Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 26, 30 June 1899 — KANIKAU HOU KA LAHUI Kapiolani! Ua Hala!! KA MOIWAHINE KANE-MAKE! AOLE A'E NEI IA!! Lele Pua-o ka Uhane!—Lele i Nuumealani e!! [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KANIKAU HOU KA LAHUI

Kapiolani! Ua Hala!!

KA MOIWAHINE KANE-MAKE! AOLE A'E NEI IA!!

Lele Pua-o ka Uhane!—Lele i Nuumealani e!!

1 Moku ka Pawa o ke Ola—Lele ke Aho Hoi ole mai—Aloha!

Mahope iho o ka hakoko hoomana-|f wanui ana o ka Moiwahine Kapiolani iloko o kekahi mau mahinaa i hala ae nei, me na umii ana a keka-1 hi mai koikoi maluna o kona kino, aial hoi, ma ka hora 8.45 o ke kakahiakal 'o keia Poaono aku,nei, lune 24, aia hoi,hoomahaia iho la kana. liakoka ana me ka hoomanawanui, a lanakila aku la ka aneia o ka make. He ekolu la mamua aku o ka haalele ana mai o ka hanu ola iaia, ua pouli pu mai la kona noonoo no na mea apau. oia hoi. ua pau mai la ka ike ame ka hoomaopopo ana. Ma kona'wa i make ai. malaila no kana mau keiki hoahanau. oia na keileialii David ame Cupid, kona kauka, ame na ohua aialo ponoi o ke alii. Naha ae la ka ipn anikni i hoopaaia ai ka uhane ola, a lele pua-o aku la ia i ka poiuiu o ka lani, a i aku. Hala. aole e hoi hon mai. Ma keia make ana o keia alii i makahehi a minamina nui ia no hoi e na kanaka Hawaii ame na kanaka mai na aina e mai, i kamaaina me ia, ua hoowa liou ia na waimaka o na mea apau no ke kaumakena ana iaia. He wa loihi ae nef"no"i hala i hoomaopopoia ai ka ikaika loa ana ilio o na lima oolea o ka nawaliwali maluna ona. aka. mamuli o ka hoomanawanui 0 ke Alii i ka hakoko pu ana me ia mau umii ana a ka mai, ua loaa mai la iaia he mohala hou ana mai o kona mau la e oia a e kamau iki ai ma keia ao. O kahi i hookuu mai ai ka uhane ola 1 ke kino o ke Alii, ma ka home aloha no ia ona ame kana kane alii i maa ai

|i ka luakaha ana i na wa 3 bā}a, oia hoi fo Pualeilani Hale, ma Wai&iki, ma na aekai o ka nalu hai o ?Calehua?/ehe.. Ma ka wa i loaa niai ai ka lohe i ke kulanakauhale nei. am«? na. ]vua aku nei, ua ikeia ka niomokii ī>oo ana o na poe pili alii apau e hooankaukau a e hooliuiiu ana ia lakou :ho r.o ka makena ana i ko lakou Mci7rahine i aloha nui ia. Aole lioi i };2.opale ia keia haawina mawaena o na kanaka maoli, aka. ua pahola like"aku )?. ::o ia mawaena o na haole'kamaain?. > loko nei o ke kulanakauhale. Olelo ke kauka/o 'kon? i make ai. he koko howai no i j.'.v,'iliia me na au awaawa mailoko r-}c.i o na puu~ paa. Ua hoomaopopeia nohei no kewa loihi i hal?. ae r.~i. .3?. ano uawaliwali na paahana ana a kona puuwai. a ua ano e nohoi mau hana na. Ua loohia no eia no na manawa ekolu i ka mai kauhola, aka, ua mau mai no nae kona ola ana, a hiki v/ale iho la i keia \va i kailiin aku ni kona hanu. Ma ka Poalima, a mamua iki aku no paha oia la, ua ike'ia iho la e na poe i pili ponoi loa iaia, aohe wahi i koe 0 ka Makuahine Alii. me he mea la, aole paha e hala ana ia Poalimn, a liaalele mai oia ia lakou ame ka lah-ii, nolaila, 11 a hoounaia na kauoha hoi)ī€ loho i na poe pili i ke Alii e hele ke kiai ana i ka hora hope 0 ke A 3i5. Ua akoakoa aku na aialo ponoi o >•: ajjii ame na makamaka pili pono loa. iaia, a kali nui iho la no ka wa a ka. anela o ka make e lawe aku ai i kana ukana. I I<a hele ana a po ia la, ke ma'u la 110 ka nee ana o ke ola iloko o ke Alii, pola

|no a hoea i ke aumoe. a mai i;\ wa akuß 'a hoea i ka hora 4 9 iee kakahiaka. oiaH |mau no, „aka. Uct mohala hou mai Ja ikahi ikaika. A o ka hope i ikeia ma[hope iho o ka manao ana o na mea ;apau ua palekana ke Aiii, oia ka hoo[kui pu ana o na mea. apau me ka ehal ,eha walohia me ke kino; ike ole ia 0 anela 0 ka make ma ka hora 8 a oi lia kakahiaka (Poaono.) Leie pu-o ka uhane o ka lani, Leie aku la i Nuumealani, n Me ua poe lani nei no a iakou nei meH [makou, . ' B I Lele na omaka uwila o Halo. • §j | Kani k\>hakoha kan\ uina ka \vai-« 1 maka. - . H He waimaka aloha he \i ho n\iua-a mina. M He kani-a-ula nou e ka laiii. 9 KO KE ALll | Ua hanauia ke ma ka \aj 31 o Dekemaba, 1834, a ina e hoea akua oia i ka la hope o keia makahiki. o kaj 'piha pono ana ia o kona mau maka-a hiki he kanaouokumamalima. B He wahine alii kiekie o Kapiolani| loko o ka papa alii kiekie loa oJ |itauai. He moopuna ōia na Kaumu-S |alii, ka Moi o Kauai. Ua mare>mua no| »oia i kokahi alii haaau o ka aina. al fmake aku ia alii, mare hou iho la iaa |me ke Alii Kalakaua. ka mea i lilo i| |Moi aloha nui ia e ka lahui Hawaii, a| |o ke pookela loa paha o na Alii Hawaii| xi noho maluna o ka nohoalii o Hawaii* |i ikeia ma ka mpolelo o ka noho aupu-2 |ni ana o Hawaii nei. He wahine ui al Ikulana hiehie o Kapioiani, a ua aahu] Iniau no oia i kona kulana hanohano aj ahiehie a£4 a liiki i kona moe ana aku| ila iloko. o ka opu o lea makuahine ho-i anua. Ua mau rfo kā hoike ana mai o, Kkona mau helehelena i leona ui o kona| gmau ia opio. | 3 Ma ka makahiki 1883, ka makahiki ij aponiia ai kana kane Moi ma ka noho-| galii o Hawaii, oia pu kekahi i lei ia ; ghanohano Alii i kuleana wale ai no naj Hpoe Poo Ivaraunu. I 3 Ma ka makahiki 1881, ka wa i holo? saku ai kana kane haku Moi no ka ma-| akaikai honua, aia hoi loaa mai la iaiaj 3he mau lulani hoalohaloha mai kanal gkaue Alii mai, oiai oia e .kaalo ae anal 9mawaho aku nei o ka Pae Aina o Ha-| Swaii nei, ma kahi i oleloia e ka poeholomoku, ka latitu 33, a lonitu 157 minute me 30 sekona, a oia iho keia: O ka ike lihi aku L na ae one ma o. Ka ko'u mau maka e ake nei, Me ka pule e hoea hou au ilaila, Mai ae i ka'u upu e ko ole'. O na nalu huukea lelehuna, 0 ia ae one; he aloha au. A ke huli kuu alo no ka huakai home, E nalo na manao heJe auwana. E kuu aloha e kali ala, nou ko'u haupu. Me ka lei maile ma kou a-i! 0, e liai mai, e ke kai kupikio inaiua. A hea pau kau kokohi ana ia'u? Ano, o ka hui me oe,.he mea hiki oie, Oiai ua okia e ke kai nui, E puana aku nae au e ka ipo aloha. He manaolana ko'll e hui hou kaua. 0 kou aloha me ka manao oiaio. Ke kiai ma ko'u alahele, A ke ike au i ka poepoe honua. 1 makana na'u ia aloha. E hoomanaoia hoi, ma Hilo, Hawaii, kahi i hanauia ai 0 -Kapiolaui. Mai laila ae oia a noho ma Kona kai opua 1 ka lai, opua hinano, ua malie. a mailaila mai hoea mai oia i Honolulu nei. Oia ame kana kane nlua, na kahu hanai o ke Keikialii "Wohi, 'ka Haku o Hawaii. ka Hooilina o ko Hawaii nei Karaunu „Alii, a o ka Manaolana Mahiehie o ka Lahui Hawaii iloko oia mau la. Ia *mau la, iia haaheo o Kapiolani no ka wehiwehi haaheo o ka ui e halii ana maluna ona, me kapa ahuula la i wiliia a paa kona kino, ka nonoulu wahine maikai e puaaai ana maluna ona. Ma kona wa i mare ae ai me ka Alii Kalakaua, e hooliaehae mau ia ana ua Aliikane la e kona mau hoaloha, no ka laki i loaa iaia no kona raare ana ia Kapiolani, ka mea i kapaia iloko oia mau la Ka Ui o ke Aloalii o Lihōliho. » Aole i poina i ko makou poe heluhelu, ua holo aku oia i Pelekane no ka hoohanohano ana ia Hawaii Aupuni Alii ma ka wa i malan\aia ai ka luhile 0 ka Moiwahine Vitoria, he aneane umikumamalua makahiki i kaa hope ae nei. O keia kahi ana i hoike ai i ka nani loaa ole o Hawaii nei, ma na

aupuni e ae o ka honua noi. oia hoi. 1 ka aahu hulu manu. i kapaia kakon. ; lie Ahuula. O ko (laimana, o ke gula anif- na pohaku momi o na ano apau, 1 ua loaa ia mau mea i na alii apau o ka iionua nei, aka, o ke kapa hulu manu aua i aahu ai, aole i loaa i na Moi Poo ] Aupuni e ae o ka honua uei. aia wale < no ia i na alii o Hawaii. a uolaila, kaulana ae la 110 ka olelo kaena ia Hawaii. "O Hawaii ho ka Oi." He wahine 0 Kapiolaui i hoopiha i ' na nrakalua apau o nei meu he wahine, mai kona ano niakaainana aku, oiai kona ano alii e owilila ana e ia mea, 1 a hiki i kona ku ana maluna o ka Nohoalii o Hawaii. ma o kana kane la, a, ma ia mau wahi apau ana i hoopiha * aku ai. ua lawelawe ia no e ia na hana oia mau wahi apau, me ka hiehie aiue ka maikai i papahiiu e ua mahalo ana a n;i kini makaainana o ka aiua, ko lo- * ko nei nohoi ame ko waho nuii. He wahine ia i inahalo nui ia e na mea apau.* l T a oleloia, .ma kona wa opiopio, im j holo aku oia i Maikonisia. maluna o ka mokupea, a ho> hou mai no i ku aina hanau uei. l'a oleloia, nuii ka wa mai i aku ai kana kaue aloha, oiu ka Moi Kalakaua, i hoomnka mai al ka emi j Ililii ana o ka ikaika o kona ola. a hiki « wwale i ka hoomaha ana aku la. 1 3 Ke ku nei he elua mau home i hen-;i Sia nm kona inoa. oia hoi ka Home Ka-"'; npiolani mauka ae nei o Kaiihi, ame \m j ■ ffome Kapiolani Hoohanau Keiki. Ma* «kona \va i make aku ia. ua koe iho mal ffkeia aoao he waiwai i manaoia ua Uikil Saku ka waiwai io i ka hapaha miliona| «(iala, aka. ua hooliloia aku uo Awaiwai apau e ia i kaiunnau keiki, oia* keikialii Kawouanakoa ame Kuhio.|J a O ka hana pookela loa ]mha a keiaj »Aliiwahine i liana ai iloko o na maka-1 J[uiki pokole mamua o kona make anajj Soia kona hookaa ana i na aie o kanaj ffikane Alii, a Makua Moi nohoi. «a'iiamo hoomanawanui oia i ke kaikai 1 Jgaha i k-eia haawe koikoi. E ukali amn i keia hana lua ole o ka hanohano. oiai| gkona mikiala mau ana ma na hanal Hkokua i na Hui Manawalea ame naj *hana Ekalesia o loko nei o ka aina. | fl NA HOOLAI.A HOOLEWA. | 13 l.'a kaa na hooponopono ana no na Imea e pono ai ka lioolewa ana i ke akinowaiiua o ke Alii, malalo o na kej|ikialii elna, ame ko laua hoaloha John »F. Colburn. Ua hana ia na mea apau ®e ku ai ka hanohano o ke Alii, aole i Ehoohemahemaia na mea e pono ai keia Hhana. 1 Ma ka auina la Sabati ae nei, lulai 2, e malam-aia ai ka hoolewa. Mai ka ( Luakini mai o Kpwaiahao e maneleia mai ai kona kinowailua, maluna o ke-5 kahi kaa i hoomakaukauia iho nei ej W. W. Wright. He 12 kapuai ka loa, a he eha paha kapuai ka laula, a he 15 paha kapuai ke kiekie o na ka hale i hanaia me ka inaiau loa, a i hoohiwahiwaia me na nani kupono no ia hana. 'Ua manaoia, aole e paa ana keia kaa lloko o elua puie, aka, ma ka hooko atna o ka mea i haawila aku ai keia hanā, ua paa iho la na mea apau elike me k mea \ makemakeia iloko wale no 0 14 hora. Ma ka po Poakolu nei, ua laweia maii la ke kinowailua o ke Alii mai Pualei-l lani mai, no ka luakini o Kawaiahao.l 0 ka auina la o keia la, lune 30, a? hoea i ke aiimoe o ka po o ka Ia apo-1 po, fc iia noa i ka lehulehu aloha Alii ke * hele aku e ike iaia. P E hoihoiia aku ana 110 kona kino mai ka Ilina Alii ma Maunaana, Maemaei ae nei. i Aloha —aloha ke aliiwahine, ft Aloha o Kapiolani Alii, |j Aloha ka Makuahine Hooulu Lahui,T Alolia ka Luaui Hoolaupai Kanaka.l Alohā ka Makua o na Keiki liilii ma? Kapiolani Home. 6 KA LAWEIA ANA MAI O RE KINoI NO KAWAIAHAO. 8 Ma ka hora 2 a oi iki o ka wanaaol Poaha nei, hoea mai la ke kaoo maneleJ kinowailua o ke Alii, mai waho mai oj Pualeilani Hale, a i ka luakini o Ka-1 waiahao. Ma keia kaoo, ua ukaliia ke kaa kupapau e na pohai kahili alii. He uml kaliili nunui, a he heluna lehulehu loa hoi o na kahili liilii iho. He kaoo kanaka nohoi e ukali ana i ka huakai ame na kaa o na makamaka. Ua a ae la na lama hoomalamalama e paa ia Hana ma na lima o na kanaka e hele

»ua nn' ka liuakai. si ht* ku 1 Uo a!viano anie ka e+'hia na men apau. Atn Ihm nut kf aio iho o ka luakiiM o Kusviuuluui, e kn aua ka puaUkon Aupuni, muhele G.. mahiio o ka uoho Kapena ana a Charles Wih t>.\. t'a kaa na laweiu\vy pili hoomana ana malalo 0 ka Kkah»sia Knolani. lle eono poe liapai pahu i, kuikai mal i ke kinowailuu maiiunu luai g ke Uaa. a lawe a hwa iioko o ka iuakini, a ma kahi 110 i ku ai ka uuu i kau ai ki» kaikanuiiiine, nialaila au ia i waihoia ai. Aloha 110. l r a hooliaiiiia ka ogana uie ke aheahe maiie loa. auie Ue auoano e ka uie t hookuni <>sana Mi-. Wray Tayior. t Mahope iho ua weiie haiuaiua iu ue iu ka ike iuuiaha aua u ka lehulehi», a ua piha koke o loko o ka luukiui i ua makaaiuaua aloha aiii. ! O ka poe i ikeia uku nia ia wa e no. ho koke aua ma kahi i waiho ai ke kluo, oia uo ua Keikialii KawanaiuLkoa ame'Kuhio. Kiaaiuu Ake. Keikialii Kunuiakeu, Oiiver Stiiimun, Mtu Ro~ *bertson. J. K. Kuuii». Mrs. S, l'. AUeu. \ Koneia Paka. Johu K. C*oi jfhuru, MiK» Parker, Miss Kate Yida ume kekahi poe e ae he lehulehu loa. 1 l'a lumaia. uohoi o iuko o ku. iuakini ' tut> na wehiwehi kuuikuu i hauaia m«* * [ ka maiuu loa, ame ka maikui iou, a o niea uu laua i haua i keiu, oia no ; Mrs. S. 1\ AUeu ame Mtsv. Watni. O kahi iho nuuuuu o kahi i ku ai ke kuahu, malaila kuiii i Uu ai he eha ( muu j»to » huuaia me k;t nuai U»a. u i £ wahiia me na kahakahanu iole hm»luu fsu!a ume ku poni. Muioko pouoi ae u |keia wahi i iianaiu nu* he Utnai ia i ku |ai ke kaluia o ka pahu kupapai!. i uhiia jih« uu' ku lole veleveta eUvie, Ai.i ma ike poo o keia wahi. he elua uiuu karauuu pua, ho«ki\hi karauuu pua ili|ma. a hookahi kamuuu pua poni moi luluula. He nuni maoli no ka hoonaui p, ia ana e na lima aioha alii. Mawaena j?o na papahi pua i kau mai maioko o ka Plukaini, ua ikeia uku la n& kahi o ka £oguna, he elua mau papalii pua i ha- £ nnia ma ke ano o ksi pihi hapa. he iliE nia nae ka pua i hakuia ai. He karaKunu pua ilima nohoi, a he mau owili »lei loihi o ka maile ame ka pua poni Emoi. | KA HI'AKAi HOOLEWA. b Kia iho ke kulaua o ka huakai hooIlewa i manaoia: «llamuku o ke Aupuni ame na Hope. « Puali Mukai. 8 Ouna. B Kuia Nui o Sana Lui. 8 Kula Nui o Punahou. ■ Kuia Kamehameha. ■ Kula Kaikamahine o Sana Anaru. S Bana. * 9 Na Ahahui Manawalea. ■ Ahahui Manawalea St. Antonio ame S Lusitana o na Pukiki. ■ Ahahui Kalaiaina. ■ Ahahui Aioha Aina. I Ahahui Aloha Aina o na Wahine. ame na Ohua o na Āina. o ka H Moiwahine i māke. I llamuku oka la ame na Hope. 8 Bana. |Bataliona Koa, mahele 6 o na Koa I Amerika. i Puaiikoa o ka Mokukaua Iroqttois. | Bana. I Regimana 1, Puaiikoa o Hawaii. KNa Kahunapule o ka Hoomana HooleR pope. ' Na Kahunapule o ka Hoomana Kato- | lika. IKa Right Reverencl Bishop ot Panopolis o ka Hoomana Katolika. Papa Himeni. Na Kahunapuie o na Hoomana galican. Ka Bihopa o Honoiulu. i Hon. J. T. Baker e hii ana i na Kea I Hoohanohano. fNa Keiki Oiwi o Hawaii e huki ana i | ke Kaa Kupapau.

KhhiM Nnt. Kahili Liilii. liapai Palni.

Knhlii Niti. 1 Knhili LiiUl. Hapai Pnhu.

Kaa o ua Keikialii Kawauauakoa, ame | Kalaniauaole ame kaiia wahi- ! ne, ame Lidia Kamakaia. o ka Moiwahiue i Pau. | Kaa o Mrs. G. H. Fairohilii anie Mr. ' FairchiM. ! Kaa o Mrs. Stella Cookeit anie Mt\ | Cockett. Kaa o A. S. Cleghoru. I Kaa o A. K. Kunuiakea ame Mrs. U W. Wilcox. Ka Peresideua ame ua L'kaii. Na Kuhina o ke Aupuui. Na Luuakauawai Kiekie. Na Ageua Kuikawa o ke Aupuui o Amei'ika. Kanikela o ke Aupuui o Aiuerika. Na Aliikoa Aiua ine Moaua o Amerika. 1 Peresi(leua o Ka Aha Seuate Na Hoa o ka Seuate. | Lunahoomalu o ka Hale o Luna-' makaaiuaua. : Na Lunauiakaaihana. j Na Kanikela o aa Aina fcl. « Na Lunakauawai Kaapuni. 1 Na Luua Aūpuui. Lehulehu. I Lele aua pio ke aho ka lama o ke | kiuo, ' | Waiho iho la ike anu ka uuieele me ka paum&ko, He ukaua ia ua umkou e haawe ai~t>— K hoomanao lihaiiha ai uou a nou~e — 1 ka niau aua uaio ke A!ii, he pou tu> ka hale o Hawaii. Oia ka makou e inea nei. e kuma- | kena uei—e. I Aioha —aloha uo —aloha wal**.