Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 26, 30 June 1899 — HE MOOLELO KUPAIANAHA NO Ka Moku Kamahao KA MALOLO. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HE MOOLELO KUPAIANAHA NO Ka Moku Kamahao KA MALOLO.

(The Flyixg Fisii.) Lele i ka Poiuiu o ka Lewa — Oni i ka Papaku o ka Moana —Hapapa i ka Ili o ka Honua—Hoea i ka Welau Akau —Ike i ke Kahiko o Opira—Haaheo raa na Mauna Himalaia. Kakauia e Henry Collingwood, a wmhiia e Hooulumahiehie no ke u KUohana Pookela no ka Lahui Hawaii" MOKUNA VI. Emi iho la no ua mokn nei ilalo a hoea i kona ili ana malnna o ka papaknoke kai, a pan ae la kona nee hou ana ibo ilalo. Ma keia wahi, huli mai la ka Porofesa a kamailio mai la i kona mau hoa me ke ano pihoihoi: "E na keonimana, e nana ae oukou ma o a maanei o onkou, a malia e ike aku paha oukou i kekahi mea ano e ma keia wahi/' Ua ha-lo like ae la na maka o na mea apau. e kiei ana ma o a maanei, mailoko aku o ka rpmi me ke ake ana o ko lakou mau noonoo, o ka ike aku i kekahi mea ano e, a malia oia ka mea ano e a ka Porofesa i makemake ai e ike. Aka, aole nae o lakoo wahi mea a ike aku, oiai nae ka malamalama o ka uwila e hele ana kona maamaama a hoea i ke kanalima I-a, a e hiki loa ana ke ikeia me ka moakaka kekahi mea r maalo ae ana, a e ku mai ana paha ma kahi a ia malamalama i nee aku ai. 0 na mea nae a ko lakou mau maka i ike aku ai, oia no kekahi mau pohaku puna a mau pukoa nunui i uluia e na ano limu he nui, a e pokaaia ana e na ano i'a he nui. No ka nele ana o ua poe hoa luu kai nei o ka Por6fesa i ka ike ana aku i kekahi mea ano e, ua huli mai la kahi Konela a ninau mai la i ka Porofesa: "Heaha kau mea i makemake ai ia makou e ike ma keia wahi, malalo ae 0 na puu aa maa mau o loko o ke kai nei?" "Makemake au, e na keonimana maikai," v/ahi a ka Porofesa i pane mai ai, "e hai mai oukou ia'u, oiai o onkou na poe maka ike o kakou, ina paha ua ike aku la oukou i ke kino o kekahi moku piholo. He moku keia, a'u e hoomanao nei, ma keia wahi nei, a i ole, ma kahi kokoke paha i keia wahi i piholo ai oia, ke ole nae, e lalau ko kakou hekau ana iho nei ma keia wahi. Pehea la, e Mildway, ua loaa mai la anei ko -kakou lonitu a latitn pololei e ku nei?" - "Aole," wahi a Lutanela MilJway, "aka, kokoke nae e loaa. Hoomanawanui iki, Mr. Porofesa." Ma ia wa nae, ua hookaa hou ae la ka Porofesa i na huila hoonee o ka moku, a ua hapai hou ia ae la ia a hala ae maluna o ka papaku o ka moana, a ua nee malie loa aku la ia no mua. A ua kauoha aku la nohoi ka Porofesa i kona mau hoa, e hoomau aku lakou i ka lakou nana ana no ka mea ana i makemake ai e ike. Aole i hala na minute he umi o ko lakou nei Kolo malie ana aku, aia hoi, kuhea mai ana kahi Lutanela ma na huaolelo a ka poe holomoku: "Sail ho! moku e!) He mea nui ka'u e ike aku nei mamua pono o kakou. Hoopaa ka hoe! (Port hard) Mr. Porofesa, a i ole, e kapoo pu ana iloko o nei mea nui e ku .mai nei." 1 kela wa koke no hoopaa ae la ka Porofesa i ka hoe, a hoopaa pu ae la hoi i ka enegini hoonee moku. Emoole hoi, kaalo, ana lakou nei ma ka ia e na pioeoe. He mea maopopo loa ua hoea aku la lakou ma ia wa ma kahi a ka Porofesa i makemake ai, elike me ka mea 1 hoailonaia e ia ma ka palapala aina, aka nae. aohe nae he mea kino i ikeia aku e lakou ma ia wa, ma ke ano e hoike mai ana, he kino ia no kekahi moku piholo. He oiaio ua ike aku lakou i kahi mau mea kino nunui launa ole i ulu ia e na pioeoe a i paa i na limu. He nunui kekahi, a he liilii kekahi, aka, o ka moku —he neo ia. Alaila, hookiekie hou ia ae la ka,nee ana o ka moku, a ka iliwai kaulike o S0 kapu&i mai ka papaku ae o ka moana, i hiki ai ia lakou ke ike aku ma kekahi aoao 0 kekahi -mau pukoa kiekie loa, eia nae, he ole no ko lakou ike aku i kahi moku. Alaila, pane mai la ka haku Barona 1 ka Porofesa: "Aohe moku o keia wahi. Pehea, manaoio no anei oe, ua piholo kekahi moku ma keia wahi, a i olē ia, manao

no anei oe, he oiaio na olelo i hoikeia ' mai ia oe o kahi keia o ka moku i pi- | holoai?" "Aole i loaa mai ia'u he hoike mao- ' popo pono no kahi oiaio maoli i piholo ' ai ka moku a'u e ake nei e ike aku i I kona kino, aka. ua loaa nae ia'u he mau mea hoike e hoomaopopo ana ma ke ano nui, o ka poai papaku no keia 0 keia kai i piholo iho ai ua moku la. I Manao au, aole paha i loaa he elua ! mile ko kakou ka-wa mai kahi oiaio mai i piholo iho ai ua moku la. Ke manao nei au, mai keia wahi aku kakou e hoomaka aku ai i ka kakou huli anā nona," wahi a ka Porofesa i pane mai ai i ka Baroneta. "Fa pono," wahi a ka Haku Barona. "He mea pono ia kakou ke hoomaka koke aku i ka huli ana." I kela whoonee hou ae la ka Porofesa i ka hoeuli o ka moku, a nee aku |la ia ma ke kukulu i makemakeia ai ia e holo aku. A hala kekahi wa o keia holo ana, ua hoomaka ae la ka moku e holo ma kekahi alahele poai maluna pono iho o kekahi pohai apuupnu o na mea kino pukoa-ku e wanaoa ae ana malalo. Ma keia ala poai a ka moku i hele ai, ua hiki loa i kela ame keia mea o luna o ka moku ke ike iho 1 na mea apau malalo ae. | A i ka ike ole ia ana o ka mea i ma'kemakeia ma keia alahele, alaila, ua i hoonee hou ia ka moku a loaa he kula- | na hou mawaho aku o ke ala poai mua, a hoomaka hou ka moku e hele poai I hou. Hookolohe no ka imina mea huna pohihihi aka Porofesa! Eia ka, !ma ke ala poai e loaa ai ia mea. Hu ka aka. I keia helu elua o na poai ana a ka Malolo, aole no i ikeia ka mea i makemakeia. Noiaila, unuhi hou ka Po- | rofesa i ka loa poai hou. O ke anawaena o ke alapoai mua i nee ia ai e ka mokn, aole no ia i oi aku mamua o 200 kapnal. A ua hoomahuahua hou ia keia anawaena ma ke alahele poai elua. Me he mea la. ma ka hoomaopopo iho, he imi mea huna o ke anawaena o ka poepoe mua ame ka lua, panee hou ka poai i ke akea. alaila, hookaa hou ia ka mikini, oni hou na hao, panee hou Ka Malolo ma ka helu ekolu o ke alapoai kupaianaha a ka Porofesa kamahao nui wale, ma ke alahele o ka imi mea huna pohihihi. Ma keia nee ana, aole no i loaa ka mea huna pohihihi a ka Porofesa i makemake ai e loaa; alaila, hoomahuahua hou ua loea akeakamai nei i ka loa o ke i loaa ai he poai alahele hou, a hoomaka no Ka Malolo e nee. I keia wa nae, olelo mai la ka Porofesa i kona mau hoa: j "Auhea oukou, ma keia mau hakilo ! ana mai nei a kakou, ua kaa ka kakou mau nana ana .ma ka aoao hookahi wale no o ka poai, oia ka aoao maloko e pili ana i ke kikowaena, a ua koe kekahi aoao, oia hoi ka huli mawaho o ka poai a kakou i nee ai; nolaila, eia ko'u manao, e nana oukou ma ka aoao maloko o ka poai, a owau hoi ke nana mawaho aku o ka poai, me he mea la, elua poai kai-like e ikeia ana e kakou i ka manawa hookahi—ko loko poai ame ko waho poai, a e lilo ana ke alapoai e kaapuni aku ai ka moku i kikowaena." , Ua lilo keia i mea maikai i kona mau hoa, a ia wa i kaa poai hou ae ai ka.moku, a ma keia hoomaka ana a ua MaloLo nei e nee, ua lilo ae la ka hanohano o ka ike miia ana i ka mea e imi ia ana ka PorQfesa, a ia wa oia i hooho ae ai me ka le^Knui: "Huro! Loaa kuu mea huna pohihihi ma imina alapoai. Huro! Huro!! He oiaio ka olelo, o ka nee ana ma na kaha poai, he imi nee papa kailike ana ia e loaa ai ka mea i makemakeia." I kela wa i ike aku ai na hoaloha o ua Porofesa nei i kekahi mea like loa me ko ka moku, a haawi ae la nohoi lakou i na hooho hauoli ana. Alaila, hookele aku la o Liitanela Mildway i ka moku ma kahi o ka moku piholo i ku ai, a he 100 kapuai paha ka mamao mai ia wahi mai, ia wa hoopaaia.iho la kona holo. I kela wa nohoi i hooho mai ai o Lutanela Mildway: "Kahuhu! O ke kino kela o ka pioku Daedalus. O keia moku no ka'u i manao loa ai e loaa ana ia kakou ma keia wahi." Ma ia wa nohoi huli mai la ka HakußaronaElphenstone, a olelo mai lai ka Porofesa: "Ea, makemake au e hai mai oe ia'u. pehea lar ke ano o kela olelo au i olelo mai nei, 'o ka nee ana ma na kalia poai he imi nee papa kailike ana ia e loaa ai ka mea i makemakeia." "Ae," wahi & ka Porofesa, "e hai aku au ia oe penei: E nana oe i keia kii.

A lioomaka mai la e kamailio: "0 ke kiko waena, oia kahi a kakou i ku mua ai; a mahope unuhi kakou i ko kakou neenee hoomahuahua anawaena, ma ke ano nee a loaa ke kaha poepoe mua, a oukou e ike nei. He ha-

palua wale no ia o ke anawaena o ka poai mua, oia hoi, he 100 kap\iai. He 200 kapuai ke anawaena holookoa. I ka loaa ana o ke kulana hou ia kakou mai ke kikowaena mai, ua loaa ia kakou ke kulana mua no ka imi ana e loaa ka mea i makemakeia. Alaila, mai keia wahi aku a hoea i ke kikowaena, a mai ia wahi mai hoi a kela kulana mua o ka poai poepoe mua i hanaia e kakou, oia ka area (ili) i uhi-1 ia e ka kakou mau nana ana. Aole kakou i nana ma ka aoao mawaho aku o ke kaha poai mua, a pela no ma ka lua mai o ka poai ; aka, i ke kolu o ka j I poai, liio au o kakou i mea nana ma-! waho o ka poai, oiai oukou e nana ana j maloko, a no ko'u nana ana ma ka j poai mawaho loaa ia'u ka ike ana i ka j ! mea kino a'u i makemake ioa ai e ike. j ! "O ka nani o keia kulana imi ana i jmea i makemakeia, oia ka lawa pono nna o na area (ili) apau o ka poai kuloko a kuwaho paha i ka ikeia ma ka | huli ana, oiai ina he holo pololei ka ! kakou, alaila, e holo ana kakou imua a mahope hoi hou i hope, ma ka holo pololei, e hoonee ana no nae ma-kel* ame keia kuiana hou. He nui ka luhi j oia; aka. o keia hele ana ma ka poai, ! he hele oluolu loa ia, a he maikai me Ika maopopo loa. 0 keia ae ia ka we- [ hewehe ano nui o ka nanehai a'u i hoo- ' puka ae nei." Ia wa hooho ae la kahi Koneia hoomakeaka: . "Pololei, Mr. Porofesa, o ke al& poai. ke ala maikai loa p na mea imi mea ( | huna pohihihi." j | "Ano, ena keonimana, "wahi aka j Porofesa i pane mai ai imua o kona I mau hoa, "o ka moku Daedaius io- no ! kela, a o kela ka moku piholo a'u i imakemake ai e loaa; a 0 kekahi keia 0 na kumu nui i hoohana nui aiM kuu noonoo e loaa ona moku e hiki ana ke holo iloko o ka opu o ka moana, eiike me keia a kakou i hele mai nei. E hai! aku au ia oukou, e kala mai oukou ia'u, no ko'u olelo ana aku ia oukou, e hele hookahi aku ana au i kela moku, a—" j Ma kela wa hoomaha iho la ua Porofesa nei, ano e ae la kona mau helehelena apau i ikeia aku ia ka haloiloi ana ae o na waimaka ma kona ( mau maka, nana mai la ia i ka Haku Baroneta, a pane mai la oia me ka leo haalulu kit i ke aloha, a hiki ole i kona mau hoa ke komohia pu ole iloko o ke aloha ana aku iaia: •E kuu Haku Baroneta., e kala mai oe ia'u i keia l* ana ana a'u, a kau kauwa nei. He mea oiaio loa, he hana hookiekie keia' | a'u i hana aku nei imua ou. oiai, o oe ka haku, a o ka ona hoi o keia moku. J Nou ka waiwai i paa ai keia moku. O 1 ka moeuhane i moeia e au, no ke ano j ame na hoohanaia ana o keia moku, ua lilo ia i mea kino oni, nee, ieie a holo ma ka ea, ma ke kai, ma ka honua a ma ka opu oke kai. Aka, e kuu Haku e ae mai oe i keia wahi noi hookahi a kau kauwa nei —owau hookahi ke hele ae ma keia alaheie. Ina no ka pono, alaiia, ua hoi hou mai au a hui hou kaua. ame na hoa make o kaua; aka, ina no ka pono ole, aiaiia, mai imi ae oukou ia'u, o ke ala no keia, huli hoi aku oukou no ka aina o ka poe ola. He mea huna pohihihi aia maloko o ke kino o keia moku, a oia ka'u e kii hookahi aku nei." Alaila, haule iho la ke poo o ua Porofesa nei, maluna o na poho o kona mau lima i kookoo iho maiuna o ke pakaukau, a kulou iho la, oiai hoi ka Haku Elphinstone i-pane aku ai: "E kuu hoaloha, o kau kauoha he kanawai ia ia'u ame na hoa nei o kaua. O koii makemake o ka makou no ia e ae aku." Ia wa aea ae la ke poo o ua Porofesa nei iluna, nana mai la i ka Haku Eiphinstone ame ko laua mau hoa e aē eiua, me na hiohiona waiohia, a pane mai ia: "Thank you! Thank you, my Loid Baronet, arid also you my friends thank you. E hele au no kuu make, a e hele au no kuu lanakila." Ku ae la ua Porofesa nei iluna, ikeia aku la ka olino ana ae o ka hauoli ma kona mau helehelena, alaila, puka aku la ia mailoko aku o ka hale pailaka, a he manawa pokole hoi hou mai la ia. Hooiho ilio la ia i ka moku ilalo . ka papaku oka moana. I ka hoea ana ilaila. ua hoopaaia iho la ia e kona mau hoa, haawi mai la i kona lima i ka Haku Barona, me ka olelo ana mai: "My Lord Baronet, good bye till we meet again!" Pela no ia i haawi ae ai i kona mau hoa eae i koe. Me ka awiawi nui, haalele iho la ia i ka hale pailaka a iho koke aku la ilalo no ka rumi komo kapa aukai. E kuu makamaka heiuhelu, he kai ano nui keia a ka Porofesa e hele nei, aka, heaha la ka mea a mau mea i liio i mau mea nana i hapai ae i keia huakai i mea ano nui, aole kaua e ike koke ana e kuu maleamaka heluhelu i keia wa; aka, e ike aku ana .no nae kaua ma keia mua aku. Ma ka wa a ka Porofesa i haalele mai ai i kona mau hoa ekolu, ua noho iho la lakou maloko o ke keena pailaka a noke iho la i ke kamailio no ke ano o ka mea huna pohihihi a ka Porofesa i hoopuka mai ai ia lakou; aiaila, nana aku la lakou i ke kulana a ka moku piholo e ku mai ana.

Ike aku la iakou, ua kau pono iho ua moku la maluna o kekahi papa-ko'a palalialaha. 0 ke kila no malalo, a e ku pololei an.a no kona klno holookoa. O na palekai nae, ua pau i ka nahaha a ua mokumoku hoi na kaula likini. 0 ka hale keia o luna iho o ka oneki, a pela nohoi kahi liale kuke, ua lilo'l mau mea ole. (Aole i pau.)