maopopo, ua oi aku ka ikaika o ke pale kue ana a ka wai i ka nee ana aku a ka moku, mamua o ke pale kue a ke ea maluna o ka ilikai: aka, he mea ole nae ia i ka ikaika hoonee o ka huila oniu poahi o ka Malolo.”

         Ma ia wa no i hoonee ae ai ka Porofesa i na ki oni pa-lua o ka enegini hoohana o ka moku; a o ka wa nohoi ia i oni aku ai ua moku la iloko o ke kai me ka mama loa.

         “O ko’u manao koho,” wahi a ka Poofesa i pane ae ai imua o kona mau hoa, mahope iho o ka hala ana o umi minute, “eia kakou ke holo nei i keia wa ma ka hookahi haneri ame kanalima mile i ka hora; a iloko ae la o keia mau minute he 10 i hala ae la, he umikumamalua mile i hala hope ia kakou mai kahi a kakou i hoomaka mai nei e holo. O kela ohe aniani e kau mai la, me ka apana pepa hoailona, he mea paahana kela no ka hoailona ana i ka nui o na mile i hala hope ia kakou, oiai kakou e nee ana moloko nei aku o ke kai. A ma ka wa hoi e hoololiia ae ai ke alahele o ka moku, a i ole, makemake paha oukou e hoopaa hou ia ka helu mile ana, aiaila, e kaomi aku i kela pihi keokeo, a o ka wa ia e holo ae ai o ka mea hoailona ma ka pepa hoopaa, a ia wa e lele hope aku ai ka manamana kuhikuhi mile a kau hou ma ka helu o )zero)”

         Oiai ka moku kupaianaha Ka Malolo e nee ana malalo o ke kai, ua moakaka loa ae la ka wai e lana ae ana maluna o ua Malolo nei a hoea i ka ilikai. Ua ikeia ke ike ia ae na waapa ame na moku lawaia e lana hele ae ana maluna o ka ilikai.

         A hala kekahi wa o ko lakou holo ana, kaalo pono ae la lakou ma kekahi wahi e kokoke loa ae ana i kekahi puulu moku e holo ana ma ke kowa kai o Beritania.

         I kela wa i mino aka ae ai ka Porofesa, a hoopuka mai la oia i kona manao imua o kona mau hoa:

         “E, ulu mai la ka hoi kahi manao eepa iki iloko ou. Manao au e hana kakou i kekahi mea e piha pahaohao loa ai na kanaka o kela poe moku; a e lilo ia hana ana a kakou i mea na lakou e kamailio nui ai.”

         “Pela io ka hoi,” wahi a ka Haku Barona i pane ae ai, “Pehea oe i makemake ai e hana?”

         “Penei ka’u mea i makemake ai e hana. E hoopii awiwi ae kakou i ka moku nei, a hoea oia i ka ilikai, ma ke alo ponoi aku o kela poe moku. A ma ko kakou wa e hoea ai i ka ilikai, e ku iki kakou ma ia wahi i loaa ai ka ike pono ana mai o na mea apau o luna o kela mau moku ia kakou; alaila, e hooluu aku au i ka moku nei e like me ka luu ana a ka Naia iloko o ka hohonu. Nolaila, e ku makaukau oukou ma ko oukou mau wahi, no ka nana ana i na helehelena pioo e hoikeia mai ana e kela poe kanaka.”

         Ma ia wa i hoonee ae ai ua Porofesa nei i ke ki hoopii o ka moku iluna. O ia ka wa i oni haalulu iki ae ai ua moku nei, a liuliu pii ae la ia iluna o ka ilikai. E like me ka hue ana ae a kekahi niuhi nui weliweli o ka mo ana i na owili wai e amio ana ma kona mau aoao, a hooniniu ae la ma o a maanei ona, me ka owe ana oia mau hu’a o ke kai mai ke kino aku o ua niuhi la, pela no ke Malolo i hue ae ai i kona kai, a hakinua aku la ma ale apiipii o ka hohonu.

         (Aole i pau)

 

         Eia mai ka makou mau moolelo e kolu ma ko makou pepa o keia la.

        

         He ahaaina nui ke malamaia ana ma Waimea ae nei, ke hiki aku i ka la 4 o Iulai ae nei.

        

         Ua hoomahauahua hoa ia aenei ke kumuwaiwai o ka Hui Mahiko o Oahu a hoea i ka $3,600,000.

        

         Ua lilo ae nei i ka Hui Mahiko o Waialua, na kuleana aina apau o W. W. Ahana (Tela) o Honolulu nei, ma Waialua, no ka huina paha o $15,000.

        

         Ma ke ahiahi Poalua nei i ku mai ai ka moku lawe koa “Grant” mai Kapalakiko mai, me na koa Amerika, he 1731 no Manila.

 

         Ma ka Poakahi la 7 o keia mahina ae e noho ai ka Ahahui Euanelio Paeaina o ka Hoomana Naauao, ma ko lakou luakini ma Koula ae nei.

 

         O ka moku lawe koa Amerika e hoea mai ana ma keia mua koke iho, oia no ka mokuahi Sheridan. Ua haalele aku oia ia Kapalakiko ma ka Poakolu nei.

 

         E hoola koke ia ana me ka hikiwawe ka Eczema, ke poo kepia, meeau ame ka meneo o ka ili, o kela ame keia ano. Laau Hamo a DOAN. Aia no ma kahi o ka mea pa-ipa-i laau. 50 keneta.

 

Hoolaha Hou.

 

Koko Maemae

 

OIA KE KUMU O KE OLA KINO MAIKAI . . . .

 

KA AYER SASAPARILA

 

         Ka mea e maemae ai ke koko, ik@

na aa-lolo, ono ka ai, pau ka pe@

a maikai maoli ke ola. He mau @

o na kanaka i hoike no ke oia @

Laau Sasaparila a Ayer. Ke ho@

mai nei ka lakou mau palapala ma

ame keia eke leta. Aohe heia he@

no ka hoao wale ana. Ke hoola @

nei kela poe leta apau. “Ua ola au@

Laau Sasaparila a Ayer.” O ke@

 

WAHINE NAWALIWALI

 

i hele a pili mau ka ili i ka i ela @

i loohia i ka ma’u papalahu ai @

hele hoi a wiwi, a pela hoi me ka @

i loohia mau ai lakou na wahine @

kau mai la oia no kona ola loa @

Ina makemake oe e hoopomaikaiia@

e ka pomaikai i ikeia e kela p@

loaa ia oe ke ola kino maikai a ika@

alaila, e inu oe i ka laau hoomae@

koko a hooikaika kino @

 

Ka Laau

Sasapirla a Ayer.

         E makaala loa no aa laau hooh@

like kumukuai emi. Ka@

laau, oia ka AYER SASAPARILA @

E ikeia ana keia inoa @

wa-hi, a maloko nohoi o ke @

kela ama keia omole.

 

NA HUAALE A AYER  I uhiia me ke ko, he @ ono ke a@

 

No Keaha I HOOKAWELEWE LE LOA AKU A OE I KELA

 

AME ANU, KUNU PUU EHA?

 

         Ua kaulana loa ka LAAU KUNU @

AYER ( Ayer’s Cherry Pectorali iloke

 o na makahiki he aneane 60, ma @

hoola ana i na Ma’i o ka Puu ame@

Akemama, ke Anu, ke Kunu, ka M@

La Grippe, ame ka Ma’i Mala o ka pale

Akemama. He ono keia laau ma @

inu ana, a he oiaio ke ola.

 

AYER’S CHERRY PECTORAL

 

Na Medala Gula mai na Hoikeiki Nui o ke A@

 

Mai lawe i na Laau Emi i Hoohalikeia me k@

 

Hollister Drug Co. Lt

Na Agena ma ka Paealua Hawaii.

 

KAKELA ME KUKE

(Kaupalenaia.)

 

Poe Kalepa ma ke Komisina

 

A HE

 

Poe Lawelawe Kopaa.

 

AGENA.

 

2736-ti

 

Metropolitan Meat Co

(Hui Kuai Pipi Metropolitan.)

 

A.    J. WALLER, (Wala) - Luna N@

 

108 Alanui Moi.

 

Poe Kuai ai Roolako i na Moku

 

ME

 

Na Io Pipi, Hipa a pela’ke

 

E loaa mau ana na Manu ame na Ke

mano i hoohu’ihu’iia iloko o

ka Hau.

Makepono ke Kuai i na I’o Pipi m@ nei.

 

TELEPONA HELU - - -

 

         Ma ke ku ana mai a ka moku @

Australia ma ka Poakolu nei, i @

hoi mai ai o Miss Annie Holt, ma

Santa Cruz, Kaleponi mai, kahi ana

hele aku nei e imi i ka ike himeni a@

na mea kani.